Een bankier in Londen verstuurt
in minder dan een seconde
de laatste koersinformatie
naar collega's in Hong Kong.
Met één klik bestelt
een klant in New York
elektronica uit Peking,
die in luttele dagen
op transport gaan
per vrachtvliegtuig
of containerschip.
De snelheid waarmee
goederen en informatie
nu over de wereld gaan,
is uniek in de geschiedenis.
Maar wereldhandel
is ouder dan we denken,
en reikt meer dan 2.000 jaar terug
over een afstand van 8.000 kilometer:
de Zijderoute.
De Zijderoute was eigenlijk
niet één enkele weg,
maar een netwerk
van meerdere routes
die gedurende eeuwen
geleidelijk ontstonden
en verschillende plaatsen
met elkaar verbond,
draadje voor draadje.
De eerste landbouwbeschavingen
waren geïsoleerde plaatsen
in vruchtbare rivierdalen.
Het reizen werd bemoeilijkt
door het landschap
en angst voor het onbekende.
Maar met het groeien,
ontdekte men dat
de aangrenzende woestijnen en steppen
niet bevolkt werden
door demonen uit volksverhalen,
maar door
nomadische stammen met paarden.
De Scythen, die leefden
tussen Hongarije en Mongolië,
kwamen in contact
met de beschavingen
van de oude Grieken,
Egypte en China.
Deze ontmoetingen waren vaak
verre van vredig.
Maar zelfs door invallen en oorlog,
samen met handel en bescherming
van de handelsreizigers
in ruil voor geld,
begonnen de nomaden goederen,
ideeën en technologie te verspreiden
tussen culturen zonder direct contact.
Eén van de belangrijkste verbindingen
in dit groeiende web
was de Perzische Koninklijke Weg,
voltooid door Darius I
in de 5e eeuw v. Chr.
Hij overbrugde de ruim 3.000 km
van de Tigris naar Egeïsche Zee.
Via de vele doorgeefpunten
konden goederen en berichten
bijna tien keer sneller reizen
dan een enkele reiziger kon.
Toen Alexander de Grote
Perzië veroverde,
en uitbreidde tot Centraal-Azië
door steden als Samarkand in te nemen,
en door nieuwe steden te stichten
als Alexandria Eschate,
reikte het netwerk tussen de Griekse,
Egyptische, Perzische en Indische culturen
verder naar het Oosten
dan ooit tevoren.
Dit legde de basis voor
een brug tussen China en het Westen,
wat werd voltooid
in de 2e eeuw v. Chr.,
toen een ambassadeur
genaamd Zhang Qian
terugkeerde van onderhandelingen
met Westerse nomaden
en de keizer van de Han
verhalen vertelde
over gevorderde beschavingen,
rijke handel
en exotische goederen
voorbij de westgrens.
Ambassadeurs en handelaars
werden gezonden
naar Perzië en India om zijde en jade
te verhandelen voor paarden en katoen,
samen met legers
om hen te beschermen.
De routes naar oost en west
ontmoetten elkaar
tot een geïntegreerd systeem
dat Eurazië overbrugde,
wat leidde tot culturele
en commerciële uitwisseling,
verder dan ooit tevoren.
Chinese goederen
bereikten Rome,
waardoor er zo veel goud wegvloeide
dat zijde werd verboden,
terwijl Romeins glas
in China zeer gewild werd.
Militaire expedities in Centraal-Azië
leidden tot ontmoetingen
tussen Chinese en Romeinse soldaten,
waardoor wellicht de kruisboog
naar de Westerse wereld
werd gebracht.
De vraag naar exotische
en vreemde goederen
en de winst die het opleverde,
hielden de strengen
van de Zijderoute intact,
zelfs toen
het Romeinse Rijk uiteenviel
en verschillende Chinese dynastieën
kwamen en gingen.
Zelfs Mongoolse horden,
bekend om hun plunderingen,
beschermden de handelsroutes,
in plaats van hen te verstoren.
Maar samen met producten,
zorgden de routes ook voor
verplaatsing van tradities, innovaties,
ideologieën en talen.
Het boeddhisme, ontstaan in India,
verspreidde zich naar China en Japan
en werd daar
de heersende godsdienst.
De islam verspreidde zich van
het Arabisch Schiereiland naar Zuid-Azië,
vermengde zich met lokale religies,
en leidde tot nieuwe religies,
zoals het sikhisme.
En buskruit vond zijn weg
van China naar het Midden-Oosten,
waar het de toekomst van de rijken der
Ottomanen, Safawiden en Mogol bepaalden.
Ergens leidde het succes
van de Zijderoute tot haar ondergang.
Zodra maritieme technologieën,
zoals het magnetisch kompas,
hun weg vonden naar Europa,
werden routes over land overbodig.
Ondertussen volgde op het instorten
van het Mongoolse rijk
de terugtrekking van China
uit de wereldhandel.
Hoewel de oude routes en netwerken
niet bleven bestaan,
veranderden ze de wereld voor eeuwig
en er was geen ommekeer mogelijk.
Europeanen gingen op zoek naar zeeroutes
naar de bekende rijkdommen
in Oost-Azië,
wat leidde tot de ontdekkingsreizen
en uitbreiding naar Afrika
en beide Amerika's.
Vandaag vormt de onderlinge verbondenheid
ons leven als nooit tevoren.
Canadees winkelpubliek koopt shirts
die gemaakt zijn in Bangladesh,
Japanse kijkers
zien Britse tv-programma's
en Amerikaanse software
wordt gebruikt
om een revolutie te ontketenen
in Tunesië.
De invloed van globalisering op cultuur
en economie is onweerlegbaar.
Maar wat haar
voor- en nadelen ook zijn,
het is verre
van een nieuw fenomeen.
En hoewel de bergen,
woestijnen en oceanen
die ons ooit scheidden,
nu omzeild worden
door supersonische voertuigen,
onderzeekabels en signalen
die door de ruimte gezonden worden,
en niet door karavanen
die maanden onderweg zijn,
zou dit alles niet mogelijk zijn
zonder die pionierende culturen
door wiens inspanningen
de Zijderoute ontstond:
het eerste wereldwijde web.