1
00:00:07,620 --> 00:00:10,980
Đây là câu chuyện về một thế giới
bị ám ảnh bởi đồ đạc.

2
00:00:10,980 --> 00:00:13,600
Là câu chuyện về một hệ thống
đang gặp khủng hoảng.

3
00:00:13,600 --> 00:00:15,380
Chúng ta đang phá hủy hành tinh.

4
00:00:15,380 --> 00:00:16,840
Chúng ta đang đầu độc lẫn nhau.

5
00:00:16,840 --> 00:00:19,320
Và chúng ta không hạnh phúc.

6
00:00:19,320 --> 00:00:20,280
May mắn là

7
00:00:20,280 --> 00:00:22,000
khi chúng ta bắt đầu hiểu hệ thống,

8
00:00:22,040 --> 00:00:24,560
chúng ta dần nhận thấy
có nhiều cơ hội để nắm lấy

9
00:00:24,560 --> 00:00:27,540
và chuyển hóa vấn đề thành giải pháp.

10
00:00:28,500 --> 00:00:30,780
"Câu Chuyện Nước Đóng Chai"
-Annie Leonard-

11
00:00:30,780 --> 00:00:33,700
Làm thế nào mà "nhu cầu được tạo ra"
khiến chúng ta mua những thứ chúng ta không cần,

12
00:00:33,700 --> 00:00:36,460
và phá hủy những gì chúng ta thật sự cần?

13
00:00:37,000 --> 00:00:39,180
Một trong những vấn đề
khi cố gắng sử dụng ít đồ hơn

14
00:00:39,180 --> 00:00:41,520
là thỉnh thoảng chúng ta cảm thấy
chúng ta thực thực cần nó.

15
00:00:41,520 --> 00:00:44,020
Điều gì xảy ra nếu bạn sống
ở một thành phố như Cleveland

16
00:00:44,020 --> 00:00:45,300
và bạn khát nước?

17
00:00:45,300 --> 00:00:46,480
Liệu bạn có đánh liều

18
00:00:46,480 --> 00:00:48,060
lấy nước từ vòi nước của thành phố?

19
00:00:48,060 --> 00:00:49,800
Hay bạn sẽ chọn một chai nước

20
00:00:49,800 --> 00:00:51,620
lấy từ rừng nhiệt đới hoang sơ

21
00:00:51,620 --> 00:00:52,620
Fiji

22
00:00:52,620 --> 00:00:54,400
Vâng, hãng nước đóng chai Fiji nghĩ rằng

23
00:00:54,400 --> 00:00:55,960
câu trả lời đã quá rõ ràng.

24
00:00:55,960 --> 00:00:58,660
Nên họ đã tung ra một chiến dịch
quảng cáo triệt để.

25
00:00:58,660 --> 00:01:00,680
Nhưng rốt cuộc nó lại là một trong những
hành động ngu ngốc nhất

26
00:01:00,680 --> 00:01:01,740
trong lịch sử quảng cáo.

27
00:01:01,740 --> 00:01:03,240
Bạn thấy đó, thành phố Cleveland

28
00:01:03,240 --> 00:01:05,120
không muốn trở thành mục tiêu
trò đùa của Fiji.

29
00:01:05,120 --> 00:01:07,760
Vì vậy họ đã tiến thành một vài thử nghiệm,
và hãy thử đoán xem?

30
00:01:07,760 --> 00:01:08,920
Những thử nghiệm này cho thấy

31
00:01:08,920 --> 00:01:11,332
một cốc nước Fiji có chất lượng kém hơn.

32
00:01:11,332 --> 00:01:14,397
Nó thua cả nước máy Cleveland
trong thử nghiệm về hương vị.

33
00:01:14,400 --> 00:01:16,960
còn giá thì cao hơn hàng ngàn lần.

34
00:01:16,960 --> 00:01:19,060
Câu chuyện này minh họa
cho những gì đang xảy ra

35
00:01:19,060 --> 00:01:20,980
khi bạn so sánh nước đóng chai
với nước máy.

36
00:01:20,980 --> 00:01:22,120
Nó sạch hơn không?

