WEBVTT

00:00:00.704 --> 00:00:03.955
Mae'r llywodraeth yn monitro galwadau ffôn preifat,

00:00:03.955 --> 00:00:08.621
galwadau ffôn preifat eich plant chi a'm plant i a thracio pwy yw eu cysylltiadau.

00:00:19.478 --> 00:00:23.948
Mehefin yma, dysgom nad yw'n bywydau preifat bellach yn breifat.

00:00:23.948 --> 00:00:27.299
Mae llywodraeth yr UDA yn tracio yn gyfrinachol: e-byst,

00:00:27.299 --> 00:00:32.380
pryniannau, negeseuon testun, lleoliadau a galwadau ffôn pobl ar draws y byd.

00:00:32.714 --> 00:00:35.906
Ed Rooney, Ed? Dyma George Peterson...

00:00:35.956 --> 00:00:39.224
Gydag enwau rhaglenni fel PRISM a XKEYSCORE,

00:00:39.224 --> 00:00:41.321
mae'r rhwydwaith hwn o raglenni monitro

00:00:41.321 --> 00:00:44.740
yn ddim ond un rhan o system wyliadwraeth fwyaf hanes.

00:00:44.740 --> 00:00:49.708
Mae'r system wyliadwraeth penagored yma yn anghyfreithlon ac yn gweithredu mewn cyfrinachedd llwyr.

00:00:49.708 --> 00:00:52.828
O dan y sytem, mae'r llywodraeth yn gallu gwybod ble rydych wedi bod,

00:00:52.828 --> 00:00:55.044
ble rydych chi nawr, a ble rydych chi'n mynd.

00:00:55.094 --> 00:00:59.274
Daeth y rhaglen i olau dydd dim ond ar ôl i gyn-weithiwr gyda'r NSA, Edward Snowden,

00:00:59.295 --> 00:01:03.097
ddatgelu dogfennau yn manylu ar y casglu data eang hwn.

00:01:03.157 --> 00:01:06.152
Mae gen i wybodaeth 'sdi, mae na gac newydd 'di dod i'r golwg.

00:01:06.782 --> 00:01:11.174
Mae'r Arlywydd, yr NSA a'u cyfreithwyr wedi ceisio lleddfu dicter y cyhoedd

00:01:11.268 --> 00:01:15.412
drwy wyro'r gwirionedd a chamarwain y cyhoedd ynghylch y broses.

00:01:15.472 --> 00:01:20.600
Dydi llysoedd yr UDA erioed wedi caniatâu i'r llywodraeth weithredu rhaglen ysbïo ar y fath raddfa.

00:01:20.600 --> 00:01:21.902
Felly sut digwyddodd hyn?

00:01:21.922 --> 00:01:25.152
Wel, beth am gymryd cam yn ôl, am funud.

00:01:26.971 --> 00:01:33.364
Roedd sylfaennwyr America yn casàu gwyliadwraeth gormesol Prydain ac enghreifftiau o archwilio ac atafael afresymol.

00:01:33.406 --> 00:01:35.969
Mater o annibynniaeth ydi hwn.

00:01:35.969 --> 00:01:41.050
Gan eu bod yn deallt fod preifatrwydd yn anghenrheidiol ar gyfer bron i bob un hawl sylfaenol yn ein cyfansoddiad,

00:01:41.050 --> 00:01:43.081
fe wnaethant lunio'r pedweydd gwelliant.

00:01:43.081 --> 00:01:47.781
Mae'r pedwerydd gwlliant yn bodoli i stopio'r llywodraeth rhag tracio a chwilio drwy eich manylion personol,

00:01:47.835 --> 00:01:51.491
oni bai fod ganddynt reswm da i gredu fod trosedd yn cymryd lle.

00:01:51.491 --> 00:01:55.195
Mae yno i gyd mewn du a gwyn, yn glir fel crisial.

00:01:55.367 --> 00:02:00.592
Drwy ddefnyddio'r NSA, mae llywodraeth UDA yn torri cyfraith uchaf y wlad, y Cyfansoddiad.

00:02:05.074 --> 00:02:09.552
Mae systemau gwyliadwraeth gan y Llywodraeth wedi eu sefydlu ers degawdau, ond fe waethygodd pethau'n ddifrifol yn 2001

00:02:09.552 --> 00:02:12.444
pan basiodd Cyngres UDA y 'Patriot Act',

00:02:12.444 --> 00:02:17.702
gan roi mwy o awdurdod i lysoedd FISA cyfrinachol i gymeradwyo mwy o geisiadau i ymestyn gwyliadwraeth ar raddfa eang.

00:02:17.921 --> 00:02:21.777
Yn lle cael warant ar gyfer unigolyn oedd yn cael ei amau o drosedd,

00:02:21.857 --> 00:02:24.415
roedd y llywodraeth nawr yn gallu chwilio rhestr hir o bobl.

00:02:24.415 --> 00:02:27.539
Hyd yn oed y rhai nad oedd unrhyw amheuaeth nad oeddent yn gweithredu'n anghyfreithlon.

00:02:27.539 --> 00:02:31.340
Does dim rhaid i lysoedd FISA ryddhau pa geisiadau i'r llys sydd yn cael eu caniatâu

00:02:31.340 --> 00:02:33.578
a does dim angen tystiolaeth atodol.

00:02:33.668 --> 00:02:38.440
O'r, 1,789 cais i gael eu hawdurdodi, cafodd un ei wrthod gan y llywodraeth.

