WEBVTT

00:00:13.005 --> 00:00:16.045
Zamislite da sa prijateljem
šetate kroz umetničku izložbu

00:00:16.045 --> 00:00:18.655
i zapadne vam za oko upečatljiva slika.

00:00:18.655 --> 00:00:22.085
Živahna crvena vas podseća
na simbol ljubavi,

00:00:22.085 --> 00:00:25.445
međutim, vaš prijatelj je ubeđen
da se radi o simbolu rata.

00:00:25.445 --> 00:00:28.955
A tamo gde vi vidite zvezde
na romantičnom nebu,

00:00:28.955 --> 00:00:33.787
vaš prijatelj to tumači kao zagađivače
koji uzrokuju globalno zagrevanje.

00:00:33.787 --> 00:00:37.407
Kako biste razrešili debatu,
okrećete se internetu gde čitate

00:00:37.407 --> 00:00:41.907
kako je slika replika umetničinog
likovnog rada iz prvog razreda:

00:00:41.907 --> 00:00:46.746
crvena joj je bila omiljena boja,
a srebrne tačkice su vile.

NOTE Paragraph

00:00:46.746 --> 00:00:51.328
Sada znate tačne namere
koje su dovele do nastanka ovog dela.

00:00:51.328 --> 00:00:55.398
Da li je pogrešno što vam se sviđa
iz razloga na koje umetnik nije ciljao?

00:00:55.398 --> 00:00:58.918
Da li u njemu uživate manje
sada kada znate istinu?

00:00:58.918 --> 00:01:01.038
Tačno koliko bi umetnikove namere

00:01:01.038 --> 00:01:04.328
trebalo da utiču na vaše tumačenje slike?

00:01:04.328 --> 00:01:06.278
To je pitanje kojim su se bavili

00:01:06.278 --> 00:01:11.025
filozofi i kritičari umetnosti decenijama
bez izgleda da dođu do konsenzusa.

NOTE Paragraph

00:01:11.778 --> 00:01:13.479
Sredinom XX veka,

00:01:13.479 --> 00:01:17.989
književni kritičar V. K. Vimzat
i filozof Monro Birdsli

00:01:17.989 --> 00:01:21.060
su tvrdili da je namera umetnika nevažna.

00:01:21.359 --> 00:01:23.829
Nazvali su to intencionalnom pogreškom:

00:01:23.829 --> 00:01:27.851
verovanje da uvažavanje
umetnikovih namera vodi u zabludu.

00:01:28.149 --> 00:01:30.269
Njihov argument je bio dvostruk.

00:01:30.269 --> 00:01:33.549
Prvo, umetnici koje izučavamo
više nisu živi,

00:01:33.549 --> 00:01:35.449
nikad nisu zabeležili svoje namere

00:01:35.449 --> 00:01:39.599
ili su prosto nedostupni da odgovore
na pitanja o njihovim delima.

00:01:39.607 --> 00:01:44.157
Drugo, čak i da postoji izobilje
relevantnih informacija,

00:01:44.157 --> 00:01:45.597
Vimzat i Birdsli su verovali

00:01:45.597 --> 00:01:49.087
da bi nas to odvratilo
od kvaliteta samog dela.

00:01:49.087 --> 00:01:51.227
Uporedili su umetnost sa desertom:

00:01:51.227 --> 00:01:52.767
kada okusite puding,

00:01:52.767 --> 00:01:57.337
namere kuvara ne utiču na to da li ćete
da uživate u ukusu i teksturi deserta.

00:01:57.337 --> 00:02:01.070
Sve što je važno, kažu,
je da puding „deluje“.

NOTE Paragraph

00:02:01.597 --> 00:02:05.677
Naravno, ono što „deluje“ na jednu osobu
možda neće da „deluje“ na drugu.

00:02:05.677 --> 00:02:09.018
A kako se različita tumačenja
sviđaju različitim ljudima,

00:02:09.018 --> 00:02:13.268
srebrne tačkice na našoj slici
mogu s pravom da se tumače kao vile,

00:02:13.268 --> 00:02:15.510
zvezde ili zagađivači.

