WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:01.440
Gəlin aşağıdaki çox mərhələli

00:00:01.440 --> 00:00:04.010
mexanizmlə gedən reaksiyaya baxaq.

00:00:04.010 --> 00:00:09.010
Birinci mərhələdə A üstəgəl BC reaksiyaya 
daxil olaraq AC üstəgəl B əmələ gətirir.

00:00:09.670 --> 00:00:14.670
İkinci mərhələdə isə AC D ilə reaksiyaya 
girərək A üstəgəl CD əmələ gətirir.

00:00:16.870 --> 00:00:19.050
Əgər biz reaksizyamızın iki mərhələsini

00:00:19.050 --> 00:00:20.640
toplasaq,təxmini reaksiya üçün

00:00:20.640 --> 00:00:23.130
balanslaşmış tənliyi taparıq.

00:00:23.130 --> 00:00:25.120
Beləliklə bütün reaktivləri sol və

00:00:25.120 --> 00:00:27.560
məhsulları sağ tərəfə

00:00:27.560 --> 00:00:30.800
qoyacağıq.

00:00:30.800 --> 00:00:33.130
Və biz görə bilərik ki,AC həm solda
həm də sağdadır,

00:00:33.130 --> 00:00:36.450
bua görə də onu ixtisar edə bilərik.

00:00:36.450 --> 00:00:38.600
A da həmçinin sol və sağda

00:00:38.600 --> 00:00:40.530
var,onu da ixtisar edə bilərik.

00:00:40.530 --> 00:00:45.360
Ümumi tənlik BC üstəgəl D bərabərdir

00:00:46.940 --> 00:00:51.673
CD şəklində olacaqdır.

00:00:56.002 --> 00:00:58.850
Hal-hazırda görürük ki BC və D bizim

00:01:01.220 --> 00:01:05.480
reaktivlərimiz B və CD isə

00:01:05.480 --> 00:01:07.980
bu fərzi reaksiyanın məhsullarıdır

00:01:07.980 --> 00:01:11.550
Reaksiyaya nəzər salsaq A burda əvvəldə

00:01:11.550 --> 00:01:13.330
və burada sonda var.

00:01:13.330 --> 00:01:16.040
Amma A reaktiv və ya məhsul deyil

00:01:16.040 --> 00:01:19.363
A burda katalizaor olmalıdır.

00:01:20.600 --> 00:01:24.260
Əlavə olaraq AC də reaktiv və ya məhsul 
deyil.

00:01:24.260 --> 00:01:26.150
AC ilk mərhələdə necə alındı və

00:01:26.150 --> 00:01:27.740
mexanizmin ikinci mərhələsində

00:01:27.740 --> 00:01:31.630
necə istifadə olundu gördünüz.

00:01:31.630 --> 00:01:36.630
Yəni AC bu reaksiya üçün aralıq məhsul 
olmalıdır.

00:01:41.860 --> 00:01:43.810
Gəlin bu çox mərhələli reaksiya üçün

00:01:43.810 --> 00:01:45.720
enerji diaqramına baxaq.

00:01:45.720 --> 00:01:48.820
Enerji diaqramı adətən y oxunda
ptensial enerjiyə və

00:01:48.820 --> 00:01:51.640
x oxunda isə reaksiya
irəlliləyişinə malikdir.

00:01:51.640 --> 00:01:55.270
Beləliklə biz x oxunda irəllilədikcə

00:01:55.270 --> 00:01:56.963
reaksiya baş verir.

00:01:58.310 --> 00:02:00.750
Enerji diaqramındaki bu xətt bizim

00:02:00.750 --> 00:02:03.750
BC və D reaktivlərimizin

00:02:03.750 --> 00:02:06.330
enerji səviyyələrini bildirir.

00:02:06.330 --> 00:02:10.890
Davam edək,B və C arasındaki rabitəni
göstərək

00:02:11.750 --> 00:02:14.980
Və həmçinin bizdə burda D var

00:02:14.980 --> 00:02:17.140
Bizim katalizator da həmçinin

00:02:17.140 --> 00:02:19.210
reaksiyanın başlanğıcında mövcuddur.

00:02:19.210 --> 00:02:23.883
Davam edirəm və bizim 2 reaktivin
yuxarısına A yazıram

00:02:26.408 --> 00:02:29.870
Enerji diaqramından görə bilərik ki 
bizim 2 əyrimiz var.

00:02:29.870 --> 00:02:32.440
Birinci əyri mexanizmin birinci,ikinci isə

00:02:32.440 --> 00:02:34.190
iksinci mərhələsinə

00:02:34.190 --> 00:02:37.090
uyğundur.

00:02:37.090 --> 00:02:40.950
Beləliklə,birinci əyrinin zirvəsi 
mexanizmin

00:02:40.950 --> 00:02:44.250
birinci mərhələsi üçün keçid mərhələsidir.

