0:00:07.630,0:00:10.628
Wyobraź sobie, że podrzucasz piłkę [br]pionowo w górę.

0:00:10.628,0:00:13.852
Czy można przewidzieć tor lotu piłki?

0:00:13.852,0:00:15.176
Pewnie, przecież to proste.

0:00:15.176,0:00:18.730
Piłka poleci w górę,[br]do najwyższego punktu,

0:00:18.730,0:00:21.668
po czym wróci w dół[br]i wyląduje z powrotem w dłoni.

0:00:21.668,0:00:23.386
Oczywiście, właśnie tak się dzieje.

0:00:23.386,0:00:26.765
Zaobserwowano to niezliczoną ilość razy.

0:00:26.765,0:00:31.417
Zjawiska fizyczne widzimy codziennie.

0:00:31.417,0:00:35.884
Lecz załóżmy, że analizujemy [br]zagadnienie fizyki atomowej.

0:00:35.884,0:00:37.950
Na przykład: jak wygląda ruch elektronu

0:00:37.950,0:00:40.906
wokół jądra atomu wodoru?

0:00:40.906,0:00:45.045
Czy na to pytanie da się odpowiedzieć[br]stosując codzienne obserwacje?

0:00:45.045,0:00:46.872
Zdecydowanie nie. Dlaczego?

0:00:46.872,0:00:51.474
Ponieważ zasady, którym podlegają[br]układy o tak małych rozmiarach,

0:00:51.474,0:00:55.224
znacząco różnią się od zasad [br]dla przedmiotów w skali makro,

0:00:55.224,0:00:57.690
czyli takich, które widać dookoła.

0:00:57.690,0:00:59.703
Świat, który obserwujemy każdego dnia

0:00:59.703,0:01:03.702
zachowuje się tak,[br]jak przewiduje mechanika klasyczna.

0:01:03.702,0:01:05.880
Jednak układy w skali atomowej

0:01:05.880,0:01:09.870
stosują się do mechaniki kwantowej.

0:01:09.870,0:01:13.432
Ten kwantowy świat [br]okazuje się bardzo dziwny.

0:01:13.432,0:01:17.932
Osobliwość mechaniki kwantowej[br]ilustruje znany eksperyment myślowy:

0:01:17.932,0:01:20.090
kot Schrödingera.

0:01:20.090,0:01:24.449
Fizyk, który niezbyt lubi koty,[br]wkłada jednego do pudełka

0:01:24.449,0:01:30.148
wraz z bombą, mogącą na 50% [br]wybuchnąć po zamknięciu pudełka.

0:01:30.148,0:01:32.756
Dopóki pokrywa jest zamknięta, [br]nie da się stwierdzić,

0:01:32.756,0:01:35.281
czy bomba wybuchła.

0:01:35.281,0:01:40.531
Nie da się zatem ustalić, czy kot żyje.

0:01:40.531,0:01:43.834
W fizyce kwantowej można powiedzieć, [br]że przed otworzeniem pudełka

0:01:43.834,0:01:46.606
kot był w stanie superpozycji.

0:01:46.606,0:01:48.656
Nie był ani żywy, ani martwy.

0:01:48.656,0:01:51.656
Był między obiema możliwościami,

0:01:51.656,0:01:54.678
z 50% szans na każdą.

0:01:54.678,0:01:58.842
To samo dzieje się [br]z układami ciał w skali kwantowej,

0:01:58.842,0:02:01.611
takimi jak elektron[br]orbitujący w atomie wodoru.

0:02:01.611,0:02:04.186
Elektron wcale nie okrąża jądra.

0:02:04.186,0:02:07.144
Jest jakby jednocześnie [br]wszędzie w przestrzeni

0:02:07.144,0:02:08.704
z większym prawdopodobieństwem

0:02:08.704,0:02:11.040
na obecność w jednym punkcie niż w innych.

0:02:11.040,0:02:13.330
Dopiero gdy uda się[br]zaobserwować jego położenie,

0:02:13.330,0:02:15.876
można wskazać [br]jego pozycję w danym momencie.

0:02:15.876,0:02:18.971
Podobnie jak wtedy,[br]gdy nie było wiadomo, czy kot żyje,

0:02:18.971,0:02:20.831
dopóki nie otworzyliśmy pudełka.

0:02:20.831,0:02:23.576
To prowadzi do przedziwnego [br]i pięknego fenomenu:

0:02:23.576,0:02:25.871
splątania kwantowego.

0:02:25.871,0:02:31.157
Załóżmy, że zamiast jednego kota,[br]mamy dwa w dwóch różnych pudłach.

0:02:31.157,0:02:33.447
Gdyby w eksperymencie [br]z kotem Schrödingera

0:02:33.447,0:02:34.820
użyto naszej pary kotów,

0:02:34.820,0:02:38.780
mógłby się on zakończyć na cztery sposoby.

