WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:03.000
Yaşayan ve nesli tükenmiş insanların

00:00:03.000 --> 00:00:05.000
genomları üzerine çalışarak,

00:00:05.000 --> 00:00:07.000
neler öğrenebileceğimiz

00:00:07.000 --> 00:00:09.000
hakkında konuşmak istiyorum.

00:00:09.000 --> 00:00:11.000
Ama bundan önce,

00:00:11.000 --> 00:00:14.000
kısaca zaten önceden bildiğiniz bir şeyi size hatırlatmak istiyorum:

00:00:14.000 --> 00:00:16.000
Genomlarımız, genetik materyallerimiz,

00:00:16.000 --> 00:00:19.000
vücudumuzdaki hemen her hücredeki kromozomda

00:00:19.000 --> 00:00:21.000
şu meşhur çift helikal molekül yapısındaki

00:00:21.000 --> 00:00:24.000
DNA şeklinde depolanmıştır.

00:00:24.000 --> 00:00:26.000
Ve genetik bilgi,

00:00:26.000 --> 00:00:28.000
A, T, C ve G harfleriyle kısaltılmış

00:00:28.000 --> 00:00:30.000
4 adet bazın oluşturduğu

00:00:30.000 --> 00:00:33.000
bir dizi tarafından ihtiva edilir.

00:00:33.000 --> 00:00:35.000
ve bilgi iki yerde bulunur

00:00:35.000 --> 00:00:37.000
her iplikte bir tane

00:00:37.000 --> 00:00:39.000
ki, bu önemlidir,

00:00:39.000 --> 00:00:41.000
çünkü yeni hücreler üretilirken, bu iplikler ayrılır ve

00:00:41.000 --> 00:00:44.000
şablon olarak kullanılarak, mükemmele yakın bir süreçle

00:00:44.000 --> 00:00:47.000
yeni iplikler sentezlenir.

NOTE Paragraph

00:00:47.000 --> 00:00:49.000
Ama doğada, tabî, hiç bir şey

00:00:49.000 --> 00:00:51.000
tamamen mükemmel değildir,

00:00:51.000 --> 00:00:53.000
yani bazen bir hata yapılır

00:00:53.000 --> 00:00:56.000
ve yanlış bir harf inşa edilir.

00:00:56.000 --> 00:00:58.000
Ve biz de sonuç olarak,

00:00:58.000 --> 00:01:00.000
DNA dizilerini, mesela bu odada,

00:01:00.000 --> 00:01:02.000
kendi aramızdakileri karşılaştırırken

00:01:02.000 --> 00:01:05.000
bazı mutasyonlar görebiliriz.

00:01:05.000 --> 00:01:08.000
Benim genomumla sizinkini karşılaştırırsak,

00:01:08.000 --> 00:01:12.000
yaklaşık her 1200 - 1300 harfte

00:01:12.000 --> 00:01:14.000
bir harf farklılık gösterecektir

00:01:14.000 --> 00:01:16.000
ve bu mutasyonlar yavaşça

00:01:16.000 --> 00:01:19.000
zamanın bir getirisi olarak artar.

00:01:19.000 --> 00:01:22.000
Buraya bir de şempanze eklersek, daha büyük farklılıklar görürüz.

00:01:22.000 --> 00:01:25.000
Yaklaşık her 100 harfte bir harf

00:01:25.000 --> 00:01:27.000
şempanzede farklı olacaktır.

NOTE Paragraph

00:01:27.000 --> 00:01:29.000
Eğer bir DNA parçasının veya tüm genomun

00:01:29.000 --> 00:01:31.000
tarihiyle ilgileniyorsanız,

00:01:31.000 --> 00:01:34.000
gözlemlediğiniz farklılıklarla bu DNA tarihini,

00:01:34.000 --> 00:01:36.000
tekrar inşa edebilirsiniz.

00:01:36.000 --> 00:01:40.000
Genel olarak, bu tarih hakkındaki fikirlerimizi

00:01:40.000 --> 00:01:42.000
bu gibi ağaç şekilleriyle ifade ederiz.

00:01:42.000 --> 00:01:44.000
Dolayısıyla, bu çok basit.

00:01:44.000 --> 00:01:46.000
2 insanın DNA dizisi

00:01:46.000 --> 00:01:49.000
yakın geçmişte ortak bir ataya dönüyor.

00:01:49.000 --> 00:01:53.000
Daha geçmişte, şempanzeyle ortak bir ata var.

