1
00:00:00,259 --> 00:00:02,233
Videonu dayandırın və bu iki

2
00:00:02,233 --> 00:00:04,601
rasional ifadəni toplamağa çalışın.

3
00:00:04,601 --> 00:00:06,343
Yaxşı, məncə həll edə bildiniz.

4
00:00:06,343 --> 00:00:09,082
İndi isə gəlin birlikdə işləyək.

5
00:00:09,082 --> 00:00:10,777
Bunu həll etmək üçün öncə

6
00:00:10,777 --> 00:00:12,101
kəsrlərin məxrəclərinin

7
00:00:12,101 --> 00:00:14,493
müxtəlif olduğuna baxmalısınız.

8
00:00:14,493 --> 00:00:15,932
Kəsrlərin məxrəcləri müxtəlif

9
00:00:15,932 --> 00:00:17,766
olduqda onları toplamaq çətin olur.

10
00:00:17,766 --> 00:00:18,695
Ortaq məxrəcə gətirmək

11
00:00:18,695 --> 00:00:21,017
üçün yenidən yazmalısınız.

12
00:00:21,017 --> 00:00:23,269
Ortaq məxrəcə gətirməyin ən asan yolu

13
00:00:23,269 --> 00:00:25,336
iki məxrəci bir-birinə vurmaqdır.

14
00:00:25,336 --> 00:00:26,474
Xüsusilə də, ortaq

15
00:00:26,474 --> 00:00:28,958
vuruqları yoxdursa.

16
00:00:28,958 --> 00:00:31,257
Bunların hər ikisi sadələşmiş haldadır

17
00:00:31,257 --> 00:00:33,486
və ortaq vuruqları yoxdur.

18
00:00:33,486 --> 00:00:36,667
Elə isə gəlin ortaq məxrəcə gətirək.

19
00:00:36,667 --> 00:00:39,222
Belə ki,

20
00:00:39,222 --> 00:00:42,682
bu bərabərdir

21
00:00:42,682 --> 00:00:44,261
gəlin baxaq, bu bərabərdir

22
00:00:44,261 --> 00:00:46,118
ortaq məxrəci yazaq.

23
00:00:46,118 --> 00:00:47,574
Gəlin ortaq məxrəci

24
00:00:47,574 --> 00:00:49,454
2x....

25
00:00:49,454 --> 00:00:50,987
Bunu başqa rənglə yazım.

26
00:00:50,987 --> 00:00:54,903
Beləliklə, biz ortaq məxrəci 2x-3

27
00:00:54,903 --> 00:00:57,666
vurulsun

28
00:00:57,666 --> 00:01:00,961
3x+1

29
00:01:00,961 --> 00:01:03,771
və üstəgəl

30
00:01:03,771 --> 00:01:07,315
hansısa bir hədd

31
00:01:07,315 --> 00:01:10,240
bölünsün 2x-3

32
00:01:10,240 --> 00:01:13,096
2x-3

33
00:01:13,096 --> 00:01:14,872
vurulsun 3x+1.

34
00:01:14,872 --> 00:01:19,202
Vurulsun 3x+1.

35
00:01:19,202 --> 00:01:21,287
Belə ki, 2x-3-dən

36
00:01:21,287 --> 00:01:24,328
(2x-3)(3x+1) məxrəcinə

37
00:01:24,328 --> 00:01:27,416
gətirmək üçün sadəcə olaraq

38
00:01:27,416 --> 00:01:29,844
məxrəci 3x+1-ə vurduq.

39
00:01:29,844 --> 00:01:31,082
Əgər biz rasional ifadənin

40
00:01:31,082 --> 00:01:32,455
qiymətini dəyişmək
istəmiriksə,

41
00:01:32,455 --> 00:01:33,593
bunu məxrəcə 
tətbiq etdikdə

42
00:01:33,593 --> 00:01:36,216
surətə də tətbiq etməliyik.

43
00:01:36,216 --> 00:01:39,849
Belə ki, surət 5x-dir.

44
00:01:39,849 --> 00:01:41,683
Bunu mavi rənglə edəcəyəm.

45
00:01:41,683 --> 00:01:45,119
Belə ki, surət 5x-dir və

46
00:01:45,119 --> 00:01:47,952
onu 3x+1-ə vurmalıyıq.

47
00:01:47,952 --> 00:01:50,831
Vurulsun 3x+1.

48
00:01:50,831 --> 00:01:53,525
Baxın, ifadənin qiymətini dəyişmədim.

49
00:01:53,525 --> 00:01:57,512
Sadəcə 3x+1-ə vurdum və böldüm.

50
00:01:57,512 --> 00:02:02,232
Bu da 3x+1 sıfıra bərabər olmadığı halda
1 edir.

51
00:02:02,232 --> 00:02:04,438
Elə isə gəlin bunu buraya da
tətbiq edək.

52
00:02:04,438 --> 00:02:08,640
Burada məxrəc 3x+1-dir

53
00:02:08,640 --> 00:02:10,962
və onu 2x-3-ə vurmuşam.

54
00:02:10,962 --> 00:02:12,286
Elə isə mən surəti

55
00:02:12,286 --> 00:02:15,652
yəni -4x² -nı

56
00:02:15,652 --> 00:02:19,321
2x-3-ə vurmalıyam.