00:02:15.510 --> 00:02:19.660
Prema logici Vimzata i Birdslija,
umetnikovo tumačenje njegovog dela

00:02:19.660 --> 00:02:23.930
bi bila tek jedna od mnogih
jednako prihvatljivih mogućnosti.

NOTE Paragraph

00:02:24.550 --> 00:02:26.202
Ukoliko vam je ovo problematično,

00:02:26.202 --> 00:02:30.292
možda ste više saglasni sa Stivenom Napom
i Volterom Benom Majklsom,

00:02:30.292 --> 00:02:34.072
dvojicom književnih teoretičara
koji su odbacili intencionalnu pogrešku.

00:02:34.072 --> 00:02:36.462
Tvrdili su da nameravano
značenje umetnika

00:02:36.462 --> 00:02:39.052
nije tek jedno od mogućih tumačenja,

00:02:39.052 --> 00:02:41.802
već da se radi o jedinom
mogućem tumačenju.

00:02:41.802 --> 00:02:44.492
Na primer, pretpostavite da šetate plažom

00:02:44.492 --> 00:02:49.012
i naiđete na niz tragova u pesku
koji ispisuju pesničku strofu.

00:02:49.012 --> 00:02:52.261
Nap i Majkls su verovali da bi pesma
u potpunosti izgubila značenje,

00:02:52.261 --> 00:02:55.671
ukoliko biste otkrili da tragovi
nisu delo ljudskog bića,

00:02:55.671 --> 00:02:58.531
već da se radi o čudnoj slučajnosti
koju su proizveli talasi.

00:02:58.531 --> 00:03:00.421
Verovali su da su namere stvaraoca

00:03:00.421 --> 00:03:04.591
ono zbog čega je pesma
uopšte i razumljiva.

NOTE Paragraph

00:03:04.591 --> 00:03:06.928
Drugi mislioci se zalažu za kompromis,

00:03:06.928 --> 00:03:11.360
predlažući da je namera
tek jedan delić u većoj slagalici.

00:03:11.818 --> 00:03:15.258
Savremeni filozof Noel Kerol
zastupa ovaj stav,

00:03:15.258 --> 00:03:18.928
tvrdeći da su umetnikove namere
bitne za njegovu publiku,

00:03:18.928 --> 00:03:20.658
kao što su i namere govornika

00:03:20.658 --> 00:03:23.619
bitne za osobu
koja je uključena u razgovor.

00:03:24.158 --> 00:03:27.098
Kako bismo razumeli kako namere
funkcionišu u razgovoru,

00:03:27.098 --> 00:03:31.208
Kerol je rekao da zamislimo nekoga
ko drži cigaretu i traži šibicu.

00:03:31.208 --> 00:03:33.201
Odgovarate tako što mu dodajete upaljač,

00:03:33.201 --> 00:03:36.251
razumevajući da je njegova namera
da zapali cigaretu.

00:03:36.251 --> 00:03:39.102
Reči koje su korišćene
da se postavi pitanje su važne,

00:03:39.102 --> 00:03:43.472
ali namera iza pitanja diktira
vaše razumevanje i, naposletku,

00:03:43.472 --> 00:03:45.005
vaš odgovor.

NOTE Paragraph

00:03:45.492 --> 00:03:48.518
Dakle, kojem kraju spektra vi naginjete?

00:03:48.518 --> 00:03:52.258
Da li i vi, poput Vimzata i Birdslija
verujete da kada se radi o umetnosti

00:03:52.258 --> 00:03:53.998
dokaz bi trebalo da je u pudingu?

00:03:53.998 --> 00:03:57.688
Ili smatrate da planovi i motivacije
umetnika za njihova dela

00:03:57.688 --> 00:03:59.348
utiču na značenje tog dela?

00:03:59.348 --> 00:04:02.108
Tumačenje umetnosti je složena mreža

00:04:02.108 --> 00:04:06.158
koja verovatno nikad neće
ponuditi definitivan odgovor.