0:00:00.000,0:00:03.000
Hôm nay tôi muốn nói chuyện với các bạn về bộ não con người,

0:00:03.000,0:00:05.000
đối tượng nghiên cứu của chúng tôi ở Đại học California.

0:00:05.000,0:00:07.000
Hãy dành một giây thôi để suy nghĩ về vấn đề này.

0:00:07.000,0:00:10.000
Đây là một tảng thịt, nặng chừng 3 pounds,

0:00:10.000,0:00:12.000
mà bạn có thể cầm trong lòng bàn tay.

0:00:12.000,0:00:16.000
Nhưng nó có thể chiêm nghiệm cái bao la giữa những vì sao.

0:00:16.000,0:00:18.000
Nó có thể chiêm nghiệm ý nghĩa của sự vô hạn,

0:00:18.000,0:00:21.000
tự hỏi ý nghĩa của sự tồn tại của chính nó,

0:00:21.000,0:00:23.000
và về bản chất của Chúa Trời.

0:00:23.000,0:00:25.000
Và đây thật sự là vật thể đáng kinh ngạc nhất của thế giới này.

0:00:25.000,0:00:28.000
Nó là bí ẩn lớn nhất thách thức loài người:

0:00:28.000,0:00:30.000
Làm sao có được tất cả sự kì diệu này?

0:00:30.000,0:00:32.000
Vâng, bộ não, như các bạn biết đấy, cấu tạo từ các nơ-ron.

0:00:32.000,0:00:34.000
Ở đây chúng ta thấy các nơ-ron.

0:00:34.000,0:00:37.000
Có 100 tỉ nơ-ron trong bộ não người trưởng thành.

0:00:37.000,0:00:40.000
Và mỗi nơ-ron có khoảng 1 000 tới 10 000 điểm tiếp xúc

0:00:40.000,0:00:42.000
với các nơ-ron khác trong não.

0:00:42.000,0:00:44.000
Và dựa vào đấy người ta đã tính được

0:00:44.000,0:00:47.000
số tổ hợp và chỉnh hợp của hoạt động não bộ

0:00:47.000,0:00:50.000
còn vượt quá số hạt cơ bản trong vũ trụ.

0:00:50.000,0:00:52.000
Vậy làm sao ta nghiên cứu được bộ não con người?

0:00:52.000,0:00:54.000
Một phương pháp là nghiên cứu các bệnh nhân có thương tổn

0:00:54.000,0:00:57.000
ở những vùng khác nhau của não bộ, và nghiên cứu xem hành động của họ thay đổi như thế nào.

0:00:57.000,0:00:59.000
Đây là điều tôi đã trình bày trong cuộc họp TED lần trước.

0:00:59.000,0:01:01.000
Hôm nay tôi sẽ trình bày một hướng tiếp cận khác,

0:01:01.000,0:01:03.000
đó là đặt các điện cực vào những phần khác nhau của não,

0:01:03.000,0:01:07.000
và ghi lại hoạt động của từng tế bào thần kinh riêng biệt trong não.

0:01:07.000,0:01:11.000
Kiểu như là nghe trộm hoạt động của tế bào thần kinh trong não vậy.

0:01:11.000,0:01:14.000
Vâng, một phát hiện gần đây

0:01:14.000,0:01:16.000
của các nhà nghiên cứu nước Ý, ở Parma,

0:01:16.000,0:01:19.000
Giacomo Rizzolatti và đồng nghiệp,

0:01:19.000,0:01:21.000
là một nhóm nơ-ron gọi là nơ-ron "gương",

0:01:21.000,0:01:24.000
tập trung ở phía trước của não bộ, trong các thùy trước.

0:01:24.000,0:01:26.000
Thế này, ở phần trước của não có các nơ-ron

0:01:26.000,0:01:29.000
gọi là nơ-ron điều khiển chuyển động bình thường,

0:01:29.000,0:01:31.000
mà chúng ta đã biết được 50 năm rồi.

