1
00:00:00,000 --> 00:00:03,000
Ik wil met jullie praten

2
00:00:03,000 --> 00:00:05,000
over wat we kunnen leren van het bestuderen

3
00:00:05,000 --> 00:00:07,000
van de genomen van levende

4
00:00:07,000 --> 00:00:09,000
en uitgestorven mensen.

5
00:00:09,000 --> 00:00:11,000
Maar eerst

6
00:00:11,000 --> 00:00:14,000
wil ik even in herinnering brengen wat je al weet:

7
00:00:14,000 --> 00:00:16,000
dat onze genomen, ons erfelijk materiaal in ons lichaam,

8
00:00:16,000 --> 00:00:19,000
in bijna alle cellen in de chromosomen

9
00:00:19,000 --> 00:00:21,000
in de vorm van DNA zijn opgeslagen.

10
00:00:21,000 --> 00:00:24,000
Dit is de beroemde dubbele-helixmolecuul.

11
00:00:24,000 --> 00:00:26,000
De genetische informatie

12
00:00:26,000 --> 00:00:28,000
is opgeslagen in de vorm van een reeks

13
00:00:28,000 --> 00:00:30,000
van vier basen

14
00:00:30,000 --> 00:00:33,000
afgekort voorgesteld met de letters A, T, C en D.

15
00:00:33,000 --> 00:00:35,000
De informatie is er dubbel aanwezig -

16
00:00:35,000 --> 00:00:37,000
een reeks op elke streng -

17
00:00:37,000 --> 00:00:39,000
wat belangrijk is, want als er nieuwe cellen

18
00:00:39,000 --> 00:00:41,000
worden gevormd, gaan deze strengen uit elkaar,

19
00:00:41,000 --> 00:00:44,000
nieuwe strengen worden gesynthetiseerd met de oude als sjablonen

20
00:00:44,000 --> 00:00:47,000
in een bijna perfect proces.

21
00:00:47,000 --> 00:00:49,000
Maar niets in de natuur

22
00:00:49,000 --> 00:00:51,000
is natuurlijk helemaal perfect,

23
00:00:51,000 --> 00:00:53,000
dus wordt er soms een fout gemaakt

24
00:00:53,000 --> 00:00:56,000
en een verkeerde letter ingebouwd.

25
00:00:56,000 --> 00:00:58,000
We kunnen dan het resultaat

26
00:00:58,000 --> 00:01:00,000
van deze mutaties zien

27
00:01:00,000 --> 00:01:02,000
wanneer we DNA-sequenties,

28
00:01:02,000 --> 00:01:05,000
bij ons hier bijvoorbeeld, vergelijken.

29
00:01:05,000 --> 00:01:08,000
Als we mijn genoom vergelijken met jullie genoom

30
00:01:08,000 --> 00:01:12,000
dan zal er ongeveer om de 1200, 1300 letters

31
00:01:12,000 --> 00:01:14,000
een verschil tussen ons opduiken.

32
00:01:14,000 --> 00:01:16,000
Deze mutaties zullen zich bijna evenredig

33
00:01:16,000 --> 00:01:19,000
in de loop van de tijd ophopen.

34
00:01:19,000 --> 00:01:22,000
Vergeleken met een chimpansee zullen we meer verschillen zien.

35
00:01:22,000 --> 00:01:25,000
Ongeveer een letter per honderd

36
00:01:25,000 --> 00:01:27,000
zal verschillen van een chimpansee.

37
00:01:27,000 --> 00:01:29,000
Als je dan geïnteresseerd bent in de geschiedenis

38
00:01:29,000 --> 00:01:31,000
van een stukje DNA, of het hele genoom,

39
00:01:31,000 --> 00:01:34,000
kan je de geschiedenis van het DNA

40
00:01:34,000 --> 00:01:36,000
uit deze waargenomen verschillen reconstrueren.

41
00:01:36,000 --> 00:01:40,000
Meestal beelden we onze ideeën over deze geschiedenis af

42
00:01:40,000 --> 00:01:42,000
in de vorm van bomen zoals deze hier.

43
00:01:42,000 --> 00:01:44,000
In dit geval is het heel simpel.

44
00:01:44,000 --> 00:01:46,000
De twee menselijke DNA-sequenties

45
00:01:46,000 --> 00:01:49,000
gaan terug naar een vrij recente gemeenschappelijke voorouder.

46
00:01:49,000 --> 00:01:53,000
Verder terug is er een gemeenschappelijke met de chimpansees.

47
00:01:53,000 --> 00:01:56,000
Omdat deze mutaties

48
00:01:56,000 --> 00:01:58,000
zich min of meer gelijkmatig in de tijd voordoen,

49
00:01:58,000 --> 00:02:00,000
kan je deze verschillen

50
00:02:00,000 --> 00:02:02,000
herleiden naar schattingen van de tijdsduur.

