1
00:00:01,068 --> 00:00:03,019
İçinde etrafta zıplayan parçacıklar olan bir balonumun olduğunu düşünelim.

2
00:00:03,019 --> 00:00:06,920
a

3
00:00:06,920 --> 00:00:08,731
Onlar gaz parçacıkları.

4
00:00:08,731 --> 00:00:11,192
Özgürce dolaşıyorlar.

5
00:00:11,192 --> 00:00:15,186
Hepsinin kinetik enerjisi ve hacimi var.

6
00:00:15,186 --> 00:00:17,529
a

7
00:00:17,529 --> 00:00:20,462
a

8
00:00:20,462 --> 00:00:23,696
Biraz daha çizeyim.

9
00:00:23,696 --> 00:00:27,121
Benim için önemli olan balonun yüzeyine uygulanan basınç.

10
00:00:27,121 --> 00:00:28,468
a

11
00:00:28,468 --> 00:00:30,000
Basınçla ilgileniyorum ama basınç nedir?

12
00:00:30,000 --> 00:00:32,647
Birim alana uygulanan kuvvet.

13
00:00:32,647 --> 00:00:36,130
Birim alana uygulanan kuvvet.

14
00:00:36,130 --> 00:00:38,917
Buradaki yüzeyi balonun iç yüzeyi olarak kabul edebiliriz.

15
00:00:38,917 --> 00:00:40,067
a

16
00:00:40,067 --> 00:00:40,681
Buna kuvveti uygulayacak olan nedir?

17
00:00:40,681 --> 00:00:43,421
a

18
00:00:43,421 --> 00:00:46,626
Burada sadece 6 parçacık çizdim ama gerçekte gazilyonlarcası vardır.

19
00:00:46,626 --> 00:00:48,390
a

20
00:00:48,390 --> 00:00:50,759
a

21
00:00:50,759 --> 00:00:53,592
Ne kadar büyük olduklarını konuşabiliriz sizde daha fazlasını hayal edebilirsiniz.

22
00:00:53,592 --> 00:00:56,471
a

23
00:00:56,471 --> 00:00:58,932
Her an bu parçacıklar içinde oldukları kabın duvarlarından sekerler.

24
00:00:58,932 --> 00:01:02,183
a

25
00:01:02,183 --> 00:01:04,273
Bu oraya seker, öbürü şuraya seker.

26
00:01:04,273 --> 00:01:07,199
Bu da böyle seker.

27
00:01:07,199 --> 00:01:09,567
Sektikleri zaman içinde oldukları kaba bir kuvvet uygularlar ve bu kuvvet balonu şişik tutan kuvvettir.

28
00:01:09,567 --> 00:01:12,725
a

29
00:01:12,725 --> 00:01:14,861
a

30
00:01:14,861 --> 00:01:16,933
Basıncın nelere bağlı olacağını düşünelim.

31
00:01:16,933 --> 00:01:18,391
a

32
00:01:18,391 --> 00:01:21,409
İlk olarak, daha hızlı hareket eden parçacıklar daha fazla kuvvet mi uygular?

33
00:01:21,409 --> 00:01:24,660
a

34
00:01:24,660 --> 00:01:25,682
a

35
00:01:25,682 --> 00:01:31,812
Daha hızlı parçacıklar basıncın artacağı anlamına mı gelir?

36
00:01:31,812 --> 00:01:34,180
Yavaş olanlarsa kabın içinde daha az sekerler.

37
00:01:34,180 --> 00:01:35,666
a

38
00:01:35,666 --> 00:01:37,338
Ve yavaş olanlar sekince, geri sekmede ya da momentumdaki değişimde azalma olur.

39
00:01:37,338 --> 00:01:39,474
a

40
00:01:39,474 --> 00:01:40,933
a

41
00:01:40,933 --> 00:01:43,004
Yani yavaş parçacıklar basıncı azaltır.

42
00:01:43,004 --> 00:01:47,462
a

43
00:01:47,462 --> 00:01:50,806
Bu parçacıklardan gazilyonlarca olduğunu düşünürsek, ,

44
00:01:50,806 --> 00:01:53,128
şimdi farklı her parçacığın kinetik enerjisini

45
00:01:53,128 --> 00:01:55,450
hacimlerini veya yönlerini ölçmek

46
00:01:55,450 --> 00:01:57,121
pratik olarak imkansız bir hal alır.