00:01:53.000 --> 00:01:56.000
Bu mutasyonların, zamanın bir getirisi olarak

00:01:56.000 --> 00:01:58.000
meydana gelmesinden dolayı

00:01:58.000 --> 00:02:00.000
bu farklılıkları, genel anlamda;

00:02:00.000 --> 00:02:02.000
iki insanın yarım milyon yıl önce,

00:02:02.000 --> 00:02:04.000
ve bir şempanze ile ise,

00:02:04.000 --> 00:02:08.000
yaklaşık 5 milyon yıl önce ortak bir ataya sahip olduğu,

00:02:08.000 --> 00:02:10.000
tahmini bir zamana

00:02:10.000 --> 00:02:13.000
dönüştürebilirsiniz.

NOTE Paragraph

00:02:13.000 --> 00:02:15.000
Geçen son birkaç yılda,

00:02:15.000 --> 00:02:17.000
DNA'nın birçok parçasını çok kısa zamanda

00:02:17.000 --> 00:02:21.000
görebilmemize yarayan bazı teknolojiler ortaya çıktmıştır.

00:02:21.000 --> 00:02:23.000
Böylelikle, tüm insan genomunu

00:02:23.000 --> 00:02:26.000
sadece saatler içinde tayin edebiliyoruz.

00:02:26.000 --> 00:02:29.000
Tabi, her birimiz, iki insan genomu barındırıyoruz;

00:02:29.000 --> 00:02:32.000
biri annemizden gelen , biri babamızdan.

00:02:32.000 --> 00:02:36.000
ve bunlar, yaklaşık 3 milyar harf uzunluğunda.

00:02:36.000 --> 00:02:38.000
Bendeki iki genomun

00:02:38.000 --> 00:02:40.000
veya kullanmak istediğimiz bir genomumun

00:02:40.000 --> 00:02:43.000
yaklaşık olarak 3 milyon farklı noktası olduğunu

00:02:43.000 --> 00:02:45.000
bulabiliriz.

00:02:45.000 --> 00:02:47.000
Ayrıca, bu genetik farklılıkların

00:02:47.000 --> 00:02:49.000
tüm dünyaya nasıl yayıldığını da

00:02:49.000 --> 00:02:51.000
anlatabilirisiniz.

00:02:51.000 --> 00:02:53.000
Bunu yaparsanız,

00:02:53.000 --> 00:02:57.000
Afrika'da belirli miktarda bir genetik çeşitliliğin olduğunu görürsünüz.

00:02:57.000 --> 00:03:00.000
Afrika'nın dışına bakarsanız,

00:03:00.000 --> 00:03:03.000
daha az bir genetik çeşitlilik görürsünüz.

00:03:03.000 --> 00:03:05.000
Bu tabi hayret verici,

00:03:05.000 --> 00:03:08.000
çünkü, Afrika'da yaşayan insanların sayısı,

00:03:08.000 --> 00:03:11.000
Afrika dışındakilerin yaklaşık 6 ila 8 katı.

00:03:11.000 --> 00:03:14.000
Oysa, Afrika'daki insanların

00:03:14.000 --> 00:03:17.000
genetik çeşitliliği daha fazla.

NOTE Paragraph

00:03:17.000 --> 00:03:19.000
Üstelik, Afrika dışında gördüğümüz

00:03:19.000 --> 00:03:21.000
bu genetik çeşitlerin hemen hepsi,

00:03:21.000 --> 00:03:23.000
Afrika'da bulduğumuz DNA dizileriyle

00:03:23.000 --> 00:03:25.000
yakından ilişkili.

00:03:25.000 --> 00:03:27.000
Ancak, Afrika'ya bakarsanız,

00:03:27.000 --> 00:03:30.000
kıta dışında yakın akrabası olmayan

00:03:30.000 --> 00:03:33.000
genetik çeşitin bir elemanı var.

00:03:33.000 --> 00:03:36.000
Bunu açıklayan model,

00:03:36.000 --> 00:03:39.000
Afrikalı çeşitliliğin bir kısmının, hepsinin değil,

00:03:39.000 --> 00:03:43.000
dışarı çıkıp dünyanın geri kalanına kolonize olmuş olmasıdır.

00:03:43.000 --> 00:03:47.000
Bu genetik farklılıkların tarihini belirlemeye yarayan

00:03:47.000 --> 00:03:49.000
metodlarla birlikte bu model,

00:03:49.000 --> 00:03:51.000
modern insanların,

00:03:51.000 --> 00:03:54.000
temel olarak siz ve benden farksız insanların,

00:03:54.000 --> 00:03:57.000
çok yakın geçmişte, 100 ila 200,000 yıl önce

00:03:57.000 --> 00:04:01.000
Afrika'da evrimleştiği kavramını gündeme getirdi.

00:04:01.000 --> 00:04:05.000
Sonra, 50 ila 100,000 yıl civarı öncesinde, dünyanın diğer

00:04:05.000 --> 00:04:07.000
kısımlarına yerleşmek için

00:04:07.000 --> 00:04:09.000
Afrika dışına çıktılar.

