0:00:01.033,0:00:05.817
1956 yılında [br]Jacques Cousteau'nun bir belgeseli

0:00:05.841,0:00:08.842
hem Altın Palmiye[br]hem de Oscar ödülü kazandı.

0:00:08.866,0:00:11.727
Filmin adı "Le Monde du Silence",

0:00:11.751,0:00:13.843
yani "Sessiz Dünya" idi.

0:00:14.427,0:00:19.777
Başlık, sualtı dünyasının[br]sessiz bir dünya olduğunu vurguluyordu.

0:00:20.459,0:00:22.774
Artık 60 yıl sonra biliyoruz ki

0:00:22.798,0:00:26.234
sualtı dünyasında hiçbir şey [br]sessiz değildir.

0:00:26.677,0:00:29.684
Su üzerinden duyulmaz olsa da[br]nerede olduğunuza

0:00:29.708,0:00:33.018
ya da yılın hangi dönemi olduğuna[br]bağlı olarak sualtı sesleri

0:00:33.042,0:00:38.900
en az bir cangıl ya da yağmur ormanı[br]kadar gürültülüdür.

0:00:39.791,0:00:44.649
Tabancalı karides gibi omurgasızlar,[br]balık ve deniz memelileri,

0:00:44.673,0:00:45.878
tümü sesten faydalanır.

0:00:46.354,0:00:49.267
Sesleri, bulundukları bölgeyi incelemede,

0:00:49.291,0:00:51.593
birbirleriyle iletişim kurmada,

0:00:51.617,0:00:52.900
yollarını bulmakta,

0:00:52.924,0:00:55.133
avcı ve avları fark etmekte kullanırlar.

0:00:55.737,0:01:01.026
Bunun yanı sıra çevrelerine dair [br]bilgi almak için de sesten yararlanırlar.

0:01:01.050,0:01:03.729
Kuzey Kutbu'nu ele alalım.

0:01:03.753,0:01:06.981
Uçsuz bucaksız, [br]barınılması zor bir bölge...

0:01:07.005,0:01:09.586
Soğukluğu ve ıssızlığı düşünüldüğünde

0:01:09.610,0:01:12.543
yılın çoğunda buzlar altındaki bu alan

0:01:12.567,0:01:14.778
bir çöl olarak bile tasvir edilebilir.

0:01:15.268,0:01:16.981
Ancak buna rağmen

0:01:17.005,0:01:21.049
özellikle günlerin uzadığı,[br]baharın geldiği vakitlerde

0:01:21.073,0:01:24.712
Kuzey Kutbu dışında dünyanın [br]başka hiçbir yerinde olmak istemem.

0:01:25.464,0:01:29.767
Benim için Kuzey Kutbu,[br]yüzeyde gördüğümüz ile

0:01:29.791,0:01:35.047
suyun altında olup biteni ayıran[br]müthiş bir örnektir.

0:01:35.685,0:01:40.691
Buzun olanca beyazlığı, [br]maviliği ve soğukluğuna baktığınızda

0:01:41.691,0:01:42.987
gördüğünüz hiçbir şeydir.

0:01:43.653,0:01:46.290
Ancak suyun altını dinlerseniz,

0:01:46.314,0:01:49.695
duyacağınız sesler sizi önce şaşırtır,

0:01:49.719,0:01:51.806
sonra da keyiflendirir.

0:01:51.830,0:01:55.852
Gözleriniz kilometreler boyunca[br]buz dışında hiçbir şey görmezken

0:01:55.876,0:02:01.339
kulaklarınız size Grönland balinalarını,[br]beyaz balinaları,

0:02:01.363,0:02:03.639
denizayılarını ve sakallı fokları anlatır.

0:02:04.661,0:02:06.570
Elbette buzun da sesi vardır.

0:02:06.594,0:02:10.078
Sıcaklık, akıntılar ve rüzgarlar[br]değiştikçe çarpma ve sürtünmelerle

0:02:10.102,0:02:15.056
buz gıcırdar, çatlar, patlar ve gürülder.

0:02:16.112,0:02:19.931
Kışın ıssızlığında, yüzde yüz örtülü[br]bir deniz buzulunun altında

0:02:20.784,0:02:23.091
Grönland balinalarının şarkısı duyulur.

