WEBVTT

00:00:13.005 --> 00:00:16.045
Tưởng tượng bạn và một người bạn
tham dự triển lãm nghệ thuật

00:00:16.045 --> 00:00:18.655
và bị thu hút bởi một bức vẽ nổi bật.

00:00:18.655 --> 00:00:22.085
Màu đỏ rực với bạn 
như biểu tượng của tình yêu,

00:00:22.085 --> 00:00:25.445
nhưng bạn của bạn lại khẳng định
đó là biểu tượng chiến tranh.

00:00:25.445 --> 00:00:28.955
Và những vì sao bạn thấy trên
trời đầy thơ mộng,

00:00:28.955 --> 00:00:33.787
người bạn đó lại diễn giải là hiện tượng
nóng lên toàn cầu - do ô nhiễm.

00:00:33.787 --> 00:00:37.407
Để chấm dứt tranh luận, bạn tra cứu
trên mạng, và đọc được rằng

00:00:37.407 --> 00:00:41.907
bức vẽ là bản sao của một dự án 
đỉnh cao của một họa sĩ:

00:00:41.907 --> 00:00:46.746
Đỏ là màu yêu thích của cô ấy
và những đốm bạc là những tiên nữ.

NOTE Paragraph

00:00:46.746 --> 00:00:51.328
Bạn giờ đã biết ý tưởng
tạo nên tác phẩm này.

00:00:51.328 --> 00:00:55.398
Bạn có sai khi cảm nhận bức vẽ
không theo cách của họa sĩ?

00:00:55.398 --> 00:00:58.918
Bạn có bớt hứng thú
khi biết ý nghĩa bức tranh?

00:00:58.918 --> 00:01:01.038
Nên để cho dụng ý của họa sĩ

00:01:01.038 --> 00:01:04.328
ảnh hưởng việc diễn giải bức tranh
như thế nào?

00:01:04.328 --> 00:01:06.938
Đó là một vấn đề gặp nhiều tranh cãi

00:01:06.938 --> 00:01:11.778
từ những triết gia và nhà phê bình,
không tìm được tiếng nói chung.

NOTE Paragraph

00:01:11.778 --> 00:01:13.479
Giữa thế kỷ 20,

00:01:13.479 --> 00:01:17.989
nhà phê bình văn học W.K. Wimsat 
và triết gia Monroe Beardsley

00:01:17.989 --> 00:01:21.359
tranh luận rằng dụng ý nghệ thuật 
là không liên quan.

00:01:21.359 --> 00:01:23.829
Họ gọi đây là “Ngụy luận về dụng ý”:

00:01:23.829 --> 00:01:28.149
khi dụng ý nghệ thuật
của họa sĩ bị hiểu sai.

00:01:28.149 --> 00:01:30.269
Lập luận này có hai mặt:

00:01:30.269 --> 00:01:33.549
Thứ nhất, những họa sĩ ta tìm hiểu
không còn sống,

00:01:33.549 --> 00:01:36.089
dụng ý của họ không được ghi chép lại,

00:01:36.089 --> 00:01:39.599
hay đơn giản là không có cách giải thích
cho các tác phẩm của họ.

00:01:39.607 --> 00:01:43.457
Thứ hai, thậm chí, 
nếu có chút thông tin liên quan,

00:01:43.457 --> 00:01:45.597
Wimsatt và Beardsley tin rằng

00:01:45.597 --> 00:01:49.087
nó cũng sẽ làm ta sao nhãng
khỏi chất lượng tác phẩm.

00:01:49.087 --> 00:01:51.227
Họ so sánh nghệ thuật 
với món tráng miệng:

00:01:51.227 --> 00:01:53.457
Khi bạn ăn bánh pudding,

00:01:53.457 --> 00:01:57.667
dụng ý của đầu bếp không ảnh hưởng 
đến sự cảm nhận mùi vị và kết cấu bánh.

00:01:57.667 --> 00:02:01.597
Cuối cùng, họ nói, bánh pudding "ngon."

NOTE Paragraph

00:02:01.597 --> 00:02:05.677
Dĩ nhiên, người này thấy "ngon" thì
không có nghĩa người khác cũng vậy.

00:02:05.677 --> 00:02:09.018
Vì mỗi người có cảm nhận khác nhau,

00:02:09.018 --> 00:02:13.268
những đốm bạc trong bức vẽ
có thể được hiểu là tiên nữ,

00:02:13.268 --> 00:02:15.510
ngôi sao, hay sự ô nhiễm.

