0:00:00.509,0:00:04.736
Chúng ta lúc nào cũng bàn về tôn giáo.

0:00:04.736,0:00:06.710
(Cười)

0:00:06.710,0:00:08.960
Christopher Hitchens vĩ đại

0:00:08.960,0:00:10.381
từng viết cuốn "God Is Not Great"[br](Chúa Không Vĩ Đại)

0:00:10.381,0:00:13.913
có phụ đề là "Religion Poisons Everything" [br](Tôn Giáo Đầu Độc Tất Cả)

0:00:13.913,0:00:15.286
(Cười)

0:00:15.286,0:00:19.380
Nhưng vào tháng trước, trên tạp chí Time,

0:00:19.380,0:00:23.393
tôi đã gặp Linh mục David Wolpe, người được coi là giáo sĩ của nước Mỹ,

0:00:23.393,0:00:28.031
phát biểu, nhằm cân bằng sự đối lập[br]giữa các đặc tính tiêu cực đó,

0:00:28.031,0:00:30.655
không một hình thức biến đổi [br]xã hội nào quan trọng,

0:00:30.655,0:00:34.995
có thể xảy ra nếu không thông qua [br]các tổ chức tôn giáo.

0:00:34.995,0:00:36.973
Bây giờ, những điều đáng lưu ý về [br]khía cạnh tiêu cực

0:00:36.973,0:00:40.010
và tích cực đã tồn tại từ lâu,

0:00:40.010,0:00:42.451
tôi có một vật trong túi mình,

0:00:42.451,0:00:48.366
từ thế kỉ đầu tiên trước Công nguyên vào thời của Lucretius,

0:00:48.366,0:00:51.229
tác giả quyển " On the Nature of Things," [br](Bản chất của sự việc) đã từng nói,

0:00:51.229,0:00:55.512
"Tantum religio potuit suadere malorum" -

0:00:55.512,0:00:58.134
Lẽ ra tôi nên nhớ nằm lòng câu nói ấy - câu nói

0:00:58.134,0:01:00.822
thể hiện sức mạnh của tôn giáo trong việc

0:01:00.822,0:01:03.332
cổ vũ mọi người [br]làm điều xấu ,

0:01:03.332,0:01:05.119
và ông đã nói lên sự thật,

0:01:05.119,0:01:08.164
về quyết định của Agamemnon [br]khi đặt con gái của mình,

0:01:08.164,0:01:10.075
Iphigenia, lên tế đài hy sinh

0:01:10.075,0:01:13.575
để giữ gìn những triển vọng cho quân đội của mình.

0:01:13.575,0:01:16.471
Vì thế, đã có nhiều cuộc tranh luận kéo dài

0:01:16.471,0:01:18.360
qua nhiều thế kỉ, trong trường hợp đó, thật ra thì,

0:01:18.360,0:01:19.946
chúng ta có thể bàn suốt thiên niên kỉ[br]về chủ đề tín ngưỡng.

0:01:19.946,0:01:21.799
Con người nói rất nhiều về nó,

0:01:21.799,0:01:23.597
và họ nói về điều tốt lẫn điều xấu

0:01:23.597,0:01:27.106
và cả những điều bình thường về nó.

0:01:27.106,0:01:28.841
Điều tôi muốn khuyên bạn hôm nay

0:01:28.841,0:01:30.444
chỉ là một lời vô cùng đơn giản,

0:01:30.444,0:01:32.681
những cuộc tranh luận đó

0:01:32.681,0:01:35.174
ít hay nhiều đều hết sức phi lí

0:01:35.174,0:01:39.345
bởi vì không có những điều tương tự như tôn giáo

0:01:39.345,0:01:41.080
dám đưa ra những luận điệu này.

0:01:41.080,0:01:42.468
Không có cái được gọi là tôn giáo,

0:01:42.468,0:01:45.519
và vì vậy, không thể xác định được [br]điều đó là tốt hay xấu.

0:01:45.519,0:01:47.680
Cũng không thể coi là bình thường được.

0:01:47.680,0:01:50.139
Và nếu bạn nghĩ về những khẳng định này,

0:01:50.139,0:01:54.127
nghĩ về những điều không hề tồn tại,

0:01:54.127,0:01:56.319
một cách rõ ràng để thử nghiệm và xây dựng

0:01:56.319,0:01:58.771
nội dung không hề có thật

0:01:58.771,0:02:01.229
là đưa ra định nghĩa về điều đó

0:02:01.229,0:02:03.990
rồi sau đó xem xét liệu có gì [br]thỏa mãn được nó hay không.

0:02:03.990,0:02:07.202
Tôi định bắt đầu theo con đường nhỏ đó

0:02:07.202,0:02:08.411
để mở đầu bài thuyết trình hôm nay.

