1
00:00:12,995 --> 00:00:16,045
Wyobraź sobie, że przechadzasz się
z przyjacielem po wystawie

2
00:00:16,045 --> 00:00:18,655
i niezwykły obraz przykuwa twoją uwagę.

3
00:00:18,655 --> 00:00:22,085
Interpretujesz jaskrawą czerwień
jako symbol miłości,

4
00:00:22,085 --> 00:00:25,445
a przyjaciel uważa, że to symbol wojny.

5
00:00:25,445 --> 00:00:28,955
Gdy ty widzisz gwiazdy
na romantycznym niebie,

6
00:00:28,955 --> 00:00:33,787
przyjaciel odbiera je jako nieczystości
wywołujące globalne ocieplenie.

7
00:00:33,787 --> 00:00:37,407
Żeby rozstrzygnąć spór,
zaglądasz do Internetu i czytasz,

8
00:00:37,407 --> 00:00:41,907
że obraz jest repliką pierwszego
artystycznego projektu malarki.

9
00:00:41,907 --> 00:00:46,746
Czerwony był jej ulubionym kolorem, 
a srebrne kropki to wróżki.

10
00:00:46,746 --> 00:00:51,328
Teraz już wiadomo, jakie intencje
doprowadziły do stworzenia tego dzieła.

11
00:00:51,328 --> 00:00:55,398
Czy to źle, że odbieramy sztukę
odmiennie od samego autora?

12
00:00:55,398 --> 00:00:58,918
Czy obraz podoba nam się mniej,
gdy już znamy całą prawdę?

13
00:00:58,918 --> 00:01:01,038
W jakim stopniu zamysł twórcy

14
00:01:01,038 --> 00:01:04,328
powinien wpływać na naszą
interpretację jego dzieła?

15
00:01:04,328 --> 00:01:06,838
To pytanie nurtowało wielu filozofów

16
00:01:06,838 --> 00:01:08,768
i krytyków od dziesięcioleci,

17
00:01:08,768 --> 00:01:11,778
jednak pozostało bez jasnej odpowiedzi.

18
00:01:11,778 --> 00:01:13,479
W połowie XX wieku

19
00:01:13,479 --> 00:01:17,989
krytyk literacki W.K. Wimsatt
i filozof Monroe Beardsley

20
00:01:17,989 --> 00:01:21,359
twierdzili, że zamysł artysty
nie ma znaczenia.

21
00:01:21,359 --> 00:01:23,829
Nazwali to błędem intencyjności.

22
00:01:23,829 --> 00:01:28,149
Pojęcie to zakłada,
że intencje autora nie są istotne.

23
00:01:28,149 --> 00:01:30,109
Ich tok myślenia można zrozumieć dwojako.

24
00:01:30,109 --> 00:01:33,869
Po pierwsze, artyści, których badamy,
nie żyją i nie pozostawili po sobie

25
00:01:33,869 --> 00:01:35,469
informacji o swoich motywach,

26
00:01:35,469 --> 00:01:39,599
albo są niedostępni i nie odpowiadają
na pytania o ich twórczość.

27
00:01:39,607 --> 00:01:44,117
Po drugie, nawet gdybyśmy mieli
wszystkie potrzebne informacje,

28
00:01:44,117 --> 00:01:45,657
to według Wimsatta i Beardsleya

29
00:01:45,657 --> 00:01:49,087
odwróciłoby to naszą uwagę
od detali obrazu.

30
00:01:49,087 --> 00:01:51,227
Porównali sztukę do deseru:

31
00:01:51,227 --> 00:01:52,767
gdy próbujemy puddingu,

32
00:01:52,767 --> 00:01:57,337
intencje kucharza nie wpływają na to,
jak odbieramy jego smak czy konsystencję.

33
00:01:57,337 --> 00:02:01,597
Liczy się jedynie fakt,
że pudding nam smakuje.

34
00:02:01,597 --> 00:02:05,677
Oczywiście to, co smakuje jednej osobie,
nie musi smakować drugiej.

35
00:02:05,677 --> 00:02:09,018
Skoro różne interpretacje
odpowiadają różnym ludziom,

36
00:02:09,018 --> 00:02:13,238
srebrne kropki na tym obrazie
mogą być odebrane jako wróżki,

37
00:02:13,238 --> 00:02:15,420
gwiazdy czy nieczystości.