37
00:01:22,120 --> 00:01:24,100
Đôi khi có, đôi khi không.

38
00:01:24,100 --> 00:01:24,980
Bằng nhiều cách,

39
00:01:24,980 --> 00:01:27,640
nước đóng chai ít được kiểm nghiệm hơn
so với nước máy.

40
00:01:27,640 --> 00:01:28,880
Nó ngon hơn không?

41
00:01:28,880 --> 00:01:30,840
Trong các thử nghiệm hương vị
trên toàn quốc,

42
00:01:30,840 --> 00:01:33,940
mọi người liên tục chọn nước máy
thay vì nước đóng chai.

43
00:01:33,940 --> 00:01:35,400
Những công ty nước đóng chai nói rằng

44
00:01:35,400 --> 00:01:37,420
họ chỉ đang đáp ứng nhu cầu
của người tiêu dùng mà thôi.

45
00:01:37,420 --> 00:01:39,660
Nhưng ai lại cần một sản phẩm
ít bền vững hơn,

46
00:01:39,660 --> 00:01:40,560
dở hơn,

47
00:01:40,560 --> 00:01:42,200
mắc tiền hơn nhiều,

48
00:01:42,200 --> 00:01:45,900
đặc biệt đó lại là thứ bạn có thể lấy
gần như miễn phí trong bếp?

49
00:01:45,900 --> 00:01:47,440
Giá nước đóng chai cao hơn

50
00:01:47,440 --> 00:01:49,540
khoảng 2000 lần so với nước máy.

51
00:01:49,540 --> 00:01:51,580
Bạn có thể tưởng tượng được việc
trả tiền nhiều gấp 2000 lần

52
00:01:51,600 --> 00:01:52,800
cho một thứ gì khác không?

53
00:01:52,800 --> 00:01:55,280
Một chiếc bánh sandwich
giá $10.000 thì sao?

54
00:01:55,280 --> 00:01:56,520
Tuy nhiên, người Mỹ

55
00:01:56,520 --> 00:01:59,740
mua hơn nửa tỷ chai nước mỗi tuần.

56
00:01:59,740 --> 00:02:03,560
Số chai nước này đủ để
bao quanh 5 vòng trái đất.

57
00:02:03,560 --> 00:02:05,560
Làm thế nào mà nó lại trở nên như vậy?

58
00:02:05,560 --> 00:02:08,340
Vâng, hãy trở lại với phương thức hoạt
động của ngành sản xuất nguyên vật liệu

59
00:02:08,340 --> 00:02:10,600
và một trong những động cơ thúc
đẩy chính của nó là

60
00:02:10,600 --> 00:02:12,360
"Nhu cầu được tạo ra"

61
00:02:12,380 --> 00:02:14,260
Nếu các công ty muốn tiếp tục tăng trưởng,

62
00:02:14,260 --> 00:02:16,680
họ phải bán được nhiều sản phẩm hơn.

63
00:02:16,680 --> 00:02:19,880
Vào thập niên 70, những gã khổng lồ
ngành nước giải khát cảm thấy lo lắng

64
00:02:19,880 --> 00:02:22,820
khi dự báo tăng trưởng của họ
bắt đầu khựng lại.

65
00:02:22,820 --> 00:02:25,320
Mỗi người chỉ có thể uống một lượng
soda nhất định.

66
00:02:25,320 --> 00:02:27,700
Cộng với việc mọi người bắt đầu nhận ra

67
00:02:27,700 --> 00:02:29,360
soda không có lợi cho sức khỏe

68
00:02:29,360 --> 00:02:32,980
và quay về uống nước máy.

69
00:02:32,980 --> 00:02:35,260
Vâng, các công ty đã đưa ra
một ý tưởng mới

70
00:02:35,260 --> 00:02:36,600
về một sản phẩm ngớ ngẩn

71
00:02:36,600 --> 00:02:37,980
bị mọi người cười nhạo

72
00:02:37,980 --> 00:02:39,820
vì nó giống như một sở thích kỳ
quái nhất thời.

