Đây là câu chuyện về một thế giới bị ám ảnh bởi đồ đạc. Là câu chuyện về một hệ thống đang gặp khủng hoảng. Chúng ta đang phá hủy hành tinh. Chúng ta đang đầu độc lẫn nhau. Và chúng ta không hạnh phúc. May mắn là khi chúng ta bắt đầu hiểu hệ thống, chúng ta dần nhận thấy có nhiều cơ hội để nắm lấy và chuyển hóa vấn đề thành giải pháp. "Câu Chuyện Nước Đóng Chai" -Annie Leonard- Làm thế nào mà "nhu cầu được tạo ra" khiến chúng ta mua những thứ chúng ta không cần, và phá hủy những gì chúng ta thật sự cần? Một trong những vấn đề khi cố gắng sử dụng ít đồ hơn là thỉnh thoảng chúng ta cảm thấy chúng ta thực thực cần nó. Điều gì xảy ra nếu bạn sống ở một thành phố như Cleveland và bạn khát nước? Liệu bạn có đánh liều lấy nước từ vòi nước của thành phố? Hay bạn sẽ chọn một chai nước lấy từ rừng nhiệt đới hoang sơ Fiji Vâng, hãng nước đóng chai Fiji nghĩ rằng câu trả lời đã quá rõ ràng. Nên họ đã tung ra một chiến dịch quảng cáo triệt để. Nhưng rốt cuộc nó lại là một trong những hành động ngu ngốc nhất trong lịch sử quảng cáo. Bạn thấy đó, thành phố Cleveland không muốn trở thành mục tiêu trò đùa của Fiji. Vì vậy họ đã tiến thành một vài thử nghiệm, và hãy thử đoán xem? Những thử nghiệm này cho thấy một cốc nước Fiji có chất lượng kém hơn. Nó thua cả nước máy Cleveland trong thử nghiệm về hương vị. còn giá thì cao hơn hàng ngàn lần. Câu chuyện này minh họa cho những gì đang xảy ra khi bạn so sánh nước đóng chai với nước máy. Nó sạch hơn không? Đôi khi có, đôi khi không. Bằng nhiều cách, nước đóng chai ít được kiểm nghiệm hơn so với nước máy. Nó ngon hơn không? Trong các thử nghiệm hương vị trên toàn quốc, mọi người liên tục chọn nước máy thay vì nước đóng chai. Những công ty nước đóng chai nói rằng họ chỉ đang đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng mà thôi. Nhưng ai lại cần một sản phẩm ít bền vững hơn, dở hơn, mắc tiền hơn nhiều, đặc biệt đó lại là thứ bạn có thể lấy gần như miễn phí trong bếp? Giá nước đóng chai cao hơn khoảng 2000 lần so với nước máy. Bạn có thể tưởng tượng được việc trả tiền nhiều gấp 2000 lần cho một thứ gì khác không? Một chiếc bánh sandwich giá $10.000 thì sao? Tuy nhiên, người Mỹ mua hơn nửa tỷ chai nước mỗi tuần. Số chai nước này đủ để bao quanh 5 vòng trái đất. Làm thế nào mà nó lại trở nên như vậy? Vâng, hãy trở lại với phương thức hoạt động của ngành sản xuất nguyên vật liệu và một trong những động cơ thúc đẩy chính của nó là "Nhu cầu được tạo ra" Nếu các công ty muốn tiếp tục tăng trưởng, họ phải bán được nhiều sản phẩm hơn. Vào thập niên 70, những gã khổng lồ ngành nước giải khát cảm thấy lo lắng khi dự báo tăng trưởng của họ bắt đầu khựng lại. Mỗi người chỉ có thể uống một lượng soda nhất định. Cộng với việc mọi người bắt đầu nhận ra soda không có lợi cho sức khỏe và quay về uống nước máy. Vâng, các công ty đã đưa ra một ý tưởng mới về một sản phẩm ngớ ngẩn bị mọi người cười nhạo vì nó giống như một sở thích kỳ quái nhất thời. Lúc đó người ta cho rằng "Nước là miễn phí" "Tiếp theo họ sẽ bán gì cho chúng ta đây, không khí sao?" Vậy làm cách nào để người ta mua sản phẩm không cần thiết này? Đơn giản thôi. Tạo ra nhu cầu. Làm điều đó như thế nào? Vâng, hãy tưởng tượng bạn là chủ một công ty nước đóng chai. Vì mọi người không muốn dùng những đồng tiền khó khăn mới kiếm được để mua một sản phẩm không cần thiết nên bạn phải khiến họ cảm thấy sợ hãi, và không an toàn nếu họ không có nó. Đó là chính xác những gì ngành công nghiệp nước đóng chai đã làm. Một trong những chiến thuật tiếp thị hàng đầu của họ là làm mọi người sợ nước máy, với các quảng cáo như chiến dịch Cleveland của Fiji. Giám đốc một công ty nước đóng chai đã nói: “Khi chúng ta thành công, nước máy sẽ chỉ dùng để tắm và rửa bát." Tiếp theo, bạn phải che dấu sự thật về sản phẩm đằng sau một hình ảnh thuần khiết. Bạn đã bao giờ để ý cách nước đóng chai cố gắng dụ dỗ chúng ta bằng hình ảnh của những dòng suối trên núi và thiên nhiên hoang sơ chưa? Nhưng hãy đoán xem, 1/3 lượng nước đóng chai ở Mỹ thực sự đến từ đâu? Vòi nước! Aquafina của Pepsi và Dasani của Coke là hai trong số rất nhiều thương hiệu thực chất là nước máy được lọc. Nhưng lời nói dối về thiên nhiên hoang sơ còn trầm trọng hơn nhiều. Trong một quảng cáo gần đây, Nestlé đã nói: "Nước đóng chai là hàng tiêu dùng có trách nhiệm với môi trường nhất trên thế giới." Cái gì?! Họ đang phá hủy môi trường trong xuyên suốt vòng đời sản phẩm. Kiểu có trách nhiệm với môi trường đó chính xác là gì vậy?! Các vấn đề bắt đầu từ việc khai thác và sản xuất dầu mỏ để làm chai nước. Mỗi năm, việc sản xuất chai nhựa ở Mỹ tốn lượng dầu và năng lượng đủ để cung cấp cho một triệu chiếc xe hơi. Tổng năng lượng dùng để sản xuất chai nhựa thậm chí còn tăng cao hơn nữa vì phải vận chuyển chúng đi khắp hành tinh và sau đó chúng ta uống trong vòng 2 phút. Điều đó đặt ra một vấn đề lớn ở cuối vòng đời của sản phẩm. Xử lý rác. Điều gì sẽ xảy ra với những cái chai khi chúng ta uống xong? Tám mươi phần trăm được chôn ở bãi rác, và chúng nằm yên ở đó chờ phân hủy trong hàng ngàn năm, hoặc bị đốt, và thải ra khí độc. Phần còn lại thì được thu gom để tái chế. Tôi đã rất tò mò những chai nhựa sẽ đi đến đâu khi tôi bỏ chúng vào thùng rác tái chế. Tôi đã phát hiện ra rằng chúng được gom thành lô và gửi đến Ấn Độ. Vì vậy, tôi đã đến đó. Tôi sẽ không bao giờ quên khi đi trên một ngọn đồi ở ngoại ô thành phố Madras nơi mà tôi tận mắt thấy một núi những chai nhựa đến từ California. Tái chế đúng cách sẽ chuyển hóa những cái chai trở lại thành những cái chai như ban đầu. Nhưng đó không phải là những gì đã xảy ra ở đây. Thay vào đó, người ta sẽ giáng chế (downcycle) những chai này, tức họ sẽ chế biến chúng thành các sản phẩm có chất lượng thấp hơn mà sau này sẽ bị vứt đi. Các phần không thể giáng chế bị vứt lại, được vận chuyển cả một chặng đường dài đến Ấn Độ chỉ để bị đem đổ vào sân nhà một ai đó. Nếu những công ty nước đóng chai muốn minh họa hình ngọn núi trên