NOTE Paragraph

00:04:09.000 --> 00:04:11.000
Dolayısıyla, genomik bir bakış açısıyla

00:04:11.000 --> 00:04:13.000
"hepimiz Afrikalıyız"

00:04:13.000 --> 00:04:15.000
demekten hoşlanıyorum.

00:04:15.000 --> 00:04:18.000
Bugün ya Afrika'da yaşıyoruz,

00:04:18.000 --> 00:04:20.000
ya da taze bir sürgündeyiz.

00:04:20.000 --> 00:04:22.000
Modern insanların

00:04:22.000 --> 00:04:25.000
bu yakın kökenlerinin bir başka sonucu da

00:04:25.000 --> 00:04:27.000
genetik çeşitlerin, genel olarak

00:04:27.000 --> 00:04:29.000
dünyanın geniş kesimine, birçok yere

00:04:29.000 --> 00:04:31.000
yayılmış olmasıdır,

00:04:31.000 --> 00:04:34.000
ve bunlar en azından kuş bakışıyla

00:04:34.000 --> 00:04:38.000
derece derece değişkenlik gösterme eğilimindedir.

00:04:38.000 --> 00:04:40.000
Birçok genetik çeşit olması ve

00:04:40.000 --> 00:04:43.000
bunların da bazı farklı dereceleri olması,

00:04:43.000 --> 00:04:46.000
ki bu, bir DNA dizisini tespit edersek

00:04:46.000 --> 00:04:49.000
(bir bireyin genomu)

00:04:49.000 --> 00:04:51.000
bir insanın nereden geldiğini

00:04:51.000 --> 00:04:53.000
tam olarak öngörebileceğimiz anlamına gelir,

00:04:53.000 --> 00:04:55.000
onun bir ve ikinci kuşak atalarının

00:04:55.000 --> 00:04:58.000
etrafa çok dağılmamasına yaramıştır.

NOTE Paragraph

00:04:58.000 --> 00:05:00.000
fakat peki bu, mesela,

00:05:00.000 --> 00:05:02.000
birçok insanın düşündüğü gibi,

00:05:02.000 --> 00:05:05.000
farklı kıtalardaki insan grupları arasında, büyük genetik farklılıklar

00:05:05.000 --> 00:05:07.000
olduğu anlamına gelir mi?

00:05:07.000 --> 00:05:10.000
Hepimiz bu soruları sormaya başlayabiliriz.

00:05:10.000 --> 00:05:13.000
Mesela, şu an dünyanın farklı yerlerinden bin insanın

00:05:13.000 --> 00:05:15.000
genom dizilerinin incelendiği

00:05:15.000 --> 00:05:18.000
devam etmekte olan bir proje var.

00:05:18.000 --> 00:05:21.000
Afrika'daki iki topluluktan

00:05:21.000 --> 00:05:24.000
185 Afrikalı incelenmiş.

00:05:24.000 --> 00:05:27.000
Yaklaşık olarak eşit olmak üzere, Avrupa ve Çin'de

00:05:27.000 --> 00:05:30.000
birçok insan incelenmiş.

00:05:30.000 --> 00:05:33.000
Ve ne kadar farklılık bulduğumuzu,

00:05:33.000 --> 00:05:36.000
kaç harfin değiştiğini,

00:05:36.000 --> 00:05:39.000
en azından o bireysel sekansların bir tanesi için söylemeye başladık.

00:05:39.000 --> 00:05:43.000
Ve bu miktar çok fazla: 38 milyon değişken pozisyon var.

NOTE Paragraph

00:05:43.000 --> 00:05:46.000
Ancak, Afrikalılarla Afrikalı olmayanlar arasında kesin bir farklılık

00:05:46.000 --> 00:05:48.000
olup olmadığını sorabiliriz.

00:05:48.000 --> 00:05:50.000
Galiba, çoğumuzun hayal edebileceği

00:05:50.000 --> 00:05:52.000
en büyük fark halen mevcut,

00:05:52.000 --> 00:05:54.000
ve mutlak bir farklılıkla;

00:05:54.000 --> 00:05:56.000
ki kastettiğim;

00:05:56.000 --> 00:05:59.000
Afrika'daki insanların belli bir pozisyonda

00:05:59.000 --> 00:06:02.000
tüm bireylerin, %100'ünün, bir harfe sahip olduğu,

00:06:02.000 --> 00:06:06.000
ve Afrika dışındaki herkesin başka bir harfe sahip olduğu bir farklılık.

00:06:06.000 --> 00:06:09.000
Milyonlarca farklılığın arasından bunun cevabı;

00:06:09.000 --> 00:06:12.000
böyle tek bir pozisyon bile olmamasıdır.

00:06:14.000 --> 00:06:16.000
Bu ilginç olabilir.

00:06:16.000 --> 00:06:19.000
Belki bir birey yanlış sınıflandırılmıştır vs.

