1
00:00:00,000 --> 00:00:03,000
Hôm nay tôi muốn nói chuyện với các bạn về bộ não con người,

2
00:00:03,000 --> 00:00:05,000
đối tượng nghiên cứu của chúng tôi ở Đại học California.

3
00:00:05,000 --> 00:00:07,000
Hãy dành một giây thôi để suy nghĩ về vấn đề này.

4
00:00:07,000 --> 00:00:10,000
Đây là một tảng thịt, nặng chừng 3 pounds,

5
00:00:10,000 --> 00:00:12,000
mà bạn có thể cầm trong lòng bàn tay.

6
00:00:12,000 --> 00:00:16,000
Nhưng nó có thể chiêm nghiệm cái bao la giữa những vì sao.

7
00:00:16,000 --> 00:00:18,000
Nó có thể chiêm nghiệm ý nghĩa của sự vô hạn,

8
00:00:18,000 --> 00:00:21,000
tự hỏi ý nghĩa của sự tồn tại của chính nó,

9
00:00:21,000 --> 00:00:23,000
và về bản chất của Chúa Trời.

10
00:00:23,000 --> 00:00:25,000
Và đây thật sự là vật thể đáng kinh ngạc nhất của thế giới này.

11
00:00:25,000 --> 00:00:28,000
Nó là bí ẩn lớn nhất thách thức loài người:

12
00:00:28,000 --> 00:00:30,000
Làm sao có được tất cả sự kì diệu này?

13
00:00:30,000 --> 00:00:32,000
Vâng, bộ não, như các bạn biết đấy, cấu tạo từ các nơ-ron.

14
00:00:32,000 --> 00:00:34,000
Ở đây chúng ta thấy các nơ-ron.

15
00:00:34,000 --> 00:00:37,000
Có 100 tỉ nơ-ron trong bộ não người trưởng thành.

16
00:00:37,000 --> 00:00:40,000
Và mỗi nơ-ron có khoảng 1 000 tới 10 000 điểm tiếp xúc

17
00:00:40,000 --> 00:00:42,000
với các nơ-ron khác trong não.

18
00:00:42,000 --> 00:00:44,000
Và dựa vào đấy người ta đã tính được

19
00:00:44,000 --> 00:00:47,000
số tổ hợp và chỉnh hợp của hoạt động não bộ

20
00:00:47,000 --> 00:00:50,000
còn vượt quá số hạt cơ bản trong vũ trụ.

21
00:00:50,000 --> 00:00:52,000
Vậy làm sao ta nghiên cứu được bộ não con người?

22
00:00:52,000 --> 00:00:54,000
Một phương pháp là nghiên cứu các bệnh nhân có thương tổn

23
00:00:54,000 --> 00:00:57,000
ở những vùng khác nhau của não bộ, và nghiên cứu xem hành động của họ thay đổi như thế nào.

24
00:00:57,000 --> 00:00:59,000
Đây là điều tôi đã trình bày trong cuộc họp TED lần trước.

25
00:00:59,000 --> 00:01:01,000
Hôm nay tôi sẽ trình bày một hướng tiếp cận khác,

26
00:01:01,000 --> 00:01:03,000
đó là đặt các điện cực vào những phần khác nhau của não,

27
00:01:03,000 --> 00:01:07,000
và ghi lại hoạt động của từng tế bào thần kinh riêng biệt trong não.

28
00:01:07,000 --> 00:01:11,000
Kiểu như là nghe trộm hoạt động của tế bào thần kinh trong não vậy.

29
00:01:11,000 --> 00:01:14,000
Vâng, một phát hiện gần đây

30
00:01:14,000 --> 00:01:16,000
của các nhà nghiên cứu nước Ý, ở Parma,

31
00:01:16,000 --> 00:01:19,000
Giacomo Rizzolatti và đồng nghiệp,

32
00:01:19,000 --> 00:01:21,000
là một nhóm nơ-ron gọi là nơ-ron "gương",

33
00:01:21,000 --> 00:01:24,000
tập trung ở phía trước của não bộ, trong các thùy trước.

34
00:01:24,000 --> 00:01:26,000
Thế này, ở phần trước của não có các nơ-ron

35
00:01:26,000 --> 00:01:29,000
gọi là nơ-ron điều khiển chuyển động bình thường,

36
00:01:29,000 --> 00:01:31,000
mà chúng ta đã biết được 50 năm rồi.

