WEBVTT

00:00:01.033 --> 00:00:05.817
1956 yılında 
Jacques Cousteau'nun bir belgeseli

00:00:05.841 --> 00:00:08.842
hem Altın Palmiye
hem de Oscar ödülü kazandı.

00:00:08.866 --> 00:00:11.727
Filmin adı "Le Monde du Silence",

00:00:11.751 --> 00:00:13.843
yani "Sessiz Dünya" idi.

00:00:14.427 --> 00:00:19.777
Başlık, sualtı dünyasının
sessiz bir dünya olduğunu vurguluyordu.

00:00:20.459 --> 00:00:22.774
Artık 60 yıl sonra biliyoruz ki

00:00:22.798 --> 00:00:26.234
sualtı dünyasında hiçbir şey 
sessiz değildir.

NOTE Paragraph

00:00:26.677 --> 00:00:29.684
Su üzerinden duyulmaz olsa da
nerede olduğunuza

00:00:29.708 --> 00:00:33.018
ya da yılın hangi dönemi olduğuna
bağlı olarak sualtı sesleri

00:00:33.042 --> 00:00:38.900
en az bir cangıl ya da yağmur ormanı
kadar gürültülüdür.

00:00:39.791 --> 00:00:44.649
Tabancalı karides gibi omurgasızlar,
balık ve deniz memelileri,

00:00:44.673 --> 00:00:45.878
tümü sesten faydalanır.

00:00:46.354 --> 00:00:49.267
Sesleri, bulundukları bölgeyi incelemede,

00:00:49.291 --> 00:00:51.593
birbirleriyle iletişim kurmada,

00:00:51.617 --> 00:00:52.900
yollarını bulmakta,

00:00:52.924 --> 00:00:55.133
avcı ve avları fark etmekte kullanırlar.

00:00:55.737 --> 00:01:01.026
Bunun yanı sıra çevrelerine dair 
bilgi almak için de sesten yararlanırlar.

NOTE Paragraph

00:01:01.050 --> 00:01:03.729
Kuzey Kutbu'nu ele alalım.

00:01:03.753 --> 00:01:06.981
Uçsuz bucaksız, 
barınılması zor bir bölge...

00:01:07.005 --> 00:01:09.586
Soğukluğu ve ıssızlığı düşünüldüğünde

00:01:09.610 --> 00:01:12.543
yılın çoğunda buzlar altındaki bu alan

00:01:12.567 --> 00:01:14.778
bir çöl olarak bile tasvir edilebilir.

00:01:15.268 --> 00:01:16.981
Ancak buna rağmen

00:01:17.005 --> 00:01:21.049
özellikle günlerin uzadığı,
baharın geldiği vakitlerde

00:01:21.073 --> 00:01:24.712
Kuzey Kutbu dışında dünyanın 
başka hiçbir yerinde olmak istemem.

NOTE Paragraph

00:01:25.464 --> 00:01:29.767
Benim için Kuzey Kutbu,
yüzeyde gördüğümüz ile

00:01:29.791 --> 00:01:35.047
suyun altında olup biteni ayıran
müthiş bir örnektir.

00:01:35.685 --> 00:01:40.691
Buzun olanca beyazlığı, 
maviliği ve soğukluğuna baktığınızda

00:01:41.691 --> 00:01:42.987
gördüğünüz hiçbir şeydir.

00:01:43.653 --> 00:01:46.290
Ancak suyun altını dinlerseniz,

00:01:46.314 --> 00:01:49.695
duyacağınız sesler sizi önce şaşırtır,

00:01:49.719 --> 00:01:51.806
sonra da keyiflendirir.

00:01:51.830 --> 00:01:55.852
Gözleriniz kilometreler boyunca
buz dışında hiçbir şey görmezken

00:01:55.876 --> 00:02:01.339
kulaklarınız size Grönland balinalarını,
beyaz balinaları,

00:02:01.363 --> 00:02:03.639
denizayılarını ve sakallı fokları anlatır.

00:02:04.661 --> 00:02:06.570
Elbette buzun da sesi vardır.

00:02:06.594 --> 00:02:10.078
Sıcaklık, akıntılar ve rüzgarlar
değiştikçe çarpma ve sürtünmelerle

00:02:10.102 --> 00:02:15.056
buz gıcırdar, çatlar, patlar ve gürülder.

00:02:16.112 --> 00:02:19.931
Kışın ıssızlığında, yüzde yüz örtülü
bir deniz buzulunun altında

00:02:20.784 --> 00:02:23.091
Grönland balinalarının şarkısı duyulur.

