[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:06.70,0:00:09.44,Default,,0000,0000,0000,,Bankier z Londynu\Nwysyła informacje giełdowe
Dialogue: 0,0:00:09.44,0:00:12.46,Default,,0000,0000,0000,,do kolegi w Hong Kongu\Nw ciągu sekundy.
Dialogue: 0,0:00:12.46,0:00:14.76,Default,,0000,0000,0000,,Jednym kliknięciem myszki\Nklient w Nowym Jorku
Dialogue: 0,0:00:14.76,0:00:16.85,Default,,0000,0000,0000,,zamawia z Pekinu produkty elektroniczne,
Dialogue: 0,0:00:16.85,0:00:19.08,Default,,0000,0000,0000,,których transport statkiem lub samolotem
Dialogue: 0,0:00:19.08,0:00:21.60,Default,,0000,0000,0000,,zajmie tylko kilka dni.
Dialogue: 0,0:00:21.60,0:00:23.65,Default,,0000,0000,0000,,Ilość towarów i informacji oraz prędkość,
Dialogue: 0,0:00:23.65,0:00:27.18,Default,,0000,0000,0000,,z jaką przemieszczają się \Npo świecie jest niebywała.
Dialogue: 0,0:00:27.18,0:00:30.58,Default,,0000,0000,0000,,Globalna wymiana towarów jest jednak\Nznacznie starsza, niż myślimy.
Dialogue: 0,0:00:30.58,0:00:34.17,Default,,0000,0000,0000,,Jej początki sięgają 2000 lat wstecz\Ni są związane z pasem ziemi
Dialogue: 0,0:00:34.17,0:00:36.52,Default,,0000,0000,0000,,o długości 8000 km,\Nzwanym Jedwabnym Szlakiem.
Dialogue: 0,0:00:36.52,0:00:39.06,Default,,0000,0000,0000,,Jedwabny Szlak nie był\Npojedynczym szlakiem,
Dialogue: 0,0:00:39.06,0:00:41.13,Default,,0000,0000,0000,,ale siecią wielu dróg,
Dialogue: 0,0:00:41.13,0:00:43.49,Default,,0000,0000,0000,,które powstawały przez wieki,
Dialogue: 0,0:00:43.49,0:00:45.93,Default,,0000,0000,0000,,nitka po nitce łącząc ludzkie osady
Dialogue: 0,0:00:45.93,0:00:47.31,Default,,0000,0000,0000,,i siebie nawzajem.
Dialogue: 0,0:00:47.31,0:00:51.04,Default,,0000,0000,0000,,Pierwsze cywilizacje rolnicze\Nznajdowały się w odległych miejscach,
Dialogue: 0,0:00:51.04,0:00:52.62,Default,,0000,0000,0000,,pośród żyznych dolin rzecznych.
Dialogue: 0,0:00:52.62,0:00:54.90,Default,,0000,0000,0000,,Podróże utrudniały \Nograniczenia geograficzne
Dialogue: 0,0:00:54.90,0:00:56.52,Default,,0000,0000,0000,,i strach przed nieznanym.
Dialogue: 0,0:00:56.52,0:00:57.74,Default,,0000,0000,0000,,Z czasem okazywało się,\N
Dialogue: 0,0:00:57.74,0:01:00.64,Default,,0000,0000,0000,,że suche pustynie i graniczne stepy\Nsą zamieszkałe,
Dialogue: 0,0:01:00.64,0:01:02.87,Default,,0000,0000,0000,,ale nie przez mityczne demony,
Dialogue: 0,0:01:02.87,0:01:05.23,Default,,0000,0000,0000,,lecz przez plemiona \Nkoczowników na koniach.
Dialogue: 0,0:01:05.23,0:01:08.26,Default,,0000,0000,0000,,Scytowie, zamieszkujący tereny \Nod Węgier po Mongolię,
Dialogue: 0,0:01:08.26,0:01:10.12,Default,,0000,0000,0000,,napotkali na swojej drodze cywilizacje
Dialogue: 0,0:01:10.12,0:01:13.13,Default,,0000,0000,0000,,Grecji, Egiptu, Indii i Chin.
Dialogue: 0,0:01:13.13,0:01:15.52,Default,,0000,0000,0000,,Te spotkania rzadko przebiegały w spokoju.