0:02:08.411,0:02:10.988
Vì vậy, nếu bạn tra trong những quyển từ điển,

0:02:10.988,0:02:12.138
và nếu bạn suy nghĩ về nó,

0:02:12.138,0:02:14.507
một định nghĩa rất cơ bản về tôn giáo,

0:02:14.507,0:02:20.324
là bao gồm niềm tin vào chúa hoặc [br]những gì thuộc về tâm linh.

0:02:20.324,0:02:21.830
Như tôi biết, điều này đều nằm trong [br]rất nhiều quyển từ điển,

0:02:21.830,0:02:24.581
nhưng bạn cũng sẽ tìm thấy định nghĩa thật sự

0:02:24.581,0:02:26.208
trong tác phẩm của nhà văn Edward Tylor,

0:02:26.208,0:02:28.435
một giáo sư chuyên ngành [br]nhân loại học đầu tiên ở Oxford,

0:02:28.435,0:02:30.431
một trong những nhà nhân loại học [br]hiện đại đầu tiên.

0:02:30.431,0:02:32.665
Trong quyển sách về văn hóa nguyên thủy của ông

0:02:32.665,0:02:35.685
có đề cập đến trái tim tôn giáo [br]là những gì mà ông gọi là thuyết vật linh,

0:02:35.685,0:02:37.403
đó là, niềm tin về thế giới tâm linh,

0:02:37.403,0:02:39.780
niềm tin về tinh thần.

0:02:39.780,0:02:41.788
Vấn đề đầu tiên dành cho định nghĩ đó

0:02:41.788,0:02:44.528
bắt nguồn từ quyển tiểu thuyết được xuất bản [br]gần đây của Paul Beatty có tên là "Tuff". (tên một loại đá)

0:02:44.528,0:02:45.934
Có một người đang nói chuyện với một linh mục.

0:02:45.934,0:02:48.330
Vị giáo sĩ này nói rằng [br]ông ấy không tin vào Chúa.

0:02:48.330,0:02:50.760
Cậu ta nói "Ông là một giáo sĩ, [br]sao ông có thể không tin vào Chúa?"

0:02:50.760,0:02:54.151
Và ông ấy đáp lại "Đó là những điều tuyệt vời [br]về người Do Thái.

0:02:54.151,0:02:56.114
Bạn thực chất không cần phải tin vào Chúa,

0:02:56.114,0:02:58.570
chỉ cần là người Do Thái thôi.

0:02:58.570,0:03:01.598
Cho nên, nếu cậu trai này là một linh mục, và là một [br]linh mục Do Thái,

0:03:01.598,0:03:04.790
và nếu bạn phải tin vào Chúa [br]để bày tỏ lòng mộ đạo,

0:03:04.790,0:03:08.073
vậy thì chúng ta có kết luận phản trực giác

0:03:08.073,0:03:10.265
vì có thể trở thành một linh mục Do Thái

0:03:10.265,0:03:12.154
không tin tưởng vào Chúa,

0:03:12.154,0:03:14.504
thì đạo Do Thái không phải là một tín ngưỡng.

0:03:14.504,0:03:17.970
Dường như đây là một cách nghĩ phản trực giác.

0:03:17.970,0:03:21.231
Có một lí luận chống lại quan điểm này.

0:03:21.231,0:03:23.403
Một người bạn của tôi, [br]một người bạn Ấn Độ,

0:03:23.403,0:03:25.586
đến gặp ba mình khi cậu còn nhỏ,

0:03:25.586,0:03:26.721
lúc còn là một đứa trẻ, và nói với ba mình rằng,

0:03:26.721,0:03:28.840
"Con muốn nói với ba về vấn đề tôn giáo,"

0:03:28.840,0:03:30.085
và ông của cậu nói "Con còn quá nhỏ.

0:03:30.085,0:03:31.616
Hãy quay lại đây khi con là một thiếu niên."

0:03:31.616,0:03:33.459
Nên, khi cậu trở thành một thiếu niên, cậu đã quay lại,

0:03:33.459,0:03:35.155
và nói với ông của cậu,

0:03:35.155,0:03:36.481
"Giờ có lẽ hơi muộn

0:03:36.481,0:03:40.221
vì con vừa phát hiện ra con không tin tưởng vào Chúa."

0:03:40.221,0:03:42.248
Và ông của cậu, một người sáng suốt, đáp lại,

0:03:42.248,0:03:44.352
"Ồ, vậy con thuộc nhóm vô thần

0:03:44.352,0:03:47.618
theo tín ngưỡng của Hindu giáo." (Cười)

0:03:47.618,0:03:51.320
Và cuối cùng, cậu bé này,

0:03:51.320,0:03:53.776
hoàn toàn không tin vào Chúa.

