1
00:00:00,509 --> 00:00:04,736
Ljudi stalno govore
razne stvari o religiji.

2
00:00:04,736 --> 00:00:06,710
(Smeh)

3
00:00:06,710 --> 00:00:08,960
Sada već pokojni, veliki Kristofer Hičens

4
00:00:08,960 --> 00:00:11,111
napisao je knjigu
po imenu "Bog nije velik".

5
00:00:11,111 --> 00:00:13,913
čiji je podnaslov bio
"Religija truje sve."

6
00:00:13,913 --> 00:00:15,286
(Smeh)

7
00:00:15,286 --> 00:00:19,380
Ali prošlog meseca, u časopisu Tajm,

8
00:00:19,380 --> 00:00:23,393
rabin Dejvid Volp, koga ja smatram
američkim rabinom,

9
00:00:23,393 --> 00:00:28,031
rekao je, kako bi ublažio
negativnu karakterizaciju,

10
00:00:28,031 --> 00:00:30,655
da nijedan važan oblik društvene promene

11
00:00:30,655 --> 00:00:34,995
ne može biti ostvaren nikako
osim kroz organizovanu religiju.

12
00:00:34,995 --> 00:00:36,973
Primedbe na ovaj oblik negativne

13
00:00:36,973 --> 00:00:40,010
i pozitivne strane su veoma stare.

14
00:00:40,010 --> 00:00:42,451
Imam u svom džepu,

15
00:00:42,451 --> 00:00:48,366
iz prvog veka pre nove ere, Lukrecijovu

16
00:00:48,366 --> 00:00:51,229
"O prirodi stvari", gde je autor rekao:

17
00:00:51,229 --> 00:00:55,512
"Tantum religio potuit suadere malorum" -

18
00:00:55,512 --> 00:00:58,134
Trebalo bi da znam ovo napamet -

19
00:00:58,134 --> 00:01:00,822
što znači, da koliko je religija

20
00:01:00,822 --> 00:01:03,332
u mogućnosti da ubedi ljude da čine zlo,

21
00:01:03,332 --> 00:01:05,119
a govorio je o činjenici

22
00:01:05,119 --> 00:01:08,164
Agamemnonove odluke
da smesti svoju ćerku

23
00:01:08,164 --> 00:01:10,075
Ifigeniju na žrtveni oltar

24
00:01:10,075 --> 00:01:13,575
kako bi osigurao uspeh svoje vojske.

25
00:01:13,575 --> 00:01:16,471
Postojale su velike rasprave,

26
00:01:16,471 --> 00:01:18,360
vekovima, i u tom slučaju,
zapravo možemo

27
00:01:18,360 --> 00:01:20,116
govoriti o milenijumima, o religiji.

28
00:01:20,116 --> 00:01:21,799
Ljudi su govorili o tome mnogo,

29
00:01:21,799 --> 00:01:23,597
i rekli su dobre i loše

30
00:01:23,597 --> 00:01:27,106
i ravnodušne stvari o tome.

31
00:01:27,106 --> 00:01:28,918
Danas želim da vas uverim

32
00:01:28,918 --> 00:01:30,444
u veoma jednostavnu tvrdnju,

33
00:01:30,444 --> 00:01:32,681
a to je da su te debate

34
00:01:32,681 --> 00:01:35,174
u neku ruku besmislene,

35
00:01:35,174 --> 00:01:39,345
jer ne postoji nijedna stvar kao religija

36
00:01:39,345 --> 00:01:41,080
o kojoj se grade takve tvrdnje.

37
00:01:41,080 --> 00:01:43,068
Ne postoji stvar pod imenom "religija",

38
00:01:43,068 --> 00:01:45,519
pa ne može biti dobra ili loša.

39
00:01:45,519 --> 00:01:47,680
Ne može čak biti ni neutralna.

40
00:01:47,680 --> 00:01:50,139
Ako razmislite o tvrdnjama

41
00:01:50,139 --> 00:01:54,127
o nepostojanju stvari,

42
00:01:54,127 --> 00:01:56,319
očigledan način da se pokuša i postavi

43
00:01:56,319 --> 00:01:58,771
nepostojanje smislene stvari

44
00:01:58,771 --> 00:02:01,229
bi bilo pružanje definicije te stvari

45
00:02:01,229 --> 00:02:03,990
i videti da li ju je bilo šta zadovoljilo.