0:02:38.780,0:02:41.869
Oba koty byłyby żywe, oba byłyby martwe,

0:02:41.869,0:02:45.700
bądź pierwszy byłby żywy, [br]a drugi martwy lub odwrotnie.

0:02:45.700,0:02:49.117
Układ dwóch kotów [br]jest w stanie superpozycji.

0:02:49.117,0:02:53.644
Tym razem jednak każdy wynik [br]może zajść na 25%.

0:02:53.644,0:02:55.897
Jest natomiast coś odjazdowego:

0:02:55.897,0:02:58.508
mechanika kwantowa mówi nam,[br]że możemy wykluczyć

0:02:58.508,0:03:03.984
zarówno możliwość obu żywych kotów[br]jak i obu martwych w stanie superpozycji.

0:03:03.984,0:03:06.819
Inaczej mówiąc, [br]w takim układzie dwóch kotów

0:03:06.819,0:03:12.502
wynik zawsze będzie taki:[br]jeden kot żywy, drugi martwy.

0:03:12.502,0:03:17.395
Używając technicznego określenia, [br]można powiedzieć, że koty są "splątane".

0:03:17.395,0:03:21.022
Jest też coś naprawdę fascynującego[br]jeśli chodzi o splątanie kwantowe.

0:03:21.022,0:03:25.011
Mając nasz układ dwóch kotów[br]w stanie splątania w pudełkach,[br]

0:03:25.011,0:03:28.957
nawet po rozstawieniu pudełek [br]na przeciwległych końcach wszechświata

0:03:28.957,0:03:32.752
wynik eksperymentu nie zmieni się.

0:03:32.752,0:03:37.617
Jeden z kotów zawsze pozostanie żywy,[br]drugi zaś zawsze martwy,

0:03:37.617,0:03:42.221
choć nie da się przewidzieć, który.

0:03:42.221,0:03:44.609
Sprawdzić to można dopiero [br]otwierając pudła.

0:03:44.609,0:03:47.656
Jak to możliwe, że losy kotów

0:03:47.656,0:03:49.647
na przeciwnych krańcach kosmosu

0:03:49.647,0:03:51.822
są powiązane w taki sposób?

0:03:51.822,0:03:54.325
Bomby są zbyt daleko,[br]by się skomunikować na czas,

0:03:54.325,0:03:57.526
więc jak to się dzieje,

0:03:57.526,0:04:00.350
że jedna zawsze wybucha, a druga nie?

0:04:00.350,0:04:01.496
Być może myślisz sobie:

0:04:01.496,0:04:03.806
"To tylko teoretyczne trele morele.

0:04:03.806,0:04:06.388
To nie zdarzyłoby się [br]w prawdziwym świecie".

0:04:06.388,0:04:08.923
Lecz okazuje się, że splątanie kwantowe

0:04:08.923,0:04:12.157
potwierdzono eksperymentami [br]laboratoryjnymi w prawdziwym świecie.

0:04:12.157,0:04:15.794
Dwie cząsteczki subatomowe,[br]splątane w stanie superpozycji,

0:04:15.794,0:04:19.663
gdzie ruch jednej powoduje [br]przeciwny ruch drugiej,

0:04:19.663,0:04:22.450
zachowają się tak samo,[br]nawet jeśli nie ma możliwości,

0:04:22.450,0:04:25.986
by przekazały między sobą informację,

0:04:25.986,0:04:30.007
wskazując drugiemu, w którą stronę ma[br]się kręcić, by zachować zasadę splątania.

0:04:30.007,0:04:32.960
Nie zaskakuje zatem, że splątanie[br]jest w centrum zainteresowań

0:04:32.960,0:04:35.301
dziedziny nazywanej informatyką kwantową,

0:04:35.301,0:04:39.486
badającej, jak spożytkować [br]prawa kwantowego świata

0:04:39.486,0:04:41.549
w naszym makroskopowym świecie.

0:04:41.549,0:04:43.652
Stosować je można [br]w kryptografii kwantowej,

0:04:43.652,0:04:46.372
do wysyłania zabezpieczonych wiadomości.

0:04:46.372,0:04:49.619
Lub też w obliczeniach kwantowych,[br]służących łamaniu tajnych kodów.

0:04:49.619,0:04:53.743
Zwykła fizyka zaczyna przypominać [br]ten dziwny kwantowy świat.

0:04:53.743,0:04:56.992
Teleportacja kwantowa [br]może nawet doprowadzić do tego,

0:04:56.992,0:05:00.323
że pewnego dnia twój kot ucieknie[br]do innej, bezpieczniejszej galaktyki,

0:05:00.323,0:05:03.169
bez fizyków i ich pudełek.