1
00:00:00,000 --> 00:00:01,440
Gəlin aşağıdaki çox mərhələli

2
00:00:01,440 --> 00:00:04,010
mexanizmlə gedən reaksiyaya baxaq.

3
00:00:04,010 --> 00:00:09,010
Birinci mərhələdə A üstəgəl BC reaksiyaya 
daxil olaraq AC üstəgəl B əmələ gətirir.

4
00:00:09,670 --> 00:00:14,670
İkinci mərhələdə isə AC D ilə reaksiyaya 
girərək A üstəgəl CD əmələ gətirir.

5
00:00:16,870 --> 00:00:19,050
Əgər biz reaksizyamızın iki mərhələsini

6
00:00:19,050 --> 00:00:20,640
toplasaq,təxmini reaksiya üçün

7
00:00:20,640 --> 00:00:23,130
balanslaşmış tənliyi taparıq.

8
00:00:23,130 --> 00:00:25,120
Beləliklə bütün reaktivləri sol və

9
00:00:25,120 --> 00:00:27,560
məhsulları sağ tərəfə

10
00:00:27,560 --> 00:00:30,800
qoyacağıq.

11
00:00:30,800 --> 00:00:33,130
Və biz görə bilərik ki,AC həm solda
həm də sağdadır,

12
00:00:33,130 --> 00:00:36,450
bua görə də onu ixtisar edə bilərik.

13
00:00:36,450 --> 00:00:38,600
A da həmçinin sol və sağda

14
00:00:38,600 --> 00:00:40,530
var,onu da ixtisar edə bilərik.

15
00:00:40,530 --> 00:00:45,360
Ümumi tənlik BC üstəgəl D bərabərdir

16
00:00:46,940 --> 00:00:51,673
CD şəklində olacaqdır.

17
00:00:56,002 --> 00:00:58,850
Hal-hazırda görürük ki BC və D bizim

18
00:01:01,220 --> 00:01:05,480
reaktivlərimiz B və CD isə

19
00:01:05,480 --> 00:01:07,980
bu təxmini reaksiyanın məhsullarıdır

20
00:01:07,980 --> 00:01:11,550
Reaksiyaya nəzər salsaq A burda əvvəldə

21
00:01:11,550 --> 00:01:13,330
və burda sonda var.

22
00:01:13,330 --> 00:01:16,040
Amma A reaktiv və ya məhsul deyil

23
00:01:16,040 --> 00:01:19,363
A burda katalizaor olmalıdır.

24
00:01:20,600 --> 00:01:24,260
Əlavə olaraq AC də reaktiv və ya məhsul 
deyil.

25
00:01:24,260 --> 00:01:26,150
AC ilk mərhələdə necə alındı və

26
00:01:26,150 --> 00:01:27,740
mexanizmin ikinci mərhələsində

27
00:01:27,740 --> 00:01:31,630
necə istifadə olundu gördünüz.

28
00:01:31,630 --> 00:01:36,630
Yəni AC bu reaksiya üçün aralıq məhsul 
olmalıdır.

29
00:01:41,860 --> 00:01:43,810
Gəlin bu çox mərhələli reaksiya üçün

30
00:01:43,810 --> 00:01:45,720
enerji diaqramına baxaq.

31
00:01:45,720 --> 00:01:48,820
Enerji diaqramı adətən y oxunda
ptensial enerjiyə və

32
00:01:48,820 --> 00:01:51,640
x oxunda isə reaksiya
irəlliləyişinə malikdir.

33
00:01:51,640 --> 00:01:55,270
Beləliklə biz x oxunda irəllilədikcə

34
00:01:55,270 --> 00:01:56,963
reaksiya baş verir.

35
00:01:58,310 --> 00:02:00,750
Enerji diaqramındaki bu xətt bizim

36
00:02:00,750 --> 00:02:03,750
BC və D reaktivlərimizin

37
00:02:03,750 --> 00:02:06,330
enerji səviyyələrini bildirir.

38
00:02:06,330 --> 00:02:10,890
Davam edək,B və C arasındaki rabitəni
göstərək

39
00:02:11,750 --> 00:02:14,980
Və həmçinin bizdə burda D var

40
00:02:14,980 --> 00:02:17,140
Bizim katalizator da həmçinin

41
00:02:17,140 --> 00:02:19,210
reaksiyanın başlanğıcında mövcuddur.

42
00:02:19,210 --> 00:02:23,883
Davam edirəm və bizim 2reaktivin
yuxarısına A yazıram

43
00:02:26,408 --> 00:02:29,870
Enerji diaqramından görə bilərik ki 
bizim 2 əyrimiz var.

44
00:02:29,870 --> 00:02:32,440
Birinci əyri mexanizmin birinci,ikinci isə

45
00:02:32,440 --> 00:02:34,190
iksinci mərhələsinə

46
00:02:34,190 --> 00:02:37,090
uyğundur.

47
00:02:37,090 --> 00:02:40,950
Beləliklə,birinci əyrinin zirvəsi 
mexanizmin

48
00:02:40,950 --> 00:02:44,250
birinci mərhələsi üçün keçid mərhələsidir.

