WEBVTT

00:00:00.900 --> 00:00:04.736
Er wordt eindeloos over religie gepraat.

00:00:04.736 --> 00:00:06.710
(Gelach)

00:00:06.710 --> 00:00:08.960
De inmiddels overleden
Christopher Hitchens

00:00:08.960 --> 00:00:10.931
schreef 'God is niet groot',

00:00:10.931 --> 00:00:13.913
met als ondertitel
'religie vergiftigt alles'.

00:00:13.913 --> 00:00:15.746
(Gelach)

00:00:15.746 --> 00:00:20.020
Afgelopen maand in Time magazine

00:00:20.020 --> 00:00:24.433
zei rabbijn David Wolpe, ook wel
bekend als dé rabbijn van Amerika,

00:00:24.433 --> 00:00:28.031
teneinde iets goeds tegenover die
negatieve typering te zetten,

00:00:28.031 --> 00:00:30.655
dat belangrijke sociale veranderingen

00:00:30.655 --> 00:00:34.565
alleen gerealiseerd kunnen worden
door georganiseerde religie.

NOTE Paragraph

00:00:35.275 --> 00:00:40.013
Dit soort opmerkingen, zowel negatief
als positief, zijn niet nieuw.

00:00:40.013 --> 00:00:45.726
Ik heb er hier een in mijn broekzak
van voor het begin van onze jaartelling

00:00:45.726 --> 00:00:51.229
door Lucretius, auteur van
'De natuur der dingen', die zei:

00:00:51.229 --> 00:00:55.512
"Tantum religio potuit suadere malorum" --

00:00:55.512 --> 00:00:58.774
Ik zou het uit mijn hoofd moeten kennen --

00:00:58.784 --> 00:01:03.352
Ofwel: "Dat is hoezeer religie
in staat is om mensen slecht te maken."

00:01:03.352 --> 00:01:06.954
Hij doelde op het feit
dat Agamemnon bereid was

00:01:06.954 --> 00:01:10.385
om zijn dochter Iphigenia
te offeren op een altaar

00:01:10.385 --> 00:01:14.165
teneinde de toekomst
van zijn leger veilig te stellen.

00:01:15.015 --> 00:01:16.860
Er zijn dus enorm lange discussies,

00:01:16.860 --> 00:01:19.946
al eeuwenlang,
soms millennia, over religie.

00:01:19.946 --> 00:01:22.429
Mensen hebben er veel over gezegd,

00:01:22.429 --> 00:01:24.227
soms goede en soms slechte dingen,

00:01:24.227 --> 00:01:26.516
soms onverschillige dingen.

NOTE Paragraph

00:01:27.106 --> 00:01:30.451
Ik wil jullie vandaag overtuigen
van een simpele bewering,

00:01:30.451 --> 00:01:35.161
en wel dat deze debatten
in zekere zin belachelijk zijn.

00:01:35.894 --> 00:01:41.055
Er bestaat namelijk niet zoiets
als religie om over te debatteren.

00:01:41.080 --> 00:01:45.508
Religie bestaat niet
en kan dus niet goed of slecht zijn;

00:01:45.528 --> 00:01:47.680
het kan niet eens onverschillig zijn.

00:01:49.040 --> 00:01:53.509
Als je wilt bewijzen dat iets niet bestaat,

00:01:54.729 --> 00:01:59.779
is er een voor de hand liggende manier
om dat te proberen:

00:01:59.779 --> 00:02:01.479
je geeft er een definitie van

00:02:01.479 --> 00:02:03.990
en dan probeer je iets te vinden
dat daaraan voldoet.

00:02:03.990 --> 00:02:08.102
Ik zal op die manier beginnen.

NOTE Paragraph

00:02:09.451 --> 00:02:10.988
Als je in woordenboeken kijkt

00:02:10.988 --> 00:02:12.138
en erover nadenkt,

00:02:12.138 --> 00:02:14.507
is de natuurlijke definitie van religie

00:02:14.507 --> 00:02:20.324
dat het draait om het geloof
in god of in spirituele wezens.

00:02:20.324 --> 00:02:21.880
Dat staat in vele woordenboeken,

00:02:21.880 --> 00:02:24.581
maar zo vind je het trouwens ook

00:02:24.581 --> 00:02:26.208
in het werk van Sir Edward Tylor,

00:02:26.208 --> 00:02:28.435
Oxford's eerste antropologie professor,

00:02:28.435 --> 00:02:30.431
één van de eerste moderne antropologen.