37
00:01:31,000 --> 00:01:34,000
Những nơ-ron này sẽ phát điện khi một người thực hiện một hành động cụ thể nào đó.

38
00:01:34,000 --> 00:01:37,000
Ví dụ như là, nếu tôi làm việc đó, và với tay quơ quả táo.

39
00:01:37,000 --> 00:01:41,000
một nơ-ron điều khiển chuyển động ở phía trước não tôi sẽ phát điện.

40
00:01:41,000 --> 00:01:44,000
Nếu tôi với tay để kéo một vật thể lại, một nơ-ron khác sẽ phát điện

41
00:01:44,000 --> 00:01:46,000
ra lệnh cho tôi kéo vật thể đó lại.

42
00:01:46,000 --> 00:01:48,000
Chúng được gọi là nơ-ron điều khiển chuyển động, đã được biết tới từ lâu rồi.

43
00:01:48,000 --> 00:01:50,000
Nhưng điều Rizzolatti phát hiện ra là

44
00:01:50,000 --> 00:01:52,000
Một nhóm nhỏ trong số các nơ-ron này,

45
00:01:52,000 --> 00:01:54,000
chừng 20%, cũng sẽ phát điện

46
00:01:54,000 --> 00:01:57,000
khi ta nhìn vào ai đó đang thực hiện hành động giống như thế.

47
00:01:57,000 --> 00:02:00,000
Vậy nên, cái nơ-ron này phát điện khi tôi với tay quơ cái gì đó,

48
00:02:00,000 --> 00:02:03,000
nhưng nó cũng sẽ phát điện ngay cả khi tôi thấy Joe với tay quơ cái gì đó.

49
00:02:03,000 --> 00:02:05,000
Và điều này thật sự đáng kinh ngạc.

50
00:02:05,000 --> 00:02:07,000
Vì cũng như là cái nơ-ron này đang thu nhận

51
00:02:07,000 --> 00:02:09,000
góc nhìn của người khác vậy.

52
00:02:09,000 --> 00:02:13,000
Như là cái nơ-ron ấy đang thực hiện mô phỏng hiện thực ảo

53
00:02:13,000 --> 00:02:15,000
của hành động của người kia.

54
00:02:15,000 --> 00:02:18,000
Thế ý nghĩa của những nơ-ron gương này là gì?

55
00:02:18,000 --> 00:02:21,000
Thứ nhất, nhất định chúng có liên quan tới các thứ như là bắt chước và làm theo.

56
00:02:21,000 --> 00:02:24,000
Bởi vì để bắt chước một hành động phức tạp

57
00:02:24,000 --> 00:02:27,000
não của ta cần thu nhận góc nhìn của người khác.

58
00:02:27,000 --> 00:02:29,000
Thế nên, điều này rất quan trọng trong việc bắt chước và làm theo.

59
00:02:29,000 --> 00:02:31,000
Nhưng tại sao điều đó lại quan trọng?

60
00:02:31,000 --> 00:02:34,000
Chúng ta hãy xem slide tiếp theo.

61
00:02:34,000 --> 00:02:37,000
Thế bạn bắt chước như thế nào? Tại sao bắt chước lại quan trọng?

62
00:02:37,000 --> 00:02:39,000
Nơ-ron gương và bắt chước, làm theo.

63
00:02:39,000 --> 00:02:43,000
Bây giờ, hãy xem xét văn hóa, một hiện tượng gọi là văn hóa của loài người.

64
00:02:43,000 --> 00:02:47,000
Nếu ngược dòng thời gian về 75 000 tới 100 000 ngàn năm trước,

65
00:02:47,000 --> 00:02:49,000
hãy nhìn vào quá trình tiến hóa của loài người, hóa ra là

66
00:02:49,000 --> 00:02:52,000
một việc vô cùng quan trọng đã xảy ra vào khoảng 75 000 năm trước.

67
00:02:52,000 --> 00:02:54,000
Đó là sự xuất hiện bất ngờ và lan truyền nhanh chóng

68
00:02:54,000 --> 00:02:57,000
của một số kĩ năng chỉ riêng con người mới có

69
00:02:57,000 --> 00:02:59,000
như là sử dụng công cụ,

70
00:02:59,000 --> 00:03:02,000
sử dụng lửa, sử dụng nơi trú ẩn, và dĩ nhiên là ngôn ngữ,

71
00:03:02,000 --> 00:03:04,000
và khả năng đọc được suy nghĩ của người khác

72
00:03:04,000 --> 00:03:06,000
và suy diễn hành động của người đó.