0:02:24.247,0:02:26.114
Biz insanlar,

0:02:26.138,0:02:28.329
aslında görsel hayvanlar olduğumuzdan

0:02:28.353,0:02:30.950
bunu tahmin bile edemeyiz.

0:02:31.434,0:02:34.479
Herkes değilse de birçoğumuz için

0:02:34.503,0:02:37.041
dünyada yolumuzu bulmamızı sağlayan[br]görme duyumuzdur.

0:02:37.725,0:02:40.417
Sualtında yaşayan deniz memelileri,

0:02:40.441,0:02:44.304
kimyasal izler ya da ışıktan [br]nadiren faydalanabildiğinden

0:02:44.328,0:02:48.403
sesler sayesinde görebilirler.

0:02:48.427,0:02:50.741
Ses, su altında havaya kıyasla

0:02:50.765,0:02:52.697
çok daha net şekilde iletilir,

0:02:52.721,0:02:55.715
dolayısıyla sinyaller [br]büyük mesafeler katedebilir.

0:02:56.270,0:02:59.361
Kuzey Kutbu'nda şu özellikle önemlidir:

0:02:59.385,0:03:03.298
Kuzey Denizi'ndeki deniz memelileri[br]yalnız birbirlerini değil

0:03:03.322,0:03:06.433
çevrelerindeki sesleri de dinleyerek

0:03:06.457,0:03:10.365
buz yoğunluğunu ve su açıklıklarını[br]fark etmek zorundadır.

0:03:10.862,0:03:14.261
Yaşamlarının çoğunu [br]sualtında sürdürseler de

0:03:14.285,0:03:15.509
bu canlılar memelidir,

0:03:15.533,0:03:17.812
yani nefes almak için yüzeye çıkarlar.

0:03:18.458,0:03:22.314
Dolayısıyla çevrelerindeki buzul varlığını

0:03:22.338,0:03:25.387
yankılar sayesinde fark ederler.

0:03:27.094,0:03:32.214
Kuzey Kutbu deniz memelileri [br]zengin bir akustik atmosferde yaşar.

0:03:32.726,0:03:33.968
İlkbahar mevsiminde

0:03:33.992,0:03:36.126
bu bir kakofoniye dönüşebilir.

0:03:37.329,0:03:41.215
(Deniz memelisi sesleri)

0:03:53.169,0:03:56.059
Ancak su donarak katılaştığında

0:03:56.083,0:03:59.791
ve sıcaklık ya da akıntılarda[br]büyük değişiklikler yoksa

0:03:59.815,0:04:04.114
Kuzey Kutbu'nda sualtı ortamı[br]dünya okyanusları arasında

0:04:04.138,0:04:05.858
en düşük ses seviyesine ulaşır.

0:04:05.882,0:04:07.204
Ancak bu artık değişiyor.

0:04:07.228,0:04:10.892
Öncelikli sebebi sera gazları nedeniyle

0:04:11.796,0:04:15.388
mevsimsel deniz buzu oranındaki düşüş.

0:04:16.354,0:04:19.260
Aslında Küresel ısınma ile

0:04:19.284,0:04:22.958
gezegenimizde tamamen [br]kontrolsüz bir deney gerçekleştiriyoruz.

0:04:23.765,0:04:25.854
Geçtiğimiz 30 yılda,

0:04:25.878,0:04:29.731
Kuzey Kutbu'ndaki kimi bölgelerde[br]mevsimsel deniz buzu oranında

0:04:29.755,0:04:34.170
altı hafta ile dört ay arasında[br]düşüşler görüldü.

0:04:34.820,0:04:39.430
Deniz buzu miktarındaki bu düşüş[br]kimi zaman açık deniz sezonunda

0:04:39.454,0:04:41.317
bir uzama olarak değerlendiriliyor.

0:04:41.341,0:04:44.852
Açık deniz sezonu, Kuzey Denizi'nin[br]gemi geçişine müsait olduğu dönem.

0:04:45.560,0:04:48.214
Ve yalnızca buzlanma süresi değil,

0:04:49.345,0:04:52.674
buzun yaşı ve derinliği de değişiyor.

