0:00:00.765,0:00:02.453
Altı ay önce

0:00:02.453,0:00:05.269
nesefimi tutarak

0:00:05.269,0:00:09.666
Nasa'nın InSight aracının[br]Mars yüzeyine doğru inişini izledim.

0:00:10.466,0:00:12.095
İki yüz metre,

0:00:12.095,0:00:13.448
80 metre,

0:00:13.448,0:00:17.419
60, 40, 20, 17 metre.

0:00:17.808,0:00:21.262
Başarılı inişin onayını almak

0:00:21.262,0:00:24.427
hayatımın en heyecanlı anlarından biriydi.

0:00:25.294,0:00:28.767
Bu haberi almak, InSight ile Mars'a giden

0:00:28.767,0:00:33.471
iki küçük küp seti sayesinde mümkün oldu.

0:00:34.453,0:00:36.685
Bu iki küp seti, temelde

0:00:36.685,0:00:41.044
InSight'ın telemetrisini[br]canlı olarak Dünya'ya aktardı.

0:00:41.044,0:00:45.252
Böylece InSight iniş aracının

0:00:45.252,0:00:48.103
çığlıklarla kızıl gezegenin[br]yüzeyine inişini,

0:00:48.738,0:00:52.451
saatte yaklaşık 19.312 km maksimum hız ile[br]Mars'ın atmosferine çarpmasını

0:00:52.451,0:00:54.386
neredeyse gerçek zamanlı izleyebildik.

0:00:54.804,0:00:57.800
Bu olay bize 144 milyon[br]kilometreden fazla uzaklıktan

0:00:57.800,0:01:00.527
canlı yayında aktarıldı.

0:01:01.064,0:01:03.705
Mars'tan canlı yayımlandı.

0:01:05.484,0:01:07.066
Bu esnada

0:01:07.066,0:01:09.012
iki Voyager uzay aracı --

0:01:09.012,0:01:13.798
bu ikisi neredeyse inanılmaz[br]derecede cesur kaşiflerdir.

0:01:13.798,0:01:15.022
İlk kez,

0:01:15.022,0:01:19.852
Han Solo'nun bize[br]ilk tanıtıldığı yılda fırlatıldılar

0:01:20.610,0:01:24.378
ve 40 yıldan fazla süredir[br]hala yıldızlararası uzaydan

0:01:24.378,0:01:26.507
veri gönderiyorlar.

0:01:28.292,0:01:30.092
Uzayın daha da derinlerine

0:01:30.092,0:01:32.944
her zamankinden daha fazla[br]uzay aracı gönderiyoruz.

0:01:33.647,0:01:36.653
Ancak bu uzay araçlarının her biri,

0:01:36.653,0:01:38.502
nerede olduğunun

0:01:38.502,0:01:41.121
ve daha önemlisi nereye[br]gideceğinin söylenmesi için

0:01:41.121,0:01:42.732
tam olarak burada,

0:01:42.732,0:01:45.375
Dünya'da yapılan navigasyona güveniyor.

0:01:45.846,0:01:50.198
Bu navigasyonu basit bir nedenden[br]dolayı Dünya'da yapmak zorundayız:

0:01:50.198,0:01:53.326
Uzay araçları, zamanı [br]söylemekte berbatlar.

0:01:54.261,0:01:56.293
Fakat bunu değiştirebilirsek

0:01:56.293,0:01:59.597
derin uzayı keşfetme şeklimizde[br]devrim gerçekleştirebiliriz.

0:02:00.448,0:02:02.749
Ben bir derin uzay navigatörüyüm.

0:02:02.749,0:02:05.797
ve muhtemelen "Bu meslek de ne?" [br]diye düşündüğünüzü biliyorum.

0:02:05.797,0:02:09.552
Bu, son derece özel ve aynı[br]zamanda çok eğlenceli bir iş.

0:02:09.552,0:02:11.505
Ben, bir uzay aracını

0:02:11.505,0:02:13.977
fırlatma aracından ayrıldığı andan,

0:02:13.977,0:02:16.546
uzaydaki hedefine ulaşacağı[br]ana kadar yönlendiriyorum.

