WEBVTT 00:00:06.760 --> 00:00:09.160 Boisz się czarnych kotów? 00:00:09.160 --> 00:00:11.890 Otworzyłbyś parasol w domu? 00:00:11.890 --> 00:00:15.362 A co z liczbą 13? 00:00:15.362 --> 00:00:17.469 Niezależnie od tego, czy wierzysz w przesądy, 00:00:17.469 --> 00:00:20.429 na pewno znasz ich kilka. 00:00:20.429 --> 00:00:23.600 Jak to się stało, że ludzie na całym świecie 00:00:23.600 --> 00:00:25.200 pukają w drewno 00:00:25.200 --> 00:00:28.569 czy omijają przerwy w chodniku? 00:00:28.569 --> 00:00:31.711 Chociaż przesądy nie mają podstaw naukowych, 00:00:31.711 --> 00:00:35.020 wiele z tych dziwnych praktyk i wierzeń 00:00:35.020 --> 00:00:39.400 ma równie dziwne pochodzenie. 00:00:39.400 --> 00:00:41.850 Ponieważ obejmują one siły nadprzyrodzone, 00:00:41.850 --> 00:00:45.501 nic dziwnego, że wiele z nich ma religijne pochodzenie. 00:00:45.501 --> 00:00:50.550 Liczbę 13 utożsamiano z Ostatnią Wieczerzą, 00:00:50.550 --> 00:00:53.682 gdy Jezus spożywał posiłek z 12 apostołami 00:00:53.682 --> 00:00:57.650 przed swoim pojmaniem i ukrzyżowaniem. 00:00:57.650 --> 00:01:02.462 Przekonanie, że 13 osób przy stole przynosi pecha, 00:01:02.462 --> 00:01:08.012 przerodziło się w ogólne postrzeganie tej liczby jako pechowej. 00:01:08.012 --> 00:01:12.821 Strach przed liczbą 13, zwany triskaidekafobią, 00:01:12.821 --> 00:01:18.052 jest teraz tak powszechny, że w wielu budynkach nie ma 13. piętra. 00:01:18.052 --> 00:01:22.102 Po 12. jest od razu 14. piętro. 00:01:22.102 --> 00:01:26.361 Wielu ludzi wierzy w opowieść o Ostatniej Wieczerzy, 00:01:26.361 --> 00:01:29.360 jednak inne przesądy wywodzą się z religii, 00:01:29.360 --> 00:01:33.033 w które już nikt nie wierzy i nikt już nie pamięta. 00:01:33.033 --> 00:01:37.793 Odpukiwanie w drewno było elementem folkloru starożytnych Indoeuropejczyków 00:01:37.793 --> 00:01:40.493 lub ich przodków, 00:01:40.493 --> 00:01:43.993 wierzących, że rozmaite dusze zamieszkiwały drzewa. 00:01:43.993 --> 00:01:46.677 Dotknięcie drzewa miało przywołać ochronę 00:01:46.677 --> 00:01:49.922 lub błogosławieństwo mieszkającej tam duszy. 00:01:49.922 --> 00:01:56.137 Tradycja ta przetrwała samą wiarę. 00:01:56.137 --> 00:02:00.237 Uważa się, że wiele przesądów znanych od Rosji po Irlandię 00:02:00.237 --> 00:02:05.813 pochodzi z przedchrześcijańskich pogańskich wierzeń. 00:02:05.813 --> 00:02:08.573 Jednak nie wszystkie przesądy mają religijne podłoże. 00:02:08.573 --> 00:02:13.103 Niektóre oparte są na skojarzeniach i nieszczęśliwych zbiegach okoliczności. 00:02:13.103 --> 00:02:16.453 Wielu Włochów boi się liczby 17, 00:02:16.453 --> 00:02:22.754 ponieważ jej rzymski zapis może utworzyć słowo "vixi", 00:02:22.754 --> 00:02:25.403 co oznacza "moje życie się skończyło". 00:02:25.403 --> 00:02:27.754 Podobnie jest ze słowem "cztery", 00:02:27.754 --> 00:02:30.494 które brzmi prawie jak "śmierć" 00:02:30.494 --> 00:02:31.894 w języku kantońskim, 00:02:31.894 --> 00:02:34.544 a także w językach japońskim i koreańskim, 00:02:34.544 --> 00:02:37.525 w których liczebniki zapożyczono z chińskiego. 