46
00:02:03,990 --> 00:02:07,202
Počeću sa tom premisom

47
00:02:07,202 --> 00:02:08,411
za početak.

48
00:02:08,411 --> 00:02:10,788
Ako pogledate u rečnike

49
00:02:10,788 --> 00:02:12,138
i ako razmisilite o tome,

50
00:02:12,138 --> 00:02:14,507
veoma prirodna definicija religije

51
00:02:14,507 --> 00:02:19,689
je da ona uključuje verovanje u bogove
ili duhovna bića.

52
00:02:19,689 --> 00:02:21,830
Kao što rekoh, to stoji u mnogim rečnicima,

53
00:02:21,830 --> 00:02:24,581
ali ćete zapravo pronaći

54
00:02:24,581 --> 00:02:25,988
u radu Ser Edvarda Tajlora,

55
00:02:25,988 --> 00:02:28,435
koji je bio prvi profesor antropologije
na Oksfordu,

56
00:02:28,435 --> 00:02:30,431
jedan od prvih modernih antropologa.

57
00:02:30,431 --> 00:02:32,665
U njegovoj knjizi o primitivnoj kulturi,

58
00:02:32,665 --> 00:02:35,685
kaže da je srce religije
ono što on zove animizam,

59
00:02:35,685 --> 00:02:37,403
što je verovanje u duhovni organ,

60
00:02:37,403 --> 00:02:39,780
verovanje u duhovnost.

61
00:02:39,780 --> 00:02:41,788
Prvi problem za tu definiciju

62
00:02:41,788 --> 00:02:44,528
potiče od skorašnjeg romana Pola Betija
pod imenom "Taf".

63
00:02:44,528 --> 00:02:45,934
Čovek priča sa rabinom.

64
00:02:45,934 --> 00:02:48,330
Rabin kaže da ne veruje u boga.
Čovek kaže:

65
00:02:48,330 --> 00:02:50,760
"Ti si rabin, kako možeš da
ne veruješ u boga?"

66
00:02:50,760 --> 00:02:54,151
On odgovara:
"Zato je tako dobro biti Jevrej.

67
00:02:54,151 --> 00:02:56,114
Ne moraš da veruješ
u boga samog po sebi,

68
00:02:56,114 --> 00:02:58,570
samo zato što si Jevrej."
(Smeh)

69
00:02:58,570 --> 00:03:01,598
Ako je čovek rabin i Jevrej rabin

70
00:03:01,598 --> 00:03:04,790
i ako morate da verujete u boga
da biste bili religiozni,

71
00:03:04,790 --> 00:03:08,073
onda imamo kontraintuitivni zaključak

72
00:03:08,073 --> 00:03:10,265
da pošto je moguće biti jevrejski rabin

73
00:03:10,265 --> 00:03:12,154
bez verovanja u boga,

74
00:03:12,154 --> 00:03:14,504
judaizam nije religija.

75
00:03:14,504 --> 00:03:17,970
To izgleda kao prilično
kontraintuitivna misao.

76
00:03:17,970 --> 00:03:21,231
Evo drugog argumenta
protiv ovakvog viđenja.

77
00:03:21,231 --> 00:03:23,403
Moj prijatelj, Indijac,

78
00:03:23,403 --> 00:03:25,586
išao je kod svog dede
kad je bio veoma mlad

79
00:03:25,586 --> 00:03:26,721
kao dete, i rekao mu:

80
00:03:26,721 --> 00:03:28,550
"Želim da pričam sa tobom o religiji."

81
00:03:28,550 --> 00:03:30,105
a deda mu je rekao: "Premlad si.

82
00:03:30,105 --> 00:03:31,616
Dođi kad budeš tinejdžer."

83
00:03:31,616 --> 00:03:33,459
Došao je kad je postao tinejdžer,

84
00:03:33,459 --> 00:03:35,155
i rekao je dedi:

85
00:03:35,155 --> 00:03:36,481
"Možda je sad malo kasno

86
00:03:36,481 --> 00:03:40,221
jer sam otkrio da ne verujem u bogove."

87
00:03:40,221 --> 00:03:42,248
Deda, koji je bio mudar čovek, reče mu:

88
00:03:42,248 --> 00:03:44,432
"Dakle, ti pripadaš ateističkoj branši

89
00:03:44,432 --> 00:03:47,618
Hindu tradicije."
(Smeh)

90
00:03:47,618 --> 00:03:51,320
Na kraju, postoji jedan čovek

91
00:03:51,320 --> 00:03:53,776
koji uopšte ne veruje u boga.