51
00:02:02,000 --> 00:02:04,000
Zo kunnen twee mensen

52
00:02:04,000 --> 00:02:08,000
een gemeenschappelijke voorouder van ongeveer een half miljoen jaar geleden delen.

53
00:02:08,000 --> 00:02:10,000
Met chimpansees

54
00:02:10,000 --> 00:02:13,000
zal dat in de orde van vijf miljoen jaar geleden zijn.

55
00:02:13,000 --> 00:02:15,000
In de laatste paar jaar zijn er

56
00:02:15,000 --> 00:02:17,000
technologieën ontwikkeld

57
00:02:17,000 --> 00:02:21,000
waarmee vele, vele stukjes DNA erg snel kunnen worden bekeken.

58
00:02:21,000 --> 00:02:23,000
In enkele uren tijd

59
00:02:23,000 --> 00:02:26,000
kan een heel menselijk genoom worden bepaald.

60
00:02:26,000 --> 00:02:29,000
Ieder van ons heeft natuurlijk twee menselijke genomen -

61
00:02:29,000 --> 00:02:32,000
een van onze moeders en een van onze vaders.

62
00:02:32,000 --> 00:02:36,000
Ze zijn ongeveer drie miljard van dergelijke letters lang.

63
00:02:36,000 --> 00:02:38,000
We zullen zien dat de twee genomen in mij

64
00:02:38,000 --> 00:02:40,000
of een genoom van mij dat we willen gebruiken,

65
00:02:40,000 --> 00:02:43,000
ongeveer drie miljoen verschillen

66
00:02:43,000 --> 00:02:45,000
of iets van die orde zal bevatten.

67
00:02:45,000 --> 00:02:47,000
Ook wordt het mogelijk

68
00:02:47,000 --> 00:02:49,000
om te zeggen hoe deze genetische verschillen

69
00:02:49,000 --> 00:02:51,000
verspreid zijn over de hele wereld.

70
00:02:51,000 --> 00:02:53,000
Zo vind je

71
00:02:53,000 --> 00:02:57,000
een zekere mate van genetische variatie in Afrika.

72
00:02:57,000 --> 00:03:00,000
Buiten Afrika

73
00:03:00,000 --> 00:03:03,000
vind je minder genetische variatie.

74
00:03:03,000 --> 00:03:05,000
Dit is natuurlijk verrassend

75
00:03:05,000 --> 00:03:08,000
omdat er zes tot acht keer minder mensen

76
00:03:08,000 --> 00:03:11,000
in Afrika dan buiten Afrika leven.

77
00:03:11,000 --> 00:03:14,000
Maar de mensen in Afrika

78
00:03:14,000 --> 00:03:17,000
vertonen meer genetische variatie.

79
00:03:17,000 --> 00:03:19,000
Bovendien hebben bijna al deze genetische varianten

80
00:03:19,000 --> 00:03:21,000
die we buiten Afrika zien

81
00:03:21,000 --> 00:03:23,000
nauw verwante DNA-sequenties

82
00:03:23,000 --> 00:03:25,000
met die in Afrika.

83
00:03:25,000 --> 00:03:27,000
Maar als je in Afrika kijkt,

84
00:03:27,000 --> 00:03:30,000
is er een onderdeel van de genetische variatie

85
00:03:30,000 --> 00:03:33,000
dat geen naaste verwanten erbuiten heeft.

86
00:03:33,000 --> 00:03:36,000
Het model om dit uit te leggen

87
00:03:36,000 --> 00:03:39,000
is dat een deel van de Afrikaanse variatie, maar niet alles,

88
00:03:39,000 --> 00:03:43,000
is vertrokken en de rest van de wereld heeft gekoloniseerd.

89
00:03:43,000 --> 00:03:47,000
Samen met de methoden om deze genetische verschillen te dateren,

90
00:03:47,000 --> 00:03:49,000
heeft dit geleid tot het inzicht

91
00:03:49,000 --> 00:03:51,000
dat de moderne mens -

92
00:03:51,000 --> 00:03:54,000
mensen die in wezen niet te onderscheiden zijn van jou en mij -

93
00:03:54,000 --> 00:03:57,000
vrij recent in Afrika evolueerde,

94
00:03:57,000 --> 00:04:01,000
tussen de 100.000 en 200.000 jaar geleden.

95
00:04:01,000 --> 00:04:05,000
Later, tussen 100.000 en 50.000 jaar geleden of zo,

96
00:04:05,000 --> 00:04:07,000
gingen ze weg uit Afrika om

97
00:04:07,000 --> 00:04:09,000
de rest van de wereld te koloniseren.