0:03:53.776,0:03:55.594
Tên là Đại La Lạt Ma.

0:03:55.594,0:03:58.242
Ông thường nói đùa rằng ông là một [br]trong những người vô thần hàng đầu thế giới.

0:03:58.242,0:04:01.186
Nhưng đây là sự thật, vì tôn giáo của Đạt Lai Lạt Ma

0:04:01.186,0:04:03.966
không bao gồm niềm tin vào Chúa.

0:04:03.966,0:04:05.579
Giờ đây bạn có thể nghĩ điều này chỉ cho thấy rằng

0:04:05.579,0:04:08.599
tôi đã đưa ra một định nghĩa sai cho bạn

0:04:08.599,0:04:10.718
và tôi nên nghĩ ra một định nghĩa khác

0:04:10.718,0:04:12.416
và kiểm tra nó trong những trường hợp như vậy

0:04:12.416,0:04:14.987
và cố gắng tìm kiếm điều gì đó để hiểu được

0:04:14.987,0:04:17.913
chủ nghĩa vô thần của đạo Do Thái, đạo Ấn

0:04:17.913,0:04:21.176
và đạo Phật như là những hình thức của lòng mộ đạo,

0:04:21.176,0:04:22.970
nhưng tôi thật sự nghĩ rằng đây là [br]một ý kiến không hay chút nào,

0:04:22.970,0:04:25.299
và lí do tôi nghĩ đây là một ý kiến không hay

0:04:25.299,0:04:26.934
đó là tôi không nghĩ ra cách

0:04:26.934,0:04:28.565
làm thế nào để khái niệm của chúng ta[br]về tôn giáo đạt hiệu quả.

0:04:28.565,0:04:30.165
Tôi nghĩ cách khái niệm của chúng ta [br]về tôn giáo đạt hiệu quả.

0:04:30.165,0:04:33.203
chính là chúng ta thật sự có, [br]chúng ta có một danh sách

0:04:33.203,0:04:35.129
về những mô hình tôn giáo

0:04:35.129,0:04:38.368
và những phần phụ của chúng, đúng vậy,

0:04:38.368,0:04:40.922
và nếu có điều gì mới tiếp theo

0:04:40.922,0:04:42.428
cũng ngụ ý chỉ tôn giáo,

0:04:42.428,0:04:44.892
chúng ta đặt ra câu hỏi "Chà, nó có giống với [br]một trong những điều này không?"

0:04:44.892,0:04:47.144
Đúng không nào?

0:04:47.144,0:04:49.719
Và tôi nghĩ điều đó không chỉ về [br]cách chúng ta nghĩ về tôn giáo thế nào,

0:04:49.719,0:04:51.019
và đó, ví dụ như,

0:04:51.019,0:04:52.810
từ quan điểm của chúng ta,

0:04:52.810,0:04:54.893
bất cứ cái nào trong danh sách đó tốt hơn [br]để định nghĩa một tôn giáo,

0:04:54.893,0:04:56.661
đó là lí do tôi không nghĩ bảng thống kê tôn giáo,

0:04:56.661,0:04:58.516
ngoại trừ đạo Phật và đạo Do Thái

0:04:58.516,0:05:01.216
có cơ hội trở thành một nguồn khởi đầu tốt,

0:05:01.216,0:05:03.920
vì chúng có trong danh sách của chúng ta.

0:05:03.920,0:05:05.900
Nhưng tại sao chúng ta có một danh sách như vậy?

0:05:05.900,0:05:07.730
Chuyện gì sẽ xảy ra? Làm sao có thể xảy ra chuyện

0:05:07.730,0:05:09.917
chúng ta có danh sách này được?

0:05:09.917,0:05:12.832
Tôi nghĩ câu trả lời khá là đơn giản

0:05:12.832,0:05:15.960
và chuyện vẫn còn sơ thảo và còn gây tranh cãi.

0:05:15.960,0:05:17.349
Tôi chắc chắn có nhiều người sẽ [br]không tán thành chuyện này,

0:05:17.349,0:05:18.943
nhưng đây là câu chuyện của tôi,

0:05:18.943,0:05:21.314
và nó đúng hay không, nó vẫn là câu chuyện mà tôi nghĩ

0:05:21.314,0:05:23.742
giải thích được cho bạn

0:05:23.742,0:05:25.431
làm cách nào chúng ta có được danh sách,

0:05:25.431,0:05:26.740
và từ đó giúp bạn nghĩ về

0:05:26.740,0:05:28.184
cách dùng của danh sách là gì.