92
00:03:53,776 --> 00:03:55,594
Njegovo ime je Dalaj Lama.

93
00:03:55,594 --> 00:03:58,412
Često se šali da je on jedan
od najvećih svetskih ateista.

94
00:03:58,412 --> 00:04:01,186
Ali to je istina, jer religija Dalaj Lame

95
00:04:01,186 --> 00:04:03,966
ne uključuje verovanje u boga.

96
00:04:03,966 --> 00:04:05,949
Možete misliti da to samo pokazuje

97
00:04:05,949 --> 00:04:08,599
da sam vam dao pogrešnu definiciju

98
00:04:08,599 --> 00:04:10,718
i da bi trebalo da imam drugu

99
00:04:10,718 --> 00:04:12,586
i da je testiram sa ovim slučajevima

100
00:04:12,586 --> 00:04:14,987
i pokušam da nađem nešto što obuhvata

101
00:04:14,987 --> 00:04:17,913
ateistički judaizam, ateistički hinduizam,

102
00:04:17,913 --> 00:04:21,176
i ateistički budizam kao forme
religioznosti, ali zapravo

103
00:04:21,176 --> 00:04:22,970
verujem da je to loša ideja,

104
00:04:22,970 --> 00:04:25,299
a razlog zbog kojeg mislim
da je to loša ideja

105
00:04:25,299 --> 00:04:26,784
je da ne verujem da je to način

106
00:04:26,784 --> 00:04:28,725
na koji naš koncept religije funkcioniše.

107
00:04:28,725 --> 00:04:30,165
Mislim da naš koncept religije

108
00:04:30,165 --> 00:04:33,203
funkcioniše tako što imamo listu

109
00:04:33,203 --> 00:04:35,129
paradigmi religija

110
00:04:35,129 --> 00:04:38,368
i njihove poddelove

111
00:04:38,368 --> 00:04:40,922
i ako se nešto novo pojavi

112
00:04:40,922 --> 00:04:42,428
što nagoveštava religiju,

113
00:04:42,428 --> 00:04:44,892
ono što pitamo je:
"Da li je nešto poput ovih?"

114
00:04:44,892 --> 00:04:47,144
Zar ne?

115
00:04:47,144 --> 00:04:49,719
Mislim da to nije jedini način
kako mislimo o religiji.

116
00:04:49,719 --> 00:04:51,019
To je, kao što je bilo,

117
00:04:51,019 --> 00:04:52,560
sa naše tačke gledišta,

118
00:04:52,560 --> 00:04:54,893
bilo bi dobro da išta
na toj listi bude religija,

119
00:04:54,893 --> 00:04:56,661
zbog čega mislim da prikaz religije

120
00:04:56,661 --> 00:04:58,516
koji isključuje budizam i judaizam

121
00:04:58,516 --> 00:05:01,216
nema šanse da bude dobar početak,

122
00:05:01,216 --> 00:05:03,920
jer su na našoj listi.

123
00:05:03,920 --> 00:05:05,900
Ali zašto imamo tu listu?

124
00:05:05,900 --> 00:05:07,125
Šta se dešava?

125
00:05:07,125 --> 00:05:09,917
Kako je došlo do toga da imamo listu?

126
00:05:09,917 --> 00:05:12,832
Mislim da je odgovor prilično jednostavan

127
00:05:12,832 --> 00:05:15,600
i stoga sirov i sporan.

128
00:05:15,600 --> 00:05:17,349
Siguran sam da se dosta ljudi neće

129
00:05:17,349 --> 00:05:19,103
složiti sa time, ali evo moje priče,

130
00:05:19,103 --> 00:05:21,314
i istinita ili ne, to je priča koja vam

131
00:05:21,314 --> 00:05:23,742
daje dobar osećaj za to kako je

132
00:05:23,742 --> 00:05:25,431
lista možda nastala i stoga vam

133
00:05:25,431 --> 00:05:26,740
pomaže da razmislite o tome

134
00:05:26,740 --> 00:05:28,484
koja upotreba liste može postojati.

135
00:05:28,484 --> 00:05:31,472
Mislim da je odgovor ovde,
kada su evropski putnici,

136
00:05:31,472 --> 00:05:33,305
počevši otprilike u vreme Kolumba,

137
00:05:33,305 --> 00:05:34,930
krenuli na put oko sveta.