NOTE Paragraph

00:02:24.247 --> 00:02:26.114
Biz insanlar,

00:02:26.138 --> 00:02:28.329
aslında görsel hayvanlar olduğumuzdan

00:02:28.353 --> 00:02:30.950
bunu tahmin bile edemeyiz.

00:02:31.434 --> 00:02:34.479
Herkes değilse de birçoğumuz için

00:02:34.503 --> 00:02:37.041
dünyada yolumuzu bulmamızı sağlayan
görme duyumuzdur.

00:02:37.725 --> 00:02:40.417
Sualtında yaşayan deniz memelileri,

00:02:40.441 --> 00:02:44.304
kimyasal izler ya da ışıktan 
nadiren faydalanabildiğinden

00:02:44.328 --> 00:02:48.403
sesler sayesinde görebilirler.

00:02:48.427 --> 00:02:50.741
Ses, su altında havaya kıyasla

00:02:50.765 --> 00:02:52.697
çok daha net şekilde iletilir,

00:02:52.721 --> 00:02:55.715
dolayısıyla sinyaller 
büyük mesafeler katedebilir.

NOTE Paragraph

00:02:56.270 --> 00:02:59.361
Kuzey Kutbu'nda şu özellikle önemlidir:

00:02:59.385 --> 00:03:03.298
Kuzey Denizi'ndeki deniz memelileri
yalnız birbirlerini değil

00:03:03.322 --> 00:03:06.433
çevrelerindeki sesleri de dinleyerek

00:03:06.457 --> 00:03:10.365
buz yoğunluğunu ve su açıklıklarını
fark etmek zorundadır.

00:03:10.862 --> 00:03:14.261
Yaşamlarının çoğunu 
sualtında sürdürseler de

00:03:14.285 --> 00:03:15.509
bu canlılar memelidir,

00:03:15.533 --> 00:03:17.812
yani nefes almak için yüzeye çıkarlar.

00:03:18.458 --> 00:03:22.314
Dolayısıyla çevrelerindeki buzul varlığını

00:03:22.338 --> 00:03:25.387
yankılar sayesinde fark ederler.

NOTE Paragraph

00:03:27.094 --> 00:03:32.214
Kuzey Kutbu deniz memelileri 
zengin bir akustik atmosferde yaşar.

00:03:32.726 --> 00:03:33.968
İlkbahar mevsiminde

00:03:33.992 --> 00:03:36.126
bu bir kakofoniye dönüşebilir.

NOTE Paragraph

00:03:37.329 --> 00:03:41.215
(Deniz memelisi sesleri)

NOTE Paragraph

00:03:53.169 --> 00:03:56.059
Ancak su donarak katılaştığında

00:03:56.083 --> 00:03:59.791
ve sıcaklık ya da akıntılarda
büyük değişiklikler yoksa

00:03:59.815 --> 00:04:04.114
Kuzey Kutbu'nda sualtı ortamı
dünya okyanusları arasında

00:04:04.138 --> 00:04:05.858
en düşük ses seviyesine ulaşır.

00:04:05.882 --> 00:04:07.204
Ancak bu artık değişiyor.

00:04:07.228 --> 00:04:10.892
Öncelikli sebebi sera gazları nedeniyle

00:04:11.796 --> 00:04:15.388
mevsimsel deniz buzu oranındaki düşüş.

00:04:16.354 --> 00:04:19.260
Aslında Küresel ısınma ile

00:04:19.284 --> 00:04:22.958
gezegenimizde tamamen 
kontrolsüz bir deney gerçekleştiriyoruz.

NOTE Paragraph

00:04:23.765 --> 00:04:25.854
Geçtiğimiz 30 yılda,

00:04:25.878 --> 00:04:29.731
Kuzey Kutbu'ndaki kimi bölgelerde
mevsimsel deniz buzu oranında

00:04:29.755 --> 00:04:34.170
altı hafta ile dört ay arasında
düşüşler görüldü.

00:04:34.820 --> 00:04:39.430
Deniz buzu miktarındaki bu düşüş
kimi zaman açık deniz sezonunda

00:04:39.454 --> 00:04:41.317
bir uzama olarak değerlendiriliyor.

00:04:41.341 --> 00:04:44.852
Açık deniz sezonu, Kuzey Denizi'nin
gemi geçişine müsait olduğu dönem.

00:04:45.560 --> 00:04:48.214
Ve yalnızca buzlanma süresi değil,

00:04:49.345 --> 00:04:52.674
buzun yaşı ve derinliği de değişiyor.

