1
00:00:07,230 --> 00:00:10,820
ھێرشە پیادەکان لە پێشڕەوەیدان،

2
00:00:10,820 --> 00:00:14,980
فیلەکانیان بەتەواوی
هێڵی بەرگریان تێکشکاندووە.

3
00:00:14,980 --> 00:00:19,990
پاشاکە هەوڵدەدات پاشەکشە بکات،
بەڵام دوژمنەکان چواردەوریان گرتوون.

4
00:00:19,990 --> 00:00:23,010
ڕاکردن مەحاڵە.

5
00:00:23,010 --> 00:00:25,200
بەڵام ئەمە جەنگێکی ڕاستی نییە

6
00:00:25,200 --> 00:00:27,250
تەنها یارییەکیش نییە.

7
00:00:27,250 --> 00:00:32,000
کە نزیکەی ١٠٠٠ ساڵ و نیوە بوونی هەیە،

8
00:00:32,000 --> 00:00:35,897
یاری شەتڕەنج بە ئامرازێکی
ستراتیجی سەربازی ناسراوە،

9
00:00:35,897 --> 00:00:41,497
کە خواستی کێشەکانی مرۆڤە،
یان هەڵسەنگاندنی ژیرییە.

10
00:00:41,497 --> 00:00:45,376
لە کاتێکدا کۆنترین بەڵگەی بەردەستمان بۆ
مێژووی شەترەنج بۆ سەدەی حەوتەم دەگەڕێتەوە،

11
00:00:45,376 --> 00:00:50,076
ئەفسانەکان دەڵێن کە بنچینەی ئەو یارییە
دەگەڕێتەوە بۆ سەدەیەک پێشتر.

12
00:00:50,076 --> 00:00:55,696
وادابنێ، کاتێک گەنجترین شازادەی
ئیمپڕاتۆڕی گوپتە لە جەنگدا کوژرا،

13
00:00:55,696 --> 00:01:00,622
براکەی ڕێگەیەکی داهێنا بۆ نواندنی
دیمەنی کوشتنەکە بۆ دایکە خەمبارەکەی.

14
00:01:00,622 --> 00:01:06,801
تەخەتەیەکی ٨×٨ی ئەشتاپەدای بەکارهێنا
کە بۆ یاری جیاوازتر بەکار دەهات،

15
00:01:06,801 --> 00:01:10,894
یاریەکی نوێ دەرکەوت کە دوو
تایبەتمەندی سەرەکی هەیە:

16
00:01:10,894 --> 00:01:14,319
یاسای جوڵەی جیاواز
جۆری جیاوازی پارچەکان،

17
00:01:14,319 --> 00:01:19,179
و یەک پاشا کە چارەنوسی دەبوو
بە ئەنجامی یارییەکە.

18
00:01:19,179 --> 00:01:23,283
یاریەکە لە بنەڕەتدا بە چاتورانگا ناسرا -

19
00:01:23,283 --> 00:01:26,344
وشەیەکی ئەدەبی کۆنە بۆ "دابەشکردنی چواری."

20
00:01:26,344 --> 00:01:28,894
بەڵام لەگەڵ بڵاوبونەوەی لە دەوڵەتی
ساسانی فارسیدا،

21
00:01:28,894 --> 00:01:31,774
ناوی یارییەکە گۆڕا بۆ ناوەکەی ئێستای -

22
00:01:31,774 --> 00:01:38,804
شەتڕەنج،" لە "شاه"ەوە وەرگیراوە کە''
بە مانای پادشا دێت، و"کش مەلیک" لە "شا مات

23
00:01:38,804 --> 00:01:41,744
یاخود "پاشاکە لاوازە."

24
00:01:41,744 --> 00:01:45,534
لە دوای هاتنی ئیسلامییەکان
بۆ دەوڵەتی فارسی لە سەدەی حەوتەم،

25
00:01:45,534 --> 00:01:48,184
شەتڕەنج بە جیهانی عرەبی ناسێندرا.

26
00:01:48,184 --> 00:01:51,304
پێشکەوتنی ڕۆڵەکەی وەکو
شێوەیەکی پلان بۆ داڕێژراو،

27
00:01:51,304 --> 00:01:54,984
لە کۆتاییدا بوو بە سەرچاوەیەکی
دەوڵەمەند بۆ ئیلهامێکی شاعیرانە.

