WEBVTT

00:00:06.704 --> 00:00:09.444
Bankar u Londonu šalje
poslednji tržišni izveštaj

00:00:09.444 --> 00:00:12.459
svojim kolegama u Hong Kongu
za manje od sekunde.

00:00:12.459 --> 00:00:14.759
Samo jednim klikom, mušterija u Njujorku

00:00:14.759 --> 00:00:16.854
naručuje elektroniku iz Pekinga,

00:00:16.854 --> 00:00:19.082
transportovanu preko okeana
u nekoliko dana

00:00:19.082 --> 00:00:21.603
teretnim avionom ili brodom.

00:00:21.603 --> 00:00:23.650
Obim i brzina kojom se 
robe i informacije

00:00:23.650 --> 00:00:27.486
kreću planetom,
jedinstvene su u istoriji.

00:00:27.486 --> 00:00:30.581
Ali globalna razmena je starija
nego što mislimo,

00:00:30.581 --> 00:00:34.170
doseže preko 2000 godina unazad, 
putanjom od oko 8000 km,

00:00:34.170 --> 00:00:36.521
poznatom kao "Put svile".

00:00:36.521 --> 00:00:39.065
Put svile nije jedan put,

00:00:39.065 --> 00:00:41.134
već mreža više puteva

00:00:41.134 --> 00:00:43.344
koji su se postepeno pojavljivali
tokom vekova,

00:00:43.344 --> 00:00:46.064
povezivajući se sa raznim naseljima, 
i jedni sa drugima,

00:00:46.064 --> 00:00:47.311
nit po nit.

00:00:47.311 --> 00:00:51.045
Prve poljoprivredne civilizacije su 
smeštene u izolovanim mestima

00:00:51.045 --> 00:00:52.405
oko plodnih rečnih dolina,

00:00:52.405 --> 00:00:54.905
njihovo putovanje je bilo 
ograničeno okolnim terenom

00:00:54.905 --> 00:00:56.521
i strahom od nepoznatog.

00:00:56.521 --> 00:00:57.744
Ali kako su se razvijali,

00:00:57.744 --> 00:01:00.541
otkriili su da su aridne 
pustinje na njihovim granicama

00:01:00.541 --> 00:01:02.868
bile nastanjene, ne demonima
iz narodnih priča,

00:01:02.868 --> 00:01:05.234
već nomadskim plemenima na konjima.

00:01:05.234 --> 00:01:08.258
Skiti, koji su se kretali
od Mađarske do Mongolije,

00:01:08.258 --> 00:01:10.121
su stupili u kontakt sa civilizacijom

00:01:10.121 --> 00:01:13.129
Grčke, Egipta, Indije i Kine.

00:01:13.129 --> 00:01:15.517
Ovi susreti su često bili nasilni.

00:01:15.517 --> 00:01:17.891
Ali i kroz napade i sukobe,

00:01:17.891 --> 00:01:20.719
kao i sa trgovinom
i zaštitom trgovaca na putu

00:01:20.719 --> 00:01:22.256
u zamenu za carinu,

00:01:22.256 --> 00:01:25.775
nomadi su počeli da razmenjuju
robu, ideje i tehnologiju

00:01:25.775 --> 00:01:28.576
između naroda koji
nisu bili u direktnom kontaktu.

00:01:28.576 --> 00:01:31.591
Jedan od najvažnijih 
ogranaka ove mreže puteva

00:01:31.591 --> 00:01:33.160
je bio persijski Kraljevski put,

00:01:33.160 --> 00:01:36.993
kojeg je završio Darije prvi,
u petom veku pre nove ere.

00:01:36.993 --> 00:01:41.399
Pružajući se bllizu 3000 km, 
od reke Tigar do Egejskog mora,

00:01:41.399 --> 00:01:44.567
njegove redovne usputne stanice
omogućavale su da roba i poruke

00:01:44.567 --> 00:01:48.251
putuju oko 1/10 vremena koje je inače 
bilo potrebno jednom putniku.

00:01:48.251 --> 00:01:50.965
Sa osvajanjem Persije Aleksandra Velikog,

00:01:50.965 --> 00:01:54.699
i širenjem do Centralne Azije kroz 
osvajanje gradova kao što je Samarkand,

00:01:54.699 --> 00:01:57.994
i osnivanje novih kao što je 
Aleksandrija Eshata,

00:01:57.994 --> 00:02:01.563
mreža grčke, egipatske, persijske i 
indijske kulture i trgovine

00:02:01.563 --> 00:02:04.455
se pružala istočnije nego ikada,

00:02:04.455 --> 00:02:07.978
gradeći temelj mosta
između Kine i zapada.

00:02:07.978 --> 00:02:11.029
Ljudi su ovo shvatili
u drugom veku pre nove ere,

00:02:11.029 --> 00:02:13.306
kada je ambasador 
po imenu Šeng Čian,

00:02:13.306 --> 00:02:15.517
poslat da pregovara 
sa nomadima na zapadu,

00:02:15.517 --> 00:02:17.605
vratio vladaru 
dinastije Han sa pričama

00:02:17.605 --> 00:02:20.709
o prefinjenoj civilizaciji, 
naprednoj trgovini

00:02:20.709 --> 00:02:23.909
i egzotičnoj robi 
van zapadnih granica.

00:02:23.909 --> 00:02:26.313
Ambasadori i trgovci su poslati

00:02:26.313 --> 00:02:29.943
ka Persiji i Indiji da razmene 
svilu i žad za konje i pamuk,

00:02:29.943 --> 00:02:32.864
zajedno sa vojnicima 
da bi osigurali njihov put.