138
00:05:34,930 --> 00:05:37,210
Potekli su iz hrišćanske kulture,

139
00:05:37,210 --> 00:05:39,020
i kada su stigli na novo mesto

140
00:05:39,020 --> 00:05:41,905
primetili su da neki ljudi
nemaju hrišćanstvo

141
00:05:41,905 --> 00:05:43,950
i pitali su se sledeće:

142
00:05:43,950 --> 00:05:47,140
šta imaju umesto hrišćanstva?

143
00:05:47,140 --> 00:05:50,503
A onda je lista nastala.

144
00:05:50,503 --> 00:05:52,779
Sastoji se od stvari
koje su drugi ljudi imali

145
00:05:52,779 --> 00:05:55,370
umesto hrišćanstva.

146
00:05:55,370 --> 00:05:58,738
Postoji poteškoća
sa napretkom u tom smeru

147
00:05:58,738 --> 00:06:01,178
a to je da je hrišćanstvo ekstremno,

148
00:06:01,178 --> 00:06:05,590
čak i na toj listi,
ekstremno specifična tradicija.

149
00:06:05,590 --> 00:06:07,151
U sebi ima svakakve stvari

150
00:06:07,151 --> 00:06:09,277
koje su izuzetno posebne

151
00:06:09,277 --> 00:06:11,573
i koje su posledice specifičnosti

152
00:06:11,573 --> 00:06:14,260
hrišćanske istorije i jedna stvar

153
00:06:14,260 --> 00:06:15,857
koja je u srcu toga,

154
00:06:15,857 --> 00:06:18,660
jedna stvar koja je
u srcu većine shvatanja hrišćanstva,

155
00:06:18,660 --> 00:06:20,990
što je posledica specifične
istorije hrišćanstva,

156
00:06:20,990 --> 00:06:24,133
a to je da je to veoma ubedljiva religija.

157
00:06:24,133 --> 00:06:26,813
To je religija u kojoj su ljudi
veoma zabrinuti

158
00:06:26,813 --> 00:06:29,552
za to da li verujete u prave stvari.

159
00:06:29,552 --> 00:06:31,808
Interna istorija hrišćanstva
je većinom istorija

160
00:06:31,808 --> 00:06:33,684
ljudi koji su ubijali jedni druge

161
00:06:33,684 --> 00:06:35,800
jer su verovali u pogrešne stvari,

162
00:06:35,800 --> 00:06:37,879
i takođe je uključena

163
00:06:37,879 --> 00:06:39,631
u borbe sa ostalim religijama,

164
00:06:39,631 --> 00:06:43,230
očigledno počevši od Srednjeg veka,

165
00:06:43,230 --> 00:06:44,620
borba sa Islamom,

166
00:06:44,620 --> 00:06:47,740
u kojem je, ponovo, nevera,

167
00:06:47,740 --> 00:06:49,770
činjenica da nisu verovali u prave stvari,

168
00:06:49,770 --> 00:06:53,150
to je delovalo veoma uvredljivo
za hrišćanski svet.

169
00:06:53,150 --> 00:06:55,788
To je veoma specifična i posebna istorija

170
00:06:55,788 --> 00:06:58,153
koju hrišćanstvo ima,

171
00:06:58,153 --> 00:07:01,371
i nije svuda sve

172
00:07:01,371 --> 00:07:05,365
što je ikada bilo stavljeno
na ovakvu vrstu liste.

173
00:07:05,365 --> 00:07:06,572
Evo i drugog problema.

174
00:07:06,572 --> 00:07:08,110
Dogodila se veoma posebna stvar.

175
00:07:08,110 --> 00:07:09,562
Zapravo je spomenuto ranije,

176
00:07:09,562 --> 00:07:11,293
ali veoma posebna stvar se dogodila

177
00:07:11,293 --> 00:07:13,292
u istoriji vrste hrišćanstva

178
00:07:13,292 --> 00:07:14,813
koju vidimo oko sebe

179
00:07:14,813 --> 00:07:16,997
većinom danas u Americi

180
00:07:16,997 --> 00:07:20,100
i desila se krajem 19. veka,

181
00:07:20,100 --> 00:07:21,779
a ta posebna stvar koja se dogodila

182
00:07:21,779 --> 00:07:22,788
krajem 19. veka

183
00:07:22,788 --> 00:07:25,473
je bila vrsta dogovora koji je postignut

184
00:07:25,473 --> 00:07:27,983
između nauke,

185
00:07:27,983 --> 00:07:33,676
novog načina organizovanja
intelektualnog autoriteta,

186
00:07:33,676 --> 00:07:34,873
i religije.

