WEBVTT

00:00:15.387 --> 00:00:21.035
Rođeni iz vatre iz dubina Zemlje.

00:00:21.035 --> 00:00:28.373
Prženi na paklenom suncu.

00:00:28.373 --> 00:00:36.045
Stanište najneobičnijih bića koja se može zamisliti.

00:00:36.045 --> 00:00:38.743
Kad su ljudi ovamo prvi put stigli,

00:00:38.743 --> 00:00:49.853
mislili su da su otkrili pakao na Zemlji.

00:00:49.853 --> 00:00:52.417
Ali ovo nije pakao,

00:00:52.417 --> 00:01:12.034
nego živahni 'kotao' života.

00:01:12.034 --> 00:01:16.062
Tokom vremena jedan čovek je otkrio istinu

00:01:16.062 --> 00:01:21.947
i promenio mnogo više od načina na koji posmatramo ova ostrva.

00:01:21.947 --> 00:01:33.768
Zvao se Čarls Darvin.

00:01:33.768 --> 00:01:35.313
Ovo je priča

00:01:35.313 --> 00:01:38.026
o tome kako su usamljena ostrva Galapagosa

00:01:38.026 --> 00:01:40.602
izašla iz tame

00:01:40.602 --> 00:01:45.822
da bi zauvek promenili svet.

00:01:45.822 --> 00:01:53.242
OSTRVA KOJA SU PROMENILA SVET

00:01:53.242 --> 00:02:02.614
10. mart 1535.

00:02:02.614 --> 00:02:05.144
<i>«Vaše Veličanstvo,</i>

00:02:05.144 --> 00:02:07.549
<i>šest dana nije bilo vetra.</i>

00:02:07.549 --> 00:02:09.705
<i>Struje su bile tako snažne</i>

00:02:09.705 --> 00:02:19.067
<i>i tako su nas nosile da smo 10. marta doplovili do nekih ostrva.»</i>

00:02:19.067 --> 00:02:21.378
Tomas de Berlanga,

00:02:21.378 --> 00:02:22.967
panamski biskup,

00:02:22.967 --> 00:02:25.997
plovio je od Paname do Perua.

00:02:25.997 --> 00:02:28.056
Ali kad ih je vetar izneverio

00:02:28.056 --> 00:02:33.616
snažne morske struje su ih preuzele i skrenule daleko s kursa.

00:02:33.616 --> 00:02:38.215
Naposletku su biskup i njegovi ljudi otkrili kopno

00:02:38.215 --> 00:02:45.359
ali kakvo kopno!

00:02:45.359 --> 00:02:50.274
<i>«Čini se da je davno Bog ovamo bacao kamenje</i>

00:02:50.274 --> 00:02:53.342
<i>i zemlja je poput šljake,</i>

00:02:53.342 --> 00:02:57.596
<i>bezvredna.»</i>

00:02:57.596 --> 00:03:03.977
I tlo i bića činila su se kao iz pakla.

00:03:03.977 --> 00:03:05.461
Iskopali su bunar,

00:03:05.461 --> 00:03:10.423
ali voda je bila slanija od mora.

00:03:10.423 --> 00:03:16.997
Dva člana posade su umrla.

00:03:16.997 --> 00:03:22.014
Molili su za spas.

00:03:22.014 --> 00:03:23.651
Vetrovi su se ponovno digli

00:03:23.651 --> 00:03:25.056
i biskup i njegova posada uspeli su otploviti

00:03:25.056 --> 00:03:27.199
kako bi ispričali svoju priču

00:03:27.199 --> 00:03:30.864
o paklu na Zemlji.

00:03:30.864 --> 00:03:46.288
Otkrili su Galapagos.

00:03:46.288 --> 00:03:49.657
Devetsto kilometara daleko od obale Južne Amerike,

00:03:49.657 --> 00:03:51.205
tačno na ekvatoru,

00:03:51.205 --> 00:03:56.056
Galapagos je mala grupa od trinaest glavnih ostrva.