00:02:30.431 --> 00:02:32.665
In zijn boek over primitieve cultuur

00:02:32.665 --> 00:02:35.685
noemt hij animisme
de kern van het geloof,

00:02:35.685 --> 00:02:37.403
het geloof in spirituele instanties,

00:02:37.403 --> 00:02:39.780
het geloof in de ziel.

00:02:39.780 --> 00:02:41.788
Het eerste probleem met die definitie

00:02:41.788 --> 00:02:44.528
komt uit de recente roman
van Paul Beatty, genaamd 'Tuff'.

00:02:44.528 --> 00:02:45.954
Een man praat met een rabbijn.

00:02:45.954 --> 00:02:48.330
De rabbijn zegt
dat hij niet in God gelooft.

00:02:48.330 --> 00:02:50.760
De man zegt: "Hoe kun jij nou
niet in God geloven?"

00:02:50.760 --> 00:02:54.151
En het antwoord is:
"Daarom is het zo fijn
 om joods te zijn.

00:02:54.151 --> 00:02:56.114
Je hoeft niet in een God te geloven,

00:02:56.114 --> 00:02:57.724
je moet geloven in het joods zijn."

00:02:57.724 --> 00:02:59.380
(Gelach)

00:02:59.380 --> 00:03:01.598
Als dit een rabbijn is,
een joodse rabbijn,

00:03:01.598 --> 00:03:04.790
en je moet in God geloven
om religieus te kunnen zijn,

00:03:04.790 --> 00:03:08.073
dan komen we op een onlogische conclusie.

00:03:08.073 --> 00:03:10.265
Namelijk dat, aangezien je
een joodse rabbijn kunt zijn

00:03:10.265 --> 00:03:12.154
zonder in God te geloven,

00:03:12.154 --> 00:03:14.504
het jodendom geen religie is.

00:03:14.504 --> 00:03:17.970
Dat lijkt mij een nogal
onlogische gedachte.

NOTE Paragraph

00:03:17.970 --> 00:03:21.231
Hier is nog een argument
tegen deze opvatting.

00:03:21.231 --> 00:03:23.403
Een Indiase vriend van me

00:03:23.403 --> 00:03:25.586
ging als kind naar zijn opa

00:03:25.586 --> 00:03:26.721
en zei tegen hem:

00:03:26.721 --> 00:03:28.840
"Ik wil met jou over religie praten."

00:03:28.840 --> 00:03:30.085
Opa zei: "Je bent te jong,

00:03:30.085 --> 00:03:31.616
kom terug als je ouder bent."

00:03:31.816 --> 00:03:33.459
Toen hij ouder was, ging hij terug

00:03:33.459 --> 00:03:35.155
en zei tegen zijn opa:

00:03:35.155 --> 00:03:36.481
"Het kan al te laat zijn,

00:03:36.481 --> 00:03:39.601
want ik heb ontdekt
dat ik niet in de goden geloof."

00:03:40.491 --> 00:03:42.248
Zijn opa, een wijze man, antwoordde:

00:03:42.248 --> 00:03:44.432
"Oh, je behoort dus
tot de atheïstische tak

00:03:44.432 --> 00:03:45.962
van de hindoe traditie."

00:03:45.962 --> 00:03:47.618
(Gelach)

NOTE Paragraph

00:03:47.618 --> 00:03:51.320
Tenslotte is er deze man,

00:03:51.320 --> 00:03:53.776
beroemd omdat hij niet in God gelooft.

00:03:53.776 --> 00:03:55.594
Dat is de Dalai Lama.

00:03:55.594 --> 00:03:58.242
Hij grapt vaak dat hij
een beroemde atheïst is.

00:03:58.242 --> 00:04:00.016
Het klopt helemaal.

00:04:00.016 --> 00:04:03.966
Het geloof van de Dalai Lama
draait niet om het geloof in God.

NOTE Paragraph

00:04:03.966 --> 00:04:05.659
Nu zul je denken dat dit laat zien

00:04:05.659 --> 00:04:08.599
dat ik een foute definitie
aan jullie heb gegeven.