49
00:02:44,250 --> 00:02:47,330
Biz ilk mərhələdə görə bilərik ki,A

50
00:02:47,330 --> 00:02:50,510
katalizatoru BC ilə toqquşur və ya BC ilə

51
00:02:50,510 --> 00:02:53,490
reaksiyaya girərək aralıq AC 
əmələ gətirir.

52
00:02:53,490 --> 00:02:58,490
A BC ilə toqquşmalıdır və keçid
mərhələsində B və C

53
00:02:59,030 --> 00:03:02,370
arasındaki əlaqə qırılır,eyni zamanda,

54
00:03:02,370 --> 00:03:07,370
A və C arasında rabitə formalaşır.

55
00:03:10,380 --> 00:03:12,760
Bizdə hələ də bu əyrinin ən yüksək

56
00:03:12,760 --> 00:03:14,330
nöqtəsində D olacaqdır.

57
00:03:14,330 --> 00:03:17,410
Buraya D yazıram

58
00:03:17,410 --> 00:03:22,410
Bu reaksiyanın baş verməsi üçün,BC ilə

59
00:03:22,660 --> 00:03:27,660
toqquşma zamanı toqquşmanın aktivləşmə
enerjisini aşmağa kifayət qədər kinetik

60
00:03:28,280 --> 00:03:31,270
enerjisi olmalıdır.

61
00:03:31,270 --> 00:03:33,530
Bu enerji diaqramında,aktivləşmə enerjisi

62
00:03:33,530 --> 00:03:36,520
reaktivlər və

63
00:03:36,520 --> 00:03:41,520
keçid mərhələ arsındaki fərqdir,

64
00:03:42,440 --> 00:03:44,000
yəni əyrinin ən yüksək nöqtəsi.

65
00:03:44,000 --> 00:03:46,900
Enerjidəki bu fərq,ilk mərhələ üçün

66
00:03:46,900 --> 00:03:49,310
aktivləşmə enerjisi göstərir,hansı ki

67
00:03:49,310 --> 00:03:53,403
biz bunu Ea1 adlandıracağıq.

68
00:03:54,890 --> 00:03:57,760
Fərz etsək ki,toqquşma aktivləşmə 
enerjisini aşmağa çatacaq

69
00:03:57,760 --> 00:04:00,260
qədər kinetik enerjiyə malikdir,

70
00:04:00,260 --> 00:04:04,610
bizim aralıq məhsul olan AC və B ni 
ala bilərik.

71
00:04:04,610 --> 00:04:06,650
Gəlin davam edək və A ilə C arasında

72
00:04:06,650 --> 00:04:09,960
yaranan rabitəni göstərək.

73
00:04:09,960 --> 00:04:12,380
BEləliklə,bizim 2 əyrimiz arasındaki bu

74
00:04:12,380 --> 00:04:16,330
çökək,aralığın enerji səviyyəsini 
təmsil edir.

75
00:04:16,330 --> 00:04:18,120
Bizim həmçinin B-miz var

76
00:04:18,120 --> 00:04:20,990
Buraya B yazacam.

77
00:04:20,990 --> 00:04:23,130
Və bizdə hələ də D var hansı ki,

78
00:04:23,130 --> 00:04:25,290
heç reaksiyaya daxil olmayıb.

79
00:04:25,290 --> 00:04:27,803
Buraya D yazıram.

80
00:04:30,440 --> 00:04:31,970
Artıq 2ci əyri və ya

81
00:04:31,970 --> 00:04:34,360
və ya mexanizmimizin 2ci mərhələsi üçün
hazırıq.

82
00:04:34,360 --> 00:04:39,060
İkinci mərhələdə AC( aralıq məhsulu) D ilə
reaksiayaya daxil olaraq,

83
00:04:39,060 --> 00:04:41,840
A və CD əmələ gətirir.

84
00:04:41,840 --> 00:04:45,160
Bu 2ci əyrinin zirvəsi,ikinci mərhələ

85
00:04:45,160 --> 00:04:47,240
üçün keçid mərhələsi olacaqdır.

86
00:04:47,240 --> 00:04:51,970
Yəni biz A və C arasındaki rabitə
qırılmasını,eyni zamanda C və D

87
00:04:51,970 --> 00:04:56,970
arasındaki rabitənin əmələə gəlməsini 
göstərə bilərik.

88
00:04:58,980 --> 00:05:02,120
Aralıq enerjisi ilə keçid mərhələsinin

89
00:05:02,120 --> 00:05:05,540
enerjisi arasındaki enerji fərqi,

90
00:05:05,540 --> 00:05:07,660
Ea2 adlandıracağımız mexanizmin

91
00:05:07,660 --> 00:05:09,900
ikinci mərhələsi üçün

92
00:05:09,900 --> 00:05:12,007
aktivləşmə enerjisini göstərir.

93
00:05:14,650 --> 00:05:19,390
Əgər AC və D kifayət qədər kinetik enerji

94
00:05:19,390 --> 00:05:24,390
ilə toqquşsa,CD və A əldə edə bilərik.