00:03:56.056 --> 00:04:04.515
Usamljena u nepreglednim prostranstvima Tihog okeana.

00:04:04.515 --> 00:04:05.943
Milenijumima su

00:04:05.943 --> 00:04:09.661
njegove lavom potamnjene obale i velike vulkanske planine

00:04:09.661 --> 00:04:11.472
ostajale neotkrivene,

00:04:11.472 --> 00:04:12.745
neucrtane u geografske karte,

00:04:12.745 --> 00:04:14.169
neukroćene.

00:04:14.169 --> 00:04:17.245
Sve dok sudbina nije ovamo dovela panamskog biskupa,

00:04:17.245 --> 00:04:34.449
pre gotovo petsto godina.

00:04:34.449 --> 00:04:36.038
Na prvi pogled

00:04:36.038 --> 00:04:43.495
lako je shvatiti zašto se biskup užasnuo ovog mesta.

00:04:43.495 --> 00:04:47.035
Iz mora izranjaju zmajevi,

00:04:47.035 --> 00:04:51.762
morske iguane.

00:04:51.762 --> 00:04:58.384
Izlaze na kopno.

00:04:58.384 --> 00:05:00.987
Crne poput same lave,

00:05:00.987 --> 00:05:02.795
izgledaju kao da bacaju kletvu

00:05:02.795 --> 00:05:11.413
dok se pročišćavaju od soli jer piju morsku vodu.

00:05:11.413 --> 00:05:13.833
A u pustinjama u unutrašnjosti

00:05:13.833 --> 00:05:21.922
žive još veći zmajevi.

00:05:21.922 --> 00:05:26.745
Punih pet dana biskup je morao jesti kaktus,

00:05:26.745 --> 00:05:35.913
ove kopnene iguane gotovo da i ne jedu ništa drugo.

00:05:35.913 --> 00:05:39.298
Oni grizu tačno između oštrih bodlja

00:05:39.298 --> 00:05:47.516
da se domognu iznenađujuće sočnog mesa.

00:05:47.516 --> 00:05:51.194
A u zadimljenoj unutrašnjosti

00:05:51.194 --> 00:06:05.947
žive pravi džinovi.

00:06:05.947 --> 00:06:07.564
Kornjače,

00:06:07.564 --> 00:06:12.252
teške kao četiri odrasla čoveka.

00:06:12.252 --> 00:06:14.067
U svojim velikim telima

00:06:14.067 --> 00:06:26.841
one mogu uskladištiti dovoljno masnoće da godinu dana ne moraju jesti i piti.

00:06:26.841 --> 00:06:28.581
Da preživite ovde

00:06:28.581 --> 00:06:33.954
čini se da morate biti čudovište.

00:06:33.954 --> 00:06:41.394
Ili samo morate biti drukčiji.

00:06:41.394 --> 00:06:42.293
Ptica,

00:06:42.293 --> 00:06:48.269
poput feniksa se podiže iz pepela ove puste obale.

00:06:48.269 --> 00:06:51.862
Kormoran.

00:06:51.862 --> 00:06:55.317
Ali njegova krila su zakržljala i malena.

00:06:55.317 --> 00:06:59.656
Izgleda kao da nikad neće uspeti poleteti.

00:06:59.656 --> 00:07:06.071
I neće.

00:07:06.071 --> 00:07:08.312
Ali tu je i drugi svet.

00:07:08.312 --> 00:07:11.622
Ispod talasa.

00:07:11.622 --> 00:07:13.596
Okean je bogat,

00:07:13.596 --> 00:07:16.201
i ovde je kormoran, koji ne može leteti,

00:07:16.201 --> 00:07:18.978
pronašao svoj način preživljavanja.

00:07:18.978 --> 00:07:42.266
U zamenu za letenje dobio je vretenasti oblik tela.

00:07:42.266 --> 00:07:45.074
Ono što mu je ostalo od krila čvrsto je priljubio uz telo,

00:07:45.074 --> 00:07:48.987
a velikim nogama snažno zamahuje i pliva,

00:07:48.987 --> 00:08:08.942
u potrazi za hobotnicom, jeguljom i manjom ribom.