0:04:53.356,0:04:54.814
Muhtemelen duymuşsunuzdur,

0:04:54.838,0:04:58.321
mevsimsel deniz buzundaki düşüş[br]bu buzullarda yaşayan

0:04:58.345,0:05:00.476
buz fokları, morslar ve kutup ayıları gibi

0:05:00.500,0:05:04.073
hayvanların doğal ortamlarını[br]kaybetmelerine sebep oluyor.

0:05:04.858,0:05:09.697
Azalan buzul miktarı [br]ayrıca kıyı köylerinde erozyona

0:05:09.721,0:05:13.287
ve su kuşları ile memelilerinin [br]av bulmakta zorlanmalarına sebep oluyor.

0:05:14.319,0:05:17.397
İklim değişikliği ve buzullarda azalma

0:05:17.421,0:05:21.936
ayrıca Kuzey Kutbu'nun [br]sualtı seslerini de değiştiriyor.

0:05:23.370,0:05:25.098
Sualtı seslerinden ne kastediyorum?

0:05:25.833,0:05:28.690
Meslek olarak okyanusları dinleyen[br]bizim gibi insanlar

0:05:28.714,0:05:30.968
hidrofon adı verilen

0:05:30.992,0:05:33.037
sualtı mikrofonlarını kullanarak

0:05:33.061,0:05:35.007
ortam seslerini, yani çevremizdeki

0:05:35.031,0:05:36.955
tüm sesleri dinlerler.

0:05:36.979,0:05:40.320
Akustik atmosfer[br]tüm bu çevre seslerine katkıda bulunan

0:05:40.344,0:05:41.861
farklı kaynakları kapsar.

0:05:42.743,0:05:45.344
Hidrofonlar sayesinde

0:05:45.368,0:05:48.903
aslında iklim değişikliğinin [br]seslerini duyuyoruz.

0:05:49.503,0:05:52.141
Bu sesler üç alandan kaynak buluyor:

0:05:52.831,0:05:54.603
Havadan,

0:05:54.627,0:05:56.080
sudan,

0:05:56.104,0:05:57.453
ve topraktan.

0:05:58.319,0:06:00.539
Birinci kaynak: Hava.

0:06:01.904,0:06:04.517
Rüzgar su üstünde dalga oluşturur.

0:06:04.541,0:06:06.366
Bu dalgalar baloncuklar yaratır,

0:06:06.390,0:06:07.757
baloncuklar patlar

0:06:07.781,0:06:09.287
ve patladıklarında

0:06:09.311,0:06:10.514
bir ses çıkartırlar.

0:06:10.538,0:06:14.442
Bu ses, arkaplanda bir ıslık[br]ya da parazit olarak duyulur.

0:06:15.298,0:06:18.249
Kuzey Kutbu buzla kaplı olduğundan

0:06:18.273,0:06:21.904
rüzgar gürültüsünün büyük bir kısmı[br]su kütlesine ulaşamaz

0:06:21.928,0:06:26.518
çünkü buz, atmosfer ve su arasında[br]bir tampon bölge oluşturur.

0:06:27.000,0:06:28.345
Çevresel seslerin

0:06:28.369,0:06:32.072
Kuzey Denizi'nde bu denli düşük[br]olmasının sebeplerinden biri de budur.

0:06:32.834,0:06:35.464
Ancak mevsimsel deniz buzundaki azalma

0:06:35.488,0:06:39.855
yalnızca Kuzey Denizi'ni dalga seslerine[br]savunmasız bırakmakla kalmıyor,

0:06:40.459,0:06:43.946
Kuzey Kutbu'ndaki fırtına sayısı[br]ve şiddetinin de

0:06:43.970,0:06:45.233
yükselmesine sebep oluyor.

0:06:45.725,0:06:50.214
Tüm bunlar, daha önce sessiz sayılan[br]okyanusun gürültü seviyesini artırıyor.

0:06:50.748,0:06:52.974
İkinci kaynak: Su.

0:06:54.481,0:06:56.355
Mevsimsel buz oranındaki düşüşle

0:06:56.379,0:06:59.055
kutup dairesi dışındaki canlılar

0:06:59.079,0:07:03.631
kuzeye yönelerek daha açık sularda[br]oluşan doğal ortamdan faydalanıyorlar.

