0:00:06.704,0:00:09.444
Bankier z Londynu[br]wysyła informacje giełdowe

0:00:09.444,0:00:12.459
do kolegi w Hong Kongu[br]w ciągu sekundy.

0:00:12.459,0:00:14.759
Jednym kliknięciem myszki[br]klient w Nowym Jorku

0:00:14.759,0:00:16.854
zamawia z Pekinu produkty elektroniczne,

0:00:16.854,0:00:19.082
których transport statkiem lub samolotem

0:00:19.082,0:00:21.603
zajmie tylko kilka dni.

0:00:21.603,0:00:23.650
Ilość towarów i informacji oraz prędkość,

0:00:23.650,0:00:27.176
z jaką przemieszczają się [br]po świecie jest niebywała.

0:00:27.176,0:00:30.581
Globalna wymiana towarów jest jednak[br]znacznie starsza, niż myślimy.

0:00:30.581,0:00:34.170
Jej początki sięgają 2000 lat wstecz[br]i są związane z pasem ziemi

0:00:34.170,0:00:36.521
o długości 8000 km,[br]zwanym Jedwabnym Szlakiem.

0:00:36.521,0:00:39.065
Jedwabny Szlak nie był[br]pojedynczym szlakiem,

0:00:39.065,0:00:41.134
ale siecią wielu dróg,

0:00:41.134,0:00:43.494
które powstawały przez wieki,

0:00:43.494,0:00:45.934
nitka po nitce łącząc ludzkie osady

0:00:45.934,0:00:47.311
i siebie nawzajem.

0:00:47.311,0:00:51.045
Pierwsze cywilizacje rolnicze[br]znajdowały się w odległych miejscach,

0:00:51.045,0:00:52.615
pośród żyznych dolin rzecznych.

0:00:52.615,0:00:54.905
Podróże utrudniały [br]ograniczenia geograficzne

0:00:54.905,0:00:56.521
i strach przed nieznanym.

0:00:56.521,0:00:57.744
Z czasem okazywało się,[br]

0:00:57.744,0:01:00.641
że suche pustynie i graniczne stepy[br]są zamieszkałe,

0:01:00.641,0:01:02.868
ale nie przez mityczne demony,

0:01:02.868,0:01:05.234
lecz przez plemiona [br]koczowników na koniach.

0:01:05.234,0:01:08.258
Scytowie, zamieszkujący tereny [br]od Węgier po Mongolię,

0:01:08.258,0:01:10.121
napotkali na swojej drodze cywilizacje

0:01:10.121,0:01:13.129
Grecji, Egiptu, Indii i Chin.

0:01:13.129,0:01:15.517
Te spotkania rzadko przebiegały w spokoju.

0:01:15.517,0:01:17.891
Poprzez najazdy i wojny,

0:01:17.891,0:01:20.719
ale także handel [br]i ochronę podróżujących kupców

0:01:20.719,0:01:22.256
w zamian za opłatę,

0:01:22.256,0:01:25.775
koczownicy przenosili towary, idee[br]i techniki między kulturami,

0:01:25.775,0:01:28.576
które nie miały między sobą kontaktu.

0:01:28.576,0:01:31.591
Jedną z ważniejszych nitek[br]tej rosnącej sieci

0:01:31.591,0:01:33.160
była perska Droga Królewska,

0:01:33.160,0:01:36.993
ukończona w V w. p.n.e.[br]przez Dariusza I Wielkiego.

0:01:36.993,0:01:41.029
Długa na ponad 3000 km, droga sięgała [br]od Tygrysu do Morza Egejskiego,

0:01:41.029,0:01:42.399
a dzięki stacjom pocztowym

0:01:42.399,0:01:43.937
towary i listy docierały do celu

0:01:43.937,0:01:48.251
10 razy szybciej niż pojedynczy podróżny.

0:01:48.251,0:01:50.965
Po podbiciu Persji[br]przez Aleksandra Wielkiego,

0:01:50.965,0:01:54.699
jego ekspansji do Azji Centralnej [br]i zdobyciu miast, takich jak Samarkanda

0:01:54.699,0:01:57.844
oraz założeniu nowych, [br]jak Aleksandria Kresowa,

0:01:57.844,0:02:01.563
sieć wymiany kulturowej i handlowej [br]Grecji, Egiptu, Persji i Indii

0:02:01.563,0:02:04.455
rozciągnęła się [br]jeszcze bardziej na wschód,

0:02:04.455,0:02:07.978
kładąc podwaliny pod most[br]łączący Chiny z Zachodem.

0:02:07.978,0:02:11.029
Do tego połączenia doszło w II w. p.n.e.,

0:02:11.029,0:02:13.116
kiedy ambasador Zhang Qian,

0:02:13.116,0:02:15.627
wysłany jako negocjator[br]do koczowników z Zachodu,

0:02:15.627,0:02:17.605
powrócił do cesarza z opowieściami

0:02:17.605,0:02:20.709
o zaawansowanych cywilizacjach,[br]prosperującym handlu

0:02:20.709,0:02:23.909
i egzotycznych towarach,[br]znajdujących się za zachodnią granicą.

0:02:23.909,0:02:26.313
Wysłano nowych ambasadorów i kupców

0:02:26.313,0:02:29.943
do Persji i Indii, by wymienili [br]jedwab i nefryt na konie i bawełnę.

0:02:29.943,0:02:32.864
Do ochrony wysłano też armię.