0:05:28.184,0:05:31.472
Tôi nghĩ câu trả lời là, những người du hành Châu Âu,

0:05:31.472,0:05:33.305
đại khái bắt đầu từ thời của Columbus,

0:05:33.305,0:05:34.930
bắt đầu chuyến đi vòng quanh thế giới.

0:05:34.930,0:05:37.210
Họ đến từ văn hóa đạo Cơ Đốc,

0:05:37.210,0:05:39.020
và khi họ đến một nơi mới,

0:05:39.020,0:05:41.905
họ đã chú ý thấy nhiều người không theo đạo Cơ Đốc,

0:05:41.905,0:05:43.950
và vì vậy họ tự vấn chính mình câu hỏi sau đây:

0:05:43.950,0:05:47.140
họ theo đạo gì ngoài đạo Cơ Đốc?

0:05:47.140,0:05:50.503
Và danh sách đó được thiết lập ngay.

0:05:50.503,0:05:52.779
Danh sách bao gồm nhiều điều về những người

0:05:52.779,0:05:55.370
không mang đạo Cơ Đốc.

0:05:55.370,0:05:58.738
Lúc này có một trở ngại trong việc tiến hành theo cách đó,

0:05:58.738,0:06:01.178
cách mà người theo đạo Cơ Đốc cực kì,

0:06:01.178,0:06:05.590
ngay cả có trong sách sách đó, [br]một truyền thống vô cùng đặc trưng.

0:06:05.590,0:06:07.151
Nó gồm tất cả những điều mà

0:06:07.151,0:06:09.277
mà rất, rất ư là cụ thể

0:06:09.277,0:06:11.573
đó là những kết quả của những đặc trưng

0:06:11.573,0:06:14.260
của lịch sử đạo Cơ Đốc,

0:06:14.260,0:06:15.857
và một điều đó là trọng tâm của danh sách,

0:06:15.857,0:06:18.660
một điều trọng tâm trong sự hiểu biết [br]hầu hết của người đạo Cơ Đốc,

0:06:18.660,0:06:20.990
là kết quả của đặc trưng lịch sử của đạo Cơ Đốc,

0:06:20.990,0:06:24.133
đó là một tôn giáo tôn thờ tín ngưỡng tuyệt đối.

0:06:24.133,0:06:26.813
Đó là tôn giáo mà nhiều người thật sự quan tâm

0:06:26.813,0:06:29.552
về việc liệu bạn có tin vào những điều [br]đúng đắn hay không.

0:06:29.552,0:06:31.808
Lịch sử đạo Cơ Đốc, lịch sử nội tại của đạo Cơ Đốc,

0:06:31.808,0:06:33.684
phần lớn là câu chuyện của [br]những người chém giết lẫn nhau

0:06:33.684,0:06:35.800
vì họ đã tin vào điều sai trái,

0:06:35.800,0:06:37.879
và nó cũng liên quan đến

0:06:37.879,0:06:39.631
những cuộc tranh đấu với các tôn giáo khác,

0:06:39.631,0:06:43.230
rõ ràng nhất là vào thời Trung Cổ,

0:06:43.230,0:06:44.620
một cuộc tranh đấu với đạo Hồi,

0:06:44.620,0:06:47.740
mà, một lần nữa, là việc không tin vào Chúa,

0:06:47.740,0:06:49.770
thật ra thì, họ đã không tin vào những điều đúng đắn,

0:06:49.770,0:06:53.150
việc đó dường như khá chướng mắt [br]đối với những người theo đạo Cơ Đốc.

0:06:53.150,0:06:55.788
Giờ đây, đó là một nền lịch sử [br]vô cùng cụ thể và riêng biệt

0:06:55.788,0:06:58.153
mà đạo Cơ Đốc có được,

0:06:58.153,0:07:01.371
và không phải khắp nơi đều có tất cả mọi thứ

0:07:01.371,0:07:05.365
mà từng được đưa vào trong danh sách đại loại như vậy.

0:07:05.365,0:07:06.772
Tôi nghĩ là còn một vấn đề khác nữa.

0:07:06.772,0:07:08.110
Một việc rất cụ thể đã xảy ra.

0:07:08.110,0:07:09.562
Chuyện này phải đề cập đến sớm hơn,

0:07:09.562,0:07:11.103
nhưng một việc cụ thể đã xảy ra

0:07:11.103,0:07:13.292
trong lịch sử của người đạo Cơ Đốc

0:07:13.292,0:07:14.813
mà chúng ta thấy được quanh ta

0:07:14.813,0:07:16.997
hầu như tập trung ở nước Mĩ ngày nay,

0:07:16.997,0:07:20.100
và chuyện đã xảy ra vào cuối thế kỉ 19,

0:07:20.100,0:07:21.509
và chuyện cụ thể đó đã xảy ra

0:07:21.509,0:07:22.518
vào cuối thế kỉ 19

0:07:22.518,0:07:25.473
là một loại thỏa thuận bị phá vỡ

0:07:25.473,0:07:27.983
giữa khoa học,

0:07:27.983,0:07:33.676
cách mới để tổ chức chính quyền tài trí,

0:07:33.676,0:07:34.873
và tôn giáo.