0:07:04.504,0:07:07.529
Grönland balinası gibi kutup balinalarının

0:07:07.553,0:07:09.265
sırt yüzgeçleri yoktur.

0:07:09.289,0:07:14.057
Buzla kaplı sularda [br]yüzmek ve yaşamak için evrildiklerinden

0:07:14.081,0:07:17.604
sırtlarında onlara engel olacak[br]bir çıkıntıyla

0:07:17.628,0:07:19.438
buzun içinde hareket edemezler.

0:07:19.462,0:07:23.241
Hatta bu, onları buzdan özellikle[br]uzak tutuyor olabilir.

0:07:23.835,0:07:26.482
Ancak artık dinlediğimiz her noktada

0:07:26.506,0:07:29.564
çatal kuyruklu balina,[br]kambur balina ve katil balinaların

0:07:29.588,0:07:31.057
seslerini duyabiliyoruz.

0:07:31.081,0:07:33.312
Giderek daha kuzeyde

0:07:33.336,0:07:35.384
ve sezon dışında duyulabiliyorlar.

0:07:36.003,0:07:37.415
Temel olarak Kutup dairesinin

0:07:37.439,0:07:41.172
dışarıdan gelen türlerce[br]istila edilişini duyuyoruz.

0:07:41.874,0:07:43.837
Bunun ne anlama geldiğini bilmiyoruz.

0:07:43.861,0:07:48.528
Kutup hayvanları ile dışarıdan gelenler[br]arasında gıda savaşları mı olacak?

0:07:48.965,0:07:54.163
Kutup dairesi dışından gelen türler[br]parazit ya da hastalık getirecekler mi?

0:07:55.035,0:07:57.812
Ayrıca çıkarttıkları yeni sesler

0:07:57.836,0:08:00.226
sualtı ses dünyasını nasıl etkileyecek?

0:08:00.980,0:08:02.742
Üçüncü kaynak: Toprak.

0:08:03.188,0:08:04.844
Topraktan kastım,

0:08:04.868,0:08:06.125
insanlar.

0:08:06.714,0:08:10.442
Suyun artmasıyla, Kutuplarda[br]daha fazla insan geçişine rastlayacağız.

0:08:11.254,0:08:12.572
Bu yaz,

0:08:12.596,0:08:16.777
dev bir yolcu gemisi, bir zamanlar[br]Avrupa ile Pasifik arasında

0:08:16.801,0:08:20.264
gerçeküstü addedilen [br]Kuzeybatı Geçidi'ni aşabildi.

0:08:21.386,0:08:27.767
Deniz buzulundaki azalma, [br]Kuzey Kutbu'nu işgalini kolaylaştırdı.

0:08:28.167,0:08:32.808
Petrol ve gaz için keşif ve çıkartma[br]işlemlerinin artmasına

0:08:32.832,0:08:35.462
ticari gemi potansiyelinde yükselmeye

0:08:35.486,0:08:37.283
ve turizmde gelişmeye yol açtı.

0:08:38.394,0:08:43.259
gemi gürültüleri balinalarda [br]stres hormonlarını yükselttiğini

0:08:43.283,0:08:45.905
ve beslenme alışkanlıklarını bozduğunu[br]artık biliyoruz.

0:08:46.051,0:08:51.300
Her 10 ile 20 saniyede yüksek sesli[br]ve düşük frekanslı atışlar yapan

0:08:51.324,0:08:53.898
hava tüfekleri,

0:08:53.922,0:08:57.163
balinaların yüzme ve iletişim[br]davranışlarını değiştiriyor.

0:08:57.723,0:09:02.661
Tüm bu ses kaynakları, Kuzey Kutbu[br]deniz memelilerinin iletişim kurduğu

0:09:02.685,0:09:05.902
akustik alanın daralmasına sebep oluyor.

0:09:06.914,0:09:11.298
Kutup memelileri, yılın belli dönemlerinde[br]çok yüksek ses seviyelerine

0:09:11.322,0:09:12.803
ulaşmaya alışıktır.

0:09:13.327,0:09:17.403
Ancak bu sesler öncelikle başka hayvanlar[br]ve deniz buzlarından kaynaklanır.