00:06:19.000 --> 00:06:21.000
Yani, kriteri biraz esnetip;

00:06:21.000 --> 00:06:23.000
Afrika'daki insanların %95'inin de sahip olduğu

00:06:23.000 --> 00:06:25.000
bir çeşit,

00:06:25.000 --> 00:06:27.000
%95'inin sahip olduğu başka bir çeşit

00:06:27.000 --> 00:06:29.000
ve toplamda bu şekilde 12 çeşit olan

00:06:29.000 --> 00:06:31.000
kaç tane pozisyon bulabiliriz?

NOTE Paragraph

00:06:31.000 --> 00:06:33.000
Ve bu çok ilginç.

00:06:33.000 --> 00:06:35.000
Yani, bu anlamda

00:06:35.000 --> 00:06:38.000
Afrikalı, Avrupalı veya Asyalı

00:06:38.000 --> 00:06:41.000
bir insan gördüğümüzde,

00:06:41.000 --> 00:06:45.000
o insanın, genomundaki bir pozisyonda %100 doğrulukla,

00:06:45.000 --> 00:06:47.000
ne olduğunu öngöremiyoruz.

00:06:47.000 --> 00:06:49.000
Ve sadece 12 pozisyon için,

00:06:49.000 --> 00:06:53.000
%95 ihtimalle doğru olmayı umuyoruz.

00:06:53.000 --> 00:06:55.000
Bu ilginç olabilir.

00:06:55.000 --> 00:06:57.000
çünkü, tabi, insanlara bakıp,

00:06:57.000 --> 00:07:01.000
onların veya atalarının nereden geldiğini kolaylıkla söyleyebiliyoruz.

00:07:01.000 --> 00:07:03.000
Yani şimdi bu,

00:07:03.000 --> 00:07:05.000
bakıp kolayca gördüğümüz

00:07:05.000 --> 00:07:07.000
bu karakteristik özellikler,

00:07:07.000 --> 00:07:10.000
yüz hatları, cilt rengi, saç yapısı,

00:07:10.000 --> 00:07:14.000
bir genin büyük etkileriyle değil,

00:07:14.000 --> 00:07:17.000
dünyanın farklı kısımları arasında

00:07:17.000 --> 00:07:19.000
değişkenlik gösteren birçok farklı genetik çeşit

00:07:19.000 --> 00:07:21.000
tarafından tanımlandığı anlamına geliyor.

NOTE Paragraph

00:07:21.000 --> 00:07:24.000
Birbirimizde kolayca gözlemleyebildiğimiz

00:07:24.000 --> 00:07:27.000
bu karakteristik özelliklerle ilgili,

00:07:27.000 --> 00:07:29.000
göz önüne alınmaya değer bulduğum

00:07:29.000 --> 00:07:32.000
bir başka şey de;

00:07:32.000 --> 00:07:35.000
tam anlamıyla vücut yüzeyimizde olmalarıdır.

00:07:35.000 --> 00:07:37.000
Bunlar, az önce de dediğimiz gibi --

00:07:37.000 --> 00:07:40.000
yüz hatları, saç yapısı, cilt rengi.

00:07:40.000 --> 00:07:42.000
Kıtalar arasında değişkenlik gösteren,

00:07:42.000 --> 00:07:44.000
yiyecekleri nasıl sindirip metabolize ettiğimizle

00:07:44.000 --> 00:07:48.000
veya bağışıklık sistemimizin vücudumuzu istila etmeye çalışan

00:07:48.000 --> 00:07:50.000
mikroplarla nasıl baş ettiğiyle ilgili,

00:07:50.000 --> 00:07:53.000
kıtalar arasında değişkenlik gösteren

00:07:53.000 --> 00:07:55.000
birkaç özellik daha mevcut.

00:07:55.000 --> 00:07:57.000
Ama bunlar; vücudumuzun,

00:07:57.000 --> 00:08:00.000
çevreyle direkt etkileşimde olduğu,

00:08:00.000 --> 00:08:04.000
dilerseniz tamamen karşılaştığı parçalarının tümü.

00:08:04.000 --> 00:08:06.000
Vücudumuzun bu kısımlarının

00:08:06.000 --> 00:08:08.000
çevredeki seleksiyondan

00:08:08.000 --> 00:08:11.000
ve içerdikleri genlerin

00:08:11.000 --> 00:08:13.000
değişen sıklığından

00:08:13.000 --> 00:08:15.000
hızlıca nasıl etkilendiğini hayal etmek kolay.

00:08:15.000 --> 00:08:18.000
Ancak, vücudumuzun çevreyle direkt etkileşmeyen

00:08:18.000 --> 00:08:20.000
diğer kısımlarına bakarsak--

00:08:20.000 --> 00:08:23.000
böbreklerimiz, karaciğerimiz, kalplerimiz--

00:08:23.000 --> 00:08:25.000
bu organların nerden geldiğini

00:08:25.000 --> 00:08:27.000
sadece onlara bakarak

00:08:27.000 --> 00:08:30.000
söylemenin hiç bir yolu yok.