38
00:02:15,420 --> 00:02:19,870
Według logiki Wimsatta i Beardsleya,
interpretacja artysty jego własnego dzieła

39
00:02:19,870 --> 00:02:24,490
jest tylko jedną z wielu sobie równych
akceptowalnych możliwości.

40
00:02:24,490 --> 00:02:26,202
Jeśli uważasz, że to problematyczne,

41
00:02:26,202 --> 00:02:30,292
podzielasz zdanie Stevena Knappa
i Waltera Benna Michaelsa.

42
00:02:30,292 --> 00:02:34,072
Ci teoretycy literatury odrzucili
pojęcie błędu intencyjności.

43
00:02:34,072 --> 00:02:36,462
Twierdzili, że zamierzona intencja artysty

44
00:02:36,462 --> 00:02:39,052
jest nie tylko możliwą interpretacją,

45
00:02:39,052 --> 00:02:41,802
lecz jedyną właściwą.

46
00:02:41,802 --> 00:02:44,492
Załóżmy, że spacerujemy plażą

47
00:02:44,492 --> 00:02:49,012
i widzimy na piasku znaki
ułożone w strofę wiersza.

48
00:02:49,012 --> 00:02:52,221
Knapp i Michaels sądzili,
że wiersz straciłby na znaczeniu,

49
00:02:52,221 --> 00:02:55,696
gdybyśmy odkryli, że te znaki 
nie są dziełem człowieka,

50
00:02:55,696 --> 00:02:58,471
lecz dziwnego przypadku, wytworu fal.

51
00:02:58,471 --> 00:03:00,651
Twierdzili, że dzięki autorowi z zamysłem

52
00:03:00,651 --> 00:03:04,531
można tak naprawdę zrozumieć wiersz.

53
00:03:04,531 --> 00:03:06,998
Inni myśliciele skłaniają się
ku kompromisowi.

54
00:03:06,998 --> 00:03:11,818
Twierdzą, że intencja artysty jest tylko
jednym z elementów większej układanki.

55
00:03:11,818 --> 00:03:15,258
Noel Caroll, współczesny filozof,
wyznaje ten pogląd.

56
00:03:15,258 --> 00:03:18,928
Twierdzi, że intencje artysty
są równie ważne dla publiki,

57
00:03:18,928 --> 00:03:23,648
jak intencje mówcy dla osoby,
z którą rozmawiają.

58
00:03:24,158 --> 00:03:27,098
Żeby zrozumieć działanie
intencjonalności w rozmowie,

59
00:03:27,098 --> 00:03:31,208
Caroll mówi, żeby wyobrazić sobie kogoś
z papierosem proszącego o zapałkę.

60
00:03:31,208 --> 00:03:33,201
W odpowiedzi podajemy zapalniczkę,

61
00:03:33,201 --> 00:03:36,251
wnioskując, że jego motywacją
jest zapalenie papierosa.

62
00:03:36,251 --> 00:03:39,102
Słowa użyte do zadania pytania są ważne,

63
00:03:39,102 --> 00:03:42,762
jednak intencja kryjąca się za pytaniem
kształtuje nasze rozumowanie

64
00:03:42,762 --> 00:03:45,492
i ostatecznie naszą odpowiedź.

65
00:03:45,492 --> 00:03:48,518
Ku któremu końcowi spektrum się skłaniasz?

66
00:03:48,518 --> 00:03:52,258
Czy jak Wimsatt i Beardsley
uważasz, że jeśli chodzi o sztukę,

67
00:03:52,258 --> 00:03:53,998
sedno powinno tkwić w puddingu?

68
00:03:53,998 --> 00:03:57,688
Czy jednak sądzisz,
że plan i motywacja artysty

69
00:03:57,688 --> 00:03:59,348
wpływają na znaczenie jego dzieła?

70
00:03:59,348 --> 00:04:02,108
Artystyczna interpretacja
jest czymś bardzo złożonym,

71
00:04:02,108 --> 00:04:06,158
więc prawdopodobnie nigdy
nie otrzymamy jasnej odpowiedzi.