00:04:08.599 --> 00:04:10.718
Dat ik een andere definitie moet bedenken

00:04:10.718 --> 00:04:12.416
om te testen tegen deze gevallen,

00:04:12.416 --> 00:04:14.987
om op die manier iets te vinden

00:04:14.987 --> 00:04:17.913
dat atheïstisch jodendom,
atheïstisch hindoeïsme

00:04:17.913 --> 00:04:21.176
en atheïstisch boeddhisme
als vormen van godsdienst kan vastleggen.

00:04:21.176 --> 00:04:22.970
Maar ik vind dat een slecht idee.

00:04:22.970 --> 00:04:25.299
De reden dat ik dat een slecht idee vind,

00:04:25.299 --> 00:04:28.574
is omdat ik denk dat ons concept
van religie anders werkt.

00:04:28.574 --> 00:04:31.525
Ik denk dat het als volgt werkt.

00:04:32.091 --> 00:04:37.339
We hebben een lijst
van modelreligies en hun stromingen.

00:04:38.893 --> 00:04:40.922
Als er iets nieuws de kop opsteekt

00:04:40.922 --> 00:04:42.436
dat beweert een religie te zijn

00:04:42.436 --> 00:04:44.892
vragen we ons af:
lijkt het op een van deze?

00:04:45.392 --> 00:04:46.674
Toch?

00:04:47.144 --> 00:04:50.109
Ik denk dat we zo over meer zaken denken.

00:04:51.252 --> 00:04:54.893
Vanuit ons oogpunt moet
alles op die lijst een religie zijn.

00:04:54.893 --> 00:04:58.721
Daarom zal een idee over religie,
dat boeddhisme en het jodendom uitsluit,

00:04:58.721 --> 00:05:01.216
geen kans maken.

00:05:01.216 --> 00:05:03.920
Die staan immers op onze lijst.

00:05:03.920 --> 00:05:05.900
Maar waarom hebben we die lijst?

00:05:05.900 --> 00:05:07.150
Wat is er aan de hand?


00:05:07.150 --> 00:05:09.917
Hoe zijn we aan deze lijst gekomen?

NOTE Paragraph

00:05:09.917 --> 00:05:13.492
Ik denk dat het antwoord simpel is

00:05:13.492 --> 00:05:15.900
en daarom onvriendelijk en omstreden.

00:05:15.900 --> 00:05:18.939
Velen zullen het niet met me eens zijn,
maar zo zie ik het.

00:05:19.503 --> 00:05:23.714
En of het waar is of niet,
ik denk dat het een goed idee geeft

00:05:23.742 --> 00:05:25.791
van hoe deze lijst kan zijn ontstaan.

00:05:25.791 --> 00:05:28.430
Zo helpt het ons na te denken
over het nut van de lijst.

00:05:28.430 --> 00:05:31.472
Ik denk dat het antwoord
bij Europese reizigers ligt

00:05:31.472 --> 00:05:34.935
die vanaf de tijd van Columbus
de wereld gingen verkennen.

00:05:34.935 --> 00:05:37.210
Ze kwamen uit een christelijke cultuur

00:05:37.210 --> 00:05:39.840
en als ze op een nieuwe plek aankwamen,

00:05:39.840 --> 00:05:41.905
merkten ze dat niet iedereen christen was.

00:05:41.905 --> 00:05:44.230
Dus vroegen ze zichzelf af:

00:05:44.230 --> 00:05:47.140
wat hebben ze dan
in plaats van het christendom?

00:05:47.540 --> 00:05:50.503
Zo is de lijst ontstaan.

00:05:50.503 --> 00:05:52.779
Het bestaat uit dingen die anderen hebben

00:05:52.779 --> 00:05:55.370
in plaats van het christendom.

NOTE Paragraph

00:05:56.090 --> 00:05:58.738
Op die manier denken kan gevaarlijk zijn,

00:05:58.738 --> 00:06:02.828
omdat het christendom,
zelfs voor die lijst,

00:06:02.828 --> 00:06:05.590
een extreem specifieke traditie is.

00:06:05.590 --> 00:06:09.501
Het heeft allerlei
enorm uitgesproken kenmerken,

00:06:09.501 --> 00:06:11.573
het gevolg van alle specifieke details

00:06:11.573 --> 00:06:14.260
van de christelijke geschiedenis.