00:02:32.864 --> 00:02:35.358
Istočni i zapadni putevi 
su se vremenom spojili

00:02:35.358 --> 00:02:38.323
u integrisani sistem 
preko čitave Evroazije,

00:02:38.323 --> 00:02:40.470
omogućavajući kulturnu
i trgovinsku razmenu

00:02:40.470 --> 00:02:42.506
dalje nego ikada.

00:02:42.506 --> 00:02:44.736
Kineska roba je dospela do Rima,

00:02:44.736 --> 00:02:48.281
uzrokujući odliv zlata, što je 
dovelo do zabrane trgovinom svile,

00:02:48.281 --> 00:02:51.430
dok je rimsko staklo bilo 
visoko cenjeno u Kini.

00:02:51.430 --> 00:02:53.892
Vojne ekspedicije u Centralnoj Aziji,

00:02:53.892 --> 00:02:57.267
takođe su praćene susretima
kineskih i rimskih vojnika.

00:02:57.267 --> 00:03:00.157
Moguće je da je tako preneta
veština upravljanja samostrelom

00:03:00.157 --> 00:03:01.812
u zemlje zapada.

00:03:01.812 --> 00:03:04.187
Potražnja za egzotičnom i stranom robom

00:03:04.187 --> 00:03:05.549
i profitom koju je donosila,

00:03:05.549 --> 00:03:07.699
očuvala je sve delove 
Puta Svile netaknutim,

00:03:07.699 --> 00:03:09.989
čak i kada se raspalo
Rimsko carstvo.

00:03:09.990 --> 00:03:13.258
a kineske dinastije pale 
i bile ponovo osnovane.

00:03:13.258 --> 00:03:16.151
Čak i mongolske horde, 
poznate po pljačkama i otimanju,

00:03:16.151 --> 00:03:19.588
aktivno su štitile trgovinske rute, 
umesto da ih ometaju.

00:03:19.588 --> 00:03:22.642
Zajedno sa robom, ove rute 
su isto tako omogućile

00:03:22.642 --> 00:03:27.087
razmenu tradicije, izuma,
ideologija i jezika.

00:03:27.087 --> 00:03:30.644
Osnovan u Indiji,
budizam je migrirao u Kinu i Japan,

00:03:30.644 --> 00:03:32.989
da bi tamo postao
dominantna religija.

00:03:32.989 --> 00:03:36.278
Islam se širio od Arabijskog
poluostrva do Južne Azije,

00:03:36.278 --> 00:03:38.098
mešajući se sa narodnim verovanjima,

00:03:38.098 --> 00:03:40.704
i vodeći do novih religija,
kao što je sikizam.

00:03:40.704 --> 00:03:43.427
Barut je pronašao svoj put 
od Kine do Srednjeg istoka,

00:03:43.427 --> 00:03:48.258
i tako skovao budućnost Osmanskog, 
Safavidskog i Mogulskog carstva.

00:03:48.258 --> 00:03:51.214
Na neki način, uspeh Puta svile 
je vodio do njegove propasti,

00:03:51.214 --> 00:03:54.272
jer su nove pomorske tehnologije, 
kao što je kompas,

00:03:54.272 --> 00:03:57.990
pronašle put do Evrope, čineći 
stare kopnene puteve zastarelim.

00:03:57.990 --> 00:04:00.622
U međuvremenu, propast
Mongolskog carstva

00:04:00.622 --> 00:04:04.032
je praćen povlačenjem Kine 
iz međunarodne trgovine.

00:04:04.032 --> 00:04:06.851
Bez obzira na to što stare 
veze i putevi nisu potrajali,

00:04:06.851 --> 00:04:08.936
promenili su svet zauvek,

00:04:08.936 --> 00:04:10.848
i nije bilo moguće vratiti se unazad.

00:04:10.848 --> 00:04:13.323
Evropljani su, tragajući 
za novim morskim putevima

00:04:13.323 --> 00:04:15.639
i bogatstvom koje
je čekalo u Istočnoj Aziji,

00:04:15.639 --> 00:04:17.711
doveli do velikih geografskih otkrića,

00:04:17.711 --> 00:04:20.488
i širenja do Afrike i Amerike.

00:04:20.488 --> 00:04:24.286
Danas, globalna povezanost oblikuje 
naše živote kao nikada do sada.

00:04:24.286 --> 00:04:27.557
Kanadski potrošači kupuju 
majice napravljene u Bangladešu,

00:04:27.557 --> 00:04:30.500
japanska publika prati
britanske tv programe,

00:04:30.500 --> 00:04:34.436
a Tunižani koriste američki
softver da bi pokrenuli revoluciju.

00:04:34.436 --> 00:04:38.577
Uticaj globalizacije na kulturu
i ekonomiju je neosporiv.

00:04:38.577 --> 00:04:40.563
Ali bilo koje da su
prednosti i mane,

00:04:40.563 --> 00:04:43.246
ovo je daleko od novog fenomena.

00:04:43.246 --> 00:04:45.501
I mada su planine, 
pustinje i okeani

00:04:45.501 --> 00:04:46.498
koje su nas

00:04:46.498 --> 00:04:49.452
nekad razdvajale sada lako premostivi 
supersoničnim vozilima,

00:04:49.452 --> 00:04:51.576
prekookeanskim 
komunikacijskim kablovima,

00:04:51.576 --> 00:04:53.789
i signalima koji su usmereni
putem svemira,

00:04:53.789 --> 00:04:56.116
a ne karavanima koji putuju mesecima,

00:04:56.116 --> 00:04:57.863
ništa od toga ne bi bilo moguće

00:04:57.863 --> 00:04:59.385
bez pionirskih kultura,

00:04:59.385 --> 00:05:01.842
čijim trudom je stvoren Put svile:

00:05:01.842 --> 00:05:04.115
prva svetska mreža u istoriji.