0:01:31.000,0:01:34.000
Những nơ-ron này sẽ phát điện khi một người thực hiện một hành động cụ thể nào đó.

0:01:34.000,0:01:37.000
Ví dụ như là, nếu tôi làm việc đó, và với tay quơ quả táo.

0:01:37.000,0:01:41.000
một nơ-ron điều khiển chuyển động ở phía trước não tôi sẽ phát điện.

0:01:41.000,0:01:44.000
Nếu tôi với tay để kéo một vật thể lại, một nơ-ron khác sẽ phát điện

0:01:44.000,0:01:46.000
ra lệnh cho tôi kéo vật thể đó lại.

0:01:46.000,0:01:48.000
Chúng được gọi là nơ-ron điều khiển chuyển động, đã được biết tới từ lâu rồi.

0:01:48.000,0:01:50.000
Nhưng điều Rizzolatti phát hiện ra là

0:01:50.000,0:01:52.000
Một nhóm nhỏ trong số các nơ-ron này,

0:01:52.000,0:01:54.000
chừng 20%, cũng sẽ phát điện

0:01:54.000,0:01:57.000
khi ta nhìn vào ai đó đang thực hiện hành động giống như thế.

0:01:57.000,0:02:00.000
Vậy nên, cái nơ-ron này phát điện khi tôi với tay quơ cái gì đó,

0:02:00.000,0:02:03.000
nhưng nó cũng sẽ phát điện ngay cả khi tôi thấy Joe với tay quơ cái gì đó.

0:02:03.000,0:02:05.000
Và điều này thật sự đáng kinh ngạc.

0:02:05.000,0:02:07.000
Vì cũng như là cái nơ-ron này đang thu nhận

0:02:07.000,0:02:09.000
góc nhìn của người khác vậy.

0:02:09.000,0:02:13.000
Như là cái nơ-ron ấy đang thực hiện mô phỏng hiện thực ảo

0:02:13.000,0:02:15.000
của hành động của người kia.

0:02:15.000,0:02:18.000
Thế ý nghĩa của những nơ-ron gương này là gì?

0:02:18.000,0:02:21.000
Thứ nhất, nhất định chúng có liên quan tới các thứ như là bắt chước và làm theo.

0:02:21.000,0:02:24.000
Bởi vì để bắt chước một hành động phức tạp

0:02:24.000,0:02:27.000
não của ta cần thu nhận góc nhìn của người khác.

0:02:27.000,0:02:29.000
Thế nên, điều này rất quan trọng trong việc bắt chước và làm theo.

0:02:29.000,0:02:31.000
Nhưng tại sao điều đó lại quan trọng?

0:02:31.000,0:02:34.000
Chúng ta hãy xem slide tiếp theo.

0:02:34.000,0:02:37.000
Thế bạn bắt chước như thế nào? Tại sao bắt chước lại quan trọng?

0:02:37.000,0:02:39.000
Nơ-ron gương và bắt chước, làm theo.

0:02:39.000,0:02:43.000
Bây giờ, hãy xem xét văn hóa, một hiện tượng gọi là văn hóa của loài người.

0:02:43.000,0:02:47.000
Nếu ngược dòng thời gian về 75 000 tới 100 000 ngàn năm trước,

0:02:47.000,0:02:49.000
hãy nhìn vào quá trình tiến hóa của loài người, hóa ra là

0:02:49.000,0:02:52.000
một việc vô cùng quan trọng đã xảy ra vào khoảng 75 000 năm trước.

0:02:52.000,0:02:54.000
Đó là sự xuất hiện bất ngờ và lan truyền nhanh chóng

0:02:54.000,0:02:57.000
của một số kĩ năng chỉ riêng con người mới có

0:02:57.000,0:02:59.000
như là sử dụng công cụ,

0:02:59.000,0:03:02.000
sử dụng lửa, sử dụng nơi trú ẩn, và dĩ nhiên là ngôn ngữ,

0:03:02.000,0:03:04.000
và khả năng đọc được suy nghĩ của người khác

0:03:04.000,0:03:06.000
và suy diễn hành động của người đó.