73
00:03:06,000 --> 00:03:08,000
Tất cả những việc đó xảy ra tương đối nhanh chóng.

74
00:03:08,000 --> 00:03:11,000
Dù rằng bộ não người đã đạt kích thước hiện tại

75
00:03:11,000 --> 00:03:13,000
khoảng ba hay bốn ngàn năm trước,

76
00:03:13,000 --> 00:03:15,000
100 000 năm trước tất cả những sự kiện này diễn ra rất, rất nhanh.

77
00:03:15,000 --> 00:03:18,000
Và tôi dám khẳng định điều xảy ra

78
00:03:18,000 --> 00:03:21,000
là sự xuất hiện đột ngột của hệ nơ-ron gương tinh vi,

79
00:03:21,000 --> 00:03:23,000
cho phép ta bắt chước và làm theo hành động của người khác.

80
00:03:23,000 --> 00:03:27,000
Thế nên khi một người trong nhóm tình cờ khám phá ra,

81
00:03:27,000 --> 00:03:30,000
ví dụ như là cách dùng lửa,

82
00:03:30,000 --> 00:03:32,000
hay cách sử dụng một loại công cụ nào đó, khám phá ấy thay vì chìm vào quên lãng

83
00:03:32,000 --> 00:03:35,000
thì lại được lan rộng nhanh chóng khắp cả quần thể,

84
00:03:35,000 --> 00:03:38,000
hoặc được truyền qua các thế hệ.

85
00:03:38,000 --> 00:03:40,000
Điều này khiến quá trình tiến hóa nghe giống như là học thuyết Lamarck,

86
00:03:40,000 --> 00:03:42,000
hơn là Darwin.

87
00:03:42,000 --> 00:03:45,000
Học thuyết tiến hóa Darwin rất chậm chạp, cần hàng trăm ngàn năm.

88
00:03:45,000 --> 00:03:47,000
Để tiến hóa bộ lông, một con gấu Bắc cực

89
00:03:47,000 --> 00:03:50,000
cần hàng ngàn thế hệ, có lẽ là 100 000 năm.

90
00:03:50,000 --> 00:03:53,000
Một con người, một đứa trẻ, có thể chỉ cần xem ba mẹ nó

91
00:03:53,000 --> 00:03:56,000
giết một con gấu Bắc cực khác,

92
00:03:56,000 --> 00:03:59,000
lột da và lấy da và lông gấu để mặc,

93
00:03:59,000 --> 00:04:01,000
và học tất cả chỉ trong một bước. Điều mà con gấu Bắc Cực

94
00:04:01,000 --> 00:04:03,000
cần 100 000 năm để học,

95
00:04:03,000 --> 00:04:06,000
đứa bé có thể học trong 5 phút, có thể là 10 phút.

96
00:04:06,000 --> 00:04:08,000
Và một khi đã được học rồi, điều này sẽ lan ra

97
00:04:08,000 --> 00:04:11,000
theo cấp số nhân khắp quần thể.

98
00:04:11,000 --> 00:04:14,000
Đây là cái căn bản. Việc bắt chước các kĩ năng phức tạp

99
00:04:14,000 --> 00:04:17,000
là cái mà ta gọi là văn hóa và cội nguồn của văn minh nhân loại.

100
00:04:17,000 --> 00:04:19,000
Có một loại nơ-ron gương khác,

101
00:04:19,000 --> 00:04:21,000
cần cho một việc khá là khác.

102
00:04:21,000 --> 00:04:23,000
Cũng như là có nơ-ron gương cho hành động,

103
00:04:23,000 --> 00:04:26,000
ta có các nơ-ron gương cho xúc giác.

104
00:04:26,000 --> 00:04:28,000
Nói cách khác, nếu ai đó chạm vào tôi,

105
00:04:28,000 --> 00:04:30,000
tay tôi, nơ-ron trong vỏ cảm giác xô-ma

106
00:04:30,000 --> 00:04:32,000
trong vùng cảm giác của não bộ phát điện.

107
00:04:32,000 --> 00:04:35,000
Nhưng cũng nơ-ron ấy, trong một số trường hợp, sẽ phát điện

108
00:04:35,000 --> 00:04:37,000
khi tôi chỉ đơn giản là quan sát một người khác đang được chạm vào.