00:06:14.260 --> 00:06:15.857
Eén kernpunt ervan,

00:06:15.857 --> 00:06:18.660
een kernpunt van bijna alles
uit het christendom

00:06:18.660 --> 00:06:20.990
als gevolg van de specifieke geschiedenis,

00:06:20.990 --> 00:06:24.133
is dat er een extreme kerkleer geldt.

00:06:24.133 --> 00:06:26.813
Het is een religie waarin
mensen oprecht bezorgd zijn

00:06:26.813 --> 00:06:29.552
of je wel in de juiste dingen gelooft.

00:06:29.552 --> 00:06:31.808
De interne geschiedenis
van het christendom

00:06:31.808 --> 00:06:33.684
is het verhaal van elkaar doden,

00:06:33.684 --> 00:06:35.800
vanwege het geloven
in de verkeerde dingen.

00:06:35.800 --> 00:06:39.899
Ook is het betrokken geweest
in worstelingen met andere religies.

00:06:39.899 --> 00:06:43.230
Dit startte natuurlijk in de middeleeuwen

00:06:43.230 --> 00:06:44.620
met de strijd tegen de Islam.

00:06:44.620 --> 00:06:47.740
Ook daar ging het om het ongeloof:

00:06:47.740 --> 00:06:49.770
dat ze niet in de juiste dingen geloofden,

00:06:49.770 --> 00:06:53.150
was te aanstootgevend
voor de christelijke wereld.

00:06:53.150 --> 00:06:55.788
Dat is de specifieke
en bijzondere geschiedenis

00:06:55.788 --> 00:06:58.153
van het christendom.

00:06:59.573 --> 00:07:03.501
Niet alles wat ooit
op deze lijst heeft gestaan,

00:07:03.501 --> 00:07:04.875
heeft dat soort kenmerken.

00:07:05.365 --> 00:07:06.752
Maar er is nog een probleem.

00:07:06.752 --> 00:07:08.190
Er gebeurde iets specifieks --

00:07:08.190 --> 00:07:09.642
het is al eerder aangestipt --

00:07:09.642 --> 00:07:11.173
Er gebeurde iets heel specifieks

00:07:11.173 --> 00:07:14.652
in de geschiedenis
van het hedendaagse christendom,

00:07:14.652 --> 00:07:16.997
met name zoals we dat zien
in de Verenigde Staten.

00:07:16.997 --> 00:07:20.100
Het gebeurde aan het eind
van de 19e eeuw.

00:07:20.100 --> 00:07:22.559
Wat er precies gebeurde
aan het eind van de 19e eeuw

00:07:22.559 --> 00:07:25.743
was dat er een soort
afspraak gemaakt werd

00:07:25.753 --> 00:07:27.983
tussen de wetenschap,

00:07:27.983 --> 00:07:33.786
de nieuwe manier om kennis
en macht te organiseren,

00:07:33.786 --> 00:07:34.873
en religie.

00:07:34.873 --> 00:07:36.764
Vergelijk het eens met de 18e eeuw,

00:07:36.764 --> 00:07:40.584
met het intellectuele leven
van voor eind 19e eeuw.

00:07:40.590 --> 00:07:43.760
Wat je toen ook deed,
waarover je ook dacht,

00:07:43.760 --> 00:07:48.500
of het nou de stoffelijke wereld was,
de menselijke wereld,

00:07:48.500 --> 00:07:51.448
de biologische wereld
buiten de mensen, of moraliteit,

00:07:51.448 --> 00:07:57.574
wat je ook dacht zou worden afgezet
tegen de religieuze christelijke aannames.

00:07:57.574 --> 00:08:01.726
Je kon geen overzicht geven van de natuur

00:08:01.726 --> 00:08:06.044
zonder iets te zeggen over de samenhang
met het scheppingsverhaal

00:08:06.044 --> 00:08:07.582
uit de abrahamitische traditie,

00:08:07.582 --> 00:08:10.296
het scheppingsverhaal
uit het eerste boek van de Thora.

00:08:11.206 --> 00:08:13.613
Alles werd op die manier afgebakend.

NOTE Paragraph

00:08:14.183 --> 00:08:16.045
Dit veranderde in de late 19e eeuw.

00:08:16.045 --> 00:08:18.350
Voor het eerst
werd het mogelijk voor mensen

00:08:18.350 --> 00:08:20.899
om een serieuze intellectuele
carrière te ontwikkelen,

00:08:20.899 --> 00:08:22.943
zoals natuurhistoricus Darwin deed.