187
00:07:34,873 --> 00:07:36,764
Ako pomislite na 18. vek, recimo,

188
00:07:36,764 --> 00:07:38,234
ako mislite

189
00:07:38,234 --> 00:07:40,590
o intelektualnom životu
pre kraja 19. veka,

190
00:07:40,590 --> 00:07:43,760
sve što ste uradili,
sve o čemu ste mislili

191
00:07:43,760 --> 00:07:46,490
bilo da je fizički svet,

192
00:07:46,490 --> 00:07:48,021
ljudski svet,

193
00:07:48,021 --> 00:07:50,251
prirodni svet van ljudskog,

194
00:07:50,251 --> 00:07:52,218
ili moralnost, bilo šta što ste radili

195
00:07:52,218 --> 00:07:53,894
bi se uokvirilo u pozadinu

196
00:07:53,894 --> 00:07:56,357
grupe religioznih pretpostavki,

197
00:07:56,357 --> 00:07:57,560
hrišćanskih pretpostavki.

198
00:07:57,560 --> 00:07:59,226
Ne biste mogli da ispričate

199
00:07:59,226 --> 00:08:00,822
o prirodnom svetu,

200
00:08:00,822 --> 00:08:03,744
a da ne kažete nešto o njegovoj vezi,

201
00:08:03,744 --> 00:08:05,552
na primer, za priču o postanju

202
00:08:05,552 --> 00:08:07,092
u avramskoj tradiciji,

203
00:08:07,092 --> 00:08:10,296
priču o postanju u prvoj knjizi Tore.

204
00:08:10,296 --> 00:08:13,613
Sve je bilo uokvireno na taj način.

205
00:08:13,613 --> 00:08:16,045
To se menja krajem 19. veka

206
00:08:16,045 --> 00:08:18,370
i po prvi put, moguće je da ljudi

207
00:08:18,370 --> 00:08:20,749
razviju ozbiljne intelektualne karijere

208
00:08:20,749 --> 00:08:22,943
kao prirodni istoričari poput Darvina.

209
00:08:22,943 --> 00:08:24,928
Darvin je bio zabrinut za vezu između

210
00:08:24,928 --> 00:08:27,481
onoga što je rekao i istina religije

211
00:08:27,481 --> 00:08:29,406
ali je mogao da nastavi, da piše knjige

212
00:08:29,406 --> 00:08:31,190
o svojoj temi,

213
00:08:31,190 --> 00:08:33,886
a da ne mora da objasni
kakva je bila veza

214
00:08:33,886 --> 00:08:35,358
sa religijskim tvrdnjama

215
00:08:35,358 --> 00:08:37,640
i takođe, geolozi su mogli
da o tome govore.

216
00:08:37,640 --> 00:08:39,542
U ranom 19. veku, ako biste bili geolog

217
00:08:39,542 --> 00:08:41,035
i izneli tvrdnju o dobu Zemlje,

218
00:08:41,035 --> 00:08:43,307
morali biste da objasnite
da li je bila saglasna

219
00:08:43,307 --> 00:08:44,907
ili kako jeste ili nije saglasna

220
00:08:44,907 --> 00:08:45,909
sa dobom Zemlje

221
00:08:45,909 --> 00:08:47,462
koje se navodi u Postanju.

222
00:08:47,462 --> 00:08:48,807
Krajem 19. veka, mogli ste

223
00:08:48,807 --> 00:08:50,510
da napišete udžbenik o geologiji

224
00:08:50,510 --> 00:08:52,789
u kojem dajete argumente
koliko je Zemlja stara.

225
00:08:52,789 --> 00:08:54,610
Dakle, postoji velika promena

226
00:08:54,610 --> 00:08:57,545
i ta intelektualna podela rada se javlja

227
00:08:57,545 --> 00:09:00,370
i učvršćuje tako da krajem

228
00:09:00,370 --> 00:09:03,528
19. veka u Evropi

229
00:09:03,528 --> 00:09:05,519
nastaje intelektualna podela rada,

230
00:09:05,519 --> 00:09:07,519
i možete da radite
svakakve ozbiljne stvari

231
00:09:07,519 --> 00:09:11,421
uključujući, čak i filozofiju,

232
00:09:11,421 --> 00:09:14,279
a da ne budete ograničeni mišlju:

233
00:09:14,279 --> 00:09:16,560
"Ono što moram da kažem
mora biti u saglasnosti

234
00:09:16,560 --> 00:09:19,239
sa dubokim istinama koje mi je dala

235
00:09:19,239 --> 00:09:21,749
religijska tradicija."