47
00:01:57,121 --> 00:01:58,654
a

48
00:01:58,654 --> 00:01:59,954
Düşünmemiz gereken

49
00:01:59,954 --> 00:02:01,719
parçacıkların ortalama enerjisi.

50
00:02:01,719 --> 00:02:04,180
a

51
00:02:04,180 --> 00:02:05,991
Şimdi Sal bize yeni bir şey öğretecek diyeceksiniz ama pek de öyle değil.

52
00:02:05,991 --> 00:02:07,199
a

53
00:02:07,199 --> 00:02:10,450
Bildik bir konuya yeni bir bakış.

54
00:02:10,450 --> 00:02:12,029
a

55
00:02:12,029 --> 00:02:13,747
Isı bir sistemdeki parçacıkların

56
00:02:13,747 --> 00:02:17,091
ortalama enerjisi olarak görülebilir.

57
00:02:17,091 --> 00:02:19,923
a

58
00:02:19,923 --> 00:02:22,385
Küçük dalgalı bir işaret koyacağım;

59
00:02:22,385 --> 00:02:23,867
çünkü bunu farklı şekillerde düşünebilirsiniz.

60
00:02:23,867 --> 00:02:25,682
Ortalama enerji, çoğunlukla kinetik enerji.

61
00:02:25,682 --> 00:02:30,001
Doğru mu?

62
00:02:30,001 --> 00:02:32,044
Bu parçacıklar hareket ediyor ve sekiyor.

63
00:02:32,044 --> 00:02:33,763
Ne kadar yüksek ısı olursa,

64
00:02:33,763 --> 00:02:36,595
o kadar hızlı hareket ediyorlar.

65
00:02:36,595 --> 00:02:38,871
Ve daha fazla sekiyorlar.

66
00:02:38,871 --> 00:02:40,543
a

67
00:02:40,543 --> 00:02:41,982
a

68
00:02:41,982 --> 00:02:43,794
Isı ortalama enerjidir.

69
00:02:43,794 --> 00:02:50,063
Bize birim parçacığın enerjisini söyler.

70
00:02:50,063 --> 00:02:54,067
Toplamı öğrenmek isterseniz,

71
00:02:54,067 --> 00:02:57,586
eğer çok yüksek ısıda tek bir parçacık olsaydı

72
00:02:57,586 --> 00:02:59,072
milyon tane parçacıktan daha az basınç uygulardı.

73
00:02:59,072 --> 00:03:01,069
a

74
00:03:01,069 --> 00:03:02,323
a

75
00:03:02,323 --> 00:03:03,716
Bunu çizeyim

76
00:03:03,716 --> 00:03:08,592
a

77
00:03:08,592 --> 00:03:12,261
İki durum ele alalım.

78
00:03:12,261 --> 00:03:15,326
İlki, belli ısıdaki birçok parçacık.

79
00:03:15,326 --> 00:03:18,000
a

80
00:03:18,000 --> 00:03:22,478
Farklı yönlerde hareket ediyorlar.

81
00:03:22,478 --> 00:03:24,521
Diğer örnekte ise tek bit parçacık var.

82
00:03:24,521 --> 00:03:25,822
Doğru mu?

83
00:03:25,822 --> 00:03:27,540
Belki aynı ısıdalar ve ortalamada

84
00:03:27,540 --> 00:03:30,001
kinetik enerjileri aynı.

85
00:03:30,001 --> 00:03:32,416
Birim parçacığın kinetik enerjisi eşit.

86
00:03:32,416 --> 00:03:35,295
Açıkça bu kaba daha fazla

87
00:03:35,295 --> 00:03:37,014
basınç uygulayacak.

88
00:03:37,014 --> 00:03:38,546
Çünkü her an daha fazla parçacık

89
00:03:38,546 --> 00:03:40,079
yüzeyden sekecek.