NOTE Paragraph

00:08:31.000 --> 00:08:33.000
Ayrıca, bu çıkarımın

00:08:33.000 --> 00:08:36.000
bir başka ilginç sonucu da;

00:08:36.000 --> 00:08:40.000
insanların Afrika'da yakın zamanda ortak bir kökeni olduğu

00:08:40.000 --> 00:08:43.000
ve o insanların yaklaşık 100,000 yıl önce

00:08:43.000 --> 00:08:45.000
göç ederken

00:08:45.000 --> 00:08:47.000
yeryüzünde yalnız olmadığıdır.

00:08:47.000 --> 00:08:50.000
Etrafta farklı tür insanlar vardı,

00:08:50.000 --> 00:08:53.000
muhtemelen en çok bilinen, Neandertaller--

00:08:53.000 --> 00:08:55.000
insanların bu sağlam türleri,

00:08:55.000 --> 00:08:57.000
ki burada sağdaki

00:08:57.000 --> 00:09:01.000
modern insan iskeletiyle karşılaştırılan soldaki iskelet--

00:09:01.000 --> 00:09:04.000
Batı Asya ve Avrupa'da birkaç yüz bin yıl

00:09:04.000 --> 00:09:06.000
yaşamışlardır.

00:09:06.000 --> 00:09:08.000
Yani, ilginç bir soru da şu ki;

00:09:08.000 --> 00:09:10.000
bir araya geldiğimizde ne oldu?

00:09:10.000 --> 00:09:12.000
Neandertallere ne oldu?

NOTE Paragraph

00:09:12.000 --> 00:09:14.000
Bu gibi sorulara cevap vermeye başlamak için,

00:09:14.000 --> 00:09:18.000
benim araştırma grubum -- şu an 25 yıldan fazla süredir --

00:09:18.000 --> 00:09:20.000
on binlerce yıl önce

00:09:20.000 --> 00:09:22.000
nesli tükenmiş hayvanların ve

00:09:22.000 --> 00:09:24.000
Neandertal kalıntılarının

00:09:24.000 --> 00:09:27.000
DNA'larını ayırma metodları üzerinde çalışıyor.

00:09:27.000 --> 00:09:30.000
Yani bu, DNA'nın nasıl ayrıldığı,

00:09:30.000 --> 00:09:32.000
dizilerini görmek için hangi şekle dönüştürüldüğü

00:09:32.000 --> 00:09:35.000
gibi bir çok teknik konu içeriyor.

00:09:35.000 --> 00:09:37.000
Deneylerde kendi DNA'nızın deneye karışmasından

00:09:37.000 --> 00:09:40.000
kaçınmak için

00:09:40.000 --> 00:09:43.000
çok dikkatli çalışmalısınız.

00:09:43.000 --> 00:09:46.000
Birçok DNA molekülünün çok hızlı bir şekilde

00:09:46.000 --> 00:09:50.000
dizilenmesini sağlayan bu metodlarla birlikte,

00:09:50.000 --> 00:09:52.000
bu da, bizim geçen sene,

00:09:52.000 --> 00:09:55.000
Neandertal genomunun ilk modelini sunmamızı sağladı,

00:09:55.000 --> 00:09:57.000
yani, şu an, en azından

00:09:57.000 --> 00:09:59.000
%55'ini yeniden oluşturabildiğimiz

00:09:59.000 --> 00:10:02.000
Neandertal genomuna

00:10:02.000 --> 00:10:05.000
internetten bakabilirsiniz.

00:10:05.000 --> 00:10:07.000
Ayrıca, şu an yaşayan insanların

00:10:07.000 --> 00:10:10.000
genomlarıyla karşılaştırmaya başlayabilirsiniz.

NOTE Paragraph

00:10:10.000 --> 00:10:12.000
Sonrasında sormak isteyebileceğiniz

00:10:12.000 --> 00:10:14.000
bir soru olabilir:

00:10:14.000 --> 00:10:16.000
biraraya geldiğimizde ne oldu?

00:10:16.000 --> 00:10:18.000
Melezlenme oldu mu, olmadı mı?

00:10:18.000 --> 00:10:20.000
Güney Avrupa'dan gelen

00:10:20.000 --> 00:10:23.000
Neandertallere bakarak ve şu an yaşayan insanlarınkiyle

00:10:23.000 --> 00:10:25.000
genomlarını kıyaslayarak

00:10:25.000 --> 00:10:27.000
bu soru sorulabilir.