NOTE Paragraph

00:04:53.356 --> 00:04:54.814
Muhtemelen duymuşsunuzdur,

00:04:54.838 --> 00:04:58.321
mevsimsel deniz buzundaki düşüş
bu buzullarda yaşayan

00:04:58.345 --> 00:05:00.476
buz fokları, morslar ve kutup ayıları gibi

00:05:00.500 --> 00:05:04.073
hayvanların doğal ortamlarını
kaybetmelerine sebep oluyor.

00:05:04.858 --> 00:05:09.697
Azalan buzul miktarı 
ayrıca kıyı köylerinde erozyona

00:05:09.721 --> 00:05:13.287
ve su kuşları ile memelilerinin 
av bulmakta zorlanmalarına sebep oluyor.

NOTE Paragraph

00:05:14.319 --> 00:05:17.397
İklim değişikliği ve buzullarda azalma

00:05:17.421 --> 00:05:21.936
ayrıca Kuzey Kutbu'nun 
sualtı seslerini de değiştiriyor.

00:05:23.370 --> 00:05:25.098
Sualtı seslerinden ne kastediyorum?

00:05:25.833 --> 00:05:28.690
Meslek olarak okyanusları dinleyen
bizim gibi insanlar

00:05:28.714 --> 00:05:30.968
hidrofon adı verilen

00:05:30.992 --> 00:05:33.037
sualtı mikrofonlarını kullanarak

00:05:33.061 --> 00:05:35.007
ortam seslerini, yani çevremizdeki

00:05:35.031 --> 00:05:36.955
tüm sesleri dinlerler.

00:05:36.979 --> 00:05:40.320
Akustik atmosfer
tüm bu çevre seslerine katkıda bulunan

00:05:40.344 --> 00:05:41.861
farklı kaynakları kapsar.

00:05:42.743 --> 00:05:45.344
Hidrofonlar sayesinde

00:05:45.368 --> 00:05:48.903
aslında iklim değişikliğinin 
seslerini duyuyoruz.

00:05:49.503 --> 00:05:52.141
Bu sesler üç alandan kaynak buluyor:

00:05:52.831 --> 00:05:54.603
Havadan,

00:05:54.627 --> 00:05:56.080
sudan,

00:05:56.104 --> 00:05:57.453
ve topraktan.

NOTE Paragraph

00:05:58.319 --> 00:06:00.539
Birinci kaynak: Hava.

00:06:01.904 --> 00:06:04.517
Rüzgar su üstünde dalga oluşturur.

00:06:04.541 --> 00:06:06.366
Bu dalgalar baloncuklar yaratır,

00:06:06.390 --> 00:06:07.757
baloncuklar patlar

00:06:07.781 --> 00:06:09.287
ve patladıklarında

00:06:09.311 --> 00:06:10.514
bir ses çıkartırlar.

00:06:10.538 --> 00:06:14.442
Bu ses, arkaplanda bir ıslık
ya da parazit olarak duyulur.

00:06:15.298 --> 00:06:18.249
Kuzey Kutbu buzla kaplı olduğundan

00:06:18.273 --> 00:06:21.904
rüzgar gürültüsünün büyük bir kısmı
su kütlesine ulaşamaz

00:06:21.928 --> 00:06:26.518
çünkü buz, atmosfer ve su arasında
bir tampon bölge oluşturur.

00:06:27.000 --> 00:06:28.345
Çevresel seslerin

00:06:28.369 --> 00:06:32.072
Kuzey Denizi'nde bu denli düşük
olmasının sebeplerinden biri de budur.

00:06:32.834 --> 00:06:35.464
Ancak mevsimsel deniz buzundaki azalma

00:06:35.488 --> 00:06:39.855
yalnızca Kuzey Denizi'ni dalga seslerine
savunmasız bırakmakla kalmıyor,

00:06:40.459 --> 00:06:43.946
Kuzey Kutbu'ndaki fırtına sayısı
ve şiddetinin de

00:06:43.970 --> 00:06:45.233
yükselmesine sebep oluyor.

00:06:45.725 --> 00:06:50.214
Tüm bunlar, daha önce sessiz sayılan
okyanusun gürültü seviyesini artırıyor.

NOTE Paragraph

00:06:50.748 --> 00:06:52.974
İkinci kaynak: Su.

00:06:54.481 --> 00:06:56.355
Mevsimsel buz oranındaki düşüşle

00:06:56.379 --> 00:06:59.055
kutup dairesi dışındaki canlılar

00:06:59.079 --> 00:07:03.631
kuzeye yönelerek daha açık sularda
oluşan doğal ortamdan faydalanıyorlar.