0:09:17.427,0:09:19.923
Beraber evrimleştikleri bu sesler

0:09:19.947,0:09:23.437
yaşamlarını sürdürmek için[br]hayati bir önem taşır.

0:09:23.461,0:09:26.656
Bu yeni ses kaynakları [br]hem yüksek hem de onlar için yabancı.

0:09:27.161,0:09:32.312
Bunların çevreye etkisini[br]belli sınırlarda anlayabiliyoruz,

0:09:32.336,0:09:34.629
ancak düşünemediğimiz etkileri de var.

0:09:36.998,0:09:41.799
Hatırlarsanız, sesin bu hayvanlar için[br]en önemli duyu olduğunu söylemiştim.

0:09:41.823,0:09:46.398
Kuzey Kutbu'nun fiziksel ortamı[br]değişmekle kalmıyor,

0:09:46.422,0:09:48.638
bu değişim akustik atmosferi de etkiliyor.

0:09:49.086,0:09:52.803
Bu hayvanları sessiz sakin [br]bir köyden koparttığımızı

0:09:52.827,0:09:56.083
ve şehrin en gürültülü yerine[br]bıraktığımızı hayal edin.

0:09:56.837,0:09:58.441
Kaçacak yerleri yok.

0:09:59.685,0:10:01.694
Peki şimdi ne yapabiliriz?

0:10:03.019,0:10:05.407
Rüzgar hızını azaltamayız

0:10:05.431,0:10:08.611
ya da Kutup Dairesi dışındaki[br]hayvanların göçünü engelleyemeyiz.

0:10:08.635,0:10:11.068
Ancak insan kaynaklı sualtı sesleri için

0:10:11.092,0:10:13.887
yerel önlemler alabiliriz.

0:10:14.817,0:10:17.974
Bu önlemlerden biri[br]Kuzey Denizi'ni geçen gemilerin

0:10:17.998,0:10:19.788
yavaşlatılması olabilir,

0:10:19.812,0:10:23.250
çünkü yavaş gemi, sessiz gemi demektir.

0:10:23.934,0:10:27.726
Belirli sezon ve bölgeler için[br]geçişleri kısıtlayabilir,

0:10:27.750,0:10:32.041
çiftleşme, beslenme ve göç dönemlerinde[br]hayvanları koruyabiliriz.

0:10:32.497,0:10:35.801
Gemileri sessiz hale getirmek için[br]kafa yorabilir,

0:10:35.825,0:10:38.577
okyanus zeminini daha uygun[br]yöntemlerle araştırabiliriz.

0:10:39.727,0:10:41.670
İyi haber şu ki

0:10:41.694,0:10:44.486
halihazırda bunun için çalışanlar var.

0:10:46.240,0:10:47.741
Ancak her halükarda,

0:10:47.765,0:10:50.632
insan kaynaklı atmosfer değişikliklerini

0:10:50.656,0:10:54.812
tersine çevirmek [br]ya da en azından yavaşlatmak için

0:10:54.836,0:10:57.308
asıl çaba biz insanlara düşüyor.

0:10:57.332,0:11:01.791
En baştaki "sualtındaki sessiz dünya"[br]fikrine geri dönelim.

0:11:03.006,0:11:04.501
Bugün Kuzey Kutbu'ndaki

0:11:04.525,0:11:07.862
balinaların büyük çoğunluğu,[br]özellikle Grönland balinaları

0:11:07.886,0:11:11.421
Eskimoların da dediği kadarıyla,[br]iki insan ömrü kadar yaşayabilen

0:11:11.445,0:11:15.202
çok uzun ömürlü balinalar.

0:11:15.226,0:11:18.987
1956'da Jacques Cousteau[br]belgeselini çektiği sırada

0:11:19.011,0:11:20.896
muhtemelen bu balinalar da hayattaydı.

0:11:21.877,0:11:23.589
Geçmişe baktığımızda,

0:11:23.613,0:11:27.521
günümüzde okyanuslarda yarattığımız[br]gürültü kirliliğine göre

0:11:28.644,0:11:31.704
belki de gerçekten "Sessiz Dünya" vardı.

0:11:32.873,0:11:34.137
Teşekkürler.

0:11:34.172,0:11:37.922
(Alkışlar)