1
00:00:08,113 --> 00:00:12,245
W 1800 roku badacz Alexander von Humboldt

2
00:00:12,245 --> 00:00:17,854
widział, jak ławica węgorzy
elektrycznych wyskoczyła z wody

3
00:00:17,854 --> 00:00:19,834
w obronie przed nadciągającymi końmi.

4
00:00:19,834 --> 00:00:24,435
Historia wydawała się tak dziwna,
że posądzano Humboldta o zmyślenie.

5
00:00:24,435 --> 00:00:28,796
Lecz ryby używające prądu występują
częściej, niż mogłoby się wydawać,

6
00:00:28,796 --> 00:00:32,935
a węgorze elektryczne są rodzajem ryb.

7
00:00:32,935 --> 00:00:35,125
Pod wodą, gdzie brakuje światła,

8
00:00:35,125 --> 00:00:37,774
sygnały elektryczne stwarzają
sposoby komunikacji,

9
00:00:37,774 --> 00:00:38,861
nawigacji

10
00:00:38,861 --> 00:00:43,692
i znajdowania oraz w rzadkich
przypadkach ogłuszania ofiary.

11
00:00:43,692 --> 00:00:49,135
Blisko 350 gatunków ryb posiada
specjalne anatomiczne struktury,

12
00:00:49,135 --> 00:00:52,807
które generują i wykrywają
sygnały elektryczne.

13
00:00:52,807 --> 00:00:55,246
Te ryby dzieli się na dwie grupy,

14
00:00:55,246 --> 00:00:58,608
w zależności od tego,
ile elektryczności wytwarzają.

15
00:00:58,608 --> 00:01:03,587
Naukowcy nazywają pierwszą grupę
rybami słabo elektrycznymi.

16
00:01:03,587 --> 00:01:06,406
Struktury przy ich ogonach,
zwane narządami elektrycznymi,

17
00:01:06,406 --> 00:01:12,507
wytwarzają do 1 V energii elektrycznej,
czyli około dwóch trzecich baterii AA.

18
00:01:12,507 --> 00:01:14,597
Jak to działa?

19
00:01:14,597 --> 00:01:19,068
Mózg ryby przesyła sygnał poprzez
układ nerwowy do narządu elektrycznego,

20
00:01:19,068 --> 00:01:21,288
który wypełniony jest układami setek

21
00:01:21,288 --> 00:01:27,258
lub tysięcy komórek w kształcie
dysków, nazywanych elektrocytami.

22
00:01:27,258 --> 00:01:31,438
Zwykle elektrocyty wypompowują
jony sodu i potasu,

23
00:01:31,438 --> 00:01:36,807
aby utrzymać ładunek dodatni w środku,
a ładunek ujemny na wewnątrz.

24
00:01:36,807 --> 00:01:39,920
Lecz gdy impuls nerwowy
dociera do elektrocytu,

25
00:01:39,920 --> 00:01:43,549
pobudza on bramki jonowe do otwarcia.

26
00:01:43,549 --> 00:01:47,709
Dodatnio naładowane jony
wpływają z powrotem.

27
00:01:47,709 --> 00:01:52,029
Teraz jedna strona elektrocytu
jest naładowana ujemnie na zewnątrz,

28
00:01:52,029 --> 00:01:54,699
a dodatnio wewnątrz.

29
00:01:54,699 --> 00:01:58,771
Natomiast druga strona ma 
odwrotny wzór naładowania.

30
00:01:58,771 --> 00:02:01,420
Te zmienne ładunki elektryczne
mogą generować prąd,

31
00:02:01,420 --> 00:02:06,491
przekształcając elektrocyt
w biologiczną baterię.

32
00:02:06,491 --> 00:02:10,649
Zdolności tych ryb biorą się stąd,
że impulsy nerwowe są tak skoordynowane,

33
00:02:10,649 --> 00:02:15,031
aby dotrzeć do każdej komórki
w dokładnie tym samym momencie.

34
00:02:15,031 --> 00:02:21,080
Przez to masy elektrocytów zachowują się
jak tysiące baterii połączonych szeregowo.

35
00:02:21,080 --> 00:02:24,323
Maleńkie ładunki każdej z nich
składają się na pole elektryczne,

36
00:02:24,323 --> 00:02:27,061
które jest w stanie przebyć kilka metrów.

37
00:02:27,061 --> 00:02:30,140
Ukryte pod skórą komórki
zwane elektroreceptorami

38
00:02:30,140 --> 00:02:33,121
pozwalają rybom stale wyczuwać to pole

39
00:02:33,121 --> 00:02:38,022
oraz jego zmiany spowodowane
przez otoczenie lub inne ryby.