0:07:34.873,0:07:36.764
Nếu bạn nghĩ về thế kỉ 18, phát biểu,

0:07:36.764,0:07:38.234
nếu bạn nghĩ về cuộc sống trí thức

0:07:38.234,0:07:40.590
trước thời điểm cuối thế kỉ 19,

0:07:40.590,0:07:43.760
bất cứ những gì bạn nói, bất cứ điều gì bạn nghĩ,

0:07:43.760,0:07:46.490
liệt đó có là thế giới vật chất,

0:07:46.490,0:07:48.021
thế giới con người,

0:07:48.021,0:07:50.251
thế giới tự nhiên tách biệt khỏi thế giới con người,

0:07:50.251,0:07:52.218
hoặc giá trị đạo đức, bất cứ điều gì bạn làm

0:07:52.218,0:07:53.894
sẽ được đóng khung ngược lại với nền tảng

0:07:53.894,0:07:56.357
những giả thuyết thuộc về tôn giáo,

0:07:56.357,0:07:57.560
những giả thuyết về đạo Cơ Đốc.

0:07:57.560,0:07:59.226
Bạn không thể giải thích

0:07:59.226,0:08:00.822
về thế giới tự nhiên

0:08:00.822,0:08:03.744
mà không nói bất cứ điều gì về mối quan hệ của nó,

0:08:03.744,0:08:05.552
ví dụ, một câu chuyện về tạo hóa

0:08:05.552,0:08:07.092
trong truyền thống đạo Abraham,

0:08:07.092,0:08:10.296
câu chuyện về tạo hóa trong quyển kinh Torah đầu tiên.

0:08:10.296,0:08:13.613
Vì vậy mọi thứ được định hình theo cách đó.

0:08:13.613,0:08:16.045
Nhưng điều này thay đổi vào cuối thế kỉ 19,

0:08:16.045,0:08:18.370
và lần đầu tiên, con người có thể

0:08:18.370,0:08:20.749
phát triển nhiều việc làm thuộc trí thức đứng đắn

0:08:20.749,0:08:22.943
như những nhà viết sử giống Darwin.

0:08:22.943,0:08:24.928
Darwin đã lo lắng mối quan hệ giữa

0:08:24.928,0:08:27.481
những gì ông phát biểu và những sự thật về tôn giáo,

0:08:27.481,0:08:29.406
nhưng ông có thể khơi nguồn, ông có thể viết sách,

0:08:29.406,0:08:31.190
về chủ đề của ông

0:08:31.190,0:08:33.886
mà không cần nói rõ về mối quan hệ

0:08:33.886,0:08:35.358
với những luận điệu tôn giáo,

0:08:35.358,0:08:37.740
và tương tự, nhà địa chất ngày càng [br]bàn nhiều về vấn đề này,

0:08:37.740,0:08:39.542
Vào đầu thế kỉ 19, nếu bạn là một nhà địa chất

0:08:39.542,0:08:41.465
và đưa ra lập luận về tuổi của Trái Đất,

0:08:41.465,0:08:43.107
bạn phải giải thích liệu chuyện đó có phù hợp,

0:08:43.107,0:08:44.537
chuyện đó như thế nào hay thậm chí là không phù hợp

0:08:44.537,0:08:45.909
với độ tuổi của Trái Đất

0:08:45.909,0:08:47.462
căn cứ vào sách Sáng Thế.

0:08:47.462,0:08:48.647
Vào cuối thế kỉ 19,

0:08:48.647,0:08:50.160
bạn có thể chỉ cần viết một [br]quyển sách giáo khoa địa chất

0:08:50.160,0:08:52.519
mà bạn có đưa ra những tranh luận [br]về số tuổi của Trái Đất là bao nhiêu.