90
00:03:40,079 --> 00:03:40,868
a

91
00:03:40,868 --> 00:03:42,447
Bu örnekte, bu parçacık sekecek-bam- ve sonra gidip yine sekecek-bam-

92
00:03:42,447 --> 00:03:44,398
yani ısısı aynı olsa da daha az basınç uygulayacak.

93
00:03:44,398 --> 00:03:46,069
a

94
00:03:46,069 --> 00:03:48,020
a

95
00:03:48,020 --> 00:03:50,017
Bunun nedeni ısıyı,

96
00:03:50,017 --> 00:03:53,128
birim parçacığın kinetik enerjisi olarak görebilmemiz.

97
00:03:53,128 --> 00:03:55,543
a

98
00:03:55,543 --> 00:03:58,097
Eğer sistemdeki toplam enerjiye bakarsak,

99
00:03:58,097 --> 00:04:00,234
ısıyı parçacık sayısıyla çarpmalıyız.

100
00:04:00,234 --> 00:04:01,400
a

101
00:04:01,400 --> 00:04:05,388
a

102
00:04:05,388 --> 00:04:08,593
Moleküler skalayla uğraşmaya başladığımızdan beri

103
00:04:08,593 --> 00:04:11,008
parçacıkların sayılarını mol olarak gösterebiliyoruz.

104
00:04:11,008 --> 00:04:13,330
Hatırlayın, mol parçacıkların sayısını gösterir.

105
00:04:13,330 --> 00:04:15,605
Yani basınç orantılıdır.

106
00:04:15,605 --> 00:04:20,853
a

107
00:04:20,853 --> 00:04:24,150
Belli sabitlere eşittir.

108
00:04:24,150 --> 00:04:29,537
Diyelim ki R çarpı...

109
00:04:29,537 --> 00:04:30,930
(Tüm üniteleri en sonda ayarlamamız gerekiyor.

110
00:04:30,930 --> 00:04:31,673
a

111
00:04:31,673 --> 00:04:33,020
Isı Kelvin olarak ama sonunda Jul yapmak istiyoruz.)

112
00:04:33,020 --> 00:04:34,413
a

113
00:04:34,413 --> 00:04:36,921
Yani bazı sabitlere eşit

114
00:04:36,921 --> 00:04:38,082
ya da ısı çarpı parçacık sayısına orantılı.

115
00:04:38,082 --> 00:04:41,287
a

116
00:04:41,287 --> 00:04:43,841
Bunu bir çok farklı yolla yapabiliriz.

117
00:04:43,841 --> 00:04:45,280
Mol olarak düşünelim.

118
00:04:45,280 --> 00:04:47,649
5 mol parçacık var dersek bu 5 çarpı 6 kere 10 üzeri 23 parçacık olur.

119
00:04:47,649 --> 00:04:51,318
a

120
00:04:51,318 --> 00:04:55,439
Bu parçacık sayısı (n).

121
00:04:55,439 --> 00:04:57,030
Bu ısı (T).

122
00:04:57,030 --> 00:04:59,166
Bu da bir sabit (n).

123
00:04:59,166 --> 00:05:02,928
Sabit burada.

124
00:05:02,928 --> 00:05:04,878
Basınç başka nelere bağlıdır?

125
00:05:04,878 --> 00:05:06,828
Bu iki örneğe baktık.

126
00:05:06,828 --> 00:05:08,175
Açıkça ısıya bağlı.

127
00:05:08,175 --> 00:05:10,126
Hızlı hareket eden parçacıklar,

128
00:05:10,126 --> 00:05:11,798
daha fazla basınç uygular.

129
00:05:11,798 --> 00:05:13,980
Ayrıca parçacık sayısına bağlı.

130
00:05:13,980 --> 00:05:15,513
Daha fazla parçacık

131
00:05:15,513 --> 00:05:16,667
daha fazla basınç demek.

132
00:05:16,667 --> 00:05:18,717
Acaba kabın büyüklüğü etkiler mi?

133
00:05:18,717 --> 00:05:20,296
Peki kabın hacmi etkiler mi?

134
00:05:20,296 --> 00:05:25,730
Eğer bu örnekteki kabı alıp bunu bir şekilde küçültürsek, belki dışından bastırarak, kab böyle görünür.

135
00:05:25,730 --> 00:05:31,627
Ama içinde aynı dört parçacık bulunmaya devam eder.

