0:00:00.000,0:00:03.000
Danas ću govoriti o ljudskom mozgu.

0:00:03.000,0:00:05.000
To je ono što istražujemo na Sveučilištu u Kaliforniji.

0:00:05.000,0:00:07.000
Promislite o ovom problemu.

0:00:07.000,0:00:10.000
Radi se o komadu mesa teškom 1,5 kg

0:00:10.000,0:00:12.000
kojeg možete držati na dlanovima svojih ruku.

0:00:12.000,0:00:16.000
Ali on može zamišljati prostranstva međuzvijezdanog prostora.

0:00:16.000,0:00:18.000
Može razmišljati o značenju beskonačnosti,

0:00:18.000,0:00:21.000
postavljati pitanja o svrsi vlastitog postojanja,

0:00:21.000,0:00:23.000
o prirodi Boga.

0:00:23.000,0:00:25.000
I ovo je uistinu najčudnovatija stvar na svijetu.

0:00:25.000,0:00:28.000
To je najveća tajna s kojom se susreću ljudska bića.

0:00:28.000,0:00:30.000
Kako se sve ovo zbiva?

0:00:30.000,0:00:32.000
Mozak je sastavljen od neurona.

0:00:32.000,0:00:34.000
Sada gledamo u neurone.

0:00:34.000,0:00:37.000
Mozak odraslog čovjeka ima 100 milijardi neurona.

0:00:37.000,0:00:40.000
A svaki neuron je s 1.000 do 10.000 veza

0:00:40.000,0:00:42.000
povezan s drugim neuronima u mozgu.

0:00:42.000,0:00:44.000
Na temelju ovoga, izračunali su

0:00:44.000,0:00:47.000
da je broj permutacija i kombinacija u moždanoj aktivnosti

0:00:47.000,0:00:50.000
veći od ukupnog broja elementarnih čestica u svemiru.

0:00:50.000,0:00:52.000
Pa kako onda uopće proučavamo mozak?

0:00:52.000,0:00:54.000
Jedan način je promatranje pacijenata koji imaju

0:00:54.000,0:00:57.000
oštećene dijelove mozga i promjena u njihovom ponašanju.

0:00:57.000,0:00:59.000
O tome sam zadnji put govorio na TEDu.

0:00:59.000,0:01:01.000
Danas ću govoriti o drukčijem načinu koji se svodi

0:01:01.000,0:01:03.000
na postavljanje elektroda u različite dijelove mozga

0:01:03.000,0:01:07.000
i bilježenju aktivnosti pojedinih neurona u mozgu.

0:01:07.000,0:01:11.000
Time "prisluškujemo" aktivnost pojedinih neurona.

0:01:11.000,0:01:14.000
Nedavno se dogodilo otkriće

0:01:14.000,0:01:16.000
u Italiji, u Parmi,

0:01:16.000,0:01:19.000
Giacomo Rizzolatti i suradnici su otkrili grupu neurona

0:01:19.000,0:01:21.000
koju su nazvali "zrcalni" neuroni,

0:01:21.000,0:01:24.000
smještenu u prednjem dijelu mozga, u frontalnim režnjevima.

0:01:24.000,0:01:26.000
Postoje i premotorički neuroni

0:01:26.000,0:01:29.000
smješteni u prednjem dijelu mozga

0:01:29.000,0:01:31.000
otkriveni prije više od 50 godina.

0:01:31.000,0:01:34.000
Ti neuroni se aktiviraju kada osoba izvodi određenu radnju.

0:01:34.000,0:01:37.000
Na primjer, ako ja posegnem za jabukom,

0:01:37.000,0:01:41.000
premotorički neuron će se aktivirati.

0:01:41.000,0:01:44.000
Ako povučem neki predmet, drugi neuron će se aktivirati,

0:01:44.000,0:01:46.000
nalažući mi da povučem taj predmet.

0:01:46.000,0:01:48.000
To su već dugo poznati premotorički neuroni.

0:01:48.000,0:01:50.000
Ali Rizzolatti je otkrio

0:01:50.000,0:01:52.000
da se podskupina ovih neurona,

0:01:52.000,0:01:54.000
oko 20% njih

0:01:54.000,0:01:57.000
aktivira i dok gledam nekog drugog tko izvodi istu radnju.

