1
00:00:02,417 --> 00:00:03,684
Ben Utah'da yaşıyorum,

2
00:00:03,708 --> 00:00:06,583
bu gezegendeki en heybetli 
doğal manzaralardan

3
00:00:06,583 --> 00:00:09,143
bazılarına sahip olmakla bilinen bir yer.

4
00:00:09,167 --> 00:00:12,643
Bu harika manzaralardan bunalmak

5
00:00:12,667 --> 00:00:16,518
ve bazen yabancı görünümlü bu oluşumlardan
gerçekten büyülenmek kolaydır.

6
00:00:16,542 --> 00:00:20,184
Bir bilim insanı olarak
doğal dünyayı gözlemlemeyi çok seviyorum.

7
00:00:20,208 --> 00:00:21,976
Ama bir hücre biyoloğu olarak,

8
00:00:22,000 --> 00:00:24,809
doğal dünyayı çok, çok daha küçük ölçekte

9
00:00:24,833 --> 00:00:27,042
anlamaya çok daha ilgiliyim.

10
00:00:27,917 --> 00:00:30,726
Ben bir moleküler animatörüm,
ve esasında görünmez sayılacak

11
00:00:30,750 --> 00:00:33,643
kadar küçük olan moleküllerin
görüntülerini yaratmak için

12
00:00:33,667 --> 00:00:35,292
başka araştırmacılarla çalışıyorum

13
00:00:35,292 --> 00:00:38,143
Bu moleküller ışığın dalga boyundan
daha küçükler

14
00:00:38,167 --> 00:00:40,406
yani onları asla direkt olarak göremeyiz,

15
00:00:40,430 --> 00:00:42,476
en iyi ışıklı mikroskoplarla bile.

16
00:00:42,500 --> 00:00:44,643
O zaman ben görülemeyecek
kadar küçük şeylerin

17
00:00:44,667 --> 00:00:46,643
görüntülerini nasıl yaratıyorum?

18
00:00:46,667 --> 00:00:48,809
Benim iş arkadaşlarım gibi bilim insanları

19
00:00:48,833 --> 00:00:50,934
bir moleküler süreci anlamak için

20
00:00:50,958 --> 00:00:53,518
bütün profesyonel kariyerlerini 
harcayabilir.

21
00:00:53,542 --> 00:00:56,162
Bunu yapmak için
her biri yapbozun küçük bir parçasını

22
00:00:56,162 --> 00:00:59,143
söyleyen bir seri deney yaparlar.

23
00:00:59,167 --> 00:01:01,934
Bir deney bize protein şeklini söylerken,

24
00:01:01,958 --> 00:01:03,226
bir diğeri ise

25
00:01:03,250 --> 00:01:05,536
hangi proteinlerle
etkileşim yapabileceğini

26
00:01:05,560 --> 00:01:08,465
ve bir diğeri ise 
hücrede nerede bulunabileceğini söyler.

27
00:01:08,489 --> 00:01:12,476
Bütün bu bilgi parçaları esasen
moleküllerin nasıl çalıştığının

28
00:01:12,500 --> 00:01:15,583
hikayesi olan bir hipotez yaratmada
kullanılabilir.

29
00:01:17,000 --> 00:01:20,934
Benim işim bu fikirleri almak
ve onları bir animasyona çevirmek.

30
00:01:20,958 --> 00:01:22,226
Bu zor olabilir,

31
00:01:22,250 --> 00:01:25,476
çünkü meğer moleküller
bazı çılgın şeyler yapabilirlermiş.

32
00:01:25,500 --> 00:01:29,205
Ama bu animasyonlar araştırmacıların
moleküllerin nasıl çalıştığı hakkındaki

33
00:01:29,205 --> 00:01:31,976
fikirlerini iletmeleri için
inanılmaz kullanışlı olabilir.

34
00:01:32,000 --> 00:01:36,348
Moleküler dünyayı onların gözünden 
görmemize imkan sağlayabilirler.

35
00:01:36,375 --> 00:01:38,453
Size biraz animasyonlar göstermek isterim,

36
00:01:38,453 --> 00:01:41,851
benim moleküler dünyanın
doğal mucizeleri dediğim şeyin

37
00:01:41,875 --> 00:01:43,559
kısa bir turu.

38
00:01:43,583 --> 00:01:45,559
Öncelikle, bu bir bağışıklık hücresi,

39
00:01:45,583 --> 00:01:48,476
Bu tür hücreler işgalcileri bulmak için

40
00:01:48,500 --> 00:01:51,468
vücudumuzda gezmek zorundalar.

41
00:01:51,468 --> 00:01:55,127
Bu hareket benim favorilerimden biri olan
sitoskeleton olarak bildiğimiz şeyin

42
00:01:55,127 --> 00:01:55,934
bir parçası olan

43
00:01:55,958 --> 00:01:58,434
aktin adındaki bir protein
tarafından desteklenir.