0:03:06.000,0:03:08.000
Tất cả những việc đó xảy ra tương đối nhanh chóng.

0:03:08.000,0:03:11.000
Dù rằng bộ não người đã đạt kích thước hiện tại

0:03:11.000,0:03:13.000
khoảng ba hay bốn ngàn năm trước,

0:03:13.000,0:03:15.000
100 000 năm trước tất cả những sự kiện này diễn ra rất, rất nhanh.

0:03:15.000,0:03:18.000
Và tôi dám khẳng định điều xảy ra

0:03:18.000,0:03:21.000
là sự xuất hiện đột ngột của hệ nơ-ron gương tinh vi,

0:03:21.000,0:03:23.000
cho phép ta bắt chước và làm theo hành động của người khác.

0:03:23.000,0:03:27.000
Thế nên khi một người trong nhóm tình cờ khám phá ra,

0:03:27.000,0:03:30.000
ví dụ như là cách dùng lửa,

0:03:30.000,0:03:32.000
hay cách sử dụng một loại công cụ nào đó, khám phá ấy thay vì chìm vào quên lãng

0:03:32.000,0:03:35.000
thì lại được lan rộng nhanh chóng khắp cả quần thể,

0:03:35.000,0:03:38.000
hoặc được truyền qua các thế hệ.

0:03:38.000,0:03:40.000
Điều này khiến quá trình tiến hóa nghe giống như là học thuyết Lamarck,

0:03:40.000,0:03:42.000
hơn là Darwin.

0:03:42.000,0:03:45.000
Học thuyết tiến hóa Darwin rất chậm chạp, cần hàng trăm ngàn năm.

0:03:45.000,0:03:47.000
Để tiến hóa bộ lông, một con gấu Bắc cực

0:03:47.000,0:03:50.000
cần hàng ngàn thế hệ, có lẽ là 100 000 năm.

0:03:50.000,0:03:53.000
Một con người, một đứa trẻ, có thể chỉ cần xem ba mẹ nó

0:03:53.000,0:03:56.000
giết một con gấu Bắc cực khác,

0:03:56.000,0:03:59.000
lột da và lấy da và lông gấu để mặc,

0:03:59.000,0:04:01.000
và học tất cả chỉ trong một bước. Điều mà con gấu Bắc Cực

0:04:01.000,0:04:03.000
cần 100 000 năm để học,

0:04:03.000,0:04:06.000
đứa bé có thể học trong 5 phút, có thể là 10 phút.

0:04:06.000,0:04:08.000
Và một khi đã được học rồi, điều này sẽ lan ra

0:04:08.000,0:04:11.000
theo cấp số nhân khắp quần thể.

0:04:11.000,0:04:14.000
Đây là cái căn bản. Việc bắt chước các kĩ năng phức tạp

0:04:14.000,0:04:17.000
là cái mà ta gọi là văn hóa và cội nguồn của văn minh nhân loại.

0:04:17.000,0:04:19.000
Có một loại nơ-ron gương khác,

0:04:19.000,0:04:21.000
cần cho một việc khá là khác.

0:04:21.000,0:04:23.000
Cũng như là có nơ-ron gương cho hành động,

0:04:23.000,0:04:26.000
ta có các nơ-ron gương cho xúc giác.

0:04:26.000,0:04:28.000
Nói cách khác, nếu ai đó chạm vào tôi,

0:04:28.000,0:04:30.000
tay tôi, nơ-ron trong vỏ cảm giác xô-ma

0:04:30.000,0:04:32.000
trong vùng cảm giác của não bộ phát điện.

0:04:32.000,0:04:35.000
Nhưng cũng nơ-ron ấy, trong một số trường hợp, sẽ phát điện

0:04:35.000,0:04:37.000
khi tôi chỉ đơn giản là quan sát một người khác đang được chạm vào.