0:01:57.000,0:02:00.000
Dakle, imamo neuron koji se aktivira dok ja posežem za nečim,

0:02:00.000,0:02:03.000
ali aktivira se i kad gledam Ivana da poseže za nečim.

0:02:03.000,0:02:05.000
Ovo je doista zadivljujuće.

0:02:05.000,0:02:07.000
Zato što ovaj neuron praktički prisvaja

0:02:07.000,0:02:09.000
tuđe gledište.

0:02:09.000,0:02:13.000
Umalo kao da u virtualnoj stvarnosti vrši simulaciju radnje

0:02:13.000,0:02:15.000
koju izvodi ta druga osoba.

0:02:15.000,0:02:18.000
Dakle, što je značaj ovih "zrcalnih" neurona?

0:02:18.000,0:02:21.000
Oni su zasigurno uključeni u postupke poput imitiranjaj i poprimanja.

0:02:21.000,0:02:24.000
Jer da bi imitirao složenu radnju

0:02:24.000,0:02:27.000
moj mozak treba prisvojiti tuđe gledište.

0:02:27.000,0:02:29.000
Prema tome, ovo je važno za imitiranje i poprimanje.

0:02:29.000,0:02:31.000
Ali zašto je to bitno?

0:02:31.000,0:02:34.000
Pogledajmo slijedeći slajd.

0:02:34.000,0:02:37.000
Kako se imitira? Zašto je imitiranje važno?

0:02:37.000,0:02:39.000
"Zrcalni" neuroni i imitiranje, poprimanje.

0:02:39.000,0:02:43.000
Razmotrimo kulturu, fenomen ljudske kulture.

0:02:43.000,0:02:47.000
Ako se vratimo kroz vrijeme 75.000 do 100.000 godina,

0:02:47.000,0:02:49.000
promotrimo evoluciju ljudi, vidjet ćemo

0:02:49.000,0:02:52.000
da se nešto jako bitno dogodilo prije 75.000 godina.

0:02:52.000,0:02:54.000
Dogodila se iznenadna pojava i brzo širenje

0:02:54.000,0:02:57.000
velikog broja vještina, svojstvenih ljudima,

0:02:57.000,0:02:59.000
poput korištenja alata,

0:02:59.000,0:03:02.000
vatre, skloništa i, naravno, razvoj jezika

0:03:02.000,0:03:04.000
i sposobnost čitanja tuđih misli

0:03:04.000,0:03:06.000
i interpretiranja ponašanja te osobe.

0:03:06.000,0:03:08.000
Sve se to dogodilo relativno brzo.

0:03:08.000,0:03:11.000
Iako se veličina ljudskog mozga nije mijenjala

0:03:11.000,0:03:13.000
bar 300.000 do 400.000 godina,

0:03:13.000,0:03:15.000
prije 100.000 godina sve ovo se dogodilo vrlo, vrlo brzo.

0:03:15.000,0:03:18.000
A ja tvrdim da je ono što se zapravo dogodilo

0:03:18.000,0:03:21.000
iznenadna pojava sofisticiranog sustava "zrcalnih" neurona,

0:03:21.000,0:03:23.000
koji je omogućio poprimanje i imitiranje radnji drugih ljudi.

0:03:23.000,0:03:27.000
Tako da kada pojedini član grupe slučajno nešto otkrio,

0:03:27.000,0:03:30.000
na primjer, korištenje vatre,

0:03:30.000,0:03:32.000
ili nekog alata, umjesto da otkriće nestane,

0:03:32.000,0:03:35.000
ono se širilo brzo, horizontalno populacijom

0:03:35.000,0:03:38.000
ili vertikalno, novim naraštajima.

0:03:38.000,0:03:40.000
Ovo je evoluciju učinilo više lamarkističkom

0:03:40.000,0:03:42.000
nego darvinističkom.

0:03:42.000,0:03:45.000
Darvinistička evolucija je spora, potrebne su joj stotine tisuća godina.

