WEBVTT

00:00:09.110 --> 00:00:11.232
Plejofte, oni rekonas lian nomon

00:00:11.232 --> 00:00:15.693
kaj scias, ke li estas fama
pro siaj diroj.

00:00:15.693 --> 00:00:19.832
Tamen, konsiderante la daŭran efekton 
de lia instruado sur la mondo,

00:00:19.832 --> 00:00:24.043
tre malmultaj scias, 
kiu vere estis Konfuceo,

00:00:24.043 --> 00:00:25.720
kion li vere diris,

00:00:25.720 --> 00:00:27.612
kaj kial.

00:00:27.612 --> 00:00:31.248
En la ĥaosa Ĉinujo de la sesa jarcento,

00:00:31.248 --> 00:00:35.574
kiam interbatalis senfine ŝtatoj 
cele al superrego,

00:00:35.574 --> 00:00:38.175
kaj ŝtatestrojn estis ofte murditaj,

00:00:38.175 --> 00:00:40.491
foje de familianoj,

00:00:40.491 --> 00:00:44.245
Konfuceo ekzempligis 
bonecon kaj honestecon.

00:00:44.245 --> 00:00:45.563
Per sia instruado

00:00:45.563 --> 00:00:48.902
li iĝis unu el la plej grandaj 
filozofistoj el Ĉinujo.

00:00:48.902 --> 00:00:52.857
Filo de nobelulo, sed malriĉa 
de tre juna aĝo

00:00:52.857 --> 00:00:55.520
pro la antaŭtempa morto de sia patro,

00:00:55.520 --> 00:00:57.348
Konfuceo akiris dumvivan simpation

00:00:57.348 --> 00:01:01.557
por la mizera popolo.

00:01:01.557 --> 00:01:04.377
Apenaŭ li vivtenis sian patrinon 
kaj handikapitan fraton

00:01:04.377 --> 00:01:07.204
kiel bestgardisto kaj 
librotenisto en grenejo,

00:01:07.204 --> 00:01:08.875
kaj diversaj aliaj laboretoj.

00:01:08.875 --> 00:01:11.446
Nur danke al helpo de riĉa amiko

00:01:11.446 --> 00:01:15.302
povis Konfuceo studi la reĝajn arkivojn,

00:01:15.302 --> 00:01:18.122
per kiuj li formis sian mondkoncepton.

00:01:18.122 --> 00:01:20.913
Kelkaj vidis la arkivojn

00:01:20.913 --> 00:01:23.362
kiel neinteresajn relikvojn 
de la pasinteco

00:01:23.362 --> 00:01:25.859
sed ili grande inspiris Konfuceon.

00:01:25.859 --> 00:01:27.334
Post longaj studado 
kaj pripensado,

00:01:27.334 --> 00:01:31.829
li konkludis, ke la homan 
karakteron formas la familio

00:01:31.829 --> 00:01:36.458
kaj edukado pri ritualoj, 
literaturo kaj historio.

00:01:36.458 --> 00:01:39.831
La tiel kultivita homo 
strebas helpi aliajn,

00:01:39.831 --> 00:01:43.946
kaj gvidas ilin per morala inspiro
-- ne per perforto.

00:01:43.946 --> 00:01:46.442
Por plenumi sian filozofion, Konfuceo

00:01:46.442 --> 00:01:51.496
iĝis konsilisto de la estro de Lu-ŝtato.

00:01:51.496 --> 00:01:56.018
Bedaŭrinde, tiu estro ricevis 
donace dancistinaron

00:01:56.018 --> 00:02:00.664
kaj preferis pasigi tempon 
kun la dancistinoj ol en siaj devoj,

00:02:00.664 --> 00:02:03.533
kaj Konfuceo eksoficiĝis pro abomeneto.

00:02:03.533 --> 00:02:06.650
Dum kelkaj jaroj, li vojaĝis 
de ŝtato al ŝtato

00:02:06.650 --> 00:02:12.334
serĉante estron servindan, 
ĉiam respektante siajn principojn.