0:02:16.955,0:02:20.247
Bu istikametler -- mesela Mars[br]veya siz söyleyin Jüpiter --

0:02:20.247,0:02:22.200
gerçekten çok uzaktalar.

0:02:22.734,0:02:25.194
İşimi size şöyle anlatabilirim:

0:02:25.194,0:02:30.222
Düşünün ki burada, Los Angeles'ta,[br]durarak bir ok atıyorum

0:02:30.222,0:02:34.953
ve bu okla 25 kuruş büyüklüğündeki[br]bir hedefi vuruyorum

0:02:34.953,0:02:39.652
ve bu 25 kuruş büyüklüğündeki hedef,[br]New York, Times Meydanı'nda.

0:02:40.295,0:02:42.751
Güzergah boyunca

0:02:42.751,0:02:46.490
uzay aracımın seyrini[br]birkaç kez ayarlama fırsatım var

0:02:46.490,0:02:49.797
ama bunu yapmadan önce[br]nerede olduğunu bilmem lazım.

0:02:50.852,0:02:54.002
Bir uzay aracının derin uzaydaki[br]yolculuğunu takip etmek

0:02:54.002,0:02:57.363
temelinde zamanı ölçme sorunudur.

0:02:57.363,0:03:01.627
Gördüğünüz gibi, öylece bir cetvel çekip[br]uzay aracımın uzaklığını ölçemem.

0:03:02.075,0:03:03.316
Ancak bir sinyalin

0:03:03.316,0:03:06.889
oraya gidip gelmesinin[br]ne kadar zaman aldığını ölçebilirim.

0:03:07.762,0:03:11.092
Yankı konseptiyle tamamen aynı.

0:03:11.092,0:03:14.489
Eğer bir dağın önünde durup bağırırsam,

0:03:14.489,0:03:18.140
kendi yankımı duymam ne kadar uzun sürerse

0:03:18.140,0:03:20.762
dağ o kadar uzaktadır.

0:03:20.762,0:03:25.392
Bu sinyal süresini[br]çok çok doğru bir şekilde ölçüyoruz

0:03:26.296,0:03:30.875
çünkü hesabı saniyenin çok küçük[br]bir kısmı kadar yanlış yapmak,

0:03:30.875,0:03:35.310
uzay aracınızın güvenli ve nazikçe[br]başka bir gezegenin yüzeyine inmesi

0:03:35.310,0:03:38.365
veya o yüzeyde başka bir[br]krater oluşturması arasındaki fark

0:03:38.365,0:03:40.113
anlamına gelebilir.

0:03:40.690,0:03:42.404
Yalnızca küçücük bir saniye kayması,

0:03:42.404,0:03:46.153
bir görevin hayatı[br]veya ölümü arasındaki fark olabilir.

0:03:47.161,0:03:51.234
Bu sinyal süresini burada, Dünya'da,[br]saniyenin milyarda birinden

0:03:51.234,0:03:54.177
daha düşük bir hata payıyla[br]oldukça kesin olarak ölçüyoruz.

0:03:54.823,0:03:56.950
Ancak bu, Dünya'da ölçülmek zorunda.

0:03:57.371,0:03:59.771
Derin uzay araştırmaları[br]söz konusu olduğunda

0:03:59.771,0:04:02.081
büyük bir ölçek dengesizliği ortaya çıkar.

0:04:03.011,0:04:08.748
Tarih boyunca, gezegenimizdeki[br]çok büyük şeyler sayesinde

0:04:08.748,0:04:12.514
ufacık şeyleri çok uzağa gönderebildik.

0:04:12.905,0:04:15.864
Örnek olarak, bu bizim[br]derin uzaydaki bu araçlar ile

0:04:15.864,0:04:19.088
konuşmak için kullandığımız[br]bir uydu antenin boyutu.

0:04:19.088,0:04:23.008
Navigasyon için kullandığımız[br]atomik saatler de büyük.

0:04:23.008,0:04:25.450
Saatler ve tüm destek donanımları

0:04:25.450,0:04:27.913
bir buzdolabı büyüklüğüne ulaşabilir.