28
00:01:54,984 --> 00:02:00,154
دیبلۆماس و گەورەپیاوەکان شەتڕەنجیان
بەمەبەستی باسکردنی هێزی سیاسی بەکاردەهێنا.

29
00:02:00,154 --> 00:02:03,765
خەلیفەکانی موسڵمانان زۆر ئارەزووی
ئەم یارییەیان دەکرد.

30
00:02:03,765 --> 00:02:09,115
مێژوونووس ئەل-مەسعودی یارییەکەی کردە بەڵگە
بۆ سەلماندی ئازادی ئارەزووەکانی مرۆڤ

31
00:02:09,115 --> 00:02:11,679
بە بەراورد بە یارییە بەختییەکان.

32
00:02:11,679 --> 00:02:17,289
لەگەڵ گەشەسەندنی بازرگانی ڕێگەی ئاوریشم،
یارییەکەش بۆ ڕۆژهەڵات و باشووری ڕۆژهەڵات

33
00:02:17,289 --> 00:02:20,316
بڵاوبوەوە و چەندین گۆڕانکاری بەسەردا هات.

34
00:02:20,316 --> 00:02:24,776
لە چین پارچەکانی شەتڕەنج 
لەسەر خەتی چوارگۆشەکان دادەنرا

35
00:02:24,776 --> 00:02:29,496
نەک لە ناو چوارگۆشەکان وەکو
یاسا بنەڕەتییەکەی.

36
00:02:29,496 --> 00:02:34,408
بە فەرمانی پاشا تامێرلەینی مەغۆلی
تەختەکەی بۆ ١١×١٠.

37
00:02:34,408 --> 00:02:37,428
لەگەڵ چەند چوارگۆشەیەک 
کە پێی دەگوترا قەڵا.

38
00:02:37,428 --> 00:02:43,188
لە شەتڕەنجی یاباننیەکاندا، پارچەکان دەبێت
لەلایەن یاریزانی بەرامبەرەوە بەکاربێن.

39
00:02:43,188 --> 00:02:47,518
بەڵام لە ئەوروپا شەتڕنج فۆڕمە تازەکەی
ئێستای وەرگرت

40
00:02:47,518 --> 00:02:52,512
لە دوای ساڵی ١٠٠٠ی زاینی،
یارییەکە بوو بە بەشێک لە خوێندن..

41
00:02:52,512 --> 00:02:54,762
شەتڕەنج وەکو هێمایەک

42
00:02:54,762 --> 00:02:58,572
ئاستی چینەکانی کۆمەڵگە و ئەرکەکانیان
بەکار دەهات،

43
00:02:58,572 --> 00:03:02,439
و پاڕچەکانی مانا و
شێوەی تازەیان وەردەگرت.

44
00:03:02,439 --> 00:03:06,949
لە هەمان کاتدا، گومانی کڵێسە لەسەر
یارییە بۆردییەکان لانەدەچوو.

45
00:03:06,949 --> 00:03:10,713
ڕەوشتخوازەکان هۆشیارییاندا بەرانبەر
تەرخانیکردنی کاتی زۆر بۆ شەتڕەنج،

46
00:03:10,713 --> 00:03:14,643
تەنانەت لە فەڕەنسا یاری شەتڕەنج قەدەغەکرا.

47
00:03:14,643 --> 00:03:16,673
کەچی هێشتا یارییەکە بەرەو پێش چوو،

48
00:03:16,673 --> 00:03:21,603
و لە سەدەی پازدەهەم ئەو 
شێوەیەی وەرگرت کە ئەمڕۆ هەیەتی.

49
00:03:21,603 --> 00:03:27,195
پارچەی لاوازی ڕاوێژکار
گۆڕدرا بە شاژنێکی بەهیز-

50
00:03:27,195 --> 00:03:31,952
لەوانەیە هۆکارەی ئەم گۆڕانکارییە بریتی بێت
لە دەرکەوتنی ئافرەتی سەرکردە لەو کاتدا.