00:02:37.525 --> 00:02:41.184 Ponieważ "jeden" oznacza też przymus, 00:02:41.184 --> 00:02:45.173 liczba czternaście brzmi jak "musisz umrzeć". 00:02:45.173 --> 00:02:50.294 Istnieje więc wiele liczb, których lepiej unikać w windach i hotelach. 00:02:50.294 --> 00:02:51.414 Można wierzyć lub nie, 00:02:51.414 --> 00:02:53.994 ale pewne przesądy mają sens, 00:02:53.994 --> 00:02:58.174 a przynajmniej miały, zanim ludzie zapomnieli o ich pierwotnym przeznaczeniu. 00:02:58.174 --> 00:03:03.185 Dawniej scenografia w teatrze składała się z dużych malowanych fragmentów tła. 00:03:03.185 --> 00:03:07.755 Opuszczali je i podnosili inspicjenci, którzy porozumiewali się gwiżdżąc. 00:03:07.755 --> 00:03:11.325 Nierozważne gwizdanie innych mogło spowodować wypadek. 00:03:11.325 --> 00:03:16.454 Jednak gwizdanie za kulisami wciąż stanowi tabu, 00:03:16.454 --> 00:03:20.386 mimo że inspicjenci od dawna używają zestawów słuchawkowych. 00:03:20.386 --> 00:03:24.345 Podobnie było w przypadku zapalania trzech papierosów tą samą zapalniczką. 00:03:24.345 --> 00:03:29.345 Mogło to skończyć się nieszczęściem dla żołnierzy w okopach, 00:03:29.345 --> 00:03:34.416 gdyby snajper wroga dostrzegł światło długo palącej się zapałki. 00:03:34.416 --> 00:03:37.458 Większość palaczy nie musi się już martwić o snajperów, 00:03:37.458 --> 00:03:39.526 jednak przesąd nadal istnieje. 00:03:39.526 --> 00:03:42.446 Dlaczego więc ludzie trzymają się strzępów dawnych religii, 00:03:42.446 --> 00:03:43.486 zbiegów okoliczności, 00:03:43.486 --> 00:03:45.236 przestarzałych rad? 00:03:45.236 --> 00:03:47.997 Czy są one całkowicie irracjonalne? 00:03:47.997 --> 00:03:50.077 Tak, jednak dla wielu ludzi 00:03:50.077 --> 00:03:54.816 przesądy mają charakter bardziej kulturowy niż religijny. 00:03:54.816 --> 00:03:59.027 W końcu nikt nie rodzi się z wiedzą, żeby unikać przechodzenia pod drabiną 00:03:59.027 --> 00:04:00.717 albo nie gwizdać w pokoju. 00:04:00.717 --> 00:04:04.693 Jeśli jednak dorasta się wśród ludzi, którzy przed tym przestrzegają, 00:04:04.693 --> 00:04:06.906 możliwe, że człowiek będzie się czuł nieswojo, 00:04:06.906 --> 00:04:11.178 nawet jeśli logika mówi, że nic złego się nie zdarzy. 00:04:11.178 --> 00:04:14.838 Ponieważ pukanie w drewno nie wymaga wysiłku, 00:04:14.838 --> 00:04:19.946 łatwiej jest przestrzegać przesądów niż świadomie się im przeciwstawiać. 00:04:19.946 --> 00:04:23.606 Poza tym przesądy często zdają się spełniać. 00:04:23.606 --> 00:04:27.398 Może pamiętasz, jak osiągnąłeś zwycięstwo w swoich szczęśliwych skarpetkach. 00:04:27.398 --> 00:04:29.947 Tak działa psychologia uprzedzeń. 00:04:29.947 --> 00:04:32.787 Pewnie nie będziesz pamiętał wszystkich goli 00:04:32.787 --> 00:04:35.448 zdobytych w tych skarpetkach. 00:04:35.448 --> 00:04:38.928 Jednak wiara w ich moc może pomóc ci lepiej zagrać 00:04:38.928 --> 00:04:43.697 poprzez iluzję kontroli nad biegiem wydarzeń. 00:04:43.697 --> 00:04:48.369 W sytuacjach, gdzie liczy się pewność siebie, jak na przykład w sporcie, 00:04:48.369 --> 00:04:52.838 te szalone przesądy wcale nie muszą być takie szalone.