109
00:04:37,000 --> 00:04:40,000
Thế nên, hiện tượng này cũng như đặt mình vào hoàn cảnh người được chạm vào.

110
00:04:40,000 --> 00:04:42,000
Thế là, hầu hết các nơ-ron sẽ phát điện khi tôi bị người khác chạm vào

111
00:04:42,000 --> 00:04:45,000
ở các vị trí khác nhau. Cho mỗi vị trí khác nhau có những nơ-ron khác nhau.

112
00:04:45,000 --> 00:04:47,000
Nhưng một nhóm nhỏ trong chúng sẽ phát điện ngay cả khi tôi quan sát người khác

113
00:04:47,000 --> 00:04:49,000
bị chạm vào cùng một chỗ.

114
00:04:49,000 --> 00:04:51,000
Thế nên, ở đây ta có nơ-ron

115
00:04:51,000 --> 00:04:53,000
chuyên để cho ta thấu cảm.

116
00:04:53,000 --> 00:04:56,000
Câu hỏi đặt ra ở đây là: nếu tôi đơn giản chỉ quan sát một người bị chạm vào thôi,

117
00:04:56,000 --> 00:05:00,000
tại sao tôi lại không bị lẫn lộn và cảm giác chính tôi cũng bị chạm vào

118
00:05:00,000 --> 00:05:02,000
khi mà thấy người khác bị chạm vào chứ?

119
00:05:02,000 --> 00:05:06,000
Ý tôi là, tôi có thể đặt mình vào hoàn cảnh người kia, nhưng tôi không cảm thấy mình bị chạm vào thật.

120
00:05:06,000 --> 00:05:08,000
Đó là vì ta có các thụ thể trong da,

121
00:05:08,000 --> 00:05:10,000
các thụ thể sờ và thụ thể cơn đau, dẫn vào trong não

122
00:05:10,000 --> 00:05:13,000
và nói là "Đừng lo, không phải cơ thể ta đang bị sờ đâu.

123
00:05:13,000 --> 00:05:16,000
Thế nên, cứ tự nhiên đặt mình vào hoàn cảnh người kia,

124
00:05:16,000 --> 00:05:18,000
nhưng không tự cảm thấy mình bị sờ,

125
00:05:18,000 --> 00:05:20,000
nếu không anh sẽ nhầm lẫn loạn cả lên đấy."

126
00:05:20,000 --> 00:05:22,000
Cho nên có tín hiệu phản hồi

127
00:05:22,000 --> 00:05:24,000
bác bỏ tín hiệu từ nơ-ron gương

128
00:05:24,000 --> 00:05:27,000
khiến cho bạn không cảm thấy mình bị chạm vào.

129
00:05:27,000 --> 00:05:30,000
Nhưng nếu không có cánh tay, đơn giản như là bạn làm tê tay tôi

130
00:05:30,000 --> 00:05:32,000
bằng cách tiêm một mũi vào tay,

131
00:05:32,000 --> 00:05:34,000
làm tê liệt dây thần kinh vai gáy, khiến cho cánh tay tê liêt,

132
00:05:34,000 --> 00:05:36,000
và không có cảm giác gì nữa,

133
00:05:36,000 --> 00:05:38,000
nếu bây giờ tôi thấy bạn bị chạm vào,

134
00:05:38,000 --> 00:05:40,000
tôi thật sự cũng thấy mình bị chạm vào tay.

135
00:05:40,000 --> 00:05:42,000
Nói cách khác, bạn đã làm tiêu biến vách ngăn

136
00:05:42,000 --> 00:05:44,000
giữa bạn và những con người khác.

137
00:05:44,000 --> 00:05:47,000
Thế nên, tôi gọi chúng là nơ-ron Gandhi, hay nơ-ron thấu cảm.

138
00:05:47,000 --> 00:05:48,000
(Cười)

139
00:05:48,000 --> 00:05:51,000
Và đây không phải là điều trừu tượng khó hiểu gì.

140
00:05:51,000 --> 00:05:53,000
Tất cả những thứ ngăn chia giữa bạn và gã kia,

141
00:05:53,000 --> 00:05:55,000
người kia, là da của bạn.

142
00:05:55,000 --> 00:05:59,000
Bỏ da đi, bạn sẽ cùng cảm thấy bị chạm với người kia trong tâm trí.