98
00:04:09,000 --> 00:04:11,000
Ik zeg vaak

99
00:04:11,000 --> 00:04:13,000
dat wij, vanuit genomisch perspectief,

100
00:04:13,000 --> 00:04:15,000
allemaal Afrikanen zijn.

101
00:04:15,000 --> 00:04:18,000
We leven vandaag de dag ofwel in Afrika

102
00:04:18,000 --> 00:04:20,000
of in vrij recente ballingschap.

103
00:04:20,000 --> 00:04:22,000
Een ander gevolg

104
00:04:22,000 --> 00:04:25,000
van deze recente oorsprong van de moderne mens

105
00:04:25,000 --> 00:04:27,000
is dat de genetische varianten

106
00:04:27,000 --> 00:04:29,000
over het algemeen

107
00:04:29,000 --> 00:04:31,000
wijd verspreid zijn in de wereld.

108
00:04:31,000 --> 00:04:34,000
Ze hebben de neiging te variëren als gradiënten,

109
00:04:34,000 --> 00:04:38,000
vanuit vogelperspectief tenminste.

110
00:04:38,000 --> 00:04:40,000
Aangezien er vele genetische varianten bestaan

111
00:04:40,000 --> 00:04:43,000
en ze verschillende dergelijke gradiënten vertonen,

112
00:04:43,000 --> 00:04:46,000
betekent dit dat als we een DNA-sequentie bepalen -

113
00:04:46,000 --> 00:04:49,000
een genoom van een individu -

114
00:04:49,000 --> 00:04:51,000
we vrij nauwkeurig kunnen inschatten

115
00:04:51,000 --> 00:04:53,000
waar die persoon vandaan komt,

116
00:04:53,000 --> 00:04:55,000
op voorwaarde dat de ouders of grootouders

117
00:04:55,000 --> 00:04:58,000
niet te veel hebben rondgereisd.

118
00:04:58,000 --> 00:05:00,000
Maar betekent dit dan,

119
00:05:00,000 --> 00:05:02,000
zoals veel mensen de neiging hebben om te denken,

120
00:05:02,000 --> 00:05:05,000
dat er enorme genetische verschillen bestaan tussen groepen mensen -

121
00:05:05,000 --> 00:05:07,000
op de verschillende continenten, bijvoorbeeld?

122
00:05:07,000 --> 00:05:10,000
Nu kunnen we deze vragen ook beginnen te stellen.

123
00:05:10,000 --> 00:05:13,000
Er is bijvoorbeeld een project gestart

124
00:05:13,000 --> 00:05:15,000
om de sequentie op te stellen van een duizendtal individuen -

125
00:05:15,000 --> 00:05:18,000
hun genoom - uit verschillende delen van de wereld.

126
00:05:18,000 --> 00:05:21,000
Ze hebben dat gedaan voor 185 Afrikanen

127
00:05:21,000 --> 00:05:24,000
van twee populaties in Afrika.

128
00:05:24,000 --> 00:05:27,000
En voor ongeveer evenveel mensen

129
00:05:27,000 --> 00:05:30,000
in Europa en in China.

130
00:05:30,000 --> 00:05:33,000
We kunnen beginnen te zeggen hoeveel variantie we vinden,

131
00:05:33,000 --> 00:05:36,000
hoeveel letters die variëren

132
00:05:36,000 --> 00:05:39,000
in ten minste een van die afzonderlijke sequenties.

133
00:05:39,000 --> 00:05:43,000
Het zijn er veel: 38 miljoen variabele posities.

134
00:05:43,000 --> 00:05:46,000
Maar we kunnen vragen: zijn er absolute verschillen

135
00:05:46,000 --> 00:05:48,000
tussen Afrikanen en niet-Afrikanen?

136
00:05:48,000 --> 00:05:50,000
Misschien was dat wel het grootste verschil

137
00:05:50,000 --> 00:05:52,000
waaraan de meesten van ons zouden denken.

138
00:05:52,000 --> 00:05:54,000
En met absoluut verschil -

139
00:05:54,000 --> 00:05:56,000
en ik bedoel een verschil

140
00:05:56,000 --> 00:05:59,000
waar de mensen in Afrika op een bepaalde positie,

141
00:05:59,000 --> 00:06:02,000
waar alle individuen - 100 procent - een letter hebben,

142
00:06:02,000 --> 00:06:06,000
en iedereen buiten Afrika een andere letter zou hebben.

143
00:06:06,000 --> 00:06:09,000
Het antwoord daarop is dat op die miljoenen van verschillen

144
00:06:09,000 --> 00:06:12,000
er niet één enkele dergelijke positie is.

145
00:06:14,000 --> 00:06:16,000
Dit kan verrassend zijn.

146
00:06:16,000 --> 00:06:19,000
Misschien werd een enkel individu of zo onjuist geclassificeerd.