0:08:52.519,0:08:54.610
Cho nên có một sự thay đổi lớn, và sự phân chia đó,

0:08:54.610,0:08:57.545
sự phân chia lao động theo trí thức [br]diễn ra như tôi nói, tôi suy nghĩ,

0:08:57.545,0:09:00.370
và nó ngày càng được củng cố

0:09:00.370,0:09:03.528
vào cuối thế kỉ 19 ở Châu Âu,

0:09:03.528,0:09:05.519
có một sự phân chia lao động theo tri thức thật sự

0:09:05.519,0:09:07.519
và bạn có thể làm rất cả mọi việc quan trọng,

0:09:07.519,0:09:11.421
ngay cả gia tăng việc làm trong triết học

0:09:11.421,0:09:14.279
mà không bị ràng buộc bởi cách nghĩ,

0:09:14.279,0:09:16.560
"À, điều tôi phải nói nhất định phù hợp

0:09:16.560,0:09:19.239
với những sự thật ẩn sâu trong tôi

0:09:19.239,0:09:21.749
nhờ vào truyền thống tôn giáo."

0:09:21.749,0:09:23.913
Vì vậy, tưởng tượng ai đó được sinh ra

0:09:23.913,0:09:27.730
trên cõi đời này, sinh ra trong thời điểm cuối thế kỉ 19,

0:09:27.730,0:09:31.482
sinh sống ở quốc gia, nơi mà tôi từng trưởng thành, Ghana,

0:09:31.482,0:09:33.742
cái nôi xã hội nơi tôi lớn lên, Asante,

0:09:33.742,0:09:35.148
được sinh ra đời

0:09:35.148,0:09:37.164
vào thời điểm giao thời của thế kỉ 20

0:09:37.164,0:09:39.187
cùng với câu hỏi này tạo ra một danh sách:

0:09:39.187,0:09:42.950
ngoài đạo Cơ Đốc thì họ còn có gì nữa?

0:09:42.950,0:09:45.807
À, còn một việc ông ấy muốn đề cập,

0:09:45.807,0:09:48.151
và nhân đây, từng có người đã thật sự hoàn thành việc này.

0:09:48.151,0:09:49.450
Tên ông ấy là đại úy Rattray,

0:09:49.450,0:09:51.502
ông được phái đi với thân phận là [br]nhà nhân loại học của chính phủ Anh,

0:09:51.502,0:09:53.495
và ông đã viết một quyển sách về tôn giáo của vùng Asante.

0:09:53.495,0:09:56.035
Đây là chiếc phù hiệu.

0:09:56.035,0:09:58.308
Có rất nhiều ở viện bảo tàng của Anh.

0:09:58.308,0:09:59.578
Tôi có thể kể bạn nghe một câu chuyện thú vị khác

0:09:59.578,0:10:01.743
về cách mà nhiều thứ trong số đó diễn ra

0:10:01.743,0:10:05.134
trong xã hội của tôi đã kết thúc tại viện bảo tàng của Anh,

0:10:05.134,0:10:06.945
nhưng chúng ta không có thời gian cho chuyện đó.

0:10:06.945,0:10:08.437
Và vật này chính là một chiếc phù hiệu.

0:10:08.437,0:10:09.575
Chiếc phù hiệu này là gì?

0:10:09.575,0:10:11.404
Nó là vật được đeo ở quanh cổ

0:10:11.404,0:10:13.974
của những người lính bảo vệ [br]dưới thời trị vì của vua vùng Asante.

0:10:13.974,0:10:17.529
Công việc của họ là gì?

0:10:17.529,0:10:19.434
Sẽ mất một thời gian dài

0:10:19.434,0:10:21.661
để giải thích làm thế nào chiếc phù hiệu[br]có thể trở thành một thứ

0:10:21.661,0:10:22.961
có thể bị cuốn trôi đi,

0:10:22.961,0:10:25.740
nhưng đại úy Rattray đã biết được đây là tín ngưỡng,

0:10:25.740,0:10:29.243
vì những chiếc phù hiệu như vậy [br]từng xuất hiện trong vở kịch rồi.

0:10:29.243,0:10:30.989
Và tương tự,

0:10:30.989,0:10:33.196
có nhiều thứ khác nữa, nhiều cách luyện tập khác nữa.

0:10:33.196,0:10:35.559
Vì dụ, mỗi lần có ai đó uống rượu, dù ít hay nhiều,

0:10:35.559,0:10:37.581
họ đổ một ít lên mặt đất,

0:10:37.581,0:10:39.310
hình thức này được gọi là tưới rượu cúng tế,

0:10:39.310,0:10:40.999
và họ đưa một ít cho tổ tiên của mình.

0:10:40.999,0:10:43.348
Ba tôi đã từng làm như vậy. Mỗi lần ông ấy [br]mở một chai rượu whiskey,

0:10:43.348,0:10:44.869
mà tôi mừng đến độ phải thốt lên là chuyện bình thường,

0:10:44.869,0:10:48.748
ông sẽ mở nút bần của chai sau đó đổ một ít lên mặt đất,

0:10:48.748,0:10:50.099
và ông cũng sẽ nói với,

0:10:50.099,0:10:53.639
ông sẽ nói với Akroma-Ampim, người sáng lập [br]dòng tộc của chúng tôi,

0:10:53.639,0:10:55.235
hay Yao Antony, người chú tuyệt vời của tôi,

0:10:55.235,0:10:57.130
ông sẽ nói với họ,

0:10:57.130,0:10:59.353
đưa một ít cho họ thưởng thức.

