1
00:00:06,760 --> 00:00:09,160
Boisz się czarnych kotów?

2
00:00:09,160 --> 00:00:11,890
Otworzyłbyś parasol w domu?

3
00:00:11,890 --> 00:00:15,362
A co z liczbą 13?

4
00:00:15,362 --> 00:00:17,469
Niezależnie od tego,
czy wierzysz w przesądy,

5
00:00:17,469 --> 00:00:20,429
na pewno znasz ich kilka.

6
00:00:20,429 --> 00:00:23,600
Jak to się stało, 
że ludzie na całym świecie

7
00:00:23,600 --> 00:00:25,200
pukają w drewno

8
00:00:25,200 --> 00:00:28,569
czy omijają przerwy w chodniku?

9
00:00:28,569 --> 00:00:31,711
Chociaż przesądy nie mają
podstaw naukowych,

10
00:00:31,711 --> 00:00:35,020
wiele z tych dziwnych praktyk i wierzeń

11
00:00:35,020 --> 00:00:39,400
ma równie dziwne pochodzenie.

12
00:00:39,400 --> 00:00:41,850
Ponieważ obejmują one siły nadprzyrodzone,

13
00:00:41,850 --> 00:00:45,501
nic dziwnego, że wiele z nich
ma religijne pochodzenie.

14
00:00:45,501 --> 00:00:50,550
Liczbę 13 utożsamiano
z Ostatnią Wieczerzą,

15
00:00:50,550 --> 00:00:53,682
gdy Jezus spożywał posiłek z 12 apostołami

16
00:00:53,682 --> 00:00:57,650
przed swoim pojmaniem i ukrzyżowaniem.

17
00:00:57,650 --> 00:01:02,462
Przekonanie, że 13 osób 
przy stole przynosi pecha,

18
00:01:02,462 --> 00:01:08,012
przerodziło się w ogólne postrzeganie
tej liczby jako pechowej.

19
00:01:08,012 --> 00:01:12,821
Strach przed liczbą 13, 
zwany triskaidekafobią,

20
00:01:12,821 --> 00:01:18,052
jest teraz tak powszechny, 
że w wielu budynkach nie ma 13. piętra.

21
00:01:18,052 --> 00:01:22,102
Po 12. jest od razu 14. piętro.

22
00:01:22,102 --> 00:01:26,361
Wielu ludzi wierzy w opowieść 
o Ostatniej Wieczerzy,

23
00:01:26,361 --> 00:01:29,360
jednak inne przesądy
wywodzą się z religii,

24
00:01:29,360 --> 00:01:33,033
w które już nikt nie wierzy
i nikt już nie pamięta.

25
00:01:33,033 --> 00:01:37,793
Odpukiwanie w drewno było elementem
folkloru starożytnych Indoeuropejczyków

26
00:01:37,793 --> 00:01:40,493
lub ich przodków,

27
00:01:40,493 --> 00:01:43,993
wierzących, że rozmaite dusze 
zamieszkiwały drzewa.

28
00:01:43,993 --> 00:01:46,677
Dotknięcie drzewa miało przywołać ochronę

29
00:01:46,677 --> 00:01:49,922
lub błogosławieństwo 
mieszkającej tam duszy.

30
00:01:49,922 --> 00:01:56,137
Tradycja ta przetrwała samą wiarę.

31
00:01:56,137 --> 00:02:00,237
Uważa się, że wiele przesądów
znanych od Rosji po Irlandię

32
00:02:00,237 --> 00:02:05,813
pochodzi z przedchrześcijańskich 
pogańskich wierzeń.

33
00:02:05,813 --> 00:02:08,573
Jednak nie wszystkie przesądy
mają religijne podłoże.

34
00:02:08,573 --> 00:02:13,103
Niektóre oparte są na skojarzeniach
i nieszczęśliwych zbiegach okoliczności.

35
00:02:13,103 --> 00:02:16,453
Wielu Włochów boi się liczby 17,

36
00:02:16,453 --> 00:02:22,754
ponieważ jej rzymski zapis
może utworzyć słowo "vixi",

37
00:02:22,754 --> 00:02:25,403
co oznacza "moje życie się skończyło".

38
00:02:25,403 --> 00:02:27,754
Podobnie jest ze słowem "cztery",

39
00:02:27,754 --> 00:02:30,494
które brzmi prawie jak "śmierć"

40
00:02:30,494 --> 00:02:31,894
w języku kantońskim,

41
00:02:31,894 --> 00:02:34,544
a także w językach japońskim i koreańskim,

42
00:02:34,544 --> 00:02:37,525
w których liczebniki
zapożyczono z chińskiego.