147
00:06:19,000 --> 00:06:21,000
Misschien kunnen we het criterium een beetje

148
00:06:21,000 --> 00:06:23,000
minder streng maken en zeggen: hoeveel functies vinden we

149
00:06:23,000 --> 00:06:25,000
waarop 95 procent van de mensen in Afrika

150
00:06:25,000 --> 00:06:27,000
één variant hebben,

151
00:06:27,000 --> 00:06:29,000
en 95 procent een andere variant,

152
00:06:29,000 --> 00:06:31,000
en het aantal is 12.

153
00:06:31,000 --> 00:06:33,000
Dit is dus zeer verrassend.

154
00:06:33,000 --> 00:06:35,000
Het betekent dat wanneer we kijken naar mensen

155
00:06:35,000 --> 00:06:38,000
en je ziet een persoon uit Afrika

156
00:06:38,000 --> 00:06:41,000
en een persoon uit Europa of Azië,

157
00:06:41,000 --> 00:06:45,000
we voor één enkele positie in het genoom met 100 procent nauwkeurigheid,

158
00:06:45,000 --> 00:06:47,000
niet kunnen voorspellen welk gen de persoon zou hebben.

159
00:06:47,000 --> 00:06:49,000
En alleen voor 12 posities

160
00:06:49,000 --> 00:06:53,000
kunnen we hopen dat we voor 95 procent goed zouden zitten.

161
00:06:53,000 --> 00:06:55,000
Dit kan verrassend zijn,

162
00:06:55,000 --> 00:06:57,000
omdat we door te kijken naar deze mensen

163
00:06:57,000 --> 00:07:01,000
heel gemakkelijk kunnen zeggen waar zij of hun voorouders vandaan kwamen.

164
00:07:01,000 --> 00:07:03,000
Dit betekent nu

165
00:07:03,000 --> 00:07:05,000
dat die eigenschappen waar we naar kijken

166
00:07:05,000 --> 00:07:07,000
en zo gemakkelijk herkennen -

167
00:07:07,000 --> 00:07:10,000
gelaatstrekken, huidskleur, haarstructuur -

168
00:07:10,000 --> 00:07:14,000
niet bepaald worden door enkele genen met grote effecten,

169
00:07:14,000 --> 00:07:17,000
maar bepaald worden door veel verschillende genetische varianten

170
00:07:17,000 --> 00:07:19,000
die lijken te variëren in frequentie

171
00:07:19,000 --> 00:07:21,000
tussen de verschillende delen in de wereld.

172
00:07:21,000 --> 00:07:24,000
Er is nog iets met deze eigenschappen

173
00:07:24,000 --> 00:07:27,000
die we zo gemakkelijk observeren bij elkaar

174
00:07:27,000 --> 00:07:29,000
waarvan ik denk dat het de moeite waard is om te overwegen.

175
00:07:29,000 --> 00:07:32,000
Dat is dat, in een zeer letterlijke zin,

176
00:07:32,000 --> 00:07:35,000
ze echt aan de oppervlakte van ons lichaam zitten.

177
00:07:35,000 --> 00:07:37,000
Ze zijn wat we net hebben gezegd -

178
00:07:37,000 --> 00:07:40,000
gelaatstrekken, haarstructuur, huidskleur.

179
00:07:40,000 --> 00:07:42,000
Er zijn ook een aantal kenmerken

180
00:07:42,000 --> 00:07:44,000
die variëren tussen de continenten, zoals

181
00:07:44,000 --> 00:07:48,000
die te maken hebben met hoe we voedsel verteren,

182
00:07:48,000 --> 00:07:50,000
of die te maken hebben

183
00:07:50,000 --> 00:07:53,000
met hoe ons immuunsysteem omgaat met microben

184
00:07:53,000 --> 00:07:55,000
die proberen om ons lichaam binnen te vallen.

185
00:07:55,000 --> 00:07:57,000
Maar dat zijn allemaal delen van ons lichaam

186
00:07:57,000 --> 00:08:00,000
waar we heel direct contact maken met onze omgeving,

187
00:08:00,000 --> 00:08:04,000
in een directe confrontatie, als je wil.

188
00:08:04,000 --> 00:08:06,000
Het is gemakkelijk je voor te stellen

189
00:08:06,000 --> 00:08:08,000
hoe vooral die delen van ons lichaam

190
00:08:08,000 --> 00:08:11,000
snel werden beïnvloed door selectie uit de omgeving

191
00:08:11,000 --> 00:08:13,000
en de frequenties van genen veranderden

192
00:08:13,000 --> 00:08:15,000
die erbij betrokken waren.