236
00:09:21,749 --> 00:09:23,913
Zamislite nekoga ko izlazi

237
00:09:23,913 --> 00:09:27,730
iz tog sveta, tog sveta iz kraja 19. veka,

238
00:09:27,730 --> 00:09:31,482
ulazi u zemlju
gde sam ja odrastao, Ganu,

239
00:09:31,482 --> 00:09:33,742
društvo u kojem sam odrastao, Asante,

240
00:09:33,742 --> 00:09:35,148
ulazi u taj svet

241
00:09:35,148 --> 00:09:37,164
na prekretnici 20. veka

242
00:09:37,164 --> 00:09:39,187
sa pitanjem koje je sačinilo listu:

243
00:09:39,187 --> 00:09:42,950
šta oni imaju umesto hrišćanstva?

244
00:09:42,950 --> 00:09:45,807
Evo jedne stvari koju bi primetio,

245
00:09:45,807 --> 00:09:48,151
i inače, postojala je osoba 
koja je uradila to.

246
00:09:48,151 --> 00:09:49,450
To je bio kapetan Ratrej,

247
00:09:49,450 --> 00:09:51,602
i bio je poslat
kao antropolog britanske vlade

248
00:09:51,602 --> 00:09:53,495
i napisao je knjigu o Asante religiji.

249
00:09:53,495 --> 00:09:55,725
Ovo je disk duše.

250
00:09:55,725 --> 00:09:58,308
Ima ih gomila u Britanskom muzeju.
Mogao bih da vam dam

251
00:09:58,308 --> 00:09:59,838
zanimljivu, različitu istoriju

252
00:09:59,838 --> 00:10:02,003
o tome kako je došlo
da toliko mnogo stvari

253
00:10:02,003 --> 00:10:05,134
iz mog društva završi u Britanskom muzeju,

254
00:10:05,134 --> 00:10:06,945
ali nemamo vremena za to.

255
00:10:06,945 --> 00:10:08,437
Ovaj predmet je disk duše.

256
00:10:08,437 --> 00:10:09,575
Šta je to disk duše?

257
00:10:09,575 --> 00:10:11,404
Nošen je oko vrata

258
00:10:11,404 --> 00:10:13,974
čistača duše Asante kralja.

259
00:10:13,974 --> 00:10:17,529
Šta je bilo njihov posao?
Da čiste kraljevu dušu.

260
00:10:17,529 --> 00:10:19,434
Trebalo je dosta vremena

261
00:10:19,434 --> 00:10:21,661
da se objasni kako duša može biti stvar

262
00:10:21,661 --> 00:10:22,961
koja se može čistiti,

263
00:10:22,961 --> 00:10:25,740
ali je Ratrej znao da je ovo religija

264
00:10:25,740 --> 00:10:29,243
jer su duše bile u igri.

265
00:10:29,243 --> 00:10:30,989
I takođe,

266
00:10:30,989 --> 00:10:33,196
bilo je mnogo drugih stvari,
mnogo običaja.

267
00:10:33,196 --> 00:10:35,559
Na primer, skoro svaki put
kad bi neko pio piće,

268
00:10:35,559 --> 00:10:37,581
prosuli bi malo na zemlju

269
00:10:37,581 --> 00:10:39,540
nazivajući to prolivanjem u slavu boga,

270
00:10:39,540 --> 00:10:40,739
i dali bi nešto precima.

271
00:10:40,739 --> 00:10:43,548
Moj otac je to radio.
Svaki put kad bi otvorio bocu viskija,

272
00:10:43,548 --> 00:10:44,869
što je srećom bilo često,

273
00:10:44,869 --> 00:10:48,748
skinuo bi čep i prosuo
veoma malo na zemlju,

274
00:10:48,748 --> 00:10:50,099
i govorio bi,

275
00:10:50,099 --> 00:10:53,639
obraćao bi se Akromi-Ampimu,
osnivaču naše loze,

276
00:10:53,639 --> 00:10:55,235
ili Jao Entoniju, mom pradedi,

277
00:10:55,235 --> 00:10:57,130
govorio bi im,

278
00:10:57,130 --> 00:10:59,353
nudeći malo toga.