44
00:01:58,458 --> 00:02:00,101
Bizim iskeletlerimiz aksine,

45
00:02:00,125 --> 00:02:03,851
aktin filamentleri
sürekli yapılır ve bozulur.

46
00:02:03,875 --> 00:02:07,268
Aktin sitoskeletonu hücrelerimizde
inanılmaz önemli bir rol oynar.

47
00:02:07,292 --> 00:02:09,059
Onların şekil değiştirmelerine,

48
00:02:09,083 --> 00:02:11,476
hareket etmelerine, yüzeye yapışmasına

49
00:02:11,500 --> 00:02:13,934
ve bakteri öldürmesine izin verir.

50
00:02:13,958 --> 00:02:16,559
Aktin başka tür bir
harekette de mevcuttur.

51
00:02:16,583 --> 00:02:19,768
Aktin yapıları kas hücrelerimizin içinde
biraz kumaşa benzeyen

52
00:02:19,792 --> 00:02:21,309
düzenli filamentleri oluşturur.

53
00:02:21,333 --> 00:02:24,268
Kaslarımız kasıldığında
bu filamentler çekilir,

54
00:02:24,292 --> 00:02:26,309
ve kaslarımız gevşediğinde tekrar

55
00:02:26,333 --> 00:02:27,809
eski pozisyonlarına dönerler.

56
00:02:27,833 --> 00:02:31,059
Sitoskeletonun diğer parçaları,
bu durumda mikrotübülüsler

57
00:02:31,083 --> 00:02:33,768
uzun mesafeli ulaşımlardan sorumlular.

58
00:02:33,792 --> 00:02:36,434
Basitçe bir şeyleri
hücrenin bir ucundan diğerine

59
00:02:36,458 --> 00:02:39,809
taşımak için kullanılan
otoyollar olarak düşünülebilirler.

60
00:02:39,809 --> 00:02:42,625
Bizim yollarımızın aksine,
mikrotübülüsler büyür ve küçülür,

61
00:02:42,625 --> 00:02:44,059
ihtiyaç duyulunca ortaya çıkıp

62
00:02:44,083 --> 00:02:46,434
işleri bitince kaybolurlar.

63
00:02:46,458 --> 00:02:48,893
Yarı kamyonların moleküler versiyonu

64
00:02:48,917 --> 00:02:51,476
mikrotübülüsler arasında yürüyebilen,

65
00:02:51,500 --> 00:02:53,976
bazen organeller gibi
kocaman kargolar sürükleyen,

66
00:02:54,000 --> 00:02:58,434
uygunca isimlendirilmiş 
motor proteinlerdir.

67
00:02:58,542 --> 00:03:01,393
Bu belirli motor protein
dinein olarak bilinir

68
00:03:01,417 --> 00:03:03,851
ve bence biraz da
at arabasındaki atlara

69
00:03:03,875 --> 00:03:07,309
benzeyen gruplar halinde
çalışabilmesi ile bilinir.

70
00:03:07,333 --> 00:03:11,184
Gördüğünüz gibi hücre sürekli
bir şeylerin yapılıp bozulduğu

71
00:03:11,208 --> 00:03:14,643
inanılmaz değişen, hareketli yerdir.

72
00:03:14,667 --> 00:03:16,018
Ama bu yapılardan bazılarını

73
00:03:16,042 --> 00:03:18,143
parçalara ayırmak
diğerlerine göre daha zor.

74
00:03:18,167 --> 00:03:20,101
Ve yapıların zamanında parçalanması için

75
00:03:20,125 --> 00:03:23,559
özel güçlerin getirilmesi gerekir.

76
00:03:23,583 --> 00:03:26,309
Bu iş kısmen böyle proteinlerce yapılır.

77
00:03:26,333 --> 00:03:27,851
Bu çörek şekilli proteinlerin,

78
00:03:27,875 --> 00:03:29,893
ki hücrede birçok çeşitleri bulunur,

79
00:03:29,917 --> 00:03:31,976
hepsi bireysel proteinleri

80
00:03:32,000 --> 00:03:35,393
merkezi bir deliğe çekerek parçalar.

81
00:03:35,417 --> 00:03:37,976
Böyle proteinler düzgün çalışmadığında,

82
00:03:38,000 --> 00:03:40,726
ayrılması gereken proteinler

83
00:03:40,750 --> 00:03:43,184
bazen ayrılmaz ve kümeleşir

84
00:03:43,208 --> 00:03:47,393
ve bu da alzaymır gibi
korkunç hastalıklara yol açabilir.

85
00:03:47,417 --> 00:03:49,434
Şimdi de genomlarımızı

86
00:03:49,458 --> 00:03:52,393
DNA şeklinde barındıran çekirdeğe bakalım.