193
00:08:15,000 --> 00:08:18,000
Maar als we kijken naar andere delen van ons lichaam

194
00:08:18,000 --> 00:08:20,000
zonder directe interactie met de omgeving -

195
00:08:20,000 --> 00:08:23,000
onze nieren, onze lever, ons hart -

196
00:08:23,000 --> 00:08:25,000
dan is er geen manier om te zeggen,

197
00:08:25,000 --> 00:08:27,000
door alleen te kijken naar deze organen,

198
00:08:27,000 --> 00:08:30,000
waar ter wereld ze vandaan zouden komen.

199
00:08:31,000 --> 00:08:33,000
Er is nog een interessant iets

200
00:08:33,000 --> 00:08:36,000
af te leiden uit dit besef

201
00:08:36,000 --> 00:08:40,000
dat de mens een recente gemeenschappelijke oorsprong heeft in Afrika

202
00:08:40,000 --> 00:08:43,000
en dat is dat toen deze mensen

203
00:08:43,000 --> 00:08:45,000
ongeveer 100.000 jaar geleden of zo op het toneel verschenen,

204
00:08:45,000 --> 00:08:47,000
zij niet de enigen op de planeet waren.

205
00:08:47,000 --> 00:08:50,000
Er kwamen andere vormen van mensen voor,

206
00:08:50,000 --> 00:08:53,000
de meest bekende misschien de Neanderthalers -

207
00:08:53,000 --> 00:08:55,000
deze robuuste vormen van mensen.

208
00:08:55,000 --> 00:08:57,000
Vergelijk het skelet links hier

209
00:08:57,000 --> 00:09:01,000
met een modern menselijk skelet rechts.

210
00:09:01,000 --> 00:09:04,000
Ze bestonden in West-Azië en Europa

211
00:09:04,000 --> 00:09:06,000
al enkele honderdduizenden jaren.

212
00:09:06,000 --> 00:09:08,000
Een interessante vraag is:

213
00:09:08,000 --> 00:09:10,000
wat gebeurde er toen we elkaar ontmoetten?

214
00:09:10,000 --> 00:09:12,000
Wat gebeurde er met de Neanderthalers?

215
00:09:12,000 --> 00:09:14,000
Om dergelijke vragen te beantwoorden

216
00:09:14,000 --> 00:09:18,000
werkt mijn onderzoeksgroep - sinds meer dan 25 jaar -

217
00:09:18,000 --> 00:09:20,000
aan methoden om DNA te extraheren

218
00:09:20,000 --> 00:09:22,000
van resten van Neanderthalers

219
00:09:22,000 --> 00:09:24,000
en uitgestorven dieren

220
00:09:24,000 --> 00:09:27,000
die tienduizenden jaren oud zijn.

221
00:09:27,000 --> 00:09:30,000
Dit impliceert veel technische problemen,

222
00:09:30,000 --> 00:09:32,000
over hoe je het DNA extraheert en

223
00:09:32,000 --> 00:09:35,000
hoe je het converteert naar een vorm waarvan je de sequentie kan opstellen.

224
00:09:35,000 --> 00:09:37,000
Je moet heel zorgvuldig te werk gaan

225
00:09:37,000 --> 00:09:40,000
om te voorkomen dat je de experimenten

226
00:09:40,000 --> 00:09:43,000
met DNA van jezelf verontreinigt.

227
00:09:43,000 --> 00:09:46,000
Dit, in combinatie met deze methoden

228
00:09:46,000 --> 00:09:50,000
die het mogelijk maken dat van heel veel DNA-moleculen zeer snel de sequentie wordt opgesteld,

229
00:09:50,000 --> 00:09:52,000
liet ons vorig jaar toe

230
00:09:52,000 --> 00:09:55,000
de eerste versie van het Neanderthalergenoom voor te stellen.

231
00:09:55,000 --> 00:09:57,000
Jullie kunnen nu op het internet

232
00:09:57,000 --> 00:09:59,000
het Neanderthalergenoom terugvinden.

233
00:09:59,000 --> 00:10:02,000
Of in ieder geval de 55 procent ervan

234
00:10:02,000 --> 00:10:05,000
die we tot nog toe konden reconstrueren.

235
00:10:05,000 --> 00:10:07,000
We kunnen het nu vergelijken met de genomen

236
00:10:07,000 --> 00:10:10,000
van de mensen van vandaag.

237
00:10:10,000 --> 00:10:12,000
Je kan nu

238
00:10:12,000 --> 00:10:14,000
vragen:

239
00:10:14,000 --> 00:10:16,000
wat gebeurde er toen we elkaar ontmoetten?

240
00:10:16,000 --> 00:10:18,000
Zijn we al dan niet met elkaar vermengd geraakt?

241
00:10:18,000 --> 00:10:20,000
Daarom kijken we

242
00:10:20,000 --> 00:10:23,000
naar de Neanderthaler uit Zuid-Europa

243
00:10:23,000 --> 00:10:25,000
en vergelijken zijn genoom met de genomen

244
00:10:25,000 --> 00:10:27,000
van de mensen die er vandaag de dag wonen.

