0:00:06.950,0:00:10.288
Trong trường hợp ném thẳng [br]một quả bóng vào không trung.

0:00:10.288,0:00:13.752
Bạn có thể dự đoán [br]chuyển động của nó không?

0:00:13.752,0:00:15.176
Chắc chắn rồi, [br]dễ mà.

0:00:15.176,0:00:18.730
Quả bóng sẽ di chuyển thằng đứng[br]cho đến điểm cao nhất,

0:00:18.730,0:00:21.278
rồi rơi trở lại[br]và đáp gọn trong tay bạn.

0:00:21.278,0:00:22.976
Đó là những gì xảy ra,

0:00:22.976,0:00:26.765
bạn biết điều này bởi vì bạn đã [br]chứng kiến nó rất nhiều lần

0:00:26.765,0:00:31.417
Bạn quan sát các hiện tượng vật lý [br]hàng ngày trong suốt cuộc đời mình.

0:00:31.417,0:00:35.884
Giả sử, ta xem xét câu hỏi [br]về thế giới vật lý của các nguyên tử,

0:00:35.884,0:00:37.950
ví dụ như chuyển động [br]của một electron

0:00:37.950,0:00:40.906
quanh hạt nhân của nguyên tử hydro [br]sẽ trông như thế nào?

0:00:40.906,0:00:45.045
Liệu ta có thể trả lời câu hỏi đó[br]dựa trên hiểu biết về Vật lý thường ngày?

0:00:45.045,0:00:47.062
Chắc chắn là không rồi. [br]Tại sao vậy?

0:00:47.062,0:00:51.474
Bởi vì định luật vật lý chi phối [br]hoạt động ở hệ thống vi mô

0:00:51.474,0:00:55.224
rất khác so với vật lý vĩ mô

0:00:55.224,0:00:57.530
mà ta nhìn thấy hàng ngày.

0:00:57.530,0:00:59.913
Thế giới thường ngày [br]mà bạn biết và yêu mến

0:00:59.913,0:01:03.702
tuân theo những định luật[br]của cơ học cổ điển.

0:01:03.702,0:01:05.880
Nhưng hệ thống [br]ở cấp độ nguyên tử

0:01:05.880,0:01:09.870
lại hành xử dựa trên những [br]định luật của cơ học lượng tử.

0:01:09.870,0:01:13.432
Thế giới lượng tử [br]là một nơi vô cùng kì lạ.

0:01:13.432,0:01:17.932
Một minh họạ về sự kì lạ đó[br]là thí nghiệm giả tưởng nổi tiếng:

0:01:17.932,0:01:20.090
Con mèo của Schrödinger.

0:01:20.090,0:01:24.449
Một nhà vật lý không thích mèo, [br]đặt một con vào trong hộp,

0:01:24.449,0:01:30.148
cùng với một quả bom có xác xuất [br]nổ là 50% sau khi đậy nắp.

0:01:30.148,0:01:32.756
Trừ khi mở nắp hộp ra,[br]không có cách nào để biết

0:01:32.756,0:01:35.281
quả bom đó đã nổ hay chưa.

0:01:35.281,0:01:40.531
do đó, không có cách nào để biết [br]con mèo còn sống hay đã chết.

0:01:40.531,0:01:43.834
Trong vật lý lượng tử, ta [br]có thể nói rằng trước khi quan sát

0:01:43.834,0:01:46.606
con mèo ở trạng thái chồng chập

0:01:46.606,0:01:51.656
Không sống cũng chưa chết, [br]mà đúng ra là tổng hợp xác xuất

0:01:51.656,0:01:54.678
với 50% cho mỗi trường hợp.

0:01:54.678,0:01:58.502
Tương tự những gì diễn ra [br]với hệ vật lý lượng tử

0:01:58.502,0:02:01.611
như một electron chyển động [br]xung quanh hạt nhân nguyên tử hydro.

0:02:01.611,0:02:04.186
Thực chất, hạt electron [br]không quay xung quanh

0:02:04.186,0:02:07.144
Nó xuất hiện cùng một lúc[br]tại khắp nơi trong không gian

0:02:07.144,0:02:10.920
với xác xuất xuất hiện ở vùng này [br]nhiều hơn so với vùng khác.

0:02:10.920,0:02:13.000
Chỉ sau khi định vị,

0:02:13.000,0:02:15.876
ta mới chỉ ra được [br]nó đang ở đâu tại thời điểm đó.

0:02:15.876,0:02:19.251
Tương tự như việc ta không biết được[br]con mèo còn sống hay đã chết

0:02:19.251,0:02:20.831
cho đến khi mở nắp hộp.

0:02:20.831,0:02:23.576
Điều này đưa ta đến [br]một hiệu ứng kì lạ và đẹp đẽ

0:02:23.576,0:02:25.871
có tên gọi Liên Đới Lượng Tử

0:02:25.871,0:02:28.764
Giả sử, thay vì chỉ có một [br]con mèo bên trong cái hộp

0:02:28.764,0:02:31.980
ta có hai con [br]trong hai hộp khác nhau.