00:10:27.000 --> 00:10:29.000
Sonra bunu birey çiftleriyle

00:10:29.000 --> 00:10:31.000
yapmak için baktık ve

00:10:31.000 --> 00:10:33.000
iki Afrikalı ile başladık,

00:10:33.000 --> 00:10:35.000
bu iki Afrikalı genomlara bakıp

00:10:35.000 --> 00:10:38.000
birbirlerinden hangi noktalarda ayrıldıklarını ararken,

00:10:38.000 --> 00:10:41.000
her durumda sorduk: Bir Neandertal neye benzer?

00:10:41.000 --> 00:10:44.000
Hangi Afrikalı ile eşleşiyor?

00:10:44.000 --> 00:10:47.000
Neandertaller hiç Afrika'da bulunmadığı için

00:10:47.000 --> 00:10:49.000
bir fark olacağını beklemiyorduk.

00:10:49.000 --> 00:10:52.000
Eşit olmalılardı, bir Afrikalı'ya daha yakın

00:10:52.000 --> 00:10:55.000
olması için hiç bir sebep yoktu.

00:10:55.000 --> 00:10:57.000
İşte asıl konu bu.

00:10:57.000 --> 00:10:59.000
İstatistiksel olarak, Neandertaller'in

00:10:59.000 --> 00:11:03.000
bir Afrikalı ile veya bir başka Afrikalı ile eşleşme sıklığı olarak bir farkı yoktu.

00:11:03.000 --> 00:11:05.000
Ancak, bir Avrupalı ve bir Afrikalı

00:11:05.000 --> 00:11:09.000
bireye bakınca, bu durum farklı.

00:11:09.000 --> 00:11:12.000
Bir Neandertal,

00:11:12.000 --> 00:11:14.000
bir Afrikalı'dan ziyade bir Avrupalı ile

00:11:14.000 --> 00:11:16.000
önemli derecede daha fazla eşleşiyor.

00:11:16.000 --> 00:11:19.000
Çinli bir bireyle Afrikalı'yı karşılaştırınca da

00:11:19.000 --> 00:11:21.000
durum aynı,

00:11:21.000 --> 00:11:25.000
Neandertal, Çinli ile daha çok eşleşiyor.

00:11:25.000 --> 00:11:27.000
Bu da ilginç olaiblir,

00:11:27.000 --> 00:11:29.000
zira Neandertaller hiç bir zaman Çin'de bulunmadı.

NOTE Paragraph

00:11:29.000 --> 00:11:33.000
Yani, bunu açıklamak için önerdiğimiz model,

00:11:33.000 --> 00:11:35.000
yaklaşık 100,000 yıl önce modern insanların

00:11:35.000 --> 00:11:38.000
Afrika'dan dışarı çıktıklarında

00:11:38.000 --> 00:11:40.000
Neandertallerle buluşmuş olmaları.

00:11:40.000 --> 00:11:43.000
Büyük ihtimalle bunu ilk önce, Neandertallerin yaşadığı

00:11:43.000 --> 00:11:45.000
Orta Doğu'da yaptılar.

00:11:45.000 --> 00:11:47.000
Eğer orada birbirleriyle melezlendilerse,

00:11:47.000 --> 00:11:49.000
o zaman, Afrika dışındaki herkesin

00:11:49.000 --> 00:11:51.000
atası haline gelen

00:11:51.000 --> 00:11:53.000
o modern insanlar

00:11:53.000 --> 00:11:56.000
genomlarında bu Neandertal elemanlarını kendileriyle birlikte

00:11:56.000 --> 00:11:58.000
dünyanın geri kalanına taşıdılar.

00:11:58.000 --> 00:12:01.000
Yani bugün, Afrika dışında yaşayan insanların

00:12:01.000 --> 00:12:04.000
DNA'larının yaklaşık yüzde iki buçuğu

00:12:04.000 --> 00:12:06.000
Neandertallerden geliyor.

NOTE Paragraph

00:12:06.000 --> 00:12:09.000
Yani şu an, ataların kalıntılarına bakıp

00:12:09.000 --> 00:12:11.000
DNA'yı ayırmak için;

00:12:11.000 --> 00:12:13.000
teknolojiye ve bir referans noktası olarak

00:12:13.000 --> 00:12:15.000
Neandertal genine

00:12:15.000 --> 00:12:17.000
sahip olduğumuza göre,

00:12:17.000 --> 00:12:21.000
bunu dünyanın başka herhangi bir yerinde uygulayabiliriz.

00:12:21.000 --> 00:12:24.000
Bunu yaptığımız ilk yer Güney Sibirya.