73
00:02:39,820 --> 00:02:41,960
Lúc đó người ta cho rằng
"Nước là miễn phí"

74
00:02:41,960 --> 00:02:44,280
"Tiếp theo họ sẽ bán gì cho chúng ta đây,
không khí sao?"

75
00:02:44,520 --> 00:02:47,420
Vậy làm cách nào để người ta mua
sản phẩm không cần thiết này?

76
00:02:47,420 --> 00:02:48,340
Đơn giản thôi.

77
00:02:48,340 --> 00:02:50,060
Tạo ra nhu cầu.

78
00:02:50,060 --> 00:02:51,480
Làm điều đó như thế nào?

79
00:02:51,480 --> 00:02:52,720
Vâng, hãy tưởng tượng

80
00:02:52,720 --> 00:02:54,820
bạn là chủ một công ty nước đóng chai.

81
00:02:54,820 --> 00:02:55,660
Vì mọi người không muốn

82
00:02:55,660 --> 00:02:57,580
dùng những đồng tiền khó khăn
mới kiếm được

83
00:02:57,586 --> 00:02:59,100
để mua một sản phẩm không cần thiết

84
00:02:59,100 --> 00:03:00,480
nên bạn phải khiến họ cảm thấy sợ hãi,

85
00:03:00,480 --> 00:03:02,420
và không an toàn nếu họ không có nó.

86
00:03:02,440 --> 00:03:05,800
Đó là chính xác những gì ngành công
nghiệp nước đóng chai đã làm.

87
00:03:05,800 --> 00:03:08,060
Một trong những chiến thuật tiếp thị
hàng đầu của họ là

88
00:03:08,060 --> 00:03:09,700
làm mọi người sợ nước máy,

89
00:03:09,700 --> 00:03:12,840
với các quảng cáo như
chiến dịch Cleveland của Fiji.

90
00:03:12,840 --> 00:03:15,720
Giám đốc một công ty nước đóng chai đã nói:
“Khi chúng ta thành công,

91
00:03:15,720 --> 00:03:19,460
nước máy sẽ chỉ dùng để tắm và rửa bát."

92
00:03:19,820 --> 00:03:22,540
Tiếp theo, bạn phải che dấu
sự thật về sản phẩm

93
00:03:22,540 --> 00:03:24,660
đằng sau một hình ảnh thuần khiết.

94
00:03:24,660 --> 00:03:25,940
Bạn đã bao giờ để ý

95
00:03:25,940 --> 00:03:27,300
cách nước đóng chai cố gắng
dụ dỗ chúng ta

96
00:03:27,300 --> 00:03:30,700
bằng hình ảnh của những dòng suối
trên núi và thiên nhiên hoang sơ chưa?

97
00:03:30,700 --> 00:03:33,300
Nhưng hãy đoán xem,
1/3 lượng nước đóng chai ở Mỹ

98
00:03:33,300 --> 00:03:35,080
thực sự đến từ đâu?

99
00:03:35,080 --> 00:03:36,460
Vòi nước!

100
00:03:36,460 --> 00:03:38,800
Aquafina của Pepsi và Dasani của Coke

101
00:03:38,800 --> 00:03:40,260
là hai trong số rất nhiều thương hiệu

102
00:03:40,260 --> 00:03:42,000
thực chất là nước máy được lọc.

103
00:03:42,000 --> 00:03:44,860
Nhưng lời nói dối về thiên nhiên hoang sơ
còn trầm trọng hơn nhiều.

104
00:03:44,860 --> 00:03:47,600
Trong một quảng cáo gần đây,
Nestlé đã nói:

105
00:03:47,600 --> 00:03:51,980
"Nước đóng chai là hàng tiêu dùng có trách
nhiệm với môi trường nhất trên thế giới."

106
00:03:51,980 --> 00:03:52,880
Cái gì?!

107
00:03:52,900 --> 00:03:54,680
Họ đang phá hủy môi trường

108
00:03:54,680 --> 00:03:57,117
trong xuyên suốt vòng đời sản phẩm.

109
00:03:57,117 --> 00:04:00,820
Kiểu có trách nhiệm với môi trường đó
chính xác là gì vậy?!