0:10:59.353,0:11:02.238
Và cuối cùng, có nhiều nghi lễ lớn như vậy diễn ra công khai.

0:11:02.238,0:11:03.654
Đây là một bức tranh đầu thế kỉ 19

0:11:03.654,0:11:04.927
của một sĩ quan quân đội người Anh khác

0:11:04.927,0:11:06.977
với một nghi lễ như vậy,

0:11:06.977,0:11:09.105
nơi mà vua cũng có mặt,

0:11:09.105,0:11:10.511
và công việc của đức vua,

0:11:10.511,0:11:11.700
một trong số những vai trò của ngài ấy,

0:11:11.700,0:11:14.651
ngoài việc tiến hành chiến tranh [br]và những việc làm tương tự vậy,

0:11:14.651,0:11:17.997
chính là trông coi những lăng mộ của tổ tiên,

0:11:17.997,0:11:19.994
và khi nhà vua qua đời,

0:11:19.994,0:11:21.508
cái ghế mà ngài từng ngồi sẽ bị sơn đen,

0:11:21.508,0:11:24.392
và đặt trong ngôi đền của tổ tiên hoàng tộc,

0:11:24.392,0:11:26.521
và cứ qua 40 ngày,

0:11:26.521,0:11:28.376
vua của Asante phải đi đến đó và thờ cúng

0:11:28.376,0:11:29.738
tổ tiên của ngài ấy.

0:11:29.738,0:11:31.240
Đó là nhiệm vụ quan trọng của ngài,

0:11:31.240,0:11:33.113
và nhiều người nghĩ rằng nếu ngài ấy không làm,

0:11:33.113,0:11:34.844
mọi thứ sẽ đổ vỡ hết.

0:11:34.844,0:11:37.210
Vì vậy, ngài vừa là hình mẫu của tôn giáo,

0:11:37.210,0:11:38.535
như đại úy Rattray đã từng nói,

0:11:38.535,0:11:41.160
vừa là hình mẫu của chính trị.

0:11:41.160,0:11:45.844
Cho nên tất cả chuyện này sẽ tính [br]tín ngưỡng dành cho Rattray,

0:11:45.844,0:11:47.783
nhưng quan điểm của tôi là khi bạn nhìn vào

0:11:47.783,0:11:49.165
cuộc sống của những người đó,

0:11:49.165,0:11:51.910
bạn cũng tìm được mỗi lần họ làm bất cứ chuyện gì,

0:11:51.910,0:11:53.944
họ đều ý thức về tổ tiên của mình.

0:11:53.944,0:11:55.977
Mỗi lần ăn điểm tâm vào buổi sáng,

0:11:55.977,0:11:57.803
bạn có thể ra ngoài trước nhà mình

0:11:57.803,0:12:00.899
và tạ ơn thần cây, gọi là nyame dua

0:12:00.899,0:12:02.083
bên ngoài ngôi nhà,

0:12:02.083,0:12:03.400
và một lần nữa, bạn sẽ nói với Chúa

0:12:03.400,0:12:04.426
và những đấng tối cao hay thần linh cấp thấp

0:12:04.426,0:12:06.084
và tổ tiên của mình và vâng vâng.

0:12:06.084,0:12:07.620
Đây không phải là một thế giới

0:12:07.620,0:12:10.527
mà sự chia cắt giữa tôn giáo và khoa học

0:12:10.527,0:12:12.101
từng diễn ra.

0:12:12.101,0:12:13.644
Tôn giáo không được tách rời

0:12:13.644,0:12:14.920
khỏi bất cứ khía cạnh nào khác của cuộc sống,

0:12:14.920,0:12:16.917
và đặc biệt là,

0:12:16.917,0:12:18.612
điều quan trọng để hiểu rõ về thế giới này

0:12:18.612,0:12:20.150
chính là một thế giới mà công việc

0:12:20.150,0:12:21.288
mà khoa học làm cho chúng ta

0:12:21.288,0:12:24.432
được thực hiện bởi điều đại úy Rattray định gọi là tôn giáo,

0:12:24.432,0:12:26.372
vì nếu họ muốn một sự giải thích cho tất cả mọi chuyện,

0:12:26.372,0:12:28.200
nếu họ muốn biết tại sao vụ mùa lại thất bại,

0:12:28.200,0:12:29.486
nếu họ muốn biết tại sao trời lại mưa,

0:12:29.486,0:12:31.904
hay không mưa, nếu họ cần mưa,

0:12:31.904,0:12:34.428
nếu họ muốn biết tại sao

0:12:34.428,0:12:36.287
ông của họ ra đi,

0:12:36.287,0:12:39.195
họ định kêu gọi những điều tương tự nhau,

0:12:39.195,0:12:40.637
có cùng ngôn ngữ,

0:12:40.637,0:12:43.253
bàn về cùng một vị thần.