136
00:05:31,627 --> 00:05:36,875
Bu dört parçacığın ortalama kinetik enerjileri,

137
00:05:36,875 --> 00:05:39,522
ısıları ve parçacık sayıları değişmez.

138
00:05:39,522 --> 00:05:41,798
Parçacık sayısı aynı,

139
00:05:41,798 --> 00:05:42,912
ısı aynı ama hacim azaldı.

140
00:05:42,912 --> 00:05:44,352
a

141
00:05:44,352 --> 00:05:46,535
Şimdi bu parçacıklar kabın kenarlarına

142
00:05:46,535 --> 00:05:49,089
daha az alanda daha sık çarpacaklar.

143
00:05:49,089 --> 00:05:51,132
Doğru mu?

144
00:05:51,132 --> 00:05:53,454
Herhangi bir anda daha fazla kuvvet ve daha az alan olacak.

145
00:05:53,454 --> 00:05:54,151
a

146
00:05:54,151 --> 00:05:56,473
Fazla kuvvet ve az alan olursa basınç artar.

147
00:05:56,473 --> 00:05:57,448
a

148
00:05:57,448 --> 00:06:02,323
Yani hacim azaldığında basınç arttı.

149
00:06:02,323 --> 00:06:04,228
a

150
00:06:04,228 --> 00:06:08,227
a

151
00:06:08,227 --> 00:06:09,126
a

152
00:06:09,126 --> 00:06:12,773
Diyebiliriz ki basınç hacimle ters orantılıdır.

153
00:06:12,773 --> 00:06:13,841
Bunu bir düşünelim.

154
00:06:13,841 --> 00:06:15,978
Denklemimize bunu yerleştirelim.

155
00:06:15,978 --> 00:06:17,324
a

156
00:06:17,324 --> 00:06:19,925
a

157
00:06:19,925 --> 00:06:24,151
Dedik ki basınç bazı sabitlere orantılıdır.

158
00:06:24,151 --> 00:06:25,358
Diyelim ki R üzeri parçacık saysı çarpı ısı

159
00:06:25,358 --> 00:06:32,000
a

160
00:06:32,000 --> 00:06:33,133
(Bu bize toplam enerjiyi verir)

161
00:06:33,133 --> 00:06:36,272
ve bu hacimle ters orantılıdır.

162
00:06:36,272 --> 00:06:38,645
Eğer iki tarafı da bununla hacmin çarpımı ile çarparsak.

163
00:06:38,645 --> 00:06:39,820
a

164
00:06:39,820 --> 00:06:45,653
Basınçla hacmin çarpımının ısı ile parçacık sayısının çarpımına eşit olduğunu buluruz.

165
00:06:45,653 --> 00:06:48,198
a

166
00:06:48,198 --> 00:06:49,148
Anlarız ki PV eşittir R n t.

167
00:06:49,164 --> 00:06:51,550
a

168
00:06:51,550 --> 00:06:54,012
Bunu biraz değiştirirsek

169
00:06:54,012 --> 00:06:55,823
kimya kitaplarında yazan halini görürsünüz.

170
00:06:55,823 --> 00:06:57,913
a

171
00:06:57,913 --> 00:06:59,027
Eğer n ve R'yi değiştirirsek

172
00:06:59,027 --> 00:07:02,789
P(basınç) çarpı hacim eşittir

173
00:07:02,789 --> 00:07:05,064
n(parçacık sayısı) çarpı sabit çarpı ısı olur.

174
00:07:05,064 --> 00:07:07,990
a

175
00:07:07,990 --> 00:07:12,820
İşte bu ideal gaz formülüdür.

176
00:07:12,820 --> 00:07:15,281
İdeal gaz formülü.

177
00:07:15,281 --> 00:07:16,396
Umarım bu size ideal gaz formülü hakkında biraz bilgi vermiştir.

178
00:07:16,396 --> 00:07:19,925
a

179
00:07:19,925 --> 00:07:24,755
İdeal gaz yaptığım bu küçük zihinsel egzersize dayanıyor.

180
00:07:24,755 --> 00:07:27,866
a

181
00:07:27,866 --> 00:07:30,467
Bazı içerik tahminlerinde bulundum.