0:04:28.643,0:04:33.695
Eğer bu yeterliliği de derin uzaya[br]göndermekten bahsediyorsak

0:04:33.695,0:04:38.616
bu buzdolabının, bir çekmeceye[br]sığabilicek boyuta küçülmesi gerekiyor.

0:04:39.331,0:04:41.267
Peki bu neden önemli?

0:04:41.878,0:04:45.880
Şimdi cesur kaşiflerimizden[br]Voyager 1'e tekrar bakalım.

0:04:47.157,0:04:51.464
Voyager 1, şu anda yaklaşık[br]21 milyar kilometre uzakta.

0:04:51.873,0:04:54.571
Bildiğiniz üzere[br]oraya varması 40 yıl sürdü

0:04:54.571,0:04:59.812
ve ışık hızında yolculuk eden[br]bir sinyalin, oraya gidip gelme süresi

0:04:59.812,0:05:01.580
40 saatin üzerinde.

0:05:02.158,0:05:04.958
Uzay araçları hakkında [br]şunu söyleyebiliriz:

0:05:04.958,0:05:07.080
Gerçekten hızlı hareket ediyorlar.

0:05:07.570,0:05:12.559
Voyager 1 olduğu yerde durup bizim ona[br]Dünya'dan talimat göndermemizi beklemiyor.

0:05:12.559,0:05:14.407
Voyager 1 hareket etmeye devam ediyor.

0:05:14.802,0:05:19.724
Dünya'da yankı sinyalini[br]duymayı beklediğimiz o 40 saatte

0:05:19.724,0:05:23.930
Voyager 1 yaklaşık[br]2,4 milyon kilometre daha ilerledi.

0:05:24.344,0:05:28.980
Büyük ölçüde keşfedilmemiş[br]bölgeye doğru 2,4 milyon km daha.

0:05:29.687,0:05:31.255
Yani, bu sinyal zamanını

0:05:31.255,0:05:34.462
doğrudan uzay aracında[br]ölçebilmemiz harika olurdu.

0:05:35.851,0:05:39.424
Ancak atomik saat teknolojisinin[br]minyatürleştirilmesi...

0:05:39.424,0:05:41.018
bayağı zahmetli.

0:05:41.543,0:05:44.791
Saat teknolojisinin[br]ve tüm destekleyici donanımın

0:05:44.791,0:05:46.676
sadece küçültülmesini değil,

0:05:46.676,0:05:49.220
aynı zamanda çalışmasını da[br]sağlamanız gerekir.

0:05:50.328,0:05:53.483
Uzay son derece sert bir ortamdır

0:05:53.483,0:05:55.857
ve eğer bu cihazda bir parça kırılırsa,

0:05:55.857,0:05:58.452
parçayı değiştirmek için[br]bir teknisyen gönderip

0:05:58.452,0:06:00.670
yola devam etmek diye bir şey yoktur.

0:06:01.627,0:06:06.908
Bir uzay aracının yolculuğu aylar, yıllar

0:06:06.908,0:06:08.996
hatta on yıllar sürebilir.

0:06:09.586,0:06:14.397
Bunu destekleyebilecek hassasiyette[br]bir alet tasarlayıp inşa etmek

0:06:14.397,0:06:18.528
bilim ve mühendislik[br]olduğu kadar sanattır da.

0:06:20.131,0:06:23.322
Ama iyi haber şu ki[br]inanılmaz bir ilerleme kaydediyoruz.

0:06:24.274,0:06:27.714
Yeni atomik uzay saati çağına doğru

0:06:27.714,0:06:30.724
ilk küçük adımlarımızı atmak üzereyiz.

0:06:31.540,0:06:33.232
Yakında uzaya uygun,

0:06:33.232,0:06:36.596
iyon bazlı bir atom saati[br]piyasaya süreceğiz.

0:06:36.596,0:06:38.432
Bu saatin, navigasyon tekniğimizi

0:06:38.432,0:06:40.472
tamamen değiştirme potansiyeli var.

0:06:40.472,0:06:43.929
Bu saat o kadar kararlı[br]ve zamanı çok iyi ölçüyor ki

0:06:43.929,0:06:46.939
eğer onu tam buraya koyup açarsam

0:06:46.939,0:06:48.689
ve uzaklaşırsam

0:06:48.689,0:06:51.862
saatin ölçümünün bir saniye kayması için

0:06:51.862,0:06:54.734
dokuz milyon yıl sonra [br]geri dönmem gerekir.