279
00:10:59,353 --> 00:11:02,158
I konačno, bile su ogromne
javne ceremonije.

280
00:11:02,158 --> 00:11:03,654
Ovo je crtež iz ranog 19. veka

281
00:11:03,654 --> 00:11:05,517
koji je nacrtao drugi britanski oficir

282
00:11:05,517 --> 00:11:07,247
i koji prikazuje takvu ceremonju,

283
00:11:07,247 --> 00:11:09,105
gde je uključen kralj,

284
00:11:09,105 --> 00:11:10,511
i kraljevski posao,

285
00:11:10,511 --> 00:11:12,370
jedan od većih delova njegovog posla,

286
00:11:12,370 --> 00:11:14,651
pored organizovanja rata
i sličnih stvari,

287
00:11:14,651 --> 00:11:17,997
bilo je da nadgleda
grobove svojih predaka

288
00:11:17,997 --> 00:11:19,994
i kada je kralj umro,
tron na kom je sedeo

289
00:11:19,994 --> 00:11:21,508
bio je zacrnjen

290
00:11:21,508 --> 00:11:24,392
i odnešen u kraljevski hram predaka.

291
00:11:24,392 --> 00:11:26,521
I svakih 40 dana kralj Asantea

292
00:11:26,521 --> 00:11:28,376
morao je da ode i izvrši kult

293
00:11:28,376 --> 00:11:29,738
za svoje pretke.

294
00:11:29,738 --> 00:11:31,240
To je veliki deo posla

295
00:11:31,240 --> 00:11:33,113
i ljudi smatraju da ako ne uradi to,

296
00:11:33,113 --> 00:11:34,844
stvari će se raspasti.

297
00:11:34,844 --> 00:11:37,210
Dakle, on je religiozna figura,

298
00:11:37,210 --> 00:11:38,535
kao što bi Ratrej rekao,

299
00:11:38,535 --> 00:11:41,160
kao i politička figura.

300
00:11:41,160 --> 00:11:45,844
Sve ovo bi se računalo
kao religija za Ratreja.

301
00:11:45,844 --> 00:11:47,783
ali moje mišljenje je da kada gledate

302
00:11:47,783 --> 00:11:49,165
u živote tih ljudi,

303
00:11:49,165 --> 00:11:51,910
otkrivate da svaki put kad urade nešto

304
00:11:51,910 --> 00:11:53,944
svesni su svojih predaka.

305
00:11:53,944 --> 00:11:55,977
Svako jutro na doručku

306
00:11:55,977 --> 00:11:57,803
odete napolje ispred kuće

307
00:11:57,803 --> 00:12:00,899
i date ponudu božjem drvetu, nima due

308
00:12:00,899 --> 00:12:02,083
van vaše kuće, i ponovo,

309
00:12:02,083 --> 00:12:03,400
razgovaraćete sa bogovima,

310
00:12:03,400 --> 00:12:04,686
visokim i niskim bogovima,

311
00:12:04,686 --> 00:12:06,084
precima i tako dalje.

312
00:12:06,084 --> 00:12:07,620
Ovo nije svet

313
00:12:07,620 --> 00:12:10,527
u kojem se desilo razdvajanje

314
00:12:10,527 --> 00:12:12,101
između religije i nauke.

315
00:12:12,101 --> 00:12:13,584
Religija se nije razdvojila

316
00:12:13,584 --> 00:12:14,920
od bilo koje oblasti života,

317
00:12:14,920 --> 00:12:16,917
i posebno,

318
00:12:16,917 --> 00:12:18,612
što je ključno za razumevanje sveta,

319
00:12:18,612 --> 00:12:20,150
je to da je to svet u kojem posao

320
00:12:20,150 --> 00:12:21,468
koji nauka obavlja za nas

321
00:12:21,468 --> 00:12:24,432
urađen onim što će
Ratrej nazvati religijom,

322
00:12:24,432 --> 00:12:26,372
jer ako žele da objasne nešto,

323
00:12:26,372 --> 00:12:28,200
da znaju zašto usev nije uspeo,

324
00:12:28,200 --> 00:12:29,486
da znaju zašto pada kiša

325
00:12:29,486 --> 00:12:31,904
ili ne pada, ako im treba kiša,

326
00:12:31,904 --> 00:12:34,428
ako žele da znaju zašto

327
00:12:34,428 --> 00:12:36,287
im je deda umro,

328
00:12:36,287 --> 00:12:39,195
pozvaće se na ista imena,

329
00:12:39,195 --> 00:12:40,637
iste jezike,

330
00:12:40,637 --> 00:12:43,253
govoriće istim bogovima o tome.