00:08:23.383 --> 00:08:24.778
Darwin maakte zich zorgen


00:08:24.778 --> 00:08:27.481
over hoe zijn standpunten
zich verhielden tot het geloof,

00:08:27.481 --> 00:08:28.656
maar hij kon verder.

00:08:28.656 --> 00:08:31.190
Hij kon boeken schrijven
over zijn onderwerpen

00:08:31.190 --> 00:08:33.886
zonder de samenhang te hoeven duiden

00:08:33.886 --> 00:08:35.358
met religieuze beweringen.

00:08:35.358 --> 00:08:37.740
Geologen konden ook
steeds meer hun ideeën kwijt.

00:08:37.740 --> 00:08:41.462
Als een geoloog in de vroege 19e eeuw
iets over de leeftijd van de aarde zei,

00:08:41.465 --> 00:08:44.687
moest hij zeggen hoe het overeenkwam met,
of hoe het verschilde van,

00:08:44.687 --> 00:08:47.659
de leeftijd van de aarde
volgens het boek Genesis.

00:08:47.659 --> 00:08:50.477
Eind 19e eeuw kon je gewoon
een boek over geologie schrijven

00:08:50.477 --> 00:08:52.569
en daarin beargumenteren
hoe oud de aarde is.

00:08:52.569 --> 00:08:54.610
Er vond dus een grote verandering plaats,

00:08:54.610 --> 00:08:58.985
een intellectuele deling van arbeid
die in stand bleef,

00:08:58.985 --> 00:09:02.558
zodat aan het eind
van de 19e eeuw in Europa

00:09:03.038 --> 00:09:05.519
er een echte intellectuele
verdeling van arbeid was.

00:09:05.519 --> 00:09:07.519
Dus kon je allerlei serieuze dingen doen,

00:09:07.519 --> 00:09:11.421
waaronder zelfs ook steeds meer filosofie,

00:09:11.421 --> 00:09:14.279
zonder beperkt te worden
door de gedachte:

00:09:14.279 --> 00:09:16.560
wat ik te zeggen heb, moet overeenkomen

00:09:16.560 --> 00:09:19.239
met de diepe waarheden
die me gegeven worden

00:09:19.239 --> 00:09:21.709
door onze religieuze traditie.

NOTE Paragraph

00:09:21.709 --> 00:09:25.993
Stel je voor dat iemand vanuit die wereld,

00:09:25.993 --> 00:09:27.730
uit de late 19e-eeuwse wereld,

00:09:27.730 --> 00:09:31.482
naar het land komt
waarin ik opgroeide, Ghana,

00:09:31.482 --> 00:09:33.742
naar mijn samenleving, de Asante.

00:09:33.742 --> 00:09:37.178
En dat hij in de Asante terechtkomt
rond het begin van de 20e eeuw

00:09:37.178 --> 00:09:39.187
en die vraag stelt die de lijst maakt:

00:09:39.187 --> 00:09:42.950
"Wat is hier in plaats
van het christendom?"

NOTE Paragraph

00:09:42.950 --> 00:09:46.667
Hier zie je iets
dat hen opgevallen zou zijn.

00:09:46.677 --> 00:09:48.151
Iemand deed dit ook echt,

00:09:48.151 --> 00:09:49.590
zijn naam was Kapitein Rattray,

00:09:49.590 --> 00:09:51.782
werkte als antropoloog
voor de Britse regering

00:09:51.782 --> 00:09:53.785
en schreef een boek
over de Asante-religie.

NOTE Paragraph

00:09:53.785 --> 00:09:56.035
Dit is een zielenschijf.

00:09:56.035 --> 00:09:58.238
Het Britse Museum heeft er vele.

00:09:58.238 --> 00:09:59.668
Ook een interessant verhaal is

00:09:59.668 --> 00:10:04.954
hoe het kan dat veel dingen
uit mijn samenleving daar liggen,

00:10:04.954 --> 00:10:06.945
maar daar heb ik geen tijd voor.

00:10:06.945 --> 00:10:09.587
Dit is dus een zielenschijf.
Wat ís een zielenschijf?

00:10:09.595 --> 00:10:11.404
Het werd om de nek gedragen

00:10:11.404 --> 00:10:13.974
door de zielenwassers
van de Asante koning.