00:08:08.942 --> 00:08:16.598
Ženka je u gnezdu.

00:08:16.598 --> 00:08:18.075
Napravila ga je od morske trave

00:08:18.075 --> 00:08:21.634
stručno ga ispreplevši u udoban krevet

00:08:21.634 --> 00:08:24.076
za zaštitu nje i njezinih jaja

00:08:24.076 --> 00:08:34.807
od poput žileta oštre lave.

00:08:34.807 --> 00:08:39.519
Mužjak donosi poklon svojoj partnerki.

00:08:39.519 --> 00:08:54.701
Za gnezdo, ali i kako bi učvrstili svoju vezu.

00:08:54.701 --> 00:08:56.749
Kako ne mogu leteti,

00:08:56.749 --> 00:09:00.791
ove ptice su osuđene na ove obale.

00:09:00.791 --> 00:09:02.985
Ali nema grabljivaca,

00:09:02.985 --> 00:09:09.363
a na samom kućnom pragu imaju svu potrebnu hranu.

00:09:09.363 --> 00:09:13.495
Za ove neobične stvorove kojima je Galapagos dom,

00:09:13.495 --> 00:09:15.389
život je težak,

00:09:15.389 --> 00:09:23.331
ali nipošto nije pakao.

00:09:23.331 --> 00:09:25.966
Da je panamski biskup imao više sreće,

00:09:25.966 --> 00:09:30.606
možda bi stvari sagledao drukčije.

00:09:30.606 --> 00:09:32.446
U jaunaru svake godine,

00:09:32.446 --> 00:09:36.211
hladna Humboltova struja zbog koje je Galapagos tako suv,

00:09:36.211 --> 00:09:39.663
popušta svoj stisak.

00:09:39.663 --> 00:09:45.551
I propušta toplu vodu sa severa.

00:09:45.551 --> 00:10:19.427
Za vreme boljih godina to donosi značajne promene na ostrva.

00:10:19.427 --> 00:10:20.552
Iznenada,

00:10:20.552 --> 00:10:24.907
sasvim drugačiji Galapagos se pojavljuje.

00:10:24.907 --> 00:10:28.096
Iz pepela skriveno semenje oživljava.

00:10:28.096 --> 00:10:32.019
Drveće Palo Santo koje se činilo sasvim uvenulim,

00:10:32.019 --> 00:10:35.734
vaskrsnulo je.

00:10:35.734 --> 00:10:37.336
Iz crno-bele

00:10:37.336 --> 00:10:57.153
na boju.

00:10:57.153 --> 00:11:02.864
Proleće na Galapagosu.

00:11:02.864 --> 00:11:14.745
Ali čak i proleće je ovde drugačije.

00:11:14.745 --> 00:11:18.556
Na pozlaćenim livadama pasu kopnene iguane

00:11:18.556 --> 00:11:39.784
koje su jedva dočekale da se reše kaktusa.

00:11:39.784 --> 00:11:42.192
A i ovu pčelu drvaricu

00:11:42.192 --> 00:11:47.417
privuklo je obilje raznovrsnog cveća.

00:11:47.417 --> 00:11:52.147
Ali, začudo, skoro sve je žuto.

00:11:52.147 --> 00:11:54.979
To je jedina vrsta pčela na Galapagosu.

00:11:54.979 --> 00:12:10.759
Ako one vole žuto, nema smisla da cvet bude druge boje.

00:12:10.759 --> 00:12:13.755
Kiša je izmamila i manje ptice

00:12:13.755 --> 00:12:23.024
pa sa svih strana počinju pevati.

00:12:23.024 --> 00:12:24.529
Ovaj mužjak zebe

00:12:24.529 --> 00:12:28.504
nastoji navesti ženku da pregleda gnezdo

00:12:28.504 --> 00:12:43.163
koje je brižno svio u zaštiti kaktusa.

00:12:43.163 --> 00:12:47.668
Sviđa joj se, pa useljava.