0:06:55.555,0:06:57.984
Peki böyle bir saatle neler yapabiliriz?

0:06:57.984,0:07:02.115
Bütün bu uzay aracı yönlendirmesini[br]Dünya'dan yapmak yerine,

0:07:02.115,0:07:05.260
ya uzay araçlarının kendilerini[br]yönlendirmesine izin verseydik?

0:07:05.260,0:07:07.801
Derin uzayda hayatta kalacaksak

0:07:07.801,0:07:11.368
yerleşik özerk navigasyon[br]veya kendi kendine giden bir uzay aracı

0:07:11.368,0:07:14.447
en ihtiyaç duyulan[br]teknolojilerden biridir.

0:07:15.343,0:07:18.740
Kaçınılmaz olarak insanları Mars'a[br]veya daha da ileriye gönderdiğimizde,

0:07:18.740,0:07:21.313
Dünya'dan yönergelerin[br]gelmesini bekletmeden,

0:07:21.313,0:07:23.689
anlık olarak o gemiyi[br]yönlendirmemiz gerekir.

0:07:24.412,0:07:27.757
Bu süreyi küçücük bir[br]saniye hatasıyla ölçmek

0:07:27.757,0:07:30.877
bir görevin hayatı veya ölümü[br]arasındaki fark olabilir --

0:07:30.877,0:07:33.940
ki bu robotik bir görev için[br]yeterince kötüdür.

0:07:33.940,0:07:37.749
Gemide bir insan ekibi olsaydı[br]ortaya çıkabilecek sonuçları düşünün.

0:07:38.451,0:07:40.607
Fakat farz edelim ki astronotlarımızı

0:07:40.607,0:07:42.606
varış noktalarına güvenle götürebiliyoruz.

0:07:42.606,0:07:46.366
Oraya vardıklarında, yollarını bulabilmek[br]istediklerini hayal edebiliyorum.

0:07:46.366,0:07:48.413
İşte, bu saat teknolojisi ile

0:07:48.413,0:07:51.735
artık diğer gezegenlerde ve uydularda

0:07:51.735,0:07:54.176
GPS benzeri navigasyon[br]sistemleri oluşturabiliriz.

0:07:54.176,0:07:57.293
Ay'da veya Mars'ta[br]GPS'inizin olduğunu düşünün.

0:07:57.293,0:08:00.602
Arkasında Olympus Mons yükselirken

0:08:00.602,0:08:03.376
Mars yüzeyinde duran bir astronotu

0:08:03.376,0:08:07.087
ve onun, telefonundaki[br]Google Haritalar Mars Versiyonu üzerinden

0:08:07.087,0:08:09.720
nerede olduğunu görüp[br]gitmesi gereken yere ulaşmak için

0:08:09.720,0:08:12.002
bir rota çizmeye çalıştığını[br]görebiliyor musunuz?

0:08:12.002,0:08:13.789
Bir an için hayal kurmama izin verin,

0:08:13.789,0:08:16.356
çok uzak bir gelecek hakkında konuşalım.

0:08:16.356,0:08:20.326
İnsanları Mars'tan çok daha[br]uzak yerlere göndermemiz

0:08:20.326,0:08:22.613
ve onları yönlendirmek için

0:08:22.613,0:08:26.617
Dünya'dan sinyal bekletmemiz[br]gerçekçi değil.

0:08:27.032,0:08:29.086
Bu senaryoda

0:08:29.086,0:08:32.537
bir takım yıldıza,[br]derin uzay boyunca dağılmış

0:08:32.537,0:08:37.445
navigasyon sinyalleri yayan[br]iletişim uyduları ağına sahibiz

0:08:37.445,0:08:40.299
ve bu sinyali alan[br]herhangi bir uzay aracının

0:08:40.299,0:08:43.214
buradan oraya, oradan şuraya

0:08:43.214,0:08:46.456
Dünya ile doğrudan hiçbir bağı[br]olmadan seyahat edebildiğini düşünün.