43
00:02:37,525 --> 00:02:41,184
Ponieważ "jeden" oznacza też przymus,

44
00:02:41,184 --> 00:02:45,173
liczba czternaście 
brzmi jak "musisz umrzeć".

45
00:02:45,173 --> 00:02:50,294
Istnieje więc wiele liczb, których lepiej 
unikać w windach i hotelach.

46
00:02:50,294 --> 00:02:51,414
Można wierzyć lub nie,

47
00:02:51,414 --> 00:02:53,994
ale pewne przesądy mają sens,

48
00:02:53,994 --> 00:02:58,174
a przynajmniej miały, zanim ludzie
zapomnieli o ich pierwotnym przeznaczeniu.

49
00:02:58,174 --> 00:03:03,185
Dawniej scenografia w teatrze składała się
z dużych malowanych fragmentów tła.

50
00:03:03,185 --> 00:03:07,755
Opuszczali je i podnosili inspicjenci,
którzy porozumiewali się gwiżdżąc.

51
00:03:07,755 --> 00:03:11,325
Nierozważne gwizdanie innych 
mogło spowodować wypadek.

52
00:03:11,325 --> 00:03:16,454
Jednak gwizdanie za kulisami
wciąż stanowi tabu,

53
00:03:16,454 --> 00:03:20,386
mimo że inspicjenci od dawna
używają zestawów słuchawkowych.

54
00:03:20,386 --> 00:03:24,345
Podobnie było w przypadku zapalania
trzech papierosów tą samą zapalniczką.

55
00:03:24,345 --> 00:03:29,345
Mogło to skończyć się nieszczęściem 
dla żołnierzy w okopach,

56
00:03:29,345 --> 00:03:34,416
gdyby snajper wroga dostrzegł
światło długo palącej się zapałki.

57
00:03:34,416 --> 00:03:37,458
Większość palaczy nie musi się 
już martwić o snajperów,

58
00:03:37,458 --> 00:03:39,526
jednak przesąd nadal istnieje.

59
00:03:39,526 --> 00:03:42,446
Dlaczego więc ludzie trzymają się
strzępów dawnych religii,

60
00:03:42,446 --> 00:03:43,486
zbiegów okoliczności,

61
00:03:43,486 --> 00:03:45,236
przestarzałych rad?

62
00:03:45,236 --> 00:03:47,997
Czy są one całkowicie irracjonalne?

63
00:03:47,997 --> 00:03:50,077
Tak, jednak dla wielu ludzi

64
00:03:50,077 --> 00:03:54,816
przesądy mają charakter
bardziej kulturowy niż religijny.

65
00:03:54,816 --> 00:03:59,027
W końcu nikt nie rodzi się z wiedzą,
żeby unikać przechodzenia pod drabiną

66
00:03:59,027 --> 00:04:00,717
albo nie gwizdać w pokoju.

67
00:04:00,717 --> 00:04:04,693
Jeśli jednak dorasta się wśród ludzi,
którzy przed tym przestrzegają,

68
00:04:04,693 --> 00:04:06,906
możliwe, że człowiek
będzie się czuł nieswojo,

69
00:04:06,906 --> 00:04:11,178
nawet jeśli logika mówi,
że nic złego się nie zdarzy.

70
00:04:11,178 --> 00:04:14,838
Ponieważ pukanie w drewno 
nie wymaga wysiłku,

71
00:04:14,838 --> 00:04:19,946
łatwiej jest przestrzegać przesądów 
niż świadomie się im przeciwstawiać.

72
00:04:19,946 --> 00:04:23,606
Poza tym przesądy
często zdają się spełniać.

73
00:04:23,606 --> 00:04:27,398
Może pamiętasz, jak osiągnąłeś zwycięstwo
w swoich szczęśliwych skarpetkach.

74
00:04:27,398 --> 00:04:29,947
Tak działa psychologia uprzedzeń.

75
00:04:29,947 --> 00:04:32,787
Pewnie nie będziesz pamiętał
wszystkich goli

76
00:04:32,787 --> 00:04:35,448
zdobytych w tych skarpetkach.

77
00:04:35,448 --> 00:04:38,928
Jednak wiara w ich moc
może pomóc ci lepiej zagrać

78
00:04:38,928 --> 00:04:43,697
poprzez iluzję kontroli 
nad biegiem wydarzeń.

79
00:04:43,697 --> 00:04:48,369
W sytuacjach, gdzie liczy się 
pewność siebie, jak na przykład w sporcie,

80
00:04:48,369 --> 00:04:52,838
te szalone przesądy
wcale nie muszą być takie szalone.