331
00:12:43,253 --> 00:12:45,342
Ovo veliko razdvajanje, drugim rečima,

332
00:12:45,342 --> 00:12:47,273
između religije i nauke
se nije dogodilo.

333
00:12:47,273 --> 00:12:51,598
Ovo bi bila samo istorijska zanimljivost,

334
00:12:51,598 --> 00:12:55,050
samo što je to u velikom delu sveta

335
00:12:55,050 --> 00:12:57,794
i dalje istina.

336
00:12:57,794 --> 00:12:59,802
Imao sam privilegiju da idem na venčanje

337
00:12:59,802 --> 00:13:01,567
pre neki dan u severnoj Namibiji,

338
00:13:01,567 --> 00:13:04,412
oko 30km južno od granice sa Angolom

339
00:13:04,412 --> 00:13:06,145
u selu od 200 ljudi.

340
00:13:06,145 --> 00:13:07,493
Ovo su bili moderni ljudi.

341
00:13:07,493 --> 00:13:09,204
Sa nama je bilaUna Čaplin,

342
00:13:09,204 --> 00:13:10,693
za koju ste neki od vas i čuli

343
00:13:10,693 --> 00:13:12,692
i jedan od ljudi iz sela joj je prišao

344
00:13:12,692 --> 00:13:15,423
i rekao: "Video sam te u Igri prestola."

345
00:13:15,423 --> 00:13:19,251
To nisu bili ljudi koji su se izolovali
iz našeg sveta,

346
00:13:19,251 --> 00:13:20,780
ali ipak za njih,

347
00:13:20,780 --> 00:13:23,281
bogovi i duše su još uvek tu

348
00:13:23,281 --> 00:13:25,159
i kada smo bili u autobusu,
vozeći se između

349
00:13:25,159 --> 00:13:26,821
različitih delova ceremonije,

350
00:13:26,821 --> 00:13:29,398
nisu se molili samo na opšti način

351
00:13:29,398 --> 00:13:30,859
već za sigurnost putovanja

352
00:13:30,859 --> 00:13:31,770
i to su i mislili

353
00:13:31,770 --> 00:13:34,932
i kada su mi rekli da je majka,

354
00:13:34,932 --> 00:13:36,623
mladina baba,

355
00:13:36,623 --> 00:13:39,185
sa nama, nisu mislili figurativno.

356
00:13:39,185 --> 00:13:41,940
Mislili su, čak i ako je
bila mrtva osoba,

357
00:13:41,940 --> 00:13:44,518
mislili su da je i dalje živa.

358
00:13:44,518 --> 00:13:47,067
U većini delova sveta danas,

359
00:13:47,067 --> 00:13:49,229
to razdvajnje između nauke i religije

360
00:13:49,229 --> 00:13:50,910
nije se dogodilo,

361
00:13:50,910 --> 00:13:54,638
i kao što sam rekao, to nisu -

362
00:13:54,638 --> 00:13:59,440
Ovaj momak je radio
za Čejs i Svetsku banku.

363
00:13:59,440 --> 00:14:02,147
Ovo su stanovnici sveta zajedno sa vama

364
00:14:02,147 --> 00:14:03,956
ali dolaze iz mesta u kojem religija

365
00:14:03,956 --> 00:14:05,867
igra veoma različitu ulogu.

366
00:14:05,867 --> 00:14:07,993
Sledeći put kad neko želi

367
00:14:07,993 --> 00:14:10,473
da napravi široku
generalizaciju o religiji

368
00:14:10,473 --> 00:14:13,214
želim da pomislite da možda
ne postoji religija,

369
00:14:13,214 --> 00:14:15,845
religija kao takva,

370
00:14:15,845 --> 00:14:17,501
i stoga ono što kažu

371
00:14:17,501 --> 00:14:20,314
ne može sigurno biti istina.

372
00:14:20,314 --> 00:14:22,863
(Aplauz)