00:02:15.510 --> 00:02:19.660
Theo suy luận của Wimsatt và Beardsley,
cách diễn giải tác phẩm của cô ấy

00:02:19.660 --> 00:02:24.550
sẽ chỉ là một trong nhiều cách khác nhau
và tất cả đều có thể được chấp nhận.

NOTE Paragraph

00:02:24.550 --> 00:02:26.792
Nếu thấy vấn đề gì,

00:02:26.792 --> 00:02:30.292
bạn có thể đồng ý kiến với Steven Knapp 
và Walter Benn Michaels,

00:02:30.292 --> 00:02:34.072
hai nhà lý luận văn học đã chối bỏ
"Ngụy luận về dụng ý".

00:02:34.072 --> 00:02:36.462
Họ tranh luận 
trằng dụng ý của tác giả

00:02:36.462 --> 00:02:39.052
không chỉ là một cách diễn giải

00:02:39.052 --> 00:02:41.802
mà còn là cách diễn giải hợp lý nhất.

00:02:41.802 --> 00:02:44.492
Ví dụ, tưởng tượng
bạn đang dạo trên bãi biển,

00:02:44.492 --> 00:02:49.012
ngang qua một loạt dấu vết trên cát
và nảy ra một đoạn thơ.

00:02:49.012 --> 00:02:52.221
Knapp và Michaels tin rằng
vần thơ sẽ mất hết ý nghĩa

00:02:52.221 --> 00:02:55.691
nếu bạn khám phá ra rằng 
những dấu vết đó không phải do con người

00:02:55.691 --> 00:02:58.471
mà do những đợt sóng xô.

00:02:58.471 --> 00:03:00.821
Họ tin rằng một nhà sáng tạo có chủ ý

00:03:00.821 --> 00:03:04.591
sẽ làm cho những ý thơ 
đều thật dễ hiểu.

NOTE Paragraph

00:03:04.591 --> 00:03:07.408
Một số ủng hộ nhóm trung lập,

00:03:07.408 --> 00:03:11.818
cho rằng dụng ý chỉ là 
một mảnh ghép nhỏ trong bức tranh lớn.

00:03:11.818 --> 00:03:15.258
Triết gia đương thời Noel Carroll 
đưa ra luận điểm

00:03:15.258 --> 00:03:18.928
rằng dụng ý của nghệ sĩ
liên quan đến khán giả

00:03:18.928 --> 00:03:21.038
cũng giống như dụng ý của người nói

00:03:21.038 --> 00:03:24.158
liên quan đến người nghe trong hội thoại.

00:03:24.158 --> 00:03:27.098
Để hiểu dụng ý hoạt động như thế nào
trong hội thoại,

00:03:27.098 --> 00:03:31.208
Carroll bảo hãy tưởng tượng ai đó 
cầm điếu xì-gà và hỏi xin một que diêm.

00:03:31.208 --> 00:03:33.201
Bạn đáp lại 
bằng cách đưa cái bật lửa,

00:03:33.201 --> 00:03:36.251
thể hiện việc
muốn đốt điếu xì-gà.

00:03:36.251 --> 00:03:39.102
Ngôn từ dùng để hỏi quan trọng,

00:03:39.102 --> 00:03:43.472
nhưng dụng ý đằng sau câu hỏi 
mới ảnh hưởng nhận thức

00:03:43.472 --> 00:03:45.492
và khiến bạn phản ứng.

NOTE Paragraph

00:03:45.492 --> 00:03:48.518
Vậy bạn đồng ý với luận điểm nào?

00:03:48.518 --> 00:03:52.258
Bạn có giống như Wimsatt and Beardsley,
tin rằng khi cảm nhận nghệ thuật,

00:03:52.258 --> 00:03:53.998
như cảm nhận bánh pudding?

00:03:53.998 --> 00:03:56.678
Hay cho rằng dụng ý
và động lực

00:03:56.678 --> 00:03:59.348
mới ảnh hưởng 
đến ý nghĩa của tác phẩm?

00:03:59.348 --> 00:04:02.688
Diễn giải nghệ thuật 
là một mạng lưới phức tạp

00:04:02.688 --> 00:04:06.158
mà có lẽ không bao giờ
tìm được câu trả lời chính xác.