0:12:43.253,0:12:45.342
Sự tách biệt lớn, nói cách khác,

0:12:45.342,0:12:47.273
giữa tôn giáo và khoa học không hề xảy ra.

0:12:47.273,0:12:51.598
Bây giờ, điều này đơn thuần chỉ là [br]một sự tò mò về lịch sử,

0:12:51.598,0:12:55.050
ngoại trừ ở nhiều vùng khác trên thế giới,

0:12:55.050,0:12:57.794
điều này vẫn có thật.

0:12:57.794,0:12:59.802
Tôi được đặc cách đi dự một đám cưới

0:12:59.802,0:13:01.567
vào một ngày nọ ở vùng phía Bắc Namibia,

0:13:01.567,0:13:04.412
cách 20 dặm so với phía Nam biên giới của người Angola

0:13:04.412,0:13:06.145
trong một ngôi làng gồm 200 người.

0:13:06.145,0:13:07.313
Họ là những con người hiện đại.

0:13:07.313,0:13:09.204
Chúng tôi đi cùng với Oona Chaplin,

0:13:09.204,0:13:10.613
cái tên mà có lẽ một vài bạn từng nghe qua,

0:13:10.613,0:13:12.692
và một trong số những người từ [br]ngôi làng này đi về phía cô ấy,

0:13:12.692,0:13:15.423
và nói "Tôi từng gặp cô trong bộ phim[br]"Cuộc chiến vương quyền".

0:13:15.423,0:13:19.251
Vì vậy không có nhiều người bị cô lập[br]khỏi thế giới của chúng ta,

0:13:19.251,0:13:20.780
nhưng tuy nhiên, đối với họ,

0:13:20.780,0:13:23.333
Chúa và những tâm linh vẫn còn tồn tại rất nhiều ở đây,

0:13:23.333,0:13:25.159
và khi chúng tôi trên xe buýt đi đi về về

0:13:25.159,0:13:26.821
ở nhiều nơi có tổ chức [nghi lễ] như vậy,

0:13:26.821,0:13:29.398
họ cầu nguyện không chỉ những điều chung chung

0:13:29.398,0:13:30.859
mà còn cầu cho sự an toàn cho chuyến đi,

0:13:30.859,0:13:31.770
và họ cho là,

0:13:31.770,0:13:34.932
và khi họ nói với tôi rằng mẹ tôi,

0:13:34.932,0:13:36.623
[người bà] của chú rể,

0:13:36.623,0:13:39.185
đang ở cùng chúng tôi, họ không ý nói hoa mĩ.

0:13:39.185,0:13:41.940
Ý họ là, mặc dù bà là một người đã khuất,

0:13:41.940,0:13:44.518
ý họ là, bà vẫn còn quanh quẩn đâu đây.

0:13:44.518,0:13:47.067
Cho nên phần lớn các quốc gia trên thế giới ngày nay,

0:13:47.067,0:13:49.229
sự chia rẻ giữa khoa học và tôn giáo

0:13:49.229,0:13:50.910
không diễn ra trong phần lớn [br]các quốc gia thế giới ngày nay,

0:13:50.910,0:13:54.638
và như tôi nói, không có những điều này -

0:13:54.638,0:13:59.440
Cậu ta đã từng làm việc cho công ti Chase [br]và ngân hàng thế giới.

0:13:59.440,0:14:02.147
Có nhiều người dân trên thế giới cũng như bạn,

0:14:02.147,0:14:03.956
nhưng họ đến từ một nơi mà tôn giáo

0:14:03.956,0:14:05.867
đóng một vai trò khác hoàn toàn.

0:14:05.867,0:14:07.993
Nên điều tôi muốn bạn nghĩ tiếp theo ai đó muốn

0:14:07.993,0:14:10.473
truyền bá rộng rãi về tôn giáo

0:14:10.473,0:14:13.214
có lẽ không có thứ

0:14:13.214,0:14:15.845
như là tôn giáo, cái gọi là tín ngưỡng

0:14:15.845,0:14:17.501
và vì vậy những gì họ nói

0:14:17.501,0:14:20.314
không hoàn toàn là thật.

0:14:20.314,0:14:23.526
(Vỗ tay)