110
00:04:00,840 --> 00:04:02,154
Các vấn đề bắt đầu từ việc

111
00:04:02,154 --> 00:04:03,655
khai thác và sản xuất dầu mỏ

112
00:04:03,660 --> 00:04:06,040
để làm chai nước.

113
00:04:06,040 --> 00:04:06,960
Mỗi năm,

114
00:04:06,970 --> 00:04:09,615
việc sản xuất chai nhựa ở Mỹ

115
00:04:09,615 --> 00:04:13,515
tốn lượng dầu và năng lượng đủ để
cung cấp cho một triệu chiếc xe hơi.

116
00:04:13,520 --> 00:04:16,399
Tổng năng lượng dùng để
sản xuất chai nhựa

117
00:04:16,399 --> 00:04:20,000
thậm chí còn tăng cao hơn nữa
vì phải vận chuyển chúng đi khắp hành tinh

118
00:04:20,000 --> 00:04:23,020
và sau đó chúng ta uống
trong vòng 2 phút.

119
00:04:23,020 --> 00:04:25,033
Điều đó đặt ra một vấn đề lớn

120
00:04:25,033 --> 00:04:26,565
ở cuối vòng đời của sản phẩm.

121
00:04:26,565 --> 00:04:27,900
Xử lý rác.

122
00:04:27,900 --> 00:04:30,860
Điều gì sẽ xảy ra với những cái chai
khi chúng ta uống xong?

123
00:04:30,860 --> 00:04:32,880
Tám mươi phần trăm được chôn ở bãi rác,

124
00:04:32,880 --> 00:04:35,920
và chúng nằm yên ở đó chờ phân hủy
trong hàng ngàn năm,

125
00:04:35,920 --> 00:04:37,160
hoặc bị đốt,

126
00:04:37,160 --> 00:04:38,600
và thải ra khí độc.

127
00:04:38,600 --> 00:04:41,000
Phần còn lại thì được thu gom để tái chế.

128
00:04:41,000 --> 00:04:41,980
Tôi đã rất tò mò

129
00:04:41,980 --> 00:04:45,040
những chai nhựa sẽ đi đến đâu
khi tôi bỏ chúng vào thùng rác tái chế.

130
00:04:45,040 --> 00:04:47,740
Tôi đã phát hiện ra rằng chúng được gom
thành lô và gửi đến Ấn Độ.

131
00:04:47,740 --> 00:04:49,000
Vì vậy, tôi đã đến đó.

132
00:04:49,000 --> 00:04:50,320
Tôi sẽ không bao giờ quên

133
00:04:50,320 --> 00:04:52,480
khi đi trên một ngọn đồi
ở ngoại ô thành phố Madras

134
00:04:52,480 --> 00:04:53,880
nơi mà tôi tận mắt thấy

135
00:04:53,880 --> 00:04:56,420
một núi những chai nhựa đến từ California.

136
00:04:56,420 --> 00:04:57,340
Tái chế đúng cách

137
00:04:57,340 --> 00:05:00,560
sẽ chuyển hóa những cái chai
trở lại thành những cái chai như ban đầu.

138
00:05:01,020 --> 00:05:03,600
Nhưng đó không phải là những gì
đã xảy ra ở đây.

139
00:05:03,600 --> 00:05:06,680
Thay vào đó, người ta sẽ giáng chế
(downcycle) những chai này,

140
00:05:06,680 --> 00:05:09,340
tức họ sẽ chế biến chúng thành các
sản phẩm có chất lượng thấp hơn

141
00:05:09,340 --> 00:05:10,760
mà sau này sẽ bị vứt đi.

142
00:05:10,760 --> 00:05:13,620
Các phần không thể giáng chế
bị vứt lại,

143
00:05:13,620 --> 00:05:15,860
được vận chuyển cả một
chặng đường dài đến Ấn Độ

144
00:05:15,860 --> 00:05:18,300
chỉ để bị đem đổ vào sân
nhà một ai đó.