0:03:45.000,0:03:47.000
Dok se polarnom medvjedu razvio ogrtač,

0:03:47.000,0:03:50.000
trebalo je tisuće generacije, možda 100.000 godina.

0:03:50.000,0:03:53.000
Ljudsko biće, dijete, može jednostavno promatrati svog roditelja

0:03:53.000,0:03:56.000
dok ubija polarnog medvjeda

0:03:56.000,0:03:59.000
i skida mu kožu da stavi krzno na svoje tijelo,

0:03:59.000,0:04:01.000
i naučiti ovo brzo. Polarnom medvjedu je trebalo

0:04:01.000,0:04:03.000
100,000 godina da "nauči",

0:04:03.000,0:04:06.000
djetetu treba 10 minuta.

0:04:06.000,0:04:08.000
Jednom kad nauči, znanje se širi

0:04:08.000,0:04:11.000
geometrijskom progresijom kroz populaciju.

0:04:11.000,0:04:14.000
Ovo je osnova. Imitacija složenih vještina

0:04:14.000,0:04:17.000
je ono što zovemo kultura, dakle osnova civilizacije.

0:04:17.000,0:04:19.000
Postoji još jedna vrsta zrcalnih neurona,

0:04:19.000,0:04:21.000
uključena u nešto poprilično drugačije.

0:04:21.000,0:04:23.000
A to je -- postoje zrcalni neuroni --

0:04:23.000,0:04:26.000
slično kao što postoje zrcalni neuroni za radnju, postoje i oni za dodir.

0:04:26.000,0:04:28.000
Drugim riječima, ako me netko dodirne za ruku,

0:04:28.000,0:04:30.000
neuron somatozenzornog korteksa

0:04:30.000,0:04:32.000
u osjetnoj regiji mozga se aktivira.

0:04:32.000,0:04:35.000
Ali isti taj neuron se nekad aktivira

0:04:35.000,0:04:37.000
dok samo promatram drugu osobu dok ju se dodiruje.

0:04:37.000,0:04:40.000
Dakle, kao da suosjeća s dugom osobom dok ju dodiruju.

0:04:40.000,0:04:42.000
Znači, većina će se aktivirati dok mene dodiruju

0:04:42.000,0:04:45.000
po različitim mjestima. Različiti neuroni za različita mjesta.

0:04:45.000,0:04:47.000
Ali jedan dio njih se aktivira čak i kada samo gledam

0:04:47.000,0:04:49.000
dok se nekog drugog dodiruje po tom mjestu.

0:04:49.000,0:04:51.000
Prema tome, opet imamo

0:04:51.000,0:04:53.000
"empatične" neurone.

0:04:53.000,0:04:56.000
Pitate se: "Zašto se onda, dok gledam da se nekoga dodiruje,

0:04:56.000,0:05:00.000
ne zbunim i doslovno osjetim te dodire

0:05:00.000,0:05:02.000
kao da netko dodiruje mene?"

0:05:02.000,0:05:06.000
Mislim, ja susojećam s tom osobom, ali ipak ne osjećam te dodire.

0:05:06.000,0:05:08.000
Pa, to je zato što u koži imate receptore

0:05:08.000,0:05:10.000
za dodir i bol koji su povezani s vašim mozgom

0:05:10.000,0:05:13.000
i koji govore: "Ne brini, tebe se ne dodiruje.

0:05:13.000,0:05:16.000
Dakle, suosjećaj s tom osobom,

0:05:16.000,0:05:18.000
ali nemoj doista osjetiti dodire,

0:05:18.000,0:05:20.000
u protivnom ćeš se zbuniti."

0:05:20.000,0:05:22.000
Prema tome, postoji povratni signal

0:05:22.000,0:05:24.000
koji nadjača signal iz zrcalnog neurona

0:05:24.000,0:05:27.000
što onemogući da svjesno osjetite taj dodir.

0:05:27.000,0:05:30.000
Ali ako odstranite ruku ili jednostavno anestetizirate ruku

0:05:30.000,0:05:32.000
injekcijom anestetika,

0:05:32.000,0:05:34.000
pa moja ruka umrtvi

0:05:34.000,0:05:36.000
i izgubi se osjet,

0:05:36.000,0:05:38.000
ako sada gledam da vas dodiruju,

0:05:38.000,0:05:40.000
ja to doslovno osjećam na svojoj ruci.

