WEBVTT

00:00:07.011 --> 00:00:08.811
„S vrha svake grane,

00:00:08.811 --> 00:00:10.691
poput krupne grimizne smokve,

00:00:10.691 --> 00:00:13.381
jedna od čudesnih budućnosti
dozivala me i namigivala,

00:00:13.381 --> 00:00:16.571
no izabrati jednu značilo bi
odreći se svih ostalih

00:00:16.571 --> 00:00:19.541
i dok sam sjedila ondje,
ne mogavši odlučiti,

00:00:19.541 --> 00:00:22.951
smokve su se počele mežurati i crnjeti,

00:00:22.951 --> 00:00:27.461
i jedna po jedna rasprsnule su se
o tlo pod mojim nogama.”

00:00:27.461 --> 00:00:30.599
U ovom odlomku iz
„Staklenog zvona” Sylvije Plath

00:00:30.599 --> 00:00:33.819
mlada žena zamišlja neizvjesnu budućnost

00:00:33.819 --> 00:00:35.909
i dočarava univerzalni strah

00:00:35.909 --> 00:00:37.269
od paraliziranosti

00:00:37.269 --> 00:00:40.799
mogućnošću pogrešnog izbora.

NOTE Paragraph

00:00:40.799 --> 00:00:42.799
Iako je razmatrala druge karijere,

00:00:42.799 --> 00:00:44.989
Plath se odlučila za umjetnost.

00:00:44.989 --> 00:00:46.749
Poezija je bila njezin poziv.

00:00:46.749 --> 00:00:48.779
Njezino oštro oko i vješto pero

00:00:48.779 --> 00:00:51.399
pretvarali su svakodnevne predmete
u upečatljive slike:

00:00:51.409 --> 00:00:53.559
„nova statua u muzeju punom propuha”,

00:00:53.559 --> 00:00:56.709
sjena u zrcalu, komad sapuna.

00:00:56.709 --> 00:00:59.749
Iznimno inteligentnoj,
pronicljivoj i duhovitoj Plath

00:00:59.749 --> 00:01:02.799
dijagnosticirana je i klinička depresija.

00:01:02.799 --> 00:01:06.029
Uz pomoć poezije istraživala je
stanja vlastitog duha

00:01:06.029 --> 00:01:07.859
na najintimniji način,

00:01:07.859 --> 00:01:10.589
a njezino impresivno shvaćanje emocija,

00:01:10.589 --> 00:01:14.519
prirode i umjetnosti i dalje fascinira
i dopire do čitatelja.

00:01:14.519 --> 00:01:16.779
U prvoj zbirci pjesama,

NOTE Paragraph

00:01:16.779 --> 00:01:17.804
„Kolosu”,

00:01:17.804 --> 00:01:20.274
pisala je o osjećaju ništavnosti:

00:01:20.324 --> 00:01:23.454
„bijelo: to je boja uma.”

00:01:23.454 --> 00:01:24.274
Istovremeno je

00:01:24.274 --> 00:01:26.194
pronalazila utjehu u prirodi:

00:01:26.194 --> 00:01:28.334
u „plavoj magli što se vuče preko jezera”,

00:01:28.334 --> 00:01:30.974
bijelim cvjetovima
što se „uzdižu i padaju”,

00:01:30.974 --> 00:01:34.074
plavim dagnjama „poput grozda gomolja”.

NOTE Paragraph

00:01:34.074 --> 00:01:36.634
Nakon „Kolosa” objavila je
„Stakleno zvono”,

00:01:36.634 --> 00:01:37.744
svoj jedini roman,

00:01:37.744 --> 00:01:41.524
u kojem piše o vremenu koje je provela
radeći za časopis „Mademoiselle”

00:01:41.524 --> 00:01:43.574
kao studentica u New Yorku.

00:01:43.574 --> 00:01:46.184
Roman prati protagonisticu Esther,

00:01:46.184 --> 00:01:49.044
koja tone u tešku depresiju,

00:01:49.044 --> 00:01:52.094
no sadržava i zlobno duhovite
i pronicljive prikaze

00:01:52.094 --> 00:01:56.174
snobovskih mondenih zabava i 
izlazaka s dosadnim muškarcima.

NOTE Paragraph

00:01:56.174 --> 00:01:59.104
Nedugo nakon što je objavila
„Stakleno zvono”,

00:01:59.104 --> 00:02:02.304
tada 30-godišnja Plath
počinila je samoubojstvo.

00:02:02.304 --> 00:02:07.074
Dvije godine kasnije, zbirka pjesama koje
je napisala u naletu kreativne energije

00:02:07.078 --> 00:02:09.128
u mjesecima prije smrti

00:02:09.128 --> 00:02:12.048
objavljena je pod nazivom „Ariel”.