00:12:24.000 --> 00:12:26.000
Altay Dağları'ında

00:12:26.000 --> 00:12:28.000
Denisova denilen bir yerde,

00:12:28.000 --> 00:12:30.000
burada bir mağara yerleşkesinde

00:12:30.000 --> 00:12:33.000
arkeologlar 2008 yılında

00:12:33.000 --> 00:12:35.000
küçük bir parça kemik --

00:12:35.000 --> 00:12:37.000
işte onun bir kopyası--

00:12:37.000 --> 00:12:41.000
buldular ve onun bir insanın serçe parmağının

00:12:41.000 --> 00:12:44.000
uç falanksı (parmağın en ucundaki küçük kemik) olduğunu farkettiler.

00:12:44.000 --> 00:12:46.000
Yeteri kadar iyi korunmuştu,

00:12:46.000 --> 00:12:49.000
böylece bu bireyin DNA'sını,

00:12:49.000 --> 00:12:51.000
hatta daha genişleterek

00:12:51.000 --> 00:12:53.000
Neandertaller'e yönelik olarak tanımlayabildik,

00:12:53.000 --> 00:12:55.000
ve onu şu anki insan ve Neandertal arasında

00:12:55.000 --> 00:12:58.000
ilişki kurmak için kullandık.

00:12:58.000 --> 00:13:00.000
Ve bu bireyin yaklaşık 640,000 yıl önce

00:13:00.000 --> 00:13:03.000
Neandertallerle DNA dizileri bakımından

00:13:03.000 --> 00:13:07.000
ortak bir kökeni olduğunu bulduk.

00:13:07.000 --> 00:13:10.000
Hatta, daha geçmişte, 800,000 yıl önce

00:13:10.000 --> 00:13:12.000
şimdiki insanlarla

00:13:12.000 --> 00:13:14.000
ortak bir kökeni olduğunu da.

NOTE Paragraph

00:13:14.000 --> 00:13:16.000
Yani, bu birey Neandertallerle bir kökeni

00:13:16.000 --> 00:13:19.000
paylaşan bir toplumdan geliyor,

00:13:19.000 --> 00:13:22.000
ama, daha eskiden uzun ve bağımsız bir hikâyesi var.

00:13:22.000 --> 00:13:24.000
Bu küçük, küçücük kemik parçasından

00:13:24.000 --> 00:13:26.000
yola çıkarak tariflediğimiz

00:13:26.000 --> 00:13:28.000
bu insan grubunu,

00:13:28.000 --> 00:13:30.000
Denisovalıları,

00:13:30.000 --> 00:13:33.000
bu ilk tanımlandıkları yerin adıyla andık.

00:13:33.000 --> 00:13:36.000
Yani şimdi Neandertaller ile ilgili sorduğumuz soruyu

00:13:36.000 --> 00:13:38.000
Denisovalılarla ilgili de sorabiliriz:

00:13:38.000 --> 00:13:42.000
Onlar da şimdiki insanların atalarıyla melezlendiler mi?

00:13:42.000 --> 00:13:44.000
Eğer bu soruyu sorarsak ve

00:13:44.000 --> 00:13:46.000
Denisovalı genomunu

00:13:46.000 --> 00:13:48.000
dünyadaki diğer insanlarla karşılaştırırsak,

00:13:48.000 --> 00:13:50.000
ilginç bir şekilde, Denisovalı DNA'sının

00:13:50.000 --> 00:13:52.000
şu an Sibirya'nın yakınında bile yaşayan

00:13:52.000 --> 00:13:57.000
herhangi bir insanla uyuştuğuna dair hiç bir kanıt olmadığını görüyoruz.

00:13:57.000 --> 00:13:59.000
Ancak Papua Yeni Gine'de ve

00:13:59.000 --> 00:14:03.000
Melanezya ve Pasifik'teki diğer adalarda buna dair kanıt buluyoruz.

00:14:03.000 --> 00:14:05.000
Yani muhtemelen bu,

00:14:05.000 --> 00:14:08.000
Melanezyalılar'ın atalarının Sibirya'da

00:14:08.000 --> 00:14:11.000
hiç bulunmadığını düşündüğümüz için, Denisovalılar'ın

00:14:11.000 --> 00:14:13.000
geçmişte daha yaygın olduğu anlamına geliyor.

NOTE Paragraph

00:14:13.000 --> 00:14:15.000
Nesli tükenmiş insanların

00:14:15.000 --> 00:14:18.000
bu genomlarını çalışarak,

00:14:18.000 --> 00:14:21.000
modern insanların Afrika dışına çıkmaya başladıklarında

00:14:21.000 --> 00:14:24.000
dünyanın benzediği bir resme ulaşmaya yaklaşıyoruz.

00:14:24.000 --> 00:14:27.000
Batıda Neandertaller ;

00:14:27.000 --> 00:14:29.000
doğuda Denisovalılar --

00:14:29.000 --> 00:14:31.000
belki henüz tanımlayamadığımız

00:14:31.000 --> 00:14:33.000
başka tür insanlar da vardı.