00:07:04.504 --> 00:07:07.529
Grönland balinası gibi kutup balinalarının

00:07:07.553 --> 00:07:09.265
sırt yüzgeçleri yoktur.

00:07:09.289 --> 00:07:14.057
Buzla kaplı sularda 
yüzmek ve yaşamak için evrildiklerinden

00:07:14.081 --> 00:07:17.604
sırtlarında onlara engel olacak
bir çıkıntıyla

00:07:17.628 --> 00:07:19.438
buzun içinde hareket edemezler.

00:07:19.462 --> 00:07:23.241
Hatta bu, onları buzdan özellikle
uzak tutuyor olabilir.

00:07:23.835 --> 00:07:26.482
Ancak artık dinlediğimiz her noktada

00:07:26.506 --> 00:07:29.564
çatal kuyruklu balina,
kambur balina ve katil balinaların

00:07:29.588 --> 00:07:31.057
seslerini duyabiliyoruz.

00:07:31.081 --> 00:07:33.312
Giderek daha kuzeyde

00:07:33.336 --> 00:07:35.384
ve sezon dışında duyulabiliyorlar.

00:07:36.003 --> 00:07:37.415
Temel olarak Kutup dairesinin

00:07:37.439 --> 00:07:41.172
dışarıdan gelen türlerce
istila edilişini duyuyoruz.

00:07:41.874 --> 00:07:43.837
Bunun ne anlama geldiğini bilmiyoruz.

00:07:43.861 --> 00:07:48.528
Kutup hayvanları ile dışarıdan gelenler
arasında gıda savaşları mı olacak?

00:07:48.965 --> 00:07:54.163
Kutup dairesi dışından gelen türler
parazit ya da hastalık getirecekler mi?

00:07:55.035 --> 00:07:57.812
Ayrıca çıkarttıkları yeni sesler

00:07:57.836 --> 00:08:00.226
sualtı ses dünyasını nasıl etkileyecek?

NOTE Paragraph

00:08:00.980 --> 00:08:02.742
Üçüncü kaynak: Toprak.

00:08:03.188 --> 00:08:04.844
Topraktan kastım,

00:08:04.868 --> 00:08:06.125
insanlar.

00:08:06.714 --> 00:08:10.442
Suyun artmasıyla, Kutuplarda
daha fazla insan geçişine rastlayacağız.

00:08:11.254 --> 00:08:12.572
Bu yaz,

00:08:12.596 --> 00:08:16.777
dev bir yolcu gemisi, bir zamanlar
Avrupa ile Pasifik arasında

00:08:16.801 --> 00:08:20.264
gerçeküstü addedilen 
Kuzeybatı Geçidi'ni aşabildi.

00:08:21.386 --> 00:08:27.767
Deniz buzulundaki azalma, 
Kuzey Kutbu'nu işgalini kolaylaştırdı.

00:08:28.167 --> 00:08:32.808
Petrol ve gaz için keşif ve çıkartma
işlemlerinin artmasına

00:08:32.832 --> 00:08:35.462
ticari gemi potansiyelinde yükselmeye

00:08:35.486 --> 00:08:37.283
ve turizmde gelişmeye yol açtı.

00:08:38.394 --> 00:08:43.259
gemi gürültüleri balinalarda 
stres hormonlarını yükselttiğini

00:08:43.283 --> 00:08:45.905
ve beslenme alışkanlıklarını bozduğunu
artık biliyoruz.

00:08:46.051 --> 00:08:51.300
Her 10 ile 20 saniyede yüksek sesli
ve düşük frekanslı atışlar yapan

00:08:51.324 --> 00:08:53.898
hava tüfekleri,

00:08:53.922 --> 00:08:57.163
balinaların yüzme ve iletişim
davranışlarını değiştiriyor.

00:08:57.723 --> 00:09:02.661
Tüm bu ses kaynakları, Kuzey Kutbu
deniz memelilerinin iletişim kurduğu

00:09:02.685 --> 00:09:05.902
akustik alanın daralmasına sebep oluyor.

NOTE Paragraph

00:09:06.914 --> 00:09:11.298
Kutup memelileri, yılın belli dönemlerinde
çok yüksek ses seviyelerine

00:09:11.322 --> 00:09:12.803
ulaşmaya alışıktır.

00:09:13.327 --> 00:09:17.403
Ancak bu sesler öncelikle başka hayvanlar
ve deniz buzlarından kaynaklanır.