51
00:03:31,952 --> 00:03:34,723
بەرەوپێش چوونی یارییەکە بەهۆی
ئەم گۆڕانکارییەوە گەشەی سەند،

52
00:03:34,723 --> 00:03:36,953
کە یاساکانی تر لای خەڵک ئاشنا بوون،

53
00:03:36,953 --> 00:03:41,663
نامیلکەکانی شیکردنەوە و فێرکاری
یارییەکەوە بڵاوبوونەوە.

54
00:03:41,663 --> 00:03:44,646
بیرودۆزی یاری شەتڕەنج هاتە کایەوە.

55
00:03:44,646 --> 00:03:49,986
لەگەڵ هاتنی سەردەمی ڕوناکی، یارییەکە لە 
ناوەندە شاهانەییەکانەوە بەرەو قاوەخانەکان.

56
00:03:49,986 --> 00:03:53,796
گواسترایەوە، ئێستا شەتڕەنج وەکو 
دەستەواژەی بەهرەداران هەژمار دەکرێت،

57
00:03:53,796 --> 00:03:57,376
هاندان بۆ جوڵەی بوێرانە و نمایشی درامایی،
بەشێکن لە خۆشی یارییەکە.

58
00:03:57,376 --> 00:04:03,796
لە ساڵی۱۸٥۱ ئەو شێوازی "ڕۆمانسییە"
گەشت بە لووتکە لە یاری نەمری،

59
00:04:03,796 --> 00:04:07,078
کاتێک ئادۆف ئەندەرسن
جوڵەی کش مەلیکی کرد

60
00:04:07,078 --> 00:04:11,408
دوای ئەوەی کە شاژنەکەی و هەردوو
قەڵاکەی کردە قوربانی.

61
00:04:11,408 --> 00:04:15,963
بەڵام لە کۆتایی سەدەی نۆزدەهەم
پێشبڕکێی فەرمی یارییەکە سازکرا

62
00:04:15,963 --> 00:04:21,157
مانای ئەوەبوو کە ستراتیژی ژماردن)
لە کۆتایدا دەبوو بە هەڵبەستانی درامایی.)

63
00:04:21,157 --> 00:04:23,585
لەگەڵ زیادبوونی پێشبرکێی نێودەوڵەتی،

64
00:04:23,585 --> 00:04:27,495
گرنگی و پێگەی شەتڕەنج هەڵکشا.

65
00:04:27,495 --> 00:04:28,745
لە کاتی جەنگی سارد،

66
00:04:28,745 --> 00:04:33,585
یەکێتی سۆڤیەت کاتی باشی تەرخان دەکرد
بۆ گەشەپێدانی هونەری شەتڕەنج،

67
00:04:33,585 --> 00:04:37,457
بۆ دەستبەسەرداگرتنی پاڵەوانیەتییەکان
لە تەواوی سەدەکە.

68
00:04:37,457 --> 00:04:40,907
ئەو یاریزانەی کە زۆر 
ڕوسییەکانی دڵ تەنگ کرد

69
00:04:40,907 --> 00:04:43,347
هاوڵاتی وڵاتێکی تر نەبوو

70
00:04:43,347 --> 00:04:47,697
بەڵکو کۆمپیتەری IBM بوو کە پێیان دەگووت
Deep Blue.

71
00:04:47,697 --> 00:04:50,862
یاری شەتڕەنج لە کۆمپیوتەر
بۆ ماوەی دەیان ساڵ گەشەی سەند،

72
00:04:50,862 --> 00:04:55,462
بەڵام سەرکەوتنەکەی بەسەر
گاری کاسپاڕۆف لە ساڵی ۱۹۹۷

73
00:04:55,465 --> 00:05:00,475
یەکەم جار بوو کە ئامێریک
لە مرۆڤێک بباتەوە.

74
00:05:00,484 --> 00:05:04,794
ئەمڕۆ نەرمەکاڵای شەتڕەنج
بەتوانایە لە بەزاندنی

75
00:05:04,799 --> 00:05:06,639
باشترین یاریزان.

76
00:05:06,639 --> 00:05:08,759
بەڵام هەروەکو یارییەکە،

77
00:05:08,759 --> 00:05:12,227
کۆمپیتەرەکانیش بەرهمی دانایی
مرۆڤن.

78
00:05:12,227 --> 00:05:20,226
و لەوانەیە هەمان ئەو داناییە، 
لە جوڵەی کش مەلیک ڕزگارمان بکات.