00:12:47.668 --> 00:12:53.562
Ali čak i ove naizgled obične ptice sasvim su neobične.

00:12:53.562 --> 00:12:56.149
Na tlu, na drveću,

00:12:56.149 --> 00:12:58.952
gde biste očekivali mnoštvo različitih ptica.

00:12:58.952 --> 00:13:01.413
Susrećemo samo jednu vrstu.

00:13:01.413 --> 00:13:04.807
Ovo su sve zebe.

00:13:04.807 --> 00:13:06.000
Na Galapagosu

00:13:06.000 --> 00:13:10.806
živi 13 različitih podvrsta zebe koje su zauzele mesto svih drugih ptica.

00:13:10.806 --> 00:13:14.868
Ključno je što svaka ima različit kljun.

00:13:14.868 --> 00:13:18.625
Deblji i snažniji za lomljenje semenki.

00:13:18.625 --> 00:13:22.061
Dug i oštar za cvetove.

00:13:22.061 --> 00:13:29.158
Fin i zašiljen za izvlačenje sitnih stvorova iz pukotina u stenama.

00:13:29.158 --> 00:13:32.277
Tu je čak i zeba detlićara.

00:13:32.277 --> 00:13:34.144
Ali kako nema detlićev jezik,

00:13:34.144 --> 00:13:37.605
ona ne može dohvatiti larve koje se kriju duboko u unutrašnjosti.

00:13:37.605 --> 00:13:43.129
Stoga mora pokazati svu domišljatost kako bi dobila što želi.

00:13:43.129 --> 00:13:45.909
Otika grančicu,

00:13:45.909 --> 00:13:53.908
oruđe za izvlačenje.

00:13:53.908 --> 00:14:08.666
Ne baš takva.

00:14:08.666 --> 00:14:25.182
Da, upravo ovakva.

00:14:25.182 --> 00:14:31.797
Drugo oruđe za drugu rupicu.

00:14:31.797 --> 00:14:38.231
Još jedna sočna larva.

00:14:38.231 --> 00:14:47.739
Mnogo više nudi ovaj svet nego što bi se reklo na prvi pogled.

00:14:47.739 --> 00:14:53.889
Mnogo godina ova svetlija strana Galapagosa je ostajala sasvim skrivena.

00:14:53.889 --> 00:14:56.077
Proklet od panamskog biskupa,

00:14:56.077 --> 00:15:00.586
arhipelag je ostao bezimen, niko mu se nije približavao.

00:15:00.586 --> 00:15:04.855
Tada niko više nije bio siguran postoje li uopšte ta ostrva.

00:15:04.855 --> 00:15:06.634
Promene struja,

00:15:06.634 --> 00:15:07.903
izmaglica.

00:15:07.903 --> 00:15:10.043
Poput duhova -

00:15:10.043 --> 00:15:13.105
sad ih vidiš, sad ne.

00:15:13.105 --> 00:15:14.796
U mislima moreplovaca

00:15:14.796 --> 00:15:16.668
Galapagos je bio

00:15:16.668 --> 00:15:18.577
Las Encantadas -

00:15:18.577 --> 00:15:21.418
Začarani.

00:15:21.418 --> 00:15:24.279
A onda, krajem 16. veka,

00:15:24.279 --> 00:15:26.418
neko ga je ucrtao na mapu.

00:15:26.418 --> 00:15:29.706
Samo 12 grubih oznaka i ime:

00:15:29.706 --> 00:15:32.423
Islas de Galapagos -

00:15:32.423 --> 00:15:37.157
Ostrva kornjača.

00:15:37.157 --> 00:15:42.788
Kad nešto dospe na mapu, postaje stvarno.

00:15:42.788 --> 00:15:44.548
Prvi koji su stigli

00:15:44.548 --> 00:15:48.004
su bili gusari.

00:15:48.004 --> 00:15:51.875
Galapagos je bio savršena baza za pljačkaše španskih galija

00:15:51.875 --> 00:16:05.094
koje su prevozile zlato iz Južne Amerike.