00:02:12.048 --> 00:02:14.228
Općenito smatrana njezinim remek-djelom,

00:02:14.228 --> 00:02:17.188
Ariel je primjer iskrenosti i mašte

00:02:17.188 --> 00:02:19.998
s pomoću kojih je Plath
dočarala svoju bol.

NOTE Paragraph

00:02:19.998 --> 00:02:22.578
U jednoj od najsnažnijih pjesama
iz „Ariel”,

00:02:22.578 --> 00:02:27.808
„Ženski Lazar”, istražuje pokušaje
oduzimanja vlastitog života preko Lazara,

00:02:27.808 --> 00:02:30.461
biblijskog lika
koji je uskrsnuo od mrtvih.

00:02:30.461 --> 00:02:34.861
Plath piše: „a ja, žena sa smiješkom / 
tek mi je trideset /

00:02:34.861 --> 00:02:38.325
i baš kao mačku, čeka me devet smrti”.

00:02:38.325 --> 00:02:41.135
No ta je pjesma također 
svjedočanstvo preživljavanja:

00:02:41.135 --> 00:02:45.115
„Crvene kose, podižem se /
I gutam muškarce kao zrak.”

00:02:45.115 --> 00:02:48.825
Zbog takva smionog jezika
Plath je postala značajnim uzorom

00:02:48.825 --> 00:02:51.305
brojnim drugim čitateljima i piscima

00:02:51.305 --> 00:02:52.935
koji su nastojali prekinuti šutnju

00:02:52.935 --> 00:02:57.355
o problemima traume,
frustracije i seksualnosti.

NOTE Paragraph

00:02:57.355 --> 00:03:01.962
„Ariel” obiluje i dirljivim meditacijama
o slomljenom srcu i kreativnosti.

00:03:01.962 --> 00:03:05.932
Naslovna pjesma započinje stihovima:
„Zastoj u tami /

00:03:05.932 --> 00:03:10.922
Zatim bestjelesna plavet /
grli humke i daljine.”

00:03:10.922 --> 00:03:14.642
Ta nas scena priprema
za nagu ranojutarnju jahačicu –

00:03:14.642 --> 00:03:19.232
jedan od Plathinih najupečatljivijih
izraza zanosa kreativne slobode.

00:03:19.232 --> 00:03:22.302
No pjesma obiluje i zloslutnim slikama,

00:03:22.302 --> 00:03:25.582
kao što je „dječji krik”
koji se „rastapa u zidu”

00:03:25.582 --> 00:03:28.552
i „crveno/oko, kotao jutra”.

NOTE Paragraph

00:03:28.552 --> 00:03:31.112
Tama prožima cijelu zbirku,

00:03:31.112 --> 00:03:35.892
koja sadržava kontroverzne aluzije
na holokaust i kamikaze.

00:03:35.892 --> 00:03:38.020
Čak su i tragovi
naizgled sretnijih vremena

00:03:38.020 --> 00:03:40.680
opisani kao vrlo mučni za autoricu:

00:03:40.680 --> 00:03:44.394
„Moji suprug i dijete smiješe se
s obiteljske fotografije;

00:03:44.394 --> 00:03:49.484
njihovi se osmijesi zabijaju u moju kožu,
male nasmiješene kuke.”

NOTE Paragraph

00:03:49.484 --> 00:03:53.051
Nezadovoljstvo obiteljskim životom
i suprugovo zlostavljanje

00:03:53.051 --> 00:03:55.981
stalne su teme njezine kasnije poezije.

00:03:55.981 --> 00:03:58.911
Nakon njezine smrti,
on je naslijedio njezino imanje

00:03:58.911 --> 00:04:03.261
te je optužen da je spriječio
objavu nekih njezinih djela.

NOTE Paragraph

00:04:03.263 --> 00:04:06.943
Unatoč tim možda neobjavljenim djelima
i njezinoj preranoj smrti,

00:04:06.943 --> 00:04:10.013
ostaje nam jedan od
najimpozantnijih korpusa

00:04:10.013 --> 00:04:12.173
poezije dvadesetog stoljeća.

00:04:12.173 --> 00:04:15.443
Iako njezino djelo ponekad
šokira bijesom i traumom,

00:04:15.443 --> 00:04:18.063
Plath svojim čitateljima
daje ulogu svjedoka –

00:04:18.063 --> 00:04:21.063
ne samo vjernog prikaza njezine psihe,

00:04:21.063 --> 00:04:26.583
već i njezine zapanjujuće sposobnosti
da izrazi ono što je često neizrazivo.