Dialogue: 0,0:01:15.52,0:01:17.89,Default,,0000,0000,0000,,Poprzez najazdy i wojny,
Dialogue: 0,0:01:17.89,0:01:20.72,Default,,0000,0000,0000,,ale także handel \Ni ochronę podróżujących kupców
Dialogue: 0,0:01:20.72,0:01:22.26,Default,,0000,0000,0000,,w zamian za opłatę,
Dialogue: 0,0:01:22.26,0:01:25.78,Default,,0000,0000,0000,,koczownicy przenosili towary, idee\Ni techniki między kulturami,
Dialogue: 0,0:01:25.78,0:01:28.58,Default,,0000,0000,0000,,które nie miały między sobą kontaktu.
Dialogue: 0,0:01:28.58,0:01:31.59,Default,,0000,0000,0000,,Jedną z ważniejszych nitek\Ntej rosnącej sieci
Dialogue: 0,0:01:31.59,0:01:33.16,Default,,0000,0000,0000,,była perska Droga Królewska,
Dialogue: 0,0:01:33.16,0:01:36.99,Default,,0000,0000,0000,,ukończona w V w. p.n.e.\Nprzez Dariusza I Wielkiego.
Dialogue: 0,0:01:36.99,0:01:41.03,Default,,0000,0000,0000,,Długa na ponad 3000 km, droga sięgała \Nod Tygrysu do Morza Egejskiego,
Dialogue: 0,0:01:41.03,0:01:42.40,Default,,0000,0000,0000,,a dzięki stacjom pocztowym
Dialogue: 0,0:01:42.40,0:01:43.94,Default,,0000,0000,0000,,towary i listy docierały do celu
Dialogue: 0,0:01:43.94,0:01:48.25,Default,,0000,0000,0000,,10 razy szybciej niż pojedynczy podróżny.
Dialogue: 0,0:01:48.25,0:01:50.96,Default,,0000,0000,0000,,Po podbiciu Persji\Nprzez Aleksandra Wielkiego,
Dialogue: 0,0:01:50.96,0:01:54.70,Default,,0000,0000,0000,,jego ekspansji do Azji Centralnej \Ni zdobyciu miast, takich jak Samarkanda
Dialogue: 0,0:01:54.70,0:01:57.84,Default,,0000,0000,0000,,oraz założeniu nowych, \Njak Aleksandria Kresowa,
Dialogue: 0,0:01:57.84,0:02:01.56,Default,,0000,0000,0000,,sieć wymiany kulturowej i handlowej \NGrecji, Egiptu, Persji i Indii
Dialogue: 0,0:02:01.56,0:02:04.46,Default,,0000,0000,0000,,rozciągnęła się \Njeszcze bardziej na wschód,
Dialogue: 0,0:02:04.46,0:02:07.98,Default,,0000,0000,0000,,kładąc podwaliny pod most\Nłączący Chiny z Zachodem.
Dialogue: 0,0:02:07.98,0:02:11.03,Default,,0000,0000,0000,,Do tego połączenia doszło w II w. p.n.e.,
Dialogue: 0,0:02:11.03,0:02:13.12,Default,,0000,0000,0000,,kiedy ambasador Zhang Qian,
Dialogue: 0,0:02:13.12,0:02:15.63,Default,,0000,0000,0000,,wysłany jako negocjator\Ndo koczowników z Zachodu,
Dialogue: 0,0:02:15.63,0:02:17.60,Default,,0000,0000,0000,,powrócił do cesarza z opowieściami
Dialogue: 0,0:02:17.60,0:02:20.71,Default,,0000,0000,0000,,o zaawansowanych cywilizacjach,\Nprosperującym handlu
Dialogue: 0,0:02:20.71,0:02:23.91,Default,,0000,0000,0000,,i egzotycznych towarach,\Nznajdujących się za zachodnią granicą.
Dialogue: 0,0:02:23.91,0:02:26.31,Default,,0000,0000,0000,,Wysłano nowych ambasadorów i kupców
Dialogue: 0,0:02:26.31,0:02:29.94,Default,,0000,0000,0000,,do Persji i Indii, by wymienili \Njedwab i nefryt na konie i bawełnę.
Dialogue: 0,0:02:29.94,0:02:32.86,Default,,0000,0000,0000,,Do ochrony wysłano też armię.