00:10:13.974 --> 00:10:17.219
Wat was hun taak?
De ziel van de koning wassen.

00:10:18.529 --> 00:10:22.984
Het zou lang duren om uit te leggen
hoe je een ziel zou kunnen wassen,

00:10:22.984 --> 00:10:28.260
maar Rattray wist dat dit religieus was,
omdat het over zielen ging.

NOTE Paragraph

00:10:29.763 --> 00:10:33.229
En zo waren er ook vele andere gebruiken.

00:10:33.229 --> 00:10:35.559
Bijvoorbeeld iedere keer
als iemand drinkt,

00:10:35.559 --> 00:10:37.581
schudden ze een beetje op de grond --

00:10:37.581 --> 00:10:39.310
dit wordt het plengoffer genoemd --

00:10:39.310 --> 00:10:41.089
en zo offeren ze aan de voorouders.

00:10:41.089 --> 00:10:43.348
Mijn vader deed dit met whiskey,

00:10:43.348 --> 00:10:44.869
wat hij gelukkig vaak dronk.

00:10:44.869 --> 00:10:48.748
Hij opende de fles
en schudde wat op de grond.

00:10:48.748 --> 00:10:53.629
Hij praatte met Akroma-Ampim,
onze stamvader,

00:10:53.639 --> 00:10:55.235
of met Yao Antony, mijn oudoom.

00:10:55.235 --> 00:10:58.880
Hij sprak met hen en gaf hen wat whiskey.

NOTE Paragraph

00:10:59.353 --> 00:11:02.238
Tot slot waren er de openbare ceremoniën.

00:11:02.238 --> 00:11:05.264
Dit is een 19e-eeuwse tekening
door een andere Britse officier

00:11:05.264 --> 00:11:09.097
van zo'n ceremonie
waar de koning bij betrokken was.

00:11:09.105 --> 00:11:10.501
De taak van de koning,

00:11:10.501 --> 00:11:14.650
zijn voornaamste taak
op het voeren van oorlog na,

00:11:14.651 --> 00:11:17.987
was om op de graftomben
van zijn voorouders te letten.

00:11:18.527 --> 00:11:21.604
En als een koning stierf
werd zijn troon zwart gemaakt

00:11:21.604 --> 00:11:24.772
en in de koninklijke familietempel gezet.

00:11:24.772 --> 00:11:27.821
Elke 40 dagen moet de koning
van de Asante ernaartoe

00:11:27.821 --> 00:11:29.686
voor een eredienst aan zijn voorouders.

00:11:29.686 --> 00:11:31.190
Dat is een belangrijke taak

00:11:31.190 --> 00:11:33.193
en velen denken dat als hij dit niet doet

00:11:33.193 --> 00:11:34.844
alles verkeerd zal gaan.

00:11:35.344 --> 00:11:37.210
Hij is dus een religieus figuur,

00:11:37.210 --> 00:11:38.535
zo zou Rattray beweren,

00:11:38.535 --> 00:11:41.160
maar ook een politiek figuur.

NOTE Paragraph

00:11:42.180 --> 00:11:45.844
Dit alles zou voor Rattray
als religie tellen,

00:11:45.844 --> 00:11:49.173
maar mijn punt is dat wanneer je kijkt
naar de levens van die mensen,

00:11:49.173 --> 00:11:51.910
je ziet dat bij alles wat ze doen,

00:11:51.910 --> 00:11:53.944
ze zich bewust zijn van hun voorouders.

00:11:53.944 --> 00:11:57.807
Elke ochtend voor het ontbijt
kun je voor je huis

00:11:57.807 --> 00:12:01.993
iets offeren aan de boomgod, nyame dua.

00:12:02.003 --> 00:12:04.460
Je praat tegen de goden,
de hoge en lage goden,

00:12:04.460 --> 00:12:06.084
tegen de voorouders,
enzovoorts.

00:12:06.554 --> 00:12:10.730
In deze wereld heeft de scheiding
tussen religie en wetenschap

00:12:10.730 --> 00:12:12.087
nog niet plaatsgevonden.

00:12:12.531 --> 00:12:14.914
Religie staat nog niet los
van andere zaken in het leven.