40
00:02:38,022 --> 00:02:40,492
Mruk Petersa, na przykład,

41
00:02:40,492 --> 00:02:43,673
ma wydłużony podbródek,
nazywany "schnauzenorgan",

42
00:02:43,673 --> 00:02:46,103
wypełniony elektroreceptorami.

43
00:02:46,103 --> 00:02:48,892
Umożliwia on przechwytywanie
sygnałów od innych ryb,

44
00:02:48,892 --> 00:02:50,792
ocenianie odległości,

45
00:02:50,792 --> 00:02:53,793
stwierdzanie kształtu
i wielkości pobliskich obiektów,

46
00:02:53,793 --> 00:02:58,801
a nawet określanie, czy przysypany
owad jest martwy, czy żywy.

47
00:02:58,801 --> 00:03:01,302
Lecz trąbonos i inne
ryby słabo elektryczne

48
00:03:01,302 --> 00:03:05,402
nie wytwarzają dość prądu,
aby zaatakować ofiarę.

49
00:03:05,402 --> 00:03:08,573
Ta zdolność przypisywana jest
rybom silnie elektrycznym,

50
00:03:08,573 --> 00:03:11,794
których jest zaledwie garstka.

51
00:03:11,794 --> 00:03:16,392
Najpotężniejszą rybą silnie
elektryczną jest strętwa,

52
00:03:16,392 --> 00:03:20,513
powszechnie znana jako węgorz elektryczny.

53
00:03:20,513 --> 00:03:25,400
Niemal całe jej dwumetrowe ciało 
pokrywają trzy narządy elektryczne.

54
00:03:25,400 --> 00:03:27,354
Tak jak ryby słabo elektryczne,

55
00:03:27,354 --> 00:03:30,960
węgorz elektryczny wykorzystuje swoje
sygnały do nawigacji oraz komunikacji,

56
00:03:30,960 --> 00:03:34,684
lecz najsilniejsze wyładowania
elektryczne rezerwuje na polowania,

57
00:03:34,684 --> 00:03:40,273
atakując dwufazowo przez zlokalizowanie
i obezwładnienie ofiary.

58
00:03:40,273 --> 00:03:43,995
Najpierw emituje dwa
lub trzy silne impulsy

59
00:03:43,995 --> 00:03:46,444
o natężeniu około 600 woltów,

60
00:03:46,444 --> 00:03:49,734
które pobudzają mięśnie ofiary,
powodując skurcze

61
00:03:49,734 --> 00:03:53,045
oraz generując fale, które
pozwalają odkryć jej kryjówkę.

62
00:03:53,045 --> 00:03:55,925
Następnie strumień szybkich 
i wysokonapięciowych wyładowań

63
00:03:55,925 --> 00:03:59,294
wzmaga jeszcze skurcze mięśni.

64
00:03:59,294 --> 00:04:03,095
Węgorz elektryczny może się też
zwinąć tak, aby pola elektryczne,

65
00:04:03,095 --> 00:04:07,249
generowane na każdym końcu narządu
elektrycznego, zachodziły na siebie.

66
00:04:07,249 --> 00:04:10,939
Burza elektryczna w końcu
wyczerpuje i paraliżuje ofiarę,

67
00:04:10,939 --> 00:04:14,890
a węgorz elektryczny może 
już połknąć żywcem swój obiad.

68
00:04:14,890 --> 00:04:18,550
Pozostałe dwie ryby silnie
elektryczne to sum elektryczny,

69
00:04:18,550 --> 00:04:20,935
który umie uwolnić 350 woltów

70
00:04:20,935 --> 00:04:23,906
poprzez narząd elektryczny
zajmujący większość jego tułowia,

71
00:04:23,906 --> 00:04:29,466
oraz drętwa elektryczna posiadająca 
nerkowate narządy po obu stronach głowy,

72
00:04:29,466 --> 00:04:32,846
które wytwarzają około 220 woltów.

73
00:04:32,846 --> 00:04:35,718
Istnieje jednak pewna zagadka
w świecie ryb elektrycznych:

74
00:04:35,718 --> 00:04:39,436
dlaczego nie rażą prądem siebie samych?

75
00:04:39,436 --> 00:04:42,148
Być może właśnie rozmiar
ryb silnie elektrycznych

76
00:04:42,148 --> 00:04:44,797
daje im odporność na własne wyładowania

77
00:04:44,797 --> 00:04:48,465
lub fakt, iż prąd elektryczny
zbyt szybko opuszcza ich ciała.

78
00:04:48,465 --> 00:04:53,047
Niektórzy naukowcy sądzą, że specjalne
białka osłaniają narządy elektryczne.

79
00:04:53,047 --> 00:04:57,957
Prawda jest jednak taka, że nauka
nadal nie rzuciła światła na tę zagadkę.