245
00:10:27,000 --> 00:10:29,000
We beginnen

246
00:10:29,000 --> 00:10:31,000
met paren van individuen,

247
00:10:31,000 --> 00:10:33,000
te beginnen met twee Afrikanen.

248
00:10:33,000 --> 00:10:35,000
We kijken naar twee Afrikaanse genomen,

249
00:10:35,000 --> 00:10:38,000
zoeken plaatsen waar ze van elkaar verschillen

250
00:10:38,000 --> 00:10:41,000
en vragen in elk geval: hoe ziet dat van een Neanderthaler er uit?

251
00:10:41,000 --> 00:10:44,000
Komt het overeen met dat van een van de Afrikanen?

252
00:10:44,000 --> 00:10:47,000
We verwachten geen verschil

253
00:10:47,000 --> 00:10:49,000
omdat de Neanderthalers nooit in Afrika zijn geweest.

254
00:10:49,000 --> 00:10:52,000
Ze moeten gelijk zijn want er is geen reden om dichter

255
00:10:52,000 --> 00:10:55,000
bij de ene dan bij de andere Afrikaan te liggen.

256
00:10:55,000 --> 00:10:57,000
Dat is inderdaad het geval.

257
00:10:57,000 --> 00:10:59,000
Statistisch gezien is er geen verschil

258
00:10:59,000 --> 00:11:03,000
in hoe vaak de Neanderthaler overeenkomt met de ene of de andere Afrikaan.

259
00:11:03,000 --> 00:11:05,000
Maar het is anders

260
00:11:05,000 --> 00:11:09,000
als we kijken naar de Europeaan en een Afrikaan.

261
00:11:09,000 --> 00:11:12,000
Dan komt

262
00:11:12,000 --> 00:11:14,000
een Neanderthaler significant vaker overeen met de Europeaan

263
00:11:14,000 --> 00:11:16,000
dan met de Afrikaan.

264
00:11:16,000 --> 00:11:19,000
Hetzelfde geldt als we kijken naar een Chinees

265
00:11:19,000 --> 00:11:21,000
en een Afrikaan.

266
00:11:21,000 --> 00:11:25,000
De Neanderthaler zal vaker overeenkomen met de Chinees.

267
00:11:25,000 --> 00:11:27,000
Dit kan ook verrassend zijn

268
00:11:27,000 --> 00:11:29,000
omdat de Neanderthalers nooit in China waren.

269
00:11:29,000 --> 00:11:33,000
Het model dat we hebben voorgesteld om dit uit te leggen

270
00:11:33,000 --> 00:11:35,000
is dat wanneer de moderne mens uit Afrika kwam

271
00:11:35,000 --> 00:11:38,000
ongeveer 100.000 jaar geleden,

272
00:11:38,000 --> 00:11:40,000
ze Neanderthalers tegenkwamen.

273
00:11:40,000 --> 00:11:43,000
Vermoedelijk eerst in het Midden-Oosten

274
00:11:43,000 --> 00:11:45,000
waar Neanderthalers woonden.

275
00:11:45,000 --> 00:11:47,000
Nadat ze zich dan met elkaar vermengden,

276
00:11:47,000 --> 00:11:49,000
namen die moderne mensen,

277
00:11:49,000 --> 00:11:51,000
de voorouders

278
00:11:51,000 --> 00:11:53,000
van iedereen buiten Afrika,

279
00:11:53,000 --> 00:11:56,000
deze Neanderthalercomponent met zich mee in hun genoom

280
00:11:56,000 --> 00:11:58,000
naar de rest van de wereld.

281
00:11:58,000 --> 00:12:01,000
Zodat vandaag de dag de mensen buiten Afrika

282
00:12:01,000 --> 00:12:04,000
ongeveer twee en een half procent van hun DNA

283
00:12:04,000 --> 00:12:06,000
van de Neanderthalers hebben.

284
00:12:06,000 --> 00:12:09,000
Nu hebben we een Neanderthalergenoom

285
00:12:09,000 --> 00:12:11,000
als referentiepunt

286
00:12:11,000 --> 00:12:13,000
en de technologieën

287
00:12:13,000 --> 00:12:15,000
om oude restanten te onderzoeken

288
00:12:15,000 --> 00:12:17,000
en het DNA te extraheren.

289
00:12:17,000 --> 00:12:21,000
We kunnen nu beginnen om deze kennis elders in de wereld toe te passen.

290
00:12:21,000 --> 00:12:24,000
Voor het eerst hebben we dat gedaan in Zuid-Siberië

291
00:12:24,000 --> 00:12:26,000
in het Altai gebergte

292
00:12:26,000 --> 00:12:28,000
op een plaats Denisova genaamd.