0:04:37.000,0:04:40.000
Thế nên, hiện tượng này cũng như đặt mình vào hoàn cảnh người được chạm vào.

0:04:40.000,0:04:42.000
Thế là, hầu hết các nơ-ron sẽ phát điện khi tôi bị người khác chạm vào

0:04:42.000,0:04:45.000
ở các vị trí khác nhau. Cho mỗi vị trí khác nhau có những nơ-ron khác nhau.

0:04:45.000,0:04:47.000
Nhưng một nhóm nhỏ trong chúng sẽ phát điện ngay cả khi tôi quan sát người khác

0:04:47.000,0:04:49.000
bị chạm vào cùng một chỗ.

0:04:49.000,0:04:51.000
Thế nên, ở đây ta có nơ-ron

0:04:51.000,0:04:53.000
chuyên để cho ta thấu cảm.

0:04:53.000,0:04:56.000
Câu hỏi đặt ra ở đây là: nếu tôi đơn giản chỉ quan sát một người bị chạm vào thôi,

0:04:56.000,0:05:00.000
tại sao tôi lại không bị lẫn lộn và cảm giác chính tôi cũng bị chạm vào

0:05:00.000,0:05:02.000
khi mà thấy người khác bị chạm vào chứ?

0:05:02.000,0:05:06.000
Ý tôi là, tôi có thể đặt mình vào hoàn cảnh người kia, nhưng tôi không cảm thấy mình bị chạm vào thật.

0:05:06.000,0:05:08.000
Đó là vì ta có các thụ thể trong da,

0:05:08.000,0:05:10.000
các thụ thể sờ và thụ thể cơn đau, dẫn vào trong não

0:05:10.000,0:05:13.000
và nói là "Đừng lo, không phải cơ thể ta đang bị sờ đâu.

0:05:13.000,0:05:16.000
Thế nên, cứ tự nhiên đặt mình vào hoàn cảnh người kia,

0:05:16.000,0:05:18.000
nhưng không tự cảm thấy mình bị sờ,

0:05:18.000,0:05:20.000
nếu không anh sẽ nhầm lẫn loạn cả lên đấy."

0:05:20.000,0:05:22.000
Cho nên có tín hiệu phản hồi

0:05:22.000,0:05:24.000
bác bỏ tín hiệu từ nơ-ron gương

0:05:24.000,0:05:27.000
khiến cho bạn không cảm thấy mình bị chạm vào.

0:05:27.000,0:05:30.000
Nhưng nếu không có cánh tay, đơn giản như là bạn làm tê tay tôi

0:05:30.000,0:05:32.000
bằng cách tiêm một mũi vào tay,

0:05:32.000,0:05:34.000
làm tê liệt dây thần kinh vai gáy, khiến cho cánh tay tê liêt,

0:05:34.000,0:05:36.000
và không có cảm giác gì nữa,

0:05:36.000,0:05:38.000
nếu bây giờ tôi thấy bạn bị chạm vào,

0:05:38.000,0:05:40.000
tôi thật sự cũng thấy mình bị chạm vào tay.

0:05:40.000,0:05:42.000
Nói cách khác, bạn đã làm tiêu biến vách ngăn

0:05:42.000,0:05:44.000
giữa bạn và những con người khác.

0:05:44.000,0:05:47.000
Thế nên, tôi gọi chúng là nơ-ron Gandhi, hay nơ-ron thấu cảm.

0:05:47.000,0:05:48.000
(Cười)

0:05:48.000,0:05:51.000
Và đây không phải là điều trừu tượng khó hiểu gì.

0:05:51.000,0:05:53.000
Tất cả những thứ ngăn chia giữa bạn và gã kia,

0:05:53.000,0:05:55.000
người kia, là da của bạn.

0:05:55.000,0:05:59.000
Bỏ da đi, bạn sẽ cùng cảm thấy bị chạm với người kia trong tâm trí.