Dialogue: 0,0:02:32.86,0:02:35.36,Default,,0000,0000,0000,,Trakty wschodnie i zachodnie \Nstopniowo połączyły się
Dialogue: 0,0:02:35.36,0:02:38.11,Default,,0000,0000,0000,,w sieć dróg opasującą na całą Eurazję,
Dialogue: 0,0:02:38.11,0:02:40.24,Default,,0000,0000,0000,,umożliwiając wymianę kulturową i handlową
Dialogue: 0,0:02:40.24,0:02:42.51,Default,,0000,0000,0000,,na olbrzymim obszarze.
Dialogue: 0,0:02:42.51,0:02:44.74,Default,,0000,0000,0000,,Chińskie towary trafiły do Rzymu,
Dialogue: 0,0:02:44.74,0:02:48.28,Default,,0000,0000,0000,,powodując odpływ złota, a w rezultacie\Nzakaz handlu jedwabiem.
Dialogue: 0,0:02:48.28,0:02:51.43,Default,,0000,0000,0000,,Rzymskie kryształy \Nbyły wysoce cenione w Chinach.
Dialogue: 0,0:02:51.43,0:02:53.89,Default,,0000,0000,0000,,W trakcie ekspedycji wojskowych
Dialogue: 0,0:02:53.89,0:02:57.27,Default,,0000,0000,0000,,ścierały się armie Chińczyków i Rzymian.
Dialogue: 0,0:02:57.27,0:02:59.55,Default,,0000,0000,0000,,W ten sposób świat Zachodni
Dialogue: 0,0:02:59.55,0:03:01.81,Default,,0000,0000,0000,,poznał technikę tworzenia kusz.
Dialogue: 0,0:03:01.81,0:03:04.19,Default,,0000,0000,0000,,Zapotrzebowanie na egzotyczne towary
Dialogue: 0,0:03:04.19,0:03:05.39,Default,,0000,0000,0000,,i związane z nimi zyski
Dialogue: 0,0:03:05.39,0:03:08.15,Default,,0000,0000,0000,,utrzymały nienaruszony stan \Nsieci dróg Jedwabnego Szlaku,
Dialogue: 0,0:03:08.15,0:03:09.99,Default,,0000,0000,0000,,nawet po rozpadzie imperium rzymskiego
Dialogue: 0,0:03:09.99,0:03:13.26,Default,,0000,0000,0000,,i stopniowym upadku chińskich dynastii.
Dialogue: 0,0:03:13.26,0:03:16.15,Default,,0000,0000,0000,,Nawet hordy Mongołów, \Nznanych z grabieży i rabunku,
Dialogue: 0,0:03:16.15,0:03:19.59,Default,,0000,0000,0000,,chroniły trakty handlowe.
Dialogue: 0,0:03:19.59,0:03:20.81,Default,,0000,0000,0000,,Obok przewozu towarów
Dialogue: 0,0:03:20.81,0:03:23.76,Default,,0000,0000,0000,,trakty umożliwiły migrację tradycji,
Dialogue: 0,0:03:23.76,0:03:27.09,Default,,0000,0000,0000,,innowacji, ideologii i języków.
Dialogue: 0,0:03:27.09,0:03:30.64,Default,,0000,0000,0000,,Buddyzm, mający korzenie w Indiach,\Ndotarł do Chin i Japonii,
Dialogue: 0,0:03:30.64,0:03:32.99,Default,,0000,0000,0000,,gdzie stał się dominującą religią.
Dialogue: 0,0:03:32.99,0:03:36.28,Default,,0000,0000,0000,,Islam z Półwyspu Arabskiego \Nzawędrował do Azji Południowej,
Dialogue: 0,0:03:36.28,0:03:38.10,Default,,0000,0000,0000,,mieszając się z rodzimymi wierzeniami
Dialogue: 0,0:03:38.10,0:03:40.70,Default,,0000,0000,0000,,i tworząc nowe, takie jak sikhizm.
Dialogue: 0,0:03:40.70,0:03:43.43,Default,,0000,0000,0000,,Proch strzelniczy dotarł\Nz Chin na Środkowy Wschód,
Dialogue: 0,0:03:43.43,0:03:48.26,Default,,0000,0000,0000,,przesądzając o przyszłości Imperiów\NOtomanów, Safawidów i Mogołów.
Dialogue: 0,0:03:48.26,0:03:51.21,Default,,0000,0000,0000,,Sukces Jedwabnego Szlaku\Nprzyczynił się do jego upadku.