0:02:32.864,0:02:35.358
Trakty wschodnie i zachodnie [br]stopniowo połączyły się

0:02:35.358,0:02:38.113
w sieć dróg opasującą na całą Eurazję,

0:02:38.113,0:02:40.240
umożliwiając wymianę kulturową i handlową

0:02:40.240,0:02:42.506
na olbrzymim obszarze.

0:02:42.506,0:02:44.736
Chińskie towary trafiły do Rzymu,

0:02:44.736,0:02:48.281
powodując odpływ złota, a w rezultacie[br]zakaz handlu jedwabiem.

0:02:48.281,0:02:51.430
Rzymskie kryształy [br]były wysoce cenione w Chinach.

0:02:51.430,0:02:53.892
W trakcie ekspedycji wojskowych

0:02:53.892,0:02:57.267
ścierały się armie Chińczyków i Rzymian.

0:02:57.267,0:02:59.547
W ten sposób świat Zachodni

0:02:59.547,0:03:01.812
poznał technikę tworzenia kusz.

0:03:01.812,0:03:04.187
Zapotrzebowanie na egzotyczne towary

0:03:04.187,0:03:05.389
i związane z nimi zyski

0:03:05.389,0:03:08.149
utrzymały nienaruszony stan [br]sieci dróg Jedwabnego Szlaku,

0:03:08.149,0:03:09.989
nawet po rozpadzie imperium rzymskiego

0:03:09.990,0:03:13.258
i stopniowym upadku chińskich dynastii.

0:03:13.258,0:03:16.151
Nawet hordy Mongołów, [br]znanych z grabieży i rabunku,

0:03:16.151,0:03:19.588
chroniły trakty handlowe.

0:03:19.588,0:03:20.808
Obok przewozu towarów

0:03:20.808,0:03:23.762
trakty umożliwiły migrację tradycji,

0:03:23.762,0:03:27.087
innowacji, ideologii i języków.

0:03:27.087,0:03:30.644
Buddyzm, mający korzenie w Indiach,[br]dotarł do Chin i Japonii,

0:03:30.644,0:03:32.989
gdzie stał się dominującą religią.

0:03:32.989,0:03:36.278
Islam z Półwyspu Arabskiego [br]zawędrował do Azji Południowej,

0:03:36.278,0:03:38.098
mieszając się z rodzimymi wierzeniami

0:03:38.098,0:03:40.704
i tworząc nowe, takie jak sikhizm.

0:03:40.704,0:03:43.427
Proch strzelniczy dotarł[br]z Chin na Środkowy Wschód,

0:03:43.427,0:03:48.258
przesądzając o przyszłości Imperiów[br]Otomanów, Safawidów i Mogołów.

0:03:48.258,0:03:51.214
Sukces Jedwabnego Szlaku[br]przyczynił się do jego upadku.

0:03:51.214,0:03:55.822
Do Europy zawitały techniki morskie, [br]na przykład kompas magnetyczny,

0:03:55.822,0:03:58.750
sprawiając, że długie trasy lądowe [br]stały się niepotrzebne.

0:03:58.750,0:04:00.622
Tymczasem, po upadku rządów Mogołów,

0:04:00.622,0:04:04.032
Chiny wycofały się[br]z handlu międzynarodowego.

0:04:04.032,0:04:06.851
Choć stare trakty [br]i sieci dróg nie przetrwały,

0:04:06.851,0:04:08.936
zmieniły oblicze świata na zawsze

0:04:08.936,0:04:10.848
i w sposób nieodwracalny.

0:04:10.848,0:04:13.023
Europejskie poszukiwania[br]nowych dróg morskich,

0:04:13.023,0:04:15.639
prowadzących do bogactw Azji Wschodniej,

0:04:15.639,0:04:18.101
zapoczątkowały czas [br]wielkich odkryć geograficznych

0:04:18.101,0:04:20.488
i ekspansję do Afryki oraz obu Ameryk.

0:04:20.488,0:04:24.286
Dzisiejsze możliwości komunikacyjne[br]rządzą naszym życiem, jak nigdy dotąd.

0:04:24.286,0:04:27.557
Kanadyjczycy kupują koszulki[br]produkowane w Bangladeszu,

0:04:27.557,0:04:30.500
widzowie w Japonii oglądają[br]brytyjskie programy telewizyjne,

0:04:30.500,0:04:34.436
a oprogramowanie z USA pozwoliło [br]na wybuch rewolucji w Tunezji.

0:04:34.436,0:04:38.577
Wpływ globalizacji na kulturę [br]i ekonomię jest bezsporny.

0:04:38.577,0:04:40.563
Ale bez względu na jego wady i zalety,

0:04:40.563,0:04:43.246
nie jest to nowe zjawisko.

0:04:43.246,0:04:45.501
Choć obecnie góry, pustynie i oceany,

0:04:45.501,0:04:46.688
kiedyś tworzące barierę,

0:04:46.688,0:04:49.452
teraz omijamy dzięki[br]nowoczesnym samochodom,

0:04:49.452,0:04:51.576
międzykontynentalnym [br]kablom komunikacyjnym,

0:04:51.576,0:04:53.439
czy sygnałom wysyłanym z kosmosu

0:04:53.439,0:04:56.116
i nie musimy miesiącami [br]przemieszczać się karawaną,

0:04:56.116,0:04:57.863
nie byłoby to możliwe

0:04:57.863,0:04:59.385
bez wkładu dawnych kultur,

0:04:59.385,0:05:01.842
które wspólnym wysiłkiem [br]zbudowały Jedwabny Szlak:

0:05:01.842,0:05:04.532
pierwszą w historii sieć komunikacyjną.