00:16:05.094 --> 00:16:12.471
Ali gusarenje nije nikakva novost za Galapagos.

00:16:12.471 --> 00:16:22.115
Brzani traže plen.

00:16:22.115 --> 00:16:27.988
Na ovim liticama nalaze se gnezda više stotina hiljada morskih ptica.

00:16:27.988 --> 00:16:44.254
Uz toliki saobraćaj, neko mora zapasti u nevolje.

00:16:44.254 --> 00:16:56.413
Burnica.

00:16:56.413 --> 00:17:00.489
Ali drugi brzan pridružuje se brzinom metka.

00:17:00.489 --> 00:17:01.831
I još jedan,

00:17:01.831 --> 00:17:06.512
dva, tri... beloglava mladunca.

00:17:06.512 --> 00:17:10.765
Progone crnog mužjaka.

00:17:10.765 --> 00:17:32.534
Prisiljavaju ga da ispusti burnicu.

00:17:32.534 --> 00:17:35.095
Brzani su na glasu kao opasne ptice,

00:17:35.095 --> 00:17:37.857
ali ne ide im uvek baš sve od ruke.

00:17:37.857 --> 00:17:39.559
Kad zarone u more,

00:17:39.559 --> 00:17:42.057
njihova duga krila se natope vodom.

00:17:42.057 --> 00:18:02.516
Sa svakim uronom raste opasnost od davljenja.

00:18:02.516 --> 00:18:03.605
U koloniji

00:18:03.605 --> 00:18:24.858
mužjaci nadimaju svoje jarkocrvene grlene kesice.

00:18:24.858 --> 00:18:53.334
Pokušavaju biti neodoljivi ženkama koje lete iznad njih.

00:18:53.334 --> 00:19:02.346
Evo jedne.

00:19:02.346 --> 00:19:04.329
Ona se ubrzo smestila

00:19:04.329 --> 00:19:07.858
i posprema njegovo gnezdo.

00:19:07.858 --> 00:19:11.317
On budno pazi na nju.

00:19:11.317 --> 00:19:19.569
Napokon, okružen je gusarima.

00:19:19.569 --> 00:19:40.826
Drugi se mužjak pokušava ugurati.

00:19:40.826 --> 00:19:42.305
Sad se i ona pridružila.

00:19:42.305 --> 00:19:51.049
Već je odabrala i pomaže oterati pridošlicu.

00:19:51.049 --> 00:20:04.214
Njen partner ne gubi vrijeme.

00:20:04.214 --> 00:20:06.221
A kad sve završi,

00:20:06.221 --> 00:20:18.451
odmoriće se na udobnom jastuku.

00:20:18.451 --> 00:20:21.014
Skriveni daleko od ostatka sveta,

00:20:21.014 --> 00:20:28.983
ovde su gusari pronalazili svoj mir.

00:20:28.983 --> 00:20:31.953
Sledeći talas ljudi koji su stigli na Galapagos

00:20:31.953 --> 00:20:33.951
nije došao s namerom da pljačka brodove u prolazu,

00:20:33.951 --> 00:20:38.516
nego radi blaga na samim ostrvima.

00:20:38.516 --> 00:20:39.979
Daleko na zapadu

00:20:39.979 --> 00:20:44.374
duboka Cromwellova struja udara u masivna ostrva i diže se,

00:20:44.374 --> 00:20:48.521
te donosi hranjive materije iz morskog bezdana.

00:20:48.521 --> 00:20:58.048
Ovo su jedna od najbogatijih mora na ekvatoru.

00:20:58.048 --> 00:21:09.815
Ali nisu ribe dovodile ljude u ove vode.

00:21:09.815 --> 00:21:25.557
Ulješura.

00:21:25.557 --> 00:21:29.052
Oni rone na dubini većoj od 900 metara i love lignje.

00:21:29.052 --> 00:21:34.371
Tako duboko ni zraci ekvatorskog sunca ne dopiru.