00:02:44.250 --> 00:02:47.330
Biz ilk mərhələdə görə bilərik ki,A

00:02:47.330 --> 00:02:50.510
katalizatoru BC ilə toqquşur və ya BC ilə

00:02:50.510 --> 00:02:53.490
reaksiyaya girərək aralıq AC 
əmələ gətirir.

00:02:53.490 --> 00:02:58.490
A BC ilə toqquşmalıdır və keçid
mərhələsində B və C

00:02:59.030 --> 00:03:02.370
arasındaki rabitə qırılır,eyni zamanda,

00:03:02.370 --> 00:03:07.370
A və C arasında rabitə formalaşır.

00:03:10.380 --> 00:03:12.760
Bizdə hələ də bu əyrinin ən yüksək

00:03:12.760 --> 00:03:14.330
nöqtəsində D olacaqdır.

00:03:14.330 --> 00:03:17.410
Buraya D yazıram

00:03:17.410 --> 00:03:22.410
Bu reaksiyanın baş verməsi üçün,BC ilə

00:03:22.660 --> 00:03:27.660
toqquşma zamanı toqquşmanın aktivləşmə
enerjisini aşmağa kifayət qədər kinetik

00:03:28.280 --> 00:03:31.270
enerjisi olmalıdır.

00:03:31.270 --> 00:03:33.530
Bu enerji diaqramında,aktivləşmə enerjisi

00:03:33.530 --> 00:03:36.520
reaktivlər və

00:03:36.520 --> 00:03:41.520
keçid mərhələ arsındaki fərqdir,

00:03:42.440 --> 00:03:44.000
yəni əyrinin ən yüksək nöqtəsi.

00:03:44.000 --> 00:03:46.900
Enerjidəki bu fərq,ilk mərhələ üçün

00:03:46.900 --> 00:03:49.310
aktivləşmə enerjisi göstərir,hansı ki

00:03:49.310 --> 00:03:53.403
biz bunu Ea1 adlandıracağıq.

00:03:54.890 --> 00:03:57.760
Fərz etsək ki,toqquşma aktivləşmə 
enerjisini aşmağa çatacaq

00:03:57.760 --> 00:04:00.260
qədər kinetik enerjiyə malikdir,

00:04:00.260 --> 00:04:04.610
bizim aralıq məhsul olan AC və B ni 
ala bilərik.

00:04:04.610 --> 00:04:06.650
Gəlin davam edək və A ilə C arasında

00:04:06.650 --> 00:04:09.960
yaranan rabitəni göstərək.

00:04:09.960 --> 00:04:12.380
Beləliklə,bizim 2 əyrimiz arasındaki bu

00:04:12.380 --> 00:04:16.330
çökək,aralığın enerji səviyyəsini 
təmsil edir.

00:04:16.330 --> 00:04:18.120
Bizim həmçinin B-miz var

00:04:18.120 --> 00:04:20.990
Buraya B yazacam.

00:04:20.990 --> 00:04:23.130
Və bizdə hələ də D var hansı ki,

00:04:23.130 --> 00:04:25.290
heç reaksiyaya daxil olmayıb.

00:04:25.290 --> 00:04:27.803
Buraya D yazıram.

00:04:30.440 --> 00:04:31.970
Artıq 2ci əyri və ya

00:04:31.970 --> 00:04:34.360
və ya mexanizmimizin 2ci mərhələsi üçün
hazırıq.

00:04:34.360 --> 00:04:39.060
İkinci mərhələdə AC( aralıq məhsulu) D ilə
reaksiayaya daxil olaraq,

00:04:39.060 --> 00:04:41.840
A və CD əmələ gətirir.

00:04:41.840 --> 00:04:45.160
Bu 2ci əyrinin zirvəsi,ikinci mərhələ

00:04:45.160 --> 00:04:47.240
üçün keçid mərhələsi olacaqdır.

00:04:47.240 --> 00:04:51.970
Yəni biz A və C arasındaki rabitə
qırılmasını,eyni zamanda C və D

00:04:51.970 --> 00:04:56.970
arasındaki rabitənin əmələ gəlməsini 
göstərə bilərik.

00:04:58.980 --> 00:05:02.120
Aralıq enerjisi ilə keçid mərhələsinin

00:05:02.120 --> 00:05:05.540
enerjisi arasındaki enerji fərqi,

00:05:05.540 --> 00:05:07.660
Ea2 adlandıracağımız mexanizmin

00:05:07.660 --> 00:05:09.900
ikinci mərhələsi üçün

00:05:09.900 --> 00:05:12.007
aktivləşmə enerjisini göstərir.

00:05:14.650 --> 00:05:19.390
Əgər AC və D kifayət qədər kinetik enerji

00:05:19.390 --> 00:05:24.390
ilə toqquşsa,CD və A əldə edə bilərik.