00:02:12.334 --> 00:02:14.066
Ne estis facile.

00:02:14.066 --> 00:02:17.947
Konforme al sia filozofio, kaj kontraŭe
al la tiama kutimo,

00:02:17.947 --> 00:02:23.465
li persvadis estrojn ne uzi 
durajn punojn kaj militistajn fortojn

00:02:23.465 --> 00:02:25.228
por regi iliajn landojn,

00:02:25.228 --> 00:02:26.996
ĉar li kredis, ke bona estro

00:02:26.996 --> 00:02:30.075
inspiras spontanan obeemon 
al siaj regatoj

00:02:30.075 --> 00:02:33.124
per sia etika karismo.

00:02:33.124 --> 00:02:34.445
Konfuceo ankaŭ kredis,

00:02:34.445 --> 00:02:37.557
ke, ĉar la amo kaj respekto, 
kiujn ni lernas en la familio

00:02:37.557 --> 00:02:40.131
estas la fundamento de ĉiuj aliaj virtoj,

00:02:40.131 --> 00:02:45.263
personaj devoj al la familio foje
pli gravas, ol tiuj al la ŝtato.

00:02:45.263 --> 00:02:48.834
Do, kiam iu duko sin gloris 
per la justeco de siaj regatoj,

00:02:48.834 --> 00:02:51.889
ĉar filo ĵus atestis 
malfavore al sia patro,

00:02:51.889 --> 00:02:53.719
kiu estis ŝtelinta ŝafon,

00:02:53.719 --> 00:02:55.617
Konfuceo rebatis al la duko,

00:02:55.617 --> 00:03:00.460
ke vere justaj patroj kaj filoj 
protektas unu la alian.

00:03:00.460 --> 00:03:03.127
Dum li vojaĝis, Konfuceo
preskaŭ malsatmortis,

00:03:03.127 --> 00:03:04.794
estis mallonge enkarcerigita,

00:03:04.794 --> 00:03:07.979
kaj estis minacita je morto plurfoje.

00:03:07.979 --> 00:03:09.548
Tamen, li ne estis amara.

00:03:09.548 --> 00:03:13.082
Li estis certa, ke la Ĉielo 
zorgas pli la mondo,

00:03:13.082 --> 00:03:14.881
kaj li instruis, ke virtulo

00:03:14.881 --> 00:03:18.763
ĉiam trovas ĝojon en lernado kaj muziko.

00:03:18.763 --> 00:03:21.080
Ne trovinte estron indan je servado,

00:03:21.080 --> 00:03:23.137
li revenis al Lu

00:03:23.137 --> 00:03:26.319
kaj iĝis instruisto kaj
filozofo tiel influa,

00:03:26.319 --> 00:03:29.008
ke li kontribuis al fasono
de la ĉina kulturo,

00:03:29.008 --> 00:03:32.991
tiomgrade, ke la tuta mondo 
plu konas lian nomon hodiaŭ.

00:03:32.991 --> 00:03:34.567
Por liaj disĉiploj,

00:03:34.567 --> 00:03:39.680
li estis enkarniĝo de saĝulo,
kiu gvidas pervirte,

00:03:39.680 --> 00:03:41.499
kaj ili notis liajn dirojn

00:03:41.499 --> 00:03:46.986
en libron, kion ni konas
kiel "La analektoj".

00:03:46.986 --> 00:03:51.547
Hodiaŭ, milionoj tutmonde 
sekvas la principojn de konfuceismo.

00:03:51.547 --> 00:03:55.584
Kvankam oni debatas de jarcentoj 
la precizan signifon de lia instruado,

00:03:55.584 --> 00:03:59.018
kiam oni demandis al li 
resumi sian penson unufraze,

00:03:59.018 --> 00:04:00.886
Konfuceo mem respondis:

00:04:00.886 --> 00:04:06.720
"Ne faru al aliuloj kion vi ne volas,
ke oni faru al vi mem."

00:04:06.720 --> 00:04:10.866
2500 jarojn poste, la konsilo 
ankoraŭ estas saĝa.