0:05:59.000,0:06:02.000
Bạn đã làm tiêu biến vách ngăn giữa bạn và những người khác.

0:06:02.000,0:06:04.000
Và điều này, tất nhiên, là nền tảng của hầu hết triết học phương Đông,

0:06:04.000,0:06:07.000
rằng không có cá nhân tồn tại độc lập thật sự,

0:06:07.000,0:06:09.000
tách xa khỏi mọi người khác, nghiên cứu thế giới,

0:06:09.000,0:06:11.000
nghiên cứu mọi người khác.

0:06:11.000,0:06:14.000
Thực tế là, các bạn không chỉ kết nối với nhau qua Facebook và mạng Internet,

0:06:14.000,0:06:17.000
mà còn kết nối với nhau bằng nơ-ron theo đúng nghĩa đen.

0:06:17.000,0:06:20.000
Có hàng dãy nơ-ron quanh khán phòng này, trò chuyện với nhau.

0:06:20.000,0:06:22.000
Và không có sự tách bạch rõ ràng

0:06:22.000,0:06:24.000
giữa ý thức của bạn và ý thức của ai đó khác.

0:06:24.000,0:06:26.000
Và đây không chỉ là triết học nhảm nhí.

0:06:26.000,0:06:29.000
Nó khởi nguồn từ kiến thức ta biết về khoa học thần kinh.

0:06:29.000,0:06:32.000
Thế nên, bạn có một bệnh nhân với một chiếc cẳng 'ma.' Nghĩa là nếu cánh tay thật đã bị cưa đi

0:06:32.000,0:06:34.000
chỉ còn lại 'bóng ma' cảm giác, và bạn xem một ai đó

0:06:34.000,0:06:36.000
bị chạm vào, bạn cũng cảm thấy thế trong cánh tay 'ma'.

0:06:36.000,0:06:38.000
Điều đáng kinh ngạc ở đây là,

0:06:38.000,0:06:41.000
Nếu bạn thấy đau ở cánh tay 'ma', bạn sẽ bóp chặt tay người kia,

0:06:41.000,0:06:43.000
mát-xa tay người kia,

0:06:43.000,0:06:45.000
để cánh tay 'ma' đỡ đau,

0:06:45.000,0:06:47.000
gần như là nơ-ron

0:06:47.000,0:06:49.000
cảm thấy dễ chịu hơn chỉ bằng cách

0:06:49.000,0:06:51.000
quan sát ai đó khác được mát-xa.

0:06:51.000,0:06:54.000
Thế nên, ở đây bạn thấy slide cuối cùng của tôi.

0:06:54.000,0:06:56.000
Lâu lắm rồi người ta vẫn coi khoa học

0:06:56.000,0:06:58.000
và xã hội là các môn riêng biệt.

0:06:58.000,0:07:01.000
C.P. Snow nói về 2 thế giới đó như thế này:

0:07:01.000,0:07:03.000
một bên là khoa học, một bên là xã hội;

0:07:03.000,0:07:05.000
hai thế giới đó không bao giờ giao nhau.

0:07:05.000,0:07:07.000
Thế nên, tôi dám nói hệ nơ-ron gương là nền tảng cho giao điểm,

0:07:07.000,0:07:10.000
cho phép bạn nghĩ lại về những vấn đề như là ý thức,

0:07:10.000,0:07:12.000
cách thể hiện bản thân,

0:07:12.000,0:07:14.000
điều gì ngăn chia giữa bạn và những con người khác,

0:07:14.000,0:07:16.000
điều gì cho phép bạn thấu cảm với những người khác,

0:07:16.000,0:07:19.000
và ngay cả những thứ như là sự xuất hiện của văn hóa và văn minh nhân loại,

0:07:19.000,0:07:21.000
điều duy chỉ con người mới có. Tôi xin cám ơn.

0:07:21.000,0:07:23.000
(Vỗ tay)