0:08:47.981,0:08:51.474
Derin uzayda zamanı[br]doğru bir şekilde ölçebilme yeteneği

0:08:51.474,0:08:53.882
navigasyon şeklimizi[br]sonsuza dek değiştirebilir.

0:08:54.164,0:08:57.879
Ama aynı zamanda bize oldukça havalı [br]bir bilim sunma potansiyeline de sahip.

0:08:57.879,0:09:01.085
Navigasyon için kullandığımız aynı sinyal

0:09:01.085,0:09:03.416
bize nereden geldiği

0:09:03.416,0:09:07.989
ve antenden antene geçerkenki yolculuğu[br]hakkında birkaç şey söyler.

0:09:08.693,0:09:13.023
Bu yolculuk, bize Güneş sistemimiz boyunca

0:09:13.023,0:09:17.645
daha iyi gezegen atmosferi modelleri[br]oluşturmak için veri sağlar.

0:09:18.169,0:09:22.830
Çok uzaklardaki buzlu uydularda[br]yeraltı okyanusları tespit edebiliriz.

0:09:22.830,0:09:27.270
Hatta kütleçekim sonucu uzaydaki küçük[br]dalgalanmaları bile tespit edebiliriz.

0:09:28.224,0:09:32.747
Yerleşik özerk navigasyon, evreni[br]keşfetmek için daha fazla uzay aracını

0:09:32.747,0:09:35.503
ve daha fazla sensörü[br]destekleyebileceğimiz anlamına gelir.

0:09:35.503,0:09:39.491
Aynı zamanda benim gibi navigatörleri,

0:09:39.491,0:09:42.445
başka soruların cevaplarını[br]bulabilmeleri için serbest bırakır.

0:09:43.855,0:09:47.262
Ve cevaplamamız gereken[br]hala birçok soru var.

0:09:48.014,0:09:51.980
Etrafımızdaki evren hakkında[br]o kadar değerli ama az şey biliyoruz ki.

0:09:53.376,0:09:56.854
Son yıllarda, kendi[br]Güneş sistemimizin dışında

0:09:56.854,0:10:00.389
yaklaşık 3.000 adet[br]gezegenler sistemi keşfettik

0:10:00.763,0:10:04.968
ve bu sistemler yaklaşık 4.000[br]gezegene ev sahipliği yapıyor.

0:10:04.968,0:10:06.979
Bunu şöyle anlatayım:

0:10:06.979,0:10:10.116
Küçükken, gezegenleri ilk öğrendiğim zaman

0:10:10.116,0:10:11.993
9 tane gezegen vardı,

0:10:11.993,0:10:14.094
Plüton'u saymazsanız 8.

0:10:14.094,0:10:16.233
Ama şimdi 4.000 tane var.

0:10:17.312,0:10:19.597
Karanlık maddenin, evrenimizin

0:10:19.597,0:10:23.133
yaklaşık yüzde 96'sını oluşturduğu[br]tahmin edilmekte

0:10:23.133,0:10:25.526
ve biz bunun ne olduğunu bile bilmiyoruz.

0:10:26.034,0:10:28.919
Tüm derin uzay görevlerimizden

0:10:28.919,0:10:31.896
elde ettiğimiz bilimin tamamı,

0:10:31.896,0:10:35.574
geniş bir soru okyanusunda

0:10:35.574,0:10:38.292
sadece bu tek damla bilgi.

0:10:38.919,0:10:41.512
Eğer daha fazlasını öğrenmek,

0:10:41.512,0:10:43.883
bulmak, anlamak istiyorsak

0:10:44.955,0:10:47.304
o zaman daha fazla keşfetmemiz gerek.

0:10:48.096,0:10:51.282
Derin uzayda zamanı[br]doğru hesaplayabilme yeteneği

0:10:51.282,0:10:55.427
evreni keşfetme şeklimizde[br]devrim yaratacak

0:10:55.427,0:10:58.581
ve belki de özenle tuttuğu[br]sırlarının bazılarının

0:10:58.581,0:11:01.241
kilidini açmanın[br]anahtarlarından biri olacak.

0:11:02.051,0:11:03.326
Teşekkürler.

0:11:03.326,0:11:05.735
(Alkış)