00:21:34.371 --> 00:21:44.231
Stoga oni svoju hranu pronalaze pomoću eholokacije.

00:21:44.231 --> 00:21:46.317
Danas su zaštićena vrsta.

00:21:46.317 --> 00:21:49.432
Posmatramo ih kao predivne džinove,

00:21:49.432 --> 00:21:57.798
ali ne tako davno, naše mišljenje je bilo sasvim drukčije.

00:21:57.798 --> 00:22:10.481
Bila su to čudovišta koja treba ubijati radi novca.

00:22:10.481 --> 00:22:12.356
Pomama za kitovim uljem

00:22:12.356 --> 00:22:15.459
i priče o borbama s nemanima iz dubina,

00:22:15.459 --> 00:22:23.287
dovele su Galapagos u središte zanimanja celoga sveta.

00:22:23.287 --> 00:22:36.007
Ali nisu samo kitovi platili cenu otkrića.

00:22:36.007 --> 00:22:41.044
Bilo je tu nešto što je trebalo i gusarima i kitolovcima -

00:22:41.044 --> 00:22:43.795
sveža hrana.

00:22:43.795 --> 00:22:45.394
Bogate masnoćom,

00:22:45.394 --> 00:22:47.208
ogromnih veličina,

00:22:47.208 --> 00:22:54.223
kornjače su savršene za punjenje brodskih zaliha.

00:22:54.223 --> 00:22:56.285
U dve stotine godina

00:22:56.285 --> 00:23:00.065
više od 200.000 ih je ulovljeno.

00:23:00.065 --> 00:23:08.973
Na nekim ostrvima kornjače su potpuno istrebljene.

00:23:08.973 --> 00:23:14.839
Ali iz te tragedije izrodilo se i nešto dobro.

00:23:14.839 --> 00:23:17.314
Što je više ljudi stizalo na Galapagos,

00:23:17.314 --> 00:23:22.391
sve se više saznavalo o tim ostrvima.

00:23:22.391 --> 00:23:25.951
Svako je dobilo svoje ime.

00:23:25.951 --> 00:23:31.329
Neke delovi su i dalje smatrani paklom.

00:23:31.329 --> 00:23:34.202
Ali drugi su imali zaklonjena mesta za usidrenje

00:23:34.202 --> 00:23:45.631
ili retka stabla – izvor drva za popravak brodova.

00:23:45.631 --> 00:23:47.798
Iako su i dalje bili 'začarana',

00:23:47.798 --> 00:23:51.053
ostrva su počeli dobijati prepoznatljive oblike.

00:23:51.053 --> 00:24:03.751
Tačnije su upisani u mape.

00:24:03.751 --> 00:24:45.366
Ostrva su postala poznata.

00:24:45.366 --> 00:24:47.509
Kad je brod Njegova Veličanstva Bigl

00:24:47.509 --> 00:24:52.297
stigao na Galapagos, 15. novembra 1835.,

00:24:52.297 --> 00:24:57.077
bila je to njegova poslednja stanica pre dugog povratka kući.

00:24:57.077 --> 00:25:02.259
Taj brod je plovio duž obala Južne Amerike više od tri godine.

00:25:02.259 --> 00:25:04.448
Imali su svega pet nedelja

00:25:04.448 --> 00:25:06.431
da izrade modernu i preciznu mapu

00:25:06.431 --> 00:25:12.939
ovog slabo poznatog područja.

00:25:12.939 --> 00:25:16.939
Ali ovo je bilo mnogo više od obične grupe ostrva.

00:25:16.939 --> 00:25:26.193
Bilo je to nešto što će promeniti tok istorije.

00:25:26.193 --> 00:25:30.289
Na brodu se nalazio prirodnjak Čarls Darvin.

00:25:30.289 --> 00:25:34.012
Ne onaj mudri Darvin sede brade kojeg dobro poznajemo

00:25:34.012 --> 00:25:49.728
nego mladi živahni 26-ogodišnjak.

00:25:49.728 --> 00:25:55.029
Isprva ovo mesto je doživeo kao i mnogi pre njega.