293
00:12:28,000 --> 00:12:30,000
In een grotsite op deze berg hier,

294
00:12:30,000 --> 00:12:33,000
vonden archeologen in 2008

295
00:12:33,000 --> 00:12:35,000
een heel klein stukje bot -

296
00:12:35,000 --> 00:12:37,000
dit is er een kopie van -

297
00:12:37,000 --> 00:12:41,000
uit het laatste kootje

298
00:12:41,000 --> 00:12:44,000
van een pink van een mens.

299
00:12:44,000 --> 00:12:46,000
Het was goed genoeg bewaard gebleven

300
00:12:46,000 --> 00:12:49,000
om het DNA van deze persoon te bepalen.

301
00:12:49,000 --> 00:12:51,000
Eigenlijk zelfs beter

302
00:12:51,000 --> 00:12:53,000
dan voor de Neanderthalers.

303
00:12:53,000 --> 00:12:55,000
We begonnen dit DNA te vergelijken met het Neanderthalergenoom

304
00:12:55,000 --> 00:12:58,000
en met dat van de huidige mens.

305
00:12:58,000 --> 00:13:00,000
We vonden dat de DNA-sequenties van deze persoon

306
00:13:00,000 --> 00:13:03,000
een gemeenschappelijke oorsprong

307
00:13:03,000 --> 00:13:07,000
hadden met die van de Neanderthalers van rond 640.000 jaar geleden.

308
00:13:07,000 --> 00:13:10,000
Verder terug, zo’n 800.000 jaar geleden,

309
00:13:10,000 --> 00:13:12,000
is er een gemeenschappelijke oorsprong

310
00:13:12,000 --> 00:13:14,000
met de huidige mensen.

311
00:13:14,000 --> 00:13:16,000
Deze persoon is dus afkomstig van een populatie

312
00:13:16,000 --> 00:13:19,000
van dezelfde oorsprong als de Neanderthalers,

313
00:13:19,000 --> 00:13:22,000
maar ver terug en na een lange onafhankelijke geschiedenis.

314
00:13:22,000 --> 00:13:24,000
We noemen deze groep van mensen

315
00:13:24,000 --> 00:13:26,000
die we dan voor het eerst beschreven

316
00:13:26,000 --> 00:13:28,000
aan de hand van dit kleine, piepkleine stukje bot,

317
00:13:28,000 --> 00:13:30,000
de Denisovans,

318
00:13:30,000 --> 00:13:33,000
naar de plaats waar ze voor het eerst werden beschreven.

319
00:13:33,000 --> 00:13:36,000
We kunnen dan dezelfde vragen stellen over de Denisovans

320
00:13:36,000 --> 00:13:38,000
als over de Neanderthalers:

321
00:13:38,000 --> 00:13:42,000
hebben ze zich vermengd met de voorouders van de huidige mensen?

322
00:13:42,000 --> 00:13:44,000
Als we die vraag stellen,

323
00:13:44,000 --> 00:13:46,000
en het Denisovangenoom vergelijken

324
00:13:46,000 --> 00:13:48,000
met mensen van over de hele wereld,

325
00:13:48,000 --> 00:13:50,000
vinden we verrassend genoeg

326
00:13:50,000 --> 00:13:52,000
geen bewijs van Denisovan-DNA

327
00:13:52,000 --> 00:13:57,000
bij alle mensen vandaag in de buurt van Siberië.

328
00:13:57,000 --> 00:13:59,000
Maar we vinden het terug in Papoea-Nieuw-Guinea

329
00:13:59,000 --> 00:14:03,000
en in andere eilanden in Melanesië en de Pacific.

330
00:14:03,000 --> 00:14:05,000
Dit betekent waarschijnlijk

331
00:14:05,000 --> 00:14:08,000
dat deze Denisovans meer verspreid waren in het verleden,

332
00:14:08,000 --> 00:14:11,000
omdat we niet denken dat de voorouders van Melanesiërs

333
00:14:11,000 --> 00:14:13,000
ooit in Siberië waren.

334
00:14:13,000 --> 00:14:15,000
Door het bestuderen van

335
00:14:15,000 --> 00:14:18,000
het genoom van uitgestorven mensen,

336
00:14:18,000 --> 00:14:21,000
beginnen we te komen tot een beeld van hoe de wereld eruit zag

337
00:14:21,000 --> 00:14:24,000
toen de moderne mens uit Afrika kwam.

338
00:14:24,000 --> 00:14:27,000
In het Westen waren er Neanderthalers,

339
00:14:27,000 --> 00:14:29,000
in het Oosten Denisovans -

340
00:14:29,000 --> 00:14:31,000
misschien ook nog andere vormen van mensen

341
00:14:31,000 --> 00:14:33,000
die we nog niet hebben beschreven.