0:05:40.000,0:05:42.000
Time ste maknuli barijeru

0:05:42.000,0:05:44.000
između vas i drugih ljudskih bića.

0:05:44.000,0:05:47.000
Ja ih zato zovem Gandhi neuroni ili empatični neuroni.

0:05:47.000,0:05:48.000
(Smijeh)

0:05:48.000,0:05:51.000
I ovo nije nekakav apstraktni, metaforični osjet,

0:05:51.000,0:05:53.000
sve što odvaja vas od nekog drugog

0:05:53.000,0:05:55.000
je vaša koža.

0:05:55.000,0:05:59.000
Makne li se koža, u svom umu ćete osjetiti dodire te osobe.

0:05:59.000,0:06:02.000
Maknula se barijera između vas i drugih ljudskih bića.

0:06:02.000,0:06:04.000
Ovo je zapravo osnova većeg dijela Istočnjačke filozofije.

0:06:04.000,0:06:07.000
A to je da ne postoji pravi, neovisni ja,

0:06:07.000,0:06:09.000
odvojen od drugih ljudskih bića, koji promatra svijet

0:06:09.000,0:06:11.000
i druge ljude.

0:06:11.000,0:06:14.000
Zapravo ste povezani, ne samo Facebookom i internetom;

0:06:14.000,0:06:17.000
vi ste doslovno povezani vašim neuronima.

0:06:17.000,0:06:20.000
U ovo sobi su lanci neurona koji međusobno komuniciraju.

0:06:20.000,0:06:22.000
I nema prave razlike

0:06:22.000,0:06:24.000
vaše svijesti od tuđe svijesti.

0:06:24.000,0:06:26.000
Ovo nije mambo-đambo filozofija.

0:06:26.000,0:06:29.000
To je rezultat našeg razumijevanja neuroznanosti.

0:06:29.000,0:06:32.000
Imate pacijente s fantomskim udovima. Ako se ruka amputira

0:06:32.000,0:06:34.000
i imate fantomski ud, dok promatrate da nekog dodiruju,

0:06:34.000,0:06:36.000
osjećate to na svom fantomskom udu.

0:06:36.000,0:06:38.000
Ali zapanjujuće je da,

0:06:38.000,0:06:41.000
ako imate bolni fantomski ud, stisnete tuđu ruku,

0:06:41.000,0:06:43.000
masirate tuđu ruku,

0:06:43.000,0:06:45.000
to će olakšati bolove u vašoj fantomskoj ruci,

0:06:45.000,0:06:47.000
gotovo kao da su neuroni

0:06:47.000,0:06:49.000
primili olakšanje samo gledajući

0:06:49.000,0:06:51.000
da se nekoga masira.

0:06:51.000,0:06:54.000
Ovo je moj posljednji slajd.

0:06:54.000,0:06:56.000
Dugo vremena ljudi su razdvajali znanost

0:06:56.000,0:06:58.000
i društvene discipline.

0:06:58.000,0:07:01.000
C. P. Snow je govorio o dvije kulture:

0:07:01.000,0:07:03.000
znanost na jednoj, a društvene discipline na drugoj strani;

0:07:03.000,0:07:05.000
nikada se neće sastati.

0:07:05.000,0:07:07.000
Ja kažem da sustav zrcalnih neurona čini sučelje kroz koje

0:07:07.000,0:07:10.000
možete ponovno promisliti pitanja poput svjesti,

0:07:10.000,0:07:12.000
onog što predstavlja vas,

0:07:12.000,0:07:14.000
što vas odvaja od drugih ljudi,

0:07:14.000,0:07:16.000
što vam omogućava da suosjećate s drugim ljudima,

0:07:16.000,0:07:19.000
čak i pojavu kulture i civilizacije jedinstvene ljudima.

0:07:19.000,0:07:21.000
Hvala!

0:07:21.000,0:07:23.000
(Pljesak)