57
00:02:19,321 --> 00:02:22,270
2x-3.

58
00:02:22,270 --> 00:02:24,081
Gəlin buraya mötərizə qoyaq

59
00:02:24,081 --> 00:02:27,726
ki, 4x² -nı çıxırıq kimi görünməsin.

60
00:02:27,726 --> 00:02:30,094
Beləliklə, bunların hamısını surətdə

61
00:02:30,094 --> 00:02:33,042
yenidən yazaq.

62
00:02:33,042 --> 00:02:35,118
Surətdə

63
00:02:35,118 --> 00:02:38,647
5x vurulsun 3x

64
00:02:38,647 --> 00:02:42,269
15x² edir.

65
00:02:42,269 --> 00:02:47,215
5x vurulsun 1, +5x edir.

66
00:02:47,215 --> 00:02:49,412
Burada isə

67
00:02:49,412 --> 00:02:51,107
gəlin bunu yaşıl rənglə yazaq.

68
00:02:51,107 --> 00:02:55,727
Burada -4x vurulsun 2x

69
00:02:55,727 --> 00:02:59,860
-8x² edir

70
00:02:59,860 --> 00:03:02,542
və -4x vurulsun -3

71
00:03:02,542 --> 00:03:05,592
+12x² edir.

72
00:03:05,592 --> 00:03:06,924
Bunu düz etdim?

73
00:03:06,924 --> 00:03:08,224
Mənfi...

74
00:03:08,224 --> 00:03:09,547
Diqqətli olmalıyıq.

75
00:03:09,547 --> 00:03:12,984
-4, sanki nəyisə səhv etdim.

76
00:03:12,984 --> 00:03:14,934
Yenə də, videonu dayandırıb

77
00:03:14,934 --> 00:03:17,395
nəyi səhv etdiyimi tapa bilərsiniz.

78
00:03:17,395 --> 00:03:20,792
Belə ki, -4x² vurulsun 2x

79
00:03:20,792 --> 00:03:23,722
-8x -in kubu edir.

80
00:03:23,722 --> 00:03:28,534
- 8x³.

81
00:03:28,534 --> 00:03:32,720
Sonra isə -4x² vurulsun -3, 12x² edir.

82
00:03:32,720 --> 00:03:36,064
Beləliklə,

83
00:03:36,064 --> 00:03:37,201
ümumi məxrəc,

84
00:03:37,201 --> 00:03:38,548
ortaq məxrəcimiz var.

85
00:03:38,548 --> 00:03:40,777
Artıq hamısını toplaya bilərik.

86
00:03:40,777 --> 00:03:43,426
2x-3

87
00:03:43,426 --> 00:03:46,064
vurulsun

88
00:03:46,064 --> 00:03:49,004
3x+1

89
00:03:49,004 --> 00:03:51,871
vurulsun 3x+1.

90
00:03:51,871 --> 00:03:54,123
Gəlin baxaq bunu necə sadələşdirə bilərik?

91
00:03:54,123 --> 00:03:57,350
Bu ümumilikdə bərabərdir.

92
00:03:57,350 --> 00:03:59,022
Rasional ifadə olduğunu bildirmək

93
00:03:59,022 --> 00:04:01,762
üçün gəlin kəsr xəttini çəkək.

94
00:04:01,762 --> 00:04:05,291
Gəlin baxaq.

95
00:04:05,291 --> 00:04:09,796
Ən böyük dərəcəli hədd -8x³-dur.

96
00:04:09,796 --> 00:04:11,894
mənfi 8...

97
00:04:11,894 --> 00:04:15,404
-8x³.

98
00:04:15,404 --> 00:04:18,688
Sonra isə 15x²

99
00:04:18,688 --> 00:04:21,057
və 12x² var.

100
00:04:21,057 --> 00:04:22,143
Bunları toplayaq və

101
00:04:22,143 --> 00:04:23,143
27x² alırıq.

102
00:04:23,143 --> 00:04:26,853
İndi isə buna baxaq.

103
00:04:26,853 --> 00:04:30,631
Gəlin bunu yaşıl rənglə işarə edək.

104
00:04:30,631 --> 00:04:32,163
Bunu və bu ikisini həll etdik,

105
00:04:32,163 --> 00:04:35,901
qaldı 5x.

106
00:04:35,901 --> 00:04:38,850
Elə bunu da + 5x yazırıq

107
00:04:38,850 --> 00:04:42,890
və bunların hamısı bölünsün

108
00:04:42,890 --> 00:04:45,677
2x-3 vurulsun 3x+1

109
00:04:45,677 --> 00:04:50,677
3x+1.

110
00:04:51,984 --> 00:04:53,981
Budur, tamamladıq.

111
00:04:53,981 --> 00:04:55,630
Bitdi.

112
00:04:55,630 --> 00:04:58,161
Bunu daha da sadələşdirmənin

113
00:04:58,161 --> 00:05:00,065
başqa asan yolu yoxdur.

114
00:05:00,065 --> 00:05:01,806
Siz sadəcə surətdə x-i vuruq olaraq
ayıra bilərsiniz.

115
00:05:01,806 --> 00:05:03,617
Lakin, bu məxrəclə

116
00:05:03,617 --> 00:05:05,057
ixtisar olunmur.

117
00:05:05,057 --> 00:05:06,357
Beləliklə, bitirdik.