Dialogue: 0,0:03:51.21,0:03:55.82,Default,,0000,0000,0000,,Do Europy zawitały techniki morskie, \Nna przykład kompas magnetyczny,
Dialogue: 0,0:03:55.82,0:03:58.75,Default,,0000,0000,0000,,sprawiając, że długie trasy lądowe \Nstały się niepotrzebne.
Dialogue: 0,0:03:58.75,0:04:00.62,Default,,0000,0000,0000,,Tymczasem, po upadku rządów Mogołów,
Dialogue: 0,0:04:00.62,0:04:04.03,Default,,0000,0000,0000,,Chiny wycofały się\Nz handlu międzynarodowego.
Dialogue: 0,0:04:04.03,0:04:06.85,Default,,0000,0000,0000,,Choć stare trakty \Ni sieci dróg nie przetrwały,
Dialogue: 0,0:04:06.85,0:04:08.94,Default,,0000,0000,0000,,zmieniły oblicze świata na zawsze
Dialogue: 0,0:04:08.94,0:04:10.85,Default,,0000,0000,0000,,i w sposób nieodwracalny.
Dialogue: 0,0:04:10.85,0:04:13.02,Default,,0000,0000,0000,,Europejskie poszukiwania\Nnowych dróg morskich,
Dialogue: 0,0:04:13.02,0:04:15.64,Default,,0000,0000,0000,,prowadzących do bogactw Azji Wschodniej,
Dialogue: 0,0:04:15.64,0:04:18.10,Default,,0000,0000,0000,,zapoczątkowały czas \Nwielkich odkryć geograficznych
Dialogue: 0,0:04:18.10,0:04:20.49,Default,,0000,0000,0000,,i ekspansję do Afryki oraz obu Ameryk.
Dialogue: 0,0:04:20.49,0:04:24.29,Default,,0000,0000,0000,,Dzisiejsze możliwości komunikacyjne\Nrządzą naszym życiem, jak nigdy dotąd.
Dialogue: 0,0:04:24.29,0:04:27.56,Default,,0000,0000,0000,,Kanadyjczycy kupują koszulki\Nprodukowane w Bangladeszu,
Dialogue: 0,0:04:27.56,0:04:30.50,Default,,0000,0000,0000,,widzowie w Japonii oglądają\Nbrytyjskie programy telewizyjne,
Dialogue: 0,0:04:30.50,0:04:34.44,Default,,0000,0000,0000,,a oprogramowanie z USA pozwoliło \Nna wybuch rewolucji w Tunezji.
Dialogue: 0,0:04:34.44,0:04:38.58,Default,,0000,0000,0000,,Wpływ globalizacji na kulturę \Ni ekonomię jest bezsporny.
Dialogue: 0,0:04:38.58,0:04:40.56,Default,,0000,0000,0000,,Ale bez względu na jego wady i zalety,
Dialogue: 0,0:04:40.56,0:04:43.25,Default,,0000,0000,0000,,nie jest to nowe zjawisko.
Dialogue: 0,0:04:43.25,0:04:45.50,Default,,0000,0000,0000,,Choć obecnie góry, pustynie i oceany,
Dialogue: 0,0:04:45.50,0:04:46.69,Default,,0000,0000,0000,,kiedyś tworzące barierę,
Dialogue: 0,0:04:46.69,0:04:49.45,Default,,0000,0000,0000,,teraz omijamy dzięki\Nnowoczesnym samochodom,
Dialogue: 0,0:04:49.45,0:04:51.58,Default,,0000,0000,0000,,międzykontynentalnym \Nkablom komunikacyjnym,
Dialogue: 0,0:04:51.58,0:04:53.44,Default,,0000,0000,0000,,czy sygnałom wysyłanym z kosmosu
Dialogue: 0,0:04:53.44,0:04:56.12,Default,,0000,0000,0000,,i nie musimy miesiącami \Nprzemieszczać się karawaną,
Dialogue: 0,0:04:56.12,0:04:57.86,Default,,0000,0000,0000,,nie byłoby to możliwe
Dialogue: 0,0:04:57.86,0:04:59.38,Default,,0000,0000,0000,,bez wkładu dawnych kultur,
Dialogue: 0,0:04:59.38,0:05:01.84,Default,,0000,0000,0000,,które wspólnym wysiłkiem \Nzbudowały Jedwabny Szlak:
Dialogue: 0,0:05:01.84,0:05:04.53,Default,,0000,0000,0000,,pierwszą w historii sieć komunikacyjną.