Mary adında parlak bir nörolog düşünün.

Mary siyah-beyaz bir odada yaşıyor,

sadece siyah-beyaz kitapları okuyor

ve monitörü sadece siyah-beyaz gösteriyor.

Kendisi renkleri daha önce hiç görmemiş
olmasına rağmen, Mary renk görüş uzmanı;

renk fizyolojisi ve biyolojisi ile alakalı
keşfedilen her bilgiden haberdar.

Farklı ışık dalga boylarının, retinadaki

üç farklı koni hücrelerini
ne şekilde uyardıklarını

ve elektrik sinyallerin

göz sinirlerinden beyne nasıl 
iletildiklerini biliyor.

Orada, insanların algılayabileceği

milyonlarca renge tekabül eden
sinirsel hareket örüntüsü oluştururlar.

Bir gün,

Mary’nin bilgisayarının bozulup

elmayı renkli gösterdiğini düşünün.

Hayatında ilk defa,

yıllardır bildiği bir şeyi
deneyim edinme imkânı buluyor.

Yeni bir şey öğrendi mi?

Renk üzerine edindiği fizik bilgisi,
rengi algılamasında yeterli olmaz mı?

Filozof Frank Jackson, Mary’nin odası
isimli bu düşünce deneyini

1982’de ortaya attı.

Jackson, Mary renk fizyolojisine 
tamamen hâkim olsa da,

ilk defa rengi görmesinin
ona yeni bilgiler kattığını

ve algı gibi bilinçsel öğrenimin,

tamamen fizik bilgisi ile
kapanmayacağını öne sürdü.

Bu düşünce deneyi,

filozofların sadece bilinçli deneyim ile
elde edilebilecek soyut varlıklar

ve bilgilerin var olduğunu öne süren

bilgi argümanı ile örtüşüyor.

Bilgi argümanı, ruh hali dâhil

her şeyin fiziksel bir açıklaması 
olduğunu öne süren

fizikalizm teorisi ile ters düşüyor.

Mary’nin hikâyesini duyan çoğu insan,

sezgisel olarak birebir görmenin
edinilen bilgiden

tamamen farklı olacağını savunuyor.

Bu sebeple, renklerin

fiziksel tanımdan ötede bir
varlığı olmalı.

Bilgi argümanı sadece rengi 
görmek ile alakalı değil.

Mary’nin odası, renk görmeyi bilinçli
deneyimi betimlemek için kullanır.

Fiziksel bilim renk görüşünü
tamamen açıklayamıyorsa,

diğer bilinçli deneyimlerimiz de
aynı şekilde havada kalır.

Mesela, birinin beyninin
işlev ve yapısı hakkındaki

bütün fiziksel detayı öğrenebiliriz,
fakat yine de

o insan gibi olmanın
ne anlama geldiğini kavrayamayız.

Bu betimlenemeyen deneyimler
qualia denilen özelliklere sahip,

yani tam olarak ölçülüp
tarif edilemeyecek kişisel duyumlar.

Qualia’lar, deneyimleyen kişiye özgüdür,

kaşınmak,

âşık olmak

veya sıkılmak gibi.

Fiziksel kanıtlar bu ruh hâllerini
tam olarak açıklayamaz.

Yapay zekâ filozofları,

fiziksel bir durumu

tekrar oluşturmanın kişide
illa aynı hisleri uyandırmayacağını

teorileştirme adına
bilgi argümanını kullandılar.

Diğer bir deyişle,

insan beynindeki her bir nöronu
taklit eden bir bilgisayar yaratmak,

bilinçli,

bilgisayarlaştırılmış bir beyin yaratmak
demek değildir.

Mary’nin odası deneyini
bütün filozoflar faydalı bulmuyorlar.

Kimisi, renk görüşü üzerine edinilen
kapsamlı bilginin,

rengi bizzat görerek oluşan
aynı ruh hâlini yaratmasına

olanak sağladığı kanısında.

Ekran arızası ona yeni bir şey öğretmiyor.

Kimisiyse bilgisinin,

yazılı fizik bilgisine dayandığı için,

en başında eksik olduğunu belirtir.

Jackson düşünce deneyini

öne sürmesinden yıllar sonra,
kendi fikrini değiştirdi.

Mary’nin kırmızı rengi görmesi bile,

beyninde birçok fiziksel tepkimeye
yol açar ve bu yüzden

bilinemeyen hiçbir qualia fiziksel olarak
açıklanamaz değildir.

Mary’nin elmayı gördüğünde

yeni bir şey öğrenip 
öğrenmeyeceği sorusuna

hâlâ kesin bir cevap yok.

Deneyimlemediğimiz bir şey için
öğrenme limitimizin olduğu

söylenebilir mi?

Ve bu, evrende algı sınırımız dışına çıkan

meçhul şeyler olduğunu mu gösterir?

Yoksa bilim ve felsefe zihnimizin
sınırlarını aşmamıza olanak sağlar mı?