00:25:55.029 --> 00:25:58.059
<i>«Ništa nije ovako negostoljubivo.</i>

00:25:58.059 --> 00:26:01.442
<i>Ništa ovako grubo i surovo.</i>

00:26:01.442 --> 00:26:03.346
<i>Crno kamenje</i>

00:26:03.346 --> 00:26:06.376
<i>grejano sunčevim zracima koji vertikalno padaju.</i>

00:26:06.376 --> 00:26:11.548
<i>od kojih je vazduh sparan i zagušljiv.</i>

00:26:11.548 --> 00:26:15.106
<i>Poput pećnice.</i>

00:26:15.106 --> 00:26:21.163
Ali ubrzo je počeo otkrivati i druge stvari.

00:26:21.163 --> 00:26:23.625
Tlo po kojem je hodao

00:26:23.625 --> 00:26:38.048
kao da se tek juče ohladilo.

00:26:38.048 --> 00:26:41.269
<i>«Izgleda poput mora,</i>

00:26:41.269 --> 00:26:43.208
<i>okamenjeno</i>

00:26:43.208 --> 00:26:47.098
<i>u trenutku kad je najviše uzburkano.»</i>

00:26:47.098 --> 00:26:54.605
Na Biglu je čitao novu, kontroverznu knjigu pod naslovom 'Principi geologije',

00:26:54.605 --> 00:26:58.053
u kojoj stoji kako se fizički svet neprestano menja

00:26:58.053 --> 00:27:01.729
pod uticajem prirodnih sila.

00:27:01.729 --> 00:27:04.759
I svega nekoliko nedelja ranije u Južnoj Americi

00:27:04.759 --> 00:27:14.778
doživeo je potres.

00:27:14.778 --> 00:27:18.343
Nadahnut onim što je pročitao i iskusio,

00:27:18.343 --> 00:27:21.601
taj mladi i prodorni um

00:27:21.601 --> 00:27:27.365
počeo je posmatrati Galapagos drugim očima.

00:27:27.365 --> 00:27:32.067
Dok su ga drugi doživeli kao pakao, nešto prastaro i nepromenjivo,

00:27:32.067 --> 00:27:36.009
Čarls Darvin je video novo kopno,

00:27:36.009 --> 00:27:38.044
tek nedavno izdiglo iz okeanskih dubina

00:27:38.044 --> 00:27:42.442
silama koje i danas deluju,

00:27:42.442 --> 00:27:51.075
upravo tu, pod njegovim nogama.

00:27:51.075 --> 00:27:54.175
Bio je u pravu.

00:27:54.175 --> 00:27:58.067
Na zapadu, tačno ispod otoka Fernandina,

00:27:58.067 --> 00:28:05.026
nalazi se vulkansko žarište.

00:28:05.026 --> 00:28:12.191
Ovde se neprestano rađaju nova ostrva.

00:28:12.191 --> 00:28:14.309
Ali ono što nije mogao videti

00:28:14.309 --> 00:28:16.951
da se svako ostrvo koje nastane

00:28:16.951 --> 00:28:19.013
počinje kretati od tog žarišta

00:28:19.013 --> 00:28:26.833
na pokretnim okeanskim pločama, kao na pokretnoj traci.

00:28:26.833 --> 00:28:30.853
Kreću se sporo; nekoliko centimetara godišnje.

00:28:30.853 --> 00:28:36.509
Ali u geološkim terminima, to je vrtoglava brzina.

00:28:36.509 --> 00:28:38.281
Od kad ih je Darvin prvi put video,

00:28:38.281 --> 00:28:57.057
pomerili su se 10-tak metara dalje prema jugoistoku.

00:28:57.057 --> 00:29:01.096
Dok je brod Bigl sistematski istraživao arhipelag,

00:29:01.096 --> 00:29:06.711
Darvin nije znao da se ostrva koje proučavaju pomeraju.

00:29:06.711 --> 00:29:13.684
Niti koliko je važno to njihovo kretanje.