87
00:03:52,417 --> 00:03:53,851
Bütün hücrelerimiz içinde,

88
00:03:53,875 --> 00:03:58,184
DNA'mızla çeşitli proteinler ilgilenir
ve onu korur.

89
00:03:58,208 --> 00:04:01,018
DNA, çekirdeğimizde
büyük miktarlarda hücreler tutmamızı

90
00:04:01,042 --> 00:04:05,351
sağlayan histon adındaki
proteinlerin etrafında sarılıdır.

91
00:04:05,375 --> 00:04:08,434
Bu mekanizmalara
kromatin şekli değiştirici denir

92
00:04:08,458 --> 00:04:11,184
ve DNA'yı histonların etrafından alıp

93
00:04:11,208 --> 00:04:15,886
yeni DNA parçalarının 
ortaya çıkmasını sağlarlar.

94
00:04:16,375 --> 00:04:19,309
Bu DNA sonra diğer
mekanizmalar tarafından da tanınabilir.

95
00:04:19,333 --> 00:04:21,851
Bu durumda, bu büyük moleküler mekanizma

96
00:04:21,875 --> 00:04:23,559
bir genin başlangıcında olduğunu

97
00:04:23,583 --> 00:04:25,893
ona söyleyecek bir DNA parçası arıyor.

98
00:04:25,917 --> 00:04:27,601
Bir parça bulduğunda

99
00:04:27,625 --> 00:04:30,393
basitçe karşılığında
bir genin etkinleştirildiği

100
00:04:30,417 --> 00:04:32,518
ya da kopyalandığı başka bir mekanizmayı

101
00:04:32,542 --> 00:04:36,684
getirmesini sağlayan bir seri
şekil değişiklikleri geçirir.

102
00:04:36,708 --> 00:04:39,809
Bu çok sıkı programlı bir işlem olmalı

103
00:04:39,833 --> 00:04:42,601
çünkü yanlış geni
yanış zamanda etkinleştirmek

104
00:04:42,625 --> 00:04:45,268
felaket sonuçlara yol açabilir.

105
00:04:45,292 --> 00:04:47,981
Bilim insanları şimdi
genomları düzenlemek için protein

106
00:04:47,981 --> 00:04:49,559
mekanizmaları kullanabiliyorlar.

107
00:04:49,583 --> 00:04:52,018
Eminim hepiniz CRISPR'ı duymuşsunuzdur.

108
00:04:52,042 --> 00:04:54,851
CRISPR çok spesifik bir
DNA sırasını tanıyıp kesecek

109
00:04:54,875 --> 00:04:57,809
şekilde düzenlenebilen Cas9 adındaki

110
00:04:57,833 --> 00:05:00,226
bir proteinden yararlanır.

111
00:05:00,250 --> 00:05:01,518
Bu örnekte,

112
00:05:01,542 --> 00:05:05,518
iki Cas9 proteini problemli bir
DNA parçasını kesmek için kullanılıyor.

113
00:05:05,542 --> 00:05:09,018
Örneğin bir hastalığa
sebep olabilecek bir gen parçası.

114
00:05:09,042 --> 00:05:10,519
Hücresel mekanizmalar o zaman

115
00:05:10,543 --> 00:05:14,059
DNA'nın iki ucunu
yapıştırmak için kullanılıyor.

116
00:05:14,083 --> 00:05:16,875
Bir moleküler animatör olarak 
en büyük zorluğum

117
00:05:16,875 --> 00:05:18,684
belirsizliği görselleştirmek.

118
00:05:18,708 --> 00:05:22,018
Size gösterdiğim bütün animasyonlar
iş arkadaşlarımın elindeki

119
00:05:22,042 --> 00:05:24,309
en iyi bilgilerle bir
sürecin nasıl işlediğini

120
00:05:24,333 --> 00:05:26,684
düşündükleri hipotezleri temsil ediyor.

121
00:05:26,708 --> 00:05:28,684
Ama birçok moleküler işlemler için

122
00:05:28,708 --> 00:05:31,544
hala bir şeyleri anlamanın
erken aşamalarındayız

123
00:05:31,544 --> 00:05:33,018
ve daha öğrenecek çok şey var.

124
00:05:33,042 --> 00:05:34,309
Doğrusu şu ki

125
00:05:34,333 --> 00:05:38,292
bu görünmez molekül dünyalar çok geniş
ve büyük oranda keşfedilmemiş.

126
00:05:39,458 --> 00:05:41,682
Bana göre 
bu moleküler manzaraları keşfetmek

127
00:05:41,682 --> 00:05:44,934
etrafımızda görünen doğal dünyayı

128
00:05:44,958 --> 00:05:47,351
keşfetmek kadar heyecan verici.

129
00:05:47,375 --> 00:05:48,643
Teşekkür ederim.

130
00:05:48,667 --> 00:05:51,792
(Alkış)