182
00:07:30,467 --> 00:07:33,997
Öncelikle ideal bir gazımız varmış gibi düşündüm.

183
00:07:33,997 --> 00:07:35,668
a

184
00:07:35,668 --> 00:07:38,594
Sal, ideal gaz nedir diye sorabilirsiniz.

185
00:07:38,594 --> 00:07:42,356
İdeal gaz moleküllerinin birbirleriyle ilgili olmadığı gazdır.

186
00:07:42,356 --> 00:07:44,492
a

187
00:07:44,492 --> 00:07:46,953
Kendi kinetik enerjileriyle

188
00:07:46,953 --> 00:07:48,486
ve duvardan sekmeleri ile ilgilidirler.

189
00:07:48,486 --> 00:07:50,715
Birbirlerini çekmez ya da itmezler.

190
00:07:50,715 --> 00:07:56,520
Çekmez ya da itmezler.

191
00:07:56,520 --> 00:07:58,610
Diyelim ki birbirlerini çektiler.

192
00:07:58,610 --> 00:08:00,607
O zaman parçacık sayısı artar.

193
00:08:00,607 --> 00:08:03,207
Belki kenarlara gitmektense

194
00:08:03,207 --> 00:08:05,715
daha çok ortaya çökerler.

195
00:08:05,715 --> 00:08:06,830
Eğer birbirlerini çekerlerse

196
00:08:06,830 --> 00:08:11,148
daha az sekerler ve basınç azalır.

197
00:08:11,148 --> 00:08:13,192
Yani birbirleri çekmediklerini itmediklerini varsayıyoruz.

198
00:08:13,192 --> 00:08:16,536
Ayrıca her ayrı parçacığın gerçek hacmini konu dışı bırakıyoruz.

199
00:08:16,536 --> 00:08:20,808
a

200
00:08:20,808 --> 00:08:22,991
Bu iyi bir varsayım çünkü onlar çok küçük.

201
00:08:22,991 --> 00:08:23,780
a

202
00:08:23,780 --> 00:08:26,056
Ayrıca belirli bir hacme tonlarca parçacık koyarsanız

203
00:08:26,056 --> 00:08:31,257
belli bir noktadan sonra,

204
00:08:31,257 --> 00:08:32,325
özellikle büyük parçacıklarsa,

205
00:08:32,325 --> 00:08:34,740
onların hacmi önem kazanır.

206
00:08:34,740 --> 00:08:37,341
Ama bizim varsayımımız,

207
00:08:37,341 --> 00:08:40,870
bu mental egzersizde

208
00:08:40,870 --> 00:08:42,867
moleküllerin önemsiz hacimleri olduğu.

209
00:08:42,867 --> 00:08:45,282
Ve birbirlerini çekmez ya da itmezler.

210
00:08:45,282 --> 00:08:49,601
Bu koşullarda ideal gaz formülünü kullanabiliriz.

211
00:08:49,601 --> 00:08:51,933
a

212
00:08:51,933 --> 00:08:54,802
Şimdi ideal gaz formülümüzü belirlemiş olduk.

213
00:08:54,802 --> 00:08:57,821
Ama hala R'nin ne olduğu ya da bununla ilgi soruların nasıl çözüleceği

214
00:08:57,821 --> 00:09:00,282
ya da ünitelerin nasıl eşitleneceği hakkında

215
00:09:00,282 --> 00:09:01,675
ufak sıkıntılar olabilir.

216
00:09:01,675 --> 00:09:06,458
Bunları ideal gaz formülü olan bir sürü

217
00:09:06,458 --> 00:09:08,595
soru çözeceğim bir sonraki videoda halledebilirsiniz.

218
00:09:08,595 --> 00:09:11,799
Bu videoda önemli olan şey bazı seziler kazanmanızdı.

219
00:09:11,799 --> 00:09:15,003
Bunun neden bir şeyler ifade ettiğiydi.

220
00:09:15,003 --> 00:09:18,486
Açıkça, bu seziyi bir kere kazandığınızda onu hiç unutmayın ve

221
00:09:18,486 --> 00:09:22,225
belki de onu artık kendi başınıza türetebilirsiniz.