00:05:24.450 --> 00:05:28.100
Əgər AC və D kifayət qədər enerjii ilə

00:05:28.100 --> 00:05:31.760
toqquşsa,biz CD və A ala biləcəyik.

00:05:31.760 --> 00:05:35.130
Burada sonda olan bu xətt bizim

00:05:35.130 --> 00:05:37.910
məhsullarımızın enerji səviyyələrini
müəyyən edir.

00:05:37.910 --> 00:05:42.910
CD bizim məhsullardan biridir buna
görə də onu bura yazacam.

00:05:43.530 --> 00:05:46.600
Xatılayaq ki, B də bizim digər məhsuldur

00:05:46.600 --> 00:05:51.330
hansı ki mexanizmin ikinci mərhələsindən
almışdıq.

00:05:51.330 --> 00:05:55.640
Davam edək və buraya B üstəgəl CD yazaq.

00:05:55.640 --> 00:05:58.180
Həmçinin katalizatorumuzu yenidən

00:05:58.180 --> 00:06:01.540
götürürük və buraya A yazırıq.

00:06:01.540 --> 00:06:04.910
Gəlin 1ci aktivləşmə enerjisi Ea1 ilə 2ci 
aktivləşmə enerjisi Ea2 ni

00:06:04.910 --> 00:06:08.040
müqayisə edək.

00:06:08.040 --> 00:06:10.490
Enerji diaqramına baxaraq,görə bilərik ki,
Ea1,

00:06:11.741 --> 00:06:14.587
Ea2 dən daha böyük aktivləşmə enerjisinə
malikdir.

00:06:15.550 --> 00:06:20.550
Davam edək və Ea1 böyükdür Ea2
yazaq.

00:06:20.890 --> 00:06:24.490
Aktivləşmə enerjisi nə qədər kiçik olarsa,

00:06:24.490 --> 00:06:26.910
reaksiya bir o qədər sürətli olur və
2ci mərhələ

00:06:26.910 --> 00:06:28.440
daha kiçik aktivləşmə enerjisinə
malik olduğu üçün

00:06:28.440 --> 00:06:32.320
ikisindən də sürətlidir.

00:06:32.320 --> 00:06:35.440
Birinci mərhələ daha böyük aktivləşmə
enerjisinə malik olduğu

00:06:35.440 --> 00:06:40.440
üçün ikinci ilə müqayisədə 
daha yavaş gedir.

00:06:42.150 --> 00:06:45.070
Birinci mərhələ yavaş olduğu üçün,
dərəcəni müəyyən edən

00:06:45.070 --> 00:06:48.083
birinci mərhələdir.

00:06:48.960 --> 00:06:51.620
Nəhayət gəlin reaksiyamız üçün
enejidəki ümumi

00:06:51.620 --> 00:06:54.020
dəyişikliyi tapaq.

00:06:54.020 --> 00:06:57.320
Enerjidəki ümumi fərqi tapmaq üçün Delta E
yazırıq,hansı ki bu

00:06:57.320 --> 00:06:59.640
final çıxılsın başlanğıc deməkdir.

00:06:59.640 --> 00:07:02.220
Yəni bu məhsulun enerjisi çıxılsın

00:07:02.220 --> 00:07:05.870
reaktivlərin enerjisidir.

00:07:05.870 --> 00:07:09.320
Beləliklə, məhsulların enerji səviyyəsi
buraya,sonra

00:07:09.320 --> 00:07:11.100
başlanğıc reaktivlərin 
enerji

00:07:11.100 --> 00:07:11.933
levelini buraya 
yazırıq.

00:07:11.933 --> 00:07:14.210
Gəlin bu xətti buraya uzadım
beləliklə biz ikisini də

00:07:14.210 --> 00:07:16.570
daha yaxşı müqayisə edə bilərik.

00:07:16.570 --> 00:07:18.540
Bu iki xətt arasındaki enerji fərqi

00:07:18.540 --> 00:07:20.300
grafikdəki Delta E ni

00:07:20.300 --> 00:07:22.760
bildirir.

00:07:22.760 --> 00:07:24.750
Biz daha böyük rəqəmdən daha kiçik

00:07:24.750 --> 00:07:27.650
bir ədədi çıxmış oluruq

00:07:27.650 --> 00:07:29.930
və beləliklə DElta E

00:07:29.930 --> 00:07:31.210
bu fərzi reaksiya

00:07:31.210 --> 00:07:34.360
üçün

00:07:34.360 --> 00:07:37.010
müsbət olur.

00:07:37.010 --> 00:07:39.290
Və Delta E müsbət olduğu üçün biz

00:07:39.290 --> 00:07:43.563
bilirik ki,bu reaksiya Endotermik
reaksiyadır.