00:02:38.542 --> 00:02:40.480
Cafodd y gweddill i gyd eu caniatâu.

00:02:40.520 --> 00:02:42.042
Stamp rwber ydyw.

00:02:42.042 --> 00:02:46.906
Mae hyn oll yn cael ei guddio gan gyfrinachedd, heb unrhyw system sy'n gwirio a chydbwyso.

00:02:46.906 --> 00:02:52.598
Os ydi'r NSA yn casglu gwybodaeth amdanoch wedi'i seilio ar yr hyn rydych yn ei ddarllen, pa wefannau yr ydych yn eu hymweld â hwy

00:02:52.728 --> 00:02:56.664
nid ydych yn debygol o wybod amdano fyth na'u stopio, pwy bynnag ydych chi.

00:02:56.907 --> 00:02:59.642
Mae rhaglenni fel PRISM, yn anwybyddu pwrpas warantiau yn llwyr

00:02:59.667 --> 00:03:02.076
tra'n dal i ddyfynnu eu bod yn gweithio o fewn y gyfraith.

00:03:02.292 --> 00:03:07.642
Mae llywodraeth UDA wedi troi y rhyngrwyd yr ydym yn ei garu i rywbeth na wnaethom fyth ei fwriadu iddo fod...

00:03:07.932 --> 00:03:11.174
...arf i gadw gwyliadwraeth ar bawb.

00:03:15.694 --> 00:03:18.222
Dyma'r broblem fwyaf sylfaenol.

00:03:18.342 --> 00:03:22.152
Drwy gyfrwng y llysoedd cyfrinachol hyn a dehongliadau cyfrinachol o'r cyfreithiau,

00:03:22.161 --> 00:03:27.164
gall gweithwyr i lywodraeth UDA dracio defnyddwyr y rhyngrwyd gan ddefnyddio pethau fel allweddeiriau yn anghyfreithlon.

00:03:27.338 --> 00:03:30.632
Mae dadansoddwyr sydd yn defnyddio system ar gyfer portal i'r rhyngrwyd yn Fort Mead,

00:03:30.632 --> 00:03:36.566
yn teipio termau chwilio sydd wedi eu dylunio i gynhyrchu o leiaf 51% o hyder o allu dehongli

00:03:36.566 --> 00:03:38.602
faint o dramorwr yw rhywun.

00:03:39.072 --> 00:03:42.606
Mae data wedi ei gasglu ers blynyddoedd ar y gwefannau mwyaf poblogaidd,

00:03:42.606 --> 00:03:46.499
gmail, facebook, yahoo, a llawer mwy.

00:03:48.289 --> 00:03:49.921
Mae miloedd o eiriau sydd yn cael eu tracio gan y llwyodraeth.

00:03:50.131 --> 00:03:56.275
Geiriau megis "marijuana"

00:04:01.475 --> 00:04:03.806
Mae bron i bob un ebost a anfonnwch

00:04:03.946 --> 00:04:05.979
yn gallu achosi i'ch cyfrif gael ei fonitro.

00:04:06.009 --> 00:04:09.772
Mae'r tracio hwn yn gallu peri i rywun ddyfalu beth ydych yn ei ddweud.

00:04:10.145 --> 00:04:13.445
Dyna pam mae ysbïo ar raddfa eang yn anghyfansoddiadol.

00:04:13.515 --> 00:04:17.460
Mae'n anochel y bydd pobl yn cymryd mantais ar systemau ac mae colledion data eisoes yn digwydd.

00:04:17.460 --> 00:04:21.996
Mae ysbïo ar ddefnyddiwr o'r rhyngrwyd yn rhoi pŵer i'r llywodraeth dros ein bywydau.

00:04:22.049 --> 00:04:26.413
Beth sy'n digwydd i ryddid barn, sefydliadau rhydd, neu wasg rydd

00:04:26.419 --> 00:04:31.922
pan mae pawb yn cael eu monitro drwy'r amser, hyd yn oed yn ystod ein momentau mwyaf preifat.

00:04:35.959 --> 00:04:39.662
Mae arbennigwyr ar wyliadwraeth, preifatrwydd a chudd-wybodaeth yn cytuno ar un peth.

00:04:40.251 --> 00:04:44.131
Mae'r NSA, yr Arlywyddion Bush ac Obama a'u llysoedd cyfrinachol yn

00:04:44.261 --> 00:04:47.724
dehongli nifer o gyfreithiau mewn modd y byddai mwyafrif yr Americanwyr yn rhyfeddu ato.

00:04:47.724 --> 00:04:50.193
Mae hyn yn galluogi y math o wyliadwraeth a chasglu data

00:04:50.202 --> 00:04:53.124
nad oedd y Cyfansoddiad i fod i'w ganiatâu.

00:04:53.124 --> 00:04:55.072
Mae'r rhaglenni hyn yn torri'r gyfraith.

00:04:55.542 --> 00:04:59.545
Maent yn torri'r pedwerydd gwiriad ac yn dileu ein preifatrwydd.

00:04:59.703 --> 00:05:04.459
Ysgrifennwyd Cyfansoddiad UDA er mwyn rhwystro rhaglenni gwyliadwraeth llywodraethol fel PRISM.

00:05:04.484 --> 00:05:08.507
Rhaid i ninnau fynnu fod y delfrydau hyn yn cael eu cynnal.

00:05:08.615 --> 00:05:16.405
Helpwch ni i stopio'r NSA, adfer y Cyfansoddiad a chadw'r byd yn rhydd.