145
00:05:18,300 --> 00:05:19,740
Nếu những công ty nước đóng chai

146
00:05:19,740 --> 00:05:21,480
muốn minh họa hình ngọn núi
trên nhãn của họ,

147
00:05:21,480 --> 00:05:23,860
thì sẽ chính xác hơn nếu họ
thể hiện hình ảnh

148
00:05:23,860 --> 00:05:25,660
một trong những ngọn núi
chất thải nhựa này.

149
00:05:25,720 --> 00:05:29,080
Hù dọa, dụ dỗ và làm chúng ta hiểu lầm

150
00:05:29,080 --> 00:05:31,340
là những chiến lược cốt lõi

151
00:05:31,340 --> 00:05:33,660
của "nhu cầu được tạo ra".

152
00:05:33,980 --> 00:05:35,840
Một khi họ tạo ra nhu cầu,

153
00:05:35,840 --> 00:05:38,240
tạo ra một thị trường mới
trị giá hàng triệu đô,

154
00:05:38,240 --> 00:05:41,340
họ sẽ bảo vệ nó bằng cách
đánh bại đối thủ cạnh tranh.

155
00:05:41,340 --> 00:05:42,580
Trong trường hợp này,

156
00:05:42,580 --> 00:05:43,880
đối thủ cạnh tranh là

157
00:05:43,880 --> 00:05:47,520
quyền được uống nước sạch và an toàn
của con người.

158
00:05:47,680 --> 00:05:50,220
Phó Chủ tịch Pepsi đã công khai nói rằng

159
00:05:50,220 --> 00:05:52,560
"Kẻ thù lớn nhất của chúng ta là nước máy!"

160
00:05:52,560 --> 00:05:54,300
Họ muốn chúng ta nghĩ rằng nó bẩn

161
00:05:54,300 --> 00:05:56,780
và nước đóng chai là lựa chọn tốt nhất.

162
00:05:56,780 --> 00:05:59,060
Ở nhiều nơi, nguồn nước công cộng
bị ô nhiễm

163
00:05:59,060 --> 00:06:00,420
do những ngành công nghiệp

164
00:06:00,420 --> 00:06:02,740
như công nghiệp sản xuất chai nhựa.

165
00:06:02,740 --> 00:06:04,200
Và những gã bán nước đóng chai này

166
00:06:04,200 --> 00:06:06,840
lại hả hê khi cung cấp những
giải pháp đắt tiền,

167
00:06:06,840 --> 00:06:09,480
và làm chúng ta phụ thuộc
vào sản phẩm của họ.

168
00:06:09,480 --> 00:06:12,100
Đã đến lúc chúng ta lấy lại vòi nước.

169
00:06:12,100 --> 00:06:14,240
Bắt đầu bằng cách tự cam kết

170
00:06:14,240 --> 00:06:16,480
không mua hoặc uống nước đóng chai

171
00:06:16,480 --> 00:06:19,620
trừ khi nước ở khu vực sống của bạn
thực sự không có lợi cho sức khỏe.

172
00:06:19,620 --> 00:06:21,500
Vâng, phải có một chút tầm nhìn xa

173
00:06:21,500 --> 00:06:23,600
để mua một chai đựng nước
có thể tái sử dụng,

174
00:06:23,600 --> 00:06:25,140
nhưng tôi nghĩ chúng ta có thể làm được.

175
00:06:25,140 --> 00:06:26,860
Sau đó thực hiện bước tiếp theo

176
00:06:26,860 --> 00:06:29,660
tham gia một chiến dịch
tìm ra các giải pháp thực sự,

177
00:06:29,660 --> 00:06:33,760
như yêu cầu đầu tư vào
nước máy sạch cho tất cả mọi người.

178
00:06:33,760 --> 00:06:37,680
Tại Mỹ, đầu tư vào nước máy
bị thiếu ngân sách 24 tỷ đô

179
00:06:37,680 --> 00:06:39,320
một phần vì mọi người tin rằng

180
00:06:39,320 --> 00:06:41,160
nước uống chỉ đến từ một cái chai!