nhãn của họ, thì sẽ chính xác hơn nếu họ thể hiện hình ảnh một trong những ngọn núi chất thải nhựa này. Hù dọa, dụ dỗ và làm chúng ta hiểu lầm là những chiến lược cốt lõi của "nhu cầu được tạo ra". Một khi họ tạo ra nhu cầu, tạo ra một thị trường mới trị giá hàng triệu đô, họ sẽ bảo vệ nó bằng cách đánh bại đối thủ cạnh tranh. Trong trường hợp này, đối thủ cạnh tranh là quyền được uống nước sạch và an toàn của con người. Phó Chủ tịch Pepsi đã công khai nói rằng "Kẻ thù lớn nhất của chúng ta là nước máy!" Họ muốn chúng ta nghĩ rằng nó bẩn và nước đóng chai là lựa chọn tốt nhất. Ở nhiều nơi, nguồn nước công cộng bị ô nhiễm do những ngành công nghiệp như công nghiệp sản xuất chai nhựa. Và những gã bán nước đóng chai này lại hả hê khi cung cấp những giải pháp đắt tiền, và làm chúng ta phụ thuộc vào sản phẩm của họ. Đã đến lúc chúng ta lấy lại vòi nước. Bắt đầu bằng cách tự cam kết không mua hoặc uống nước đóng chai trừ khi nước ở khu vực sống của bạn thực sự không có lợi cho sức khỏe. Vâng, phải có một chút tầm nhìn xa để mua một chai đựng nước có thể tái sử dụng, nhưng tôi nghĩ chúng ta có thể làm được. Sau đó thực hiện bước tiếp theo tham gia một chiến dịch tìm ra các giải pháp thực sự, như yêu cầu đầu tư vào nước máy sạch cho tất cả mọi người. Tại Mỹ, đầu tư vào nước máy bị thiếu ngân sách 24 tỷ đô một phần vì mọi người tin rằng nước uống chỉ đến từ một cái chai! Khắp nơi trên thế giới, có một tỷ người không có nước sạch để uống ngay lúc này đây, Vậy mà trong lúc đó, các thành phố đang chi hàng triệu đô la để xử lý tất cả các chai nhựa chúng ta thải ra. Điều gì xảy ra nếu số tiền đó được dùng để cải thiện hệ thống nước hoặc tốt hơn, ngăn không cho ô nhiễm xảy ra? Có nhiều thứ chúng ta có thể làm để giải quyết vấn đề này. Vận động hành lang các quan chức thành phố để mang những vòi nước uống trở lại. Vận động để ngăn không cho trường học, tổ chức của bạn hoặc toàn bộ thành phố mua nước đóng chai. Đây là một cơ hội lớn cho hàng triệu người để thức tỉnh và bảo vệ túi tiền của mình, sức khỏe và hành tinh của chúng ta. Tin vui là: nó đã bắt đầu rồi. Doanh số bán nước đóng chai đã bắt đầu giảm Trong khi đó, việc kinh doanh bình nước có thể tái sử dụng lại đang bùng nổ. Yay! Các nhà hàng đang tự hào phục vụ “nước máy” và mọi người đang chọn tiết kiệm hàng trăm hay hàng ngàn đô la thay vì lãng phí cho nước đóng chai. Mang theo nước đóng chai đang dần được xem là "ngầu" như bà bầu hút thuốc. Bây giờ chúng ta đã hiểu biết hơn. Ngành công nghiệp nước đóng chai đang lo lắng vì bi mật của họ đã bị bại lộ. Chúng ta không tin vào "nhu cầu được tạo ra" của họ nữa. Chúng tôi có nhu cầu riêng của mình, cảm ơn rất nhiều, và chúng tôi cần nước sạch cho tất cả mọi người. Bài giảng này được chọn lọc, chuyển ngữ, thiết kế Vietsub, và biên tập bởi một Nhóm IPLer của Chương trình Lãnh đạo Khai phóng IPL Khóa 5 Đinh Hải Đăng Trương Nguyễn Nhật Hoàng Trần Thị Thảo Phương Lê Chiêu Trung Đặng Phương Uyên Trần Thị Hồng Xuyến