00:09:17.427 --> 00:09:19.923
Beraber evrimleştikleri bu sesler

00:09:19.947 --> 00:09:23.437
yaşamlarını sürdürmek için
hayati bir önem taşır.

00:09:23.461 --> 00:09:26.656
Bu yeni ses kaynakları 
hem yüksek hem de onlar için yabancı.

00:09:27.161 --> 00:09:32.312
Bunların çevreye etkisini
belli sınırlarda anlayabiliyoruz,

00:09:32.336 --> 00:09:34.629
ancak düşünemediğimiz etkileri de var.

00:09:36.998 --> 00:09:41.799
Hatırlarsanız, sesin bu hayvanlar için
en önemli duyu olduğunu söylemiştim.

00:09:41.823 --> 00:09:46.398
Kuzey Kutbu'nun fiziksel ortamı
değişmekle kalmıyor,

00:09:46.422 --> 00:09:48.638
bu değişim akustik atmosferi de etkiliyor.

00:09:49.086 --> 00:09:52.803
Bu hayvanları sessiz sakin 
bir köyden koparttığımızı

00:09:52.827 --> 00:09:56.083
ve şehrin en gürültülü yerine
bıraktığımızı hayal edin.

00:09:56.837 --> 00:09:58.441
Kaçacak yerleri yok.

NOTE Paragraph

00:09:59.685 --> 00:10:01.694
Peki şimdi ne yapabiliriz?

00:10:03.019 --> 00:10:05.407
Rüzgar hızını azaltamayız

00:10:05.431 --> 00:10:08.611
ya da Kutup Dairesi dışındaki
hayvanların göçünü engelleyemeyiz.

00:10:08.635 --> 00:10:11.068
Ancak insan kaynaklı sualtı sesleri için

00:10:11.092 --> 00:10:13.887
yerel önlemler alabiliriz.

00:10:14.817 --> 00:10:17.974
Bu önlemlerden biri
Kuzey Denizi'ni geçen gemilerin

00:10:17.998 --> 00:10:19.788
yavaşlatılması olabilir,

00:10:19.812 --> 00:10:23.250
çünkü yavaş gemi, sessiz gemi demektir.

00:10:23.934 --> 00:10:27.726
Belirli sezon ve bölgeler için
geçişleri kısıtlayabilir,

00:10:27.750 --> 00:10:32.041
çiftleşme, beslenme ve göç dönemlerinde
hayvanları koruyabiliriz.

00:10:32.497 --> 00:10:35.801
Gemileri sessiz hale getirmek için
kafa yorabilir,

00:10:35.825 --> 00:10:38.577
okyanus zeminini daha uygun
yöntemlerle araştırabiliriz.

00:10:39.727 --> 00:10:41.670
İyi haber şu ki

00:10:41.694 --> 00:10:44.486
halihazırda bunun için çalışanlar var.

00:10:46.240 --> 00:10:47.741
Ancak her halükarda,

00:10:47.765 --> 00:10:50.632
insan kaynaklı atmosfer değişikliklerini

00:10:50.656 --> 00:10:54.812
tersine çevirmek 
ya da en azından yavaşlatmak için

00:10:54.836 --> 00:10:57.308
asıl çaba biz insanlara düşüyor.

NOTE Paragraph

00:10:57.332 --> 00:11:01.791
En baştaki "sualtındaki sessiz dünya"
fikrine geri dönelim.

00:11:03.006 --> 00:11:04.501
Bugün Kuzey Kutbu'ndaki

00:11:04.525 --> 00:11:07.862
balinaların büyük çoğunluğu,
özellikle Grönland balinaları

00:11:07.886 --> 00:11:11.421
Eskimoların da dediği kadarıyla,
iki insan ömrü kadar yaşayabilen

00:11:11.445 --> 00:11:15.202
çok uzun ömürlü balinalar.

00:11:15.226 --> 00:11:18.987
1956'da Jacques Cousteau
belgeselini çektiği sırada

00:11:19.011 --> 00:11:20.896
muhtemelen bu balinalar da hayattaydı.

00:11:21.877 --> 00:11:23.589
Geçmişe baktığımızda,

00:11:23.613 --> 00:11:27.521
günümüzde okyanuslarda yarattığımız
gürültü kirliliğine göre

00:11:28.644 --> 00:11:31.704
belki de gerçekten "Sessiz Dünya" vardı.

NOTE Paragraph

00:11:32.873 --> 00:11:34.137
Teşekkürler.

00:11:34.172 --> 00:11:37.922
(Alkışlar)