00:14:33.000 --> 00:14:36.000
Bu insanların aralarındaki sınırların tam olarak nerede olduğunu bilmiyoruz,

00:14:36.000 --> 00:14:38.000
ama, Güney Sibirya'da,

00:14:38.000 --> 00:14:40.000
en azından hem Neandertaller'in, hem Denisovalılar'ın,

00:14:40.000 --> 00:14:43.000
geçmişte bir zamanda bulunduğunu biliyoruz.

00:14:43.000 --> 00:14:46.000
Sonra modern insanlar Afrika'da bir yere göç ettiler,

00:14:46.000 --> 00:14:49.000
Afrika dışına, büyük ihtimalle Orta Doğu'ya gittiler.

00:14:49.000 --> 00:14:52.000
Neandertallerle karşılaştılar, onlarla melezlendiler,

00:14:52.000 --> 00:14:55.000
dünyaya dağılmaya devam ettiler,

00:14:55.000 --> 00:14:58.000
ve Güneydoğu Asya'da bir yere,

00:14:58.000 --> 00:15:00.000
ve Denisovalılar ile karşılaştılar ve melezlendiler

00:15:00.000 --> 00:15:03.000
ve Pasifik'e doğru devam ettiler.

00:15:03.000 --> 00:15:06.000
Ve sonra insanların bu erken formları kayboluyor,

00:15:06.000 --> 00:15:09.000
ama şu an bazılarımızın içinde

00:15:09.000 --> 00:15:11.000
az da olsa yaşamaya devam ediyorlar --

00:15:11.000 --> 00:15:14.000
Afrika dışındaki insanların DNA'larının yüzde iki buçuğu

00:15:14.000 --> 00:15:16.000
Neandertaller'den

00:15:16.000 --> 00:15:18.000
ve Melanezya'daki insanların

00:15:18.000 --> 00:15:21.000
aslında fazladan yaklaşık olarak yüzde beşi

00:15:21.000 --> 00:15:24.000
Denisovalılar'dan.

NOTE Paragraph

00:15:24.000 --> 00:15:26.000
Tüm bunlardan yola çıkarak; bu,

00:15:26.000 --> 00:15:28.000
Afrika dışındaki insanlar genomlarında

00:15:28.000 --> 00:15:31.000
nesli tükenmiş insan tülerinden gelen

00:15:31.000 --> 00:15:33.000
eski elemanları taşırken, Afrikalılar taşımadığı için

00:15:33.000 --> 00:15:35.000
Afrika'da olan ve Afrika dışından olan insanlar arasında,

00:15:35.000 --> 00:15:37.000
kesin bir farklılık olduğu

00:15:37.000 --> 00:15:39.000
anlamına mı geliyor?

00:15:39.000 --> 00:15:42.000
Bence konu bu değil.

00:15:42.000 --> 00:15:44.000
Muhtemelen, modern insanlar

00:15:44.000 --> 00:15:46.000
Afrika'da bir yere göç ettiler.

00:15:46.000 --> 00:15:49.000
Afrika üzerinden tabi başka yerlere,

00:15:49.000 --> 00:15:52.000
daha eski insan türlerinin olduğu yerlere de yayıldılar.

00:15:52.000 --> 00:15:54.000
Başka bir yerde melezlendiğimiz için,

00:15:54.000 --> 00:15:56.000
Afrika'daki daha eski türlerin de

00:15:56.000 --> 00:15:58.000
muhtemelen bir genomunu

00:15:58.000 --> 00:16:00.000
taşıyacağımız bir gün,

00:16:00.000 --> 00:16:02.000
onların da Afrika'daki eski modern insanlarla

00:16:02.000 --> 00:16:05.000
melezlendiğini bulacağımızdan eminim.

NOTE Paragraph

00:16:06.000 --> 00:16:08.000
Yani ,özetlersek,

00:16:08.000 --> 00:16:10.000
şimdiki insanların ve nesli tükenmiş olanların

00:16:10.000 --> 00:16:12.000
genomlarını çalışmaktan

00:16:12.000 --> 00:16:14.000
ne öğrendik?

00:16:14.000 --> 00:16:16.000
Galiba birçok şey öğrendik,

00:16:16.000 --> 00:16:21.000
ama bahsetmeyi önemli bulduğum bir şey;

00:16:21.000 --> 00:16:24.000
bence hep melezlenmekte olduğumuz dersidir.

00:16:24.000 --> 00:16:26.000
Eski insan türleriyle

00:16:26.000 --> 00:16:28.000
nerede karşılaştıysak melezlendik

00:16:28.000 --> 00:16:32.000
ve o zamandan beri birbirimizle melezleniyoruz.

NOTE Paragraph

00:16:32.000 --> 00:16:34.000
İlginize teşekkürler.

NOTE Paragraph

00:16:34.000 --> 00:16:40.000
(Alkışlar)