181
00:06:41,160 --> 00:06:42,240
Khắp nơi trên thế giới,

182
00:06:42,240 --> 00:06:44,220
có một tỷ người không có
nước sạch để uống

183
00:06:44,220 --> 00:06:45,540
ngay lúc này đây,

184
00:06:45,540 --> 00:06:48,460
Vậy mà trong lúc đó, các thành phố
đang chi hàng triệu đô la

185
00:06:48,460 --> 00:06:51,220
để xử lý tất cả các chai nhựa
chúng ta thải ra.

186
00:06:51,240 --> 00:06:53,178
Điều gì xảy ra nếu số tiền đó được dùng để

187
00:06:53,178 --> 00:06:54,151
cải thiện hệ thống nước

188
00:06:54,160 --> 00:06:57,420
hoặc tốt hơn, ngăn không cho
ô nhiễm xảy ra?

189
00:06:57,420 --> 00:06:59,180
Có nhiều thứ chúng ta có thể làm

190
00:06:59,180 --> 00:07:00,460
để giải quyết vấn đề này.

191
00:07:00,460 --> 00:07:02,040
Vận động hành lang
các quan chức thành phố

192
00:07:02,040 --> 00:07:03,540
để mang những vòi nước uống trở lại.

193
00:07:03,540 --> 00:07:06,100
Vận động để ngăn không cho
trường học, tổ chức của bạn

194
00:07:06,100 --> 00:07:08,660
hoặc toàn bộ thành phố
mua nước đóng chai.

195
00:07:08,660 --> 00:07:11,380
Đây là một cơ hội lớn cho hàng triệu người

196
00:07:11,380 --> 00:07:12,260
để thức tỉnh

197
00:07:12,260 --> 00:07:13,620
và bảo vệ túi tiền của mình,

198
00:07:13,620 --> 00:07:14,380
sức khỏe

199
00:07:14,380 --> 00:07:15,780
và hành tinh của chúng ta.

200
00:07:15,780 --> 00:07:18,120
Tin vui là: nó đã bắt đầu rồi.

201
00:07:18,120 --> 00:07:19,980
Doanh số bán nước đóng chai
đã bắt đầu giảm

202
00:07:19,980 --> 00:07:23,240
Trong khi đó, việc kinh doanh bình nước
có thể tái sử dụng lại đang bùng nổ.

203
00:07:23,240 --> 00:07:24,120
Yay!

204
00:07:24,120 --> 00:07:26,500
Các nhà hàng đang tự hào
phục vụ “nước máy”

205
00:07:26,500 --> 00:07:28,280
và mọi người đang chọn tiết kiệm

206
00:07:28,284 --> 00:07:29,910
hàng trăm hay hàng ngàn đô la

207
00:07:29,910 --> 00:07:32,220
thay vì lãng phí cho nước đóng chai.

208
00:07:32,220 --> 00:07:34,500
Mang theo nước đóng chai
đang dần được xem là

209
00:07:34,500 --> 00:07:36,640
"ngầu" như bà bầu hút thuốc.

210
00:07:36,640 --> 00:07:38,400
Bây giờ chúng ta đã hiểu biết hơn.

211
00:07:38,400 --> 00:07:40,480
Ngành công nghiệp nước đóng chai
đang lo lắng

212
00:07:40,480 --> 00:07:42,060
vì bi mật của họ đã bị bại lộ.

213
00:07:42,060 --> 00:07:43,320
Chúng ta không tin vào

214
00:07:43,320 --> 00:07:45,180
"nhu cầu được tạo ra" của họ nữa.

215
00:07:45,180 --> 00:07:47,020
Chúng tôi có nhu cầu riêng của mình,

216
00:07:47,020 --> 00:07:47,740
cảm ơn rất nhiều,

217
00:07:47,740 --> 00:07:51,080
và chúng tôi cần nước sạch
cho tất cả mọi người.

218
00:07:51,080 --> 00:08:02,260
Bài giảng này được chọn lọc, chuyển ngữ,
thiết kế Vietsub, và biên tập bởi một Nhóm IPLer của
Chương trình Lãnh đạo Khai phóng IPL Khóa 5
Đinh Hải Đăng 
Trương Nguyễn Nhật Hoàng 
Trần Thị Thảo Phương 
Lê Chiêu Trung 
Đặng Phương Uyên 
Trần Thị Hồng Xuyến