0:02:31.980,0:02:38.780
Kết quả của thí nghiệm Con mèo [br]của Schrödinger cho ra bốn khả năng

0:02:38.780,0:02:41.869
Cả hai con mèo đều sống [br]hoặc đều đã chết

0:02:41.869,0:02:45.700
hoặc một con còn sống, [br]con còn lại đã chết và ngược lại.

0:02:45.700,0:02:49.117
Hệ hai con mèo một lần nữa [br]ở trạng thái chồng chập

0:02:49.117,0:02:53.644
với xác xuất 25% [br]thay vì 50% cho mỗi trường hợp.

0:02:53.644,0:02:55.897
Chính tại đây, điều thú vị là

0:02:55.897,0:02:58.508
cơ học lượng tử cho rằng[br]có thể loại bỏ

0:02:58.508,0:03:03.984
trường hợp cả hai con mèo cùng sống hoặc [br]cùng chết dựa trên trạng thái chồng chập.

0:03:03.984,0:03:06.819
Nói cách khác, [br]có thể có một hệ hai con mèo,

0:03:06.819,0:03:12.502
sao cho kết quả sẽ luôn là một con [br]còn sống, con còn lại đã chết.

0:03:12.502,0:03:17.395
Theo thuật ngữ chuyên môn thì [br]đó là trạng thái liên đới của hai con mèo

0:03:17.395,0:03:21.022
Nhưng vẫn còn điều thực sự gây kinh ngạc[br]về hiệu ứng liên đới lượng tử

0:03:21.022,0:03:25.011
Nếu bạn chuẩn bị hệ hai con mèo [br]trong hộp ở trạng thái liên đới,

0:03:25.011,0:03:28.957
sau đó di chuyển những cái hộp[br]tới hai đầu của vũ trụ

0:03:28.957,0:03:32.752
thí nghiệm sẽ luôn cho ra[br]cùng một kết quả.

0:03:32.752,0:03:37.287
Một con mèo sẽ luôn sống [br]và con còn lại luôn chết

0:03:37.287,0:03:42.221
mặc dù không thể thể xác định được[br]con nào sống, con nào chết

0:03:42.221,0:03:44.609
trước khi đo đạc.

0:03:44.609,0:03:46.196
Sao mà như vậy được?

0:03:46.196,0:03:49.647
Bằng cách nào mà trạng thái của[br]hai con mèo ở hai đầu vũ trụ

0:03:49.647,0:03:51.822
lại có thể liên đới theo cách này?

0:03:51.822,0:03:54.325
Chúng ở quá xa để có thể [br]ảnh hưởng tới nhau.

0:03:54.325,0:03:57.526
Vậy làm thế nào hai quả bom[br]lại luôn sắp xếp sao cho

0:03:57.526,0:04:00.350
một quả nổ, [br]quả còn lại thì không?

0:04:00.350,0:04:01.496
Bạn có thể nghĩ rằng,

0:04:01.496,0:04:03.806
"Lý thuyết có vấn đề và rằng

0:04:03.806,0:04:06.388
Điều này không thể xảy ra[br]trong thực tế."

0:04:06.388,0:04:08.923
Nhưng cuối cùng, [br]liên đới lượng tử

0:04:08.923,0:04:12.157
cũng được khẳng định [br]bằng quan sát thực nghiệm.

0:04:12.157,0:04:15.794
Hai hạt hạ nguyên tử liên đới[br]ở trạng thái chồng chất,

0:04:15.794,0:04:18.012
nếu spin của vật thứ nhất[br]quay xuống dưới,

0:04:18.012,0:04:20.230
spin của vật kia [br]sẽ phải quay lên trên

0:04:20.230,0:04:22.450
cho dù không có cách nào

0:04:22.450,0:04:25.986
để truyền thông tin giữa hai vật,

0:04:25.986,0:04:30.007
cho thấy spin của một hạt [br]tuân theo các định luật liên đới lượng tử.

0:04:30.007,0:04:32.960
Không có gì ngạc nhiên [br]khi liên đới lượng tử là cốt lõi

0:04:32.960,0:04:35.301
của khoa học thông tin lượng tử,

0:04:35.301,0:04:39.486
một lĩnh vực đang phát triển [br]nghiên cứu cách áp dụng định luật lượng tử

0:04:39.486,0:04:41.549
vào thế giới vĩ mô,

0:04:41.549,0:04:46.372
như mật mã lượng tử, cho phép gián điệp [br]trao đổi thông tin một cách an toàn,

0:04:46.372,0:04:49.479
hay tính toán lượng tử, [br]nhằm bẻ khoá mật mã.

0:04:49.479,0:04:53.743
Vật lý thường ngày thoạt nhìn có vẻ[br]giống với thế giới lượng tử kỳ lạ.

0:04:53.743,0:04:56.992
Viễn tải lượng tử sẽ còn tiến xa hơn[br]cho đến

0:04:56.992,0:05:00.763
một ngày nào đó, con mèo của bạn[br]sẽ trốn tới một thiên hà an toàn hơn

0:05:00.763,0:05:03.949
nơi không có các nhà vật lý[br]và những cái hộp.