342
00:14:33,000 --> 00:14:36,000
We weten niet precies waar de grenzen tussen deze mensen lagen,

343
00:14:36,000 --> 00:14:38,000
maar we weten dat in Zuid-Siberië

344
00:14:38,000 --> 00:14:40,000
er ooit in het verleden

345
00:14:40,000 --> 00:14:43,000
zowel Neanderthalers als Denisovans waren.

346
00:14:43,000 --> 00:14:46,000
Dan ontstond ergens in Afrika de moderne mens.

347
00:14:46,000 --> 00:14:49,000
Hij verliet Afrika, vermoedelijk naar het Midden-Oosten.

348
00:14:49,000 --> 00:14:52,000
Ze ontmoeten de Neanderthalers, vermengden zich met hen

349
00:14:52,000 --> 00:14:55,000
en verspreidden zich verder over de hele wereld.

350
00:14:55,000 --> 00:14:58,000
Ergens in Zuidoost-Azië

351
00:14:58,000 --> 00:15:00,000
ontmoetten ze de Denisovans en vermengden zich met hen

352
00:15:00,000 --> 00:15:03,000
en reisden verder naar de Stille Oceaan.

353
00:15:03,000 --> 00:15:06,000
Deze vroegere vormen van de mens verdwenen

354
00:15:06,000 --> 00:15:09,000
maar ze leven vandaag een klein beetje verder

355
00:15:09,000 --> 00:15:11,000
in sommigen van ons -

356
00:15:11,000 --> 00:15:14,000
doordat mensen buiten Afrika twee en een half procent

357
00:15:14,000 --> 00:15:16,000
van hun DNA van de Neanderthalers hebben

358
00:15:16,000 --> 00:15:18,000
en mensen in Melanesië

359
00:15:18,000 --> 00:15:21,000
ongeveer een extra vijf procent

360
00:15:21,000 --> 00:15:24,000
van de Denisovans.

361
00:15:24,000 --> 00:15:26,000
Betekent dat dan dat er

362
00:15:26,000 --> 00:15:28,000
een aantal absolute verschillen zijn

363
00:15:28,000 --> 00:15:31,000
tussen de mensen buiten Afrika en binnen Afrika

364
00:15:31,000 --> 00:15:33,000
doordat mensen buiten Afrika

365
00:15:33,000 --> 00:15:35,000
deze oude component van deze uitgestorven vormen

366
00:15:35,000 --> 00:15:37,000
van de mens in hun genoom hebben,

367
00:15:37,000 --> 00:15:39,000
terwijl dat niet zo is voor de Afrikanen?

368
00:15:39,000 --> 00:15:42,000
Nou, ik denk niet dat dat het geval is.

369
00:15:42,000 --> 00:15:44,000
Vermoedelijk ontstond de moderne mens

370
00:15:44,000 --> 00:15:46,000
ergens in Afrika.

371
00:15:46,000 --> 00:15:49,000
Ze verspreidden zich natuurlijk ook over Afrika

372
00:15:49,000 --> 00:15:52,000
en er waren daar ook nog oudere, eerdere vormen van mensen.

373
00:15:52,000 --> 00:15:54,000
Omdat we elders vermengd zijn,

374
00:15:54,000 --> 00:15:56,000
ben ik er vrij zeker van dat op een dag,

375
00:15:56,000 --> 00:15:58,000
wanneer we misschien ook een genoom

376
00:15:58,000 --> 00:16:00,000
van deze eerdere vormen in Afrika zullen hebben gevonden,

377
00:16:00,000 --> 00:16:02,000
we zullen zien dat ze ook vermengd waren

378
00:16:02,000 --> 00:16:05,000
met vroege moderne mensen in Afrika.

379
00:16:06,000 --> 00:16:08,000
Dus kort samengevat:

380
00:16:08,000 --> 00:16:10,000
wat hebben we geleerd van het bestuderen van het genoom

381
00:16:10,000 --> 00:16:12,000
van de huidige mensen

382
00:16:12,000 --> 00:16:14,000
en de uitgestorven mensen?

383
00:16:14,000 --> 00:16:16,000
We leerden misschien wel veel dingen,

384
00:16:16,000 --> 00:16:21,000
maar een ding dat ik belangrijk vind om te vermelden, is

385
00:16:21,000 --> 00:16:24,000
de les dat we ons altijd hebben vermengd.

386
00:16:24,000 --> 00:16:26,000
We hebben ons vermengd met deze eerdere vormen van mensen,

387
00:16:26,000 --> 00:16:28,000
waar we ze ook ontmoetten,

388
00:16:28,000 --> 00:16:32,000
en we vermengden ons sinds die tijd altijd met elkaar.

389
00:16:32,000 --> 00:16:34,000
Dank voor jullie aandacht.

390
00:16:34,000 --> 00:16:40,000
(Applaus)