00:12:14.920 --> 00:12:18.757
En wat vooral belangrijk is
om deze wereld te begrijpen

00:12:18.757 --> 00:12:21.510
is dat het werk wat hier
door de wetenschap wordt gedaan,

00:12:21.510 --> 00:12:24.432
door Rattray religie zou worden genoemd.

00:12:24.432 --> 00:12:26.372
Want als zij iets willen begrijpen,

00:12:26.372 --> 00:12:28.200
of weten waarom de oogst is mislukt,

00:12:28.200 --> 00:12:29.666
of waarom het regent, of niet,

00:12:29.666 --> 00:12:31.904
als ze regen nodig hebben,

00:12:31.904 --> 00:12:36.857
of als ze willen begrijpen
waarom hun opa overleden is,

00:12:36.857 --> 00:12:39.195
ze een beroep zullen doen
op dezelfde entiteiten

00:12:39.195 --> 00:12:40.637
en in dezelfde taal,

00:12:40.637 --> 00:12:43.253
ze zullen het dezelfde goden vragen.

00:12:43.253 --> 00:12:45.172
Met andere woorden:

00:12:45.172 --> 00:12:48.613
die belangrijke scheiding van religie
en wetenschap is nog niet gebeurd.

NOTE Paragraph

00:12:48.613 --> 00:12:53.608
Dit zou natuurlijk toeval
kunnen zijn, ware het niet

00:12:53.608 --> 00:12:57.040
dat in grote delen van de wereld
dit nog steeds het geval is.

00:12:57.704 --> 00:13:00.432
Ik had laatst het voorrecht
een bruiloft te mogen bijwonen

00:13:00.432 --> 00:13:01.777
in het noorden van Namibië,

00:13:01.777 --> 00:13:04.412
ongeveer 35 km ten zuiden
van de grens met Angola

00:13:04.412 --> 00:13:06.145
in een dorp met 200 bewoners.

00:13:06.145 --> 00:13:07.313
Dit waren moderne mensen.

00:13:07.313 --> 00:13:09.204
Oona Chaplin was bij ons --

00:13:09.204 --> 00:13:10.613
sommigen zullen haar kennen --

00:13:10.613 --> 00:13:12.692
en een van de dorpelingen kwam op haar af

00:13:12.692 --> 00:13:15.423
en zei: "Ik ken je van 'Game of Thrones'."

00:13:15.423 --> 00:13:19.251
Niet echt een afgelegen dorp dus,

00:13:19.251 --> 00:13:23.340
echter voor hen zijn goden
en zielen nog steeds aanwezig.

00:13:23.340 --> 00:13:27.169
Toen we met de bus op en neer reden
naar de locaties van de ceremonie,

00:13:27.171 --> 00:13:30.858
deden ze geen algemeen gebed,
maar ze beden om een veilige reis.

00:13:30.859 --> 00:13:32.410
En ze meenden het.

00:13:32.410 --> 00:13:36.612
En toen ze zeiden dat mijn moeder,
de moeder van de bruidegom,

00:13:36.623 --> 00:13:39.185
bij ons was, bedoelden ze dat letterlijk.

00:13:39.185 --> 00:13:41.940
Ze geloofden dat, hoewel ze dood is,

00:13:41.940 --> 00:13:44.518
ze nog altijd bij ons was.

00:13:44.518 --> 00:13:47.067
Vandaag de dag heeft
in grote delen van de wereld

00:13:47.067 --> 00:13:50.909
die scheiding tussen wetenschap en religie
nog niet plaatsgevonden.

00:13:50.910 --> 00:13:53.548
En zoals ik al zei, dit zijn geen --

00:13:55.038 --> 00:13:59.440
Deze man heeft voor Chase
en de Wereldbank gewerkt.

00:13:59.440 --> 00:14:02.147
Dit zijn ook wereldburgers,

00:14:02.147 --> 00:14:05.866
maar ze komen uit plaatsen
waar religie een hele andere rol speelt.

NOTE Paragraph

00:14:05.867 --> 00:14:10.793
Bedenk dus de volgende keer
wanneer iemand religie generaliseert,

00:14:10.793 --> 00:14:15.844
dat er misschien helemaal
niet zoiets als religie bestaat

00:14:15.845 --> 00:14:19.511
en dat wat ze zeggen
daarom helemaal niet waar kan zijn.

NOTE Paragraph

00:14:20.314 --> 00:14:22.806
(Applaus)