95
00:05:24,450 --> 00:05:28,100
Əgər AC və D kifayət qədər enerjii ilə

96
00:05:28,100 --> 00:05:31,760
toqquşsa,biz CD və A ala biləcəyik.

97
00:05:31,760 --> 00:05:35,130
Burada sonda olan bu xətt bizim

98
00:05:35,130 --> 00:05:37,910
məhsullarımızın enerji səviyyələrini
müəyyən edir.

99
00:05:37,910 --> 00:05:42,910
CD bizim məhsullardan biridir buna
görə də onu bura yazacam.

100
00:05:43,530 --> 00:05:46,600
Xatılayaq ki, B də bizim digər məhsuldur

101
00:05:46,600 --> 00:05:51,330
hansı ki mexanizmin ikinci mərhələsindən
almışdıq.

102
00:05:51,330 --> 00:05:55,640
Davam edək və buraya B üstəgəl CD yazaq.

103
00:05:55,640 --> 00:05:58,180
Həmçinin katalizatorumuzu yenidən

104
00:05:58,180 --> 00:06:01,540
götürürük və buraya A yazırıq.

105
00:06:01,540 --> 00:06:04,910
GƏlin 1ci aktivləmə enerjisi Ea1 ilə 2ci 
aktivləşmə enerjisi Ea2 ni

106
00:06:04,910 --> 00:06:08,040
müqayisə edək.

107
00:06:08,040 --> 00:06:10,490
Enerji diaqramına baxaraq,görə bilərik ki,
Ea1,

108
00:06:11,741 --> 00:06:14,587
Ea2 dən daha böyük aktivləşmə enerjisinə
malikdir.

109
00:06:15,550 --> 00:06:20,550
Davam edək və Ea1 böyükdür Ea2
yazaq.

110
00:06:20,890 --> 00:06:24,490
Aktivləmə enerjisi nə qədər kiçik olarsa,

111
00:06:24,490 --> 00:06:26,910
reaksiya bir o qədər sürətli olur və
2ci mərhələ

112
00:06:26,910 --> 00:06:28,440
daha kiçik aktivləşmə enerjisinə
malik olduğu üçün

113
00:06:28,440 --> 00:06:32,320
ikisindən də sürətlidir.

114
00:06:32,320 --> 00:06:35,440
Birinci mərhələ daha böyük aktivləşmə
enerjisinə malik olduğu

115
00:06:35,440 --> 00:06:40,440
üçün ikinci ilə müqayisədə 
daha yavaş gedir.

116
00:06:42,150 --> 00:06:45,070
Birinci mərhələ yavaş olduğu üçün,
dərəcəni müəyyən edən

117
00:06:45,070 --> 00:06:48,083
birinci mərhələdir.

118
00:06:48,960 --> 00:06:51,620
Nəhayət gəlin reaksiyamız üçün
enejidəki ümumi

119
00:06:51,620 --> 00:06:54,020
dəyişikliyi tapaq.

120
00:06:54,020 --> 00:06:57,320
Enerjidəki ümumi fərqi tapmaq üçün Delta E
yazırıq,hansı ki bu

121
00:06:57,320 --> 00:06:59,640
final çıxılsınba.lanğıc deməkdir.

122
00:06:59,640 --> 00:07:02,220
Yəni bu məhsulun enerjisi çıxılsın

123
00:07:02,220 --> 00:07:05,870
reaktivlərin enerjisidir.

124
00:07:05,870 --> 00:07:09,320
Beləliklə, məhsulların enerji səviyyəsi
buraya,sonra

125
00:07:09,320 --> 00:07:11,100
başlanğıc reaktivlərin 
enerji

126
00:07:11,100 --> 00:07:11,933
levelini buraya 
yazırıq.

127
00:07:11,933 --> 00:07:14,210
Gəlin bu xətti buraya uzadım
beləliklə biz ikisini də

128
00:07:14,210 --> 00:07:16,570
daha yaxşı müqayisə edə bilərik.

129
00:07:16,570 --> 00:07:18,540
Bu iki xətt arasındaki enerji fərqi

130
00:07:18,540 --> 00:07:20,300
grafikdəki Delta E ni

131
00:07:20,300 --> 00:07:22,760
bildirir.

132
00:07:22,760 --> 00:07:24,750
Biz daha böyük rəqəmdən daha kiçik

133
00:07:24,750 --> 00:07:27,650
bir ədədi çıxmış oluruq

134
00:07:27,650 --> 00:07:29,930
və beləliklə DElta E

135
00:07:29,930 --> 00:07:31,210
bu təxmini reaksiya

136
00:07:31,210 --> 00:07:34,360
üçün

137
00:07:34,360 --> 00:07:37,010
müsbət olur.

138
00:07:37,010 --> 00:07:39,290
Və Delta E müsbət olduğu üçün biz

139
00:07:39,290 --> 00:07:43,563
bilirik ki,bu reaksiya Endotermik
reaksiyadır.