143
00:05:59,000 --> 00:06:02,000
Bạn đã làm tiêu biến vách ngăn giữa bạn và những người khác.

144
00:06:02,000 --> 00:06:04,000
Và điều này, tất nhiên, là nền tảng của hầu hết triết học phương Đông,

145
00:06:04,000 --> 00:06:07,000
rằng không có cá nhân tồn tại độc lập thật sự,

146
00:06:07,000 --> 00:06:09,000
tách xa khỏi mọi người khác, nghiên cứu thế giới,

147
00:06:09,000 --> 00:06:11,000
nghiên cứu mọi người khác.

148
00:06:11,000 --> 00:06:14,000
Thực tế là, các bạn không chỉ kết nối với nhau qua Facebook và mạng Internet,

149
00:06:14,000 --> 00:06:17,000
mà còn kết nối với nhau bằng nơ-ron theo đúng nghĩa đen.

150
00:06:17,000 --> 00:06:20,000
Có hàng dãy nơ-ron quanh khán phòng này, trò chuyện với nhau.

151
00:06:20,000 --> 00:06:22,000
Và không có sự tách bạch rõ ràng

152
00:06:22,000 --> 00:06:24,000
giữa ý thức của bạn và ý thức của ai đó khác.

153
00:06:24,000 --> 00:06:26,000
Và đây không chỉ là triết học nhảm nhí.

154
00:06:26,000 --> 00:06:29,000
Nó khởi nguồn từ kiến thức ta biết về khoa học thần kinh.

155
00:06:29,000 --> 00:06:32,000
Thế nên, bạn có một bệnh nhân với một chiếc cẳng 'ma.' Nghĩa là nếu cánh tay thật đã bị cưa đi

156
00:06:32,000 --> 00:06:34,000
chỉ còn lại 'bóng ma' cảm giác, và bạn xem một ai đó

157
00:06:34,000 --> 00:06:36,000
bị chạm vào, bạn cũng cảm thấy thế trong cánh tay 'ma'.

158
00:06:36,000 --> 00:06:38,000
Điều đáng kinh ngạc ở đây là,

159
00:06:38,000 --> 00:06:41,000
Nếu bạn thấy đau ở cánh tay 'ma', bạn sẽ bóp chặt tay người kia,

160
00:06:41,000 --> 00:06:43,000
mát-xa tay người kia,

161
00:06:43,000 --> 00:06:45,000
để cánh tay 'ma' đỡ đau,

162
00:06:45,000 --> 00:06:47,000
gần như là nơ-ron

163
00:06:47,000 --> 00:06:49,000
cảm thấy dễ chịu hơn chỉ bằng cách

164
00:06:49,000 --> 00:06:51,000
quan sát ai đó khác được mát-xa.

165
00:06:51,000 --> 00:06:54,000
Thế nên, ở đây bạn thấy slide cuối cùng của tôi.

166
00:06:54,000 --> 00:06:56,000
Lâu lắm rồi người ta vẫn coi khoa học

167
00:06:56,000 --> 00:06:58,000
và xã hội là các môn riêng biệt.

168
00:06:58,000 --> 00:07:01,000
C.P. Snow nói về 2 thế giới đó như thế này:

169
00:07:01,000 --> 00:07:03,000
một bên là khoa học, một bên là xã hội;

170
00:07:03,000 --> 00:07:05,000
hai thế giới đó không bao giờ giao nhau.

171
00:07:05,000 --> 00:07:07,000
Thế nên, tôi dám nói hệ nơ-ron gương là nền tảng cho giao điểm,

172
00:07:07,000 --> 00:07:10,000
cho phép bạn nghĩ lại về những vấn đề như là ý thức,

173
00:07:10,000 --> 00:07:12,000
cách thể hiện bản thân,

174
00:07:12,000 --> 00:07:14,000
điều gì ngăn chia giữa bạn và những con người khác,

175
00:07:14,000 --> 00:07:16,000
điều gì cho phép bạn thấu cảm với những người khác,

176
00:07:16,000 --> 00:07:19,000
và ngay cả những thứ như là sự xuất hiện của văn hóa và văn minh nhân loại,

177
00:07:19,000 --> 00:07:21,000
điều duy chỉ con người mới có. Tôi xin cám ơn.

178
00:07:21,000 --> 00:07:23,000
(Vỗ tay)