00:29:13.684 --> 00:29:17.583
Dok ostrva putuju, menjaju se,

00:29:17.583 --> 00:29:21.306
više ne izgledaju poput pakla.

00:29:21.306 --> 00:29:30.423
Neka ozelene. Druga postanu ravna i suva.

00:29:30.423 --> 00:29:35.163
Svako od njih je zahvaćeno nešto drukčijom kombinacijom okeanskih struja

00:29:35.163 --> 00:29:40.973
pa ima i nešto drukčiju klimu.

00:29:40.973 --> 00:29:49.248
Posledica toga je da svako ostrvo ima jedinstven karakter.

00:29:49.248 --> 00:29:51.091
Jedno od najudaljenijih ostrva koji je Bigl obišao

00:29:51.091 --> 00:29:55.249
je ujedno i najneobičnije.

00:29:55.249 --> 00:29:59.519
Na dalekom severoistoku je Genovesa.

00:29:59.519 --> 00:30:03.144
Udaljena, pusta, pokrivena ohlađenom lavom

00:30:03.144 --> 00:30:08.173
i dom miliona morskih ptica.

00:30:08.173 --> 00:30:11.111
Ptice traže hranu daleko na Tihom okeanu,

00:30:11.111 --> 00:30:14.432
ali svakodnevno, kad se probiju kroz redove brzana,

00:30:14.432 --> 00:30:25.099
vraćaju se na ove puste litice u svoja gnezda.

00:30:25.099 --> 00:30:31.633
Iza litica, prava vrsta lave ohladila se na pravi način

00:30:31.633 --> 00:30:34.856
kako bi nastao lavirint malih cevi i pukotina

00:30:34.856 --> 00:30:44.198
koje savršeno odgovaraju galapagoskim burnicama.

00:30:44.198 --> 00:30:47.488
Niko ne zna kako pronalaze sopstvenu pukotinu,

00:30:47.488 --> 00:30:51.241
ali dok lete nad zemljom, okreću se protiv vetra

00:30:51.241 --> 00:31:03.576
pa njuhom traže svoj dom.

00:31:03.576 --> 00:31:07.054
Bez obzira kako pronalaze put, to je pravo čudo.

00:31:07.054 --> 00:31:20.781
Od središta Tihog okeana do jednog malog jajeta.

00:31:20.781 --> 00:31:30.284
Ali upravo sada one su najranjivije.

00:31:30.284 --> 00:31:36.637
Sova.

00:31:36.637 --> 00:31:38.894
Burnice su prebrze u vazduhu,

00:31:38.894 --> 00:31:42.963
a sove prevelike da bi ih sledile u njihove uske tunele,

00:31:42.963 --> 00:32:04.017
pa će najlakše ugrabiti pticu kad ulazi ili izlazi.

00:32:04.017 --> 00:32:14.261
Najpre se služi svojim oštrim vidom kako bi uočila ulaz u jazbinu koja se koristi.

00:32:14.261 --> 00:32:16.721
Ne napada odmah burnicu

00:32:16.721 --> 00:32:28.298
nego zauzima položaj u blizini ulaza.

00:32:28.298 --> 00:32:36.586
Šunja se sve bliže, više kao mačka nego sova.

00:32:36.586 --> 00:33:04.548
Osluškuje.

00:33:04.548 --> 00:33:08.703
Uspela je umaknuti.

00:33:08.703 --> 00:33:12.002
Ali burnica je zaprepašćena.

00:33:12.002 --> 00:33:36.375
Sova je primetila kako pokušava ponovno ući u jazbinu.

00:33:36.375 --> 00:33:38.845
Druga sova sve posmatra.

00:33:38.845 --> 00:33:49.416
Ona je izaziva.

00:33:49.416 --> 00:34:04.382
Moraće sama loviti.

00:34:04.382 --> 00:34:09.172
Može se ugurati u ulaz jedne od jazbina.

00:34:09.172 --> 00:34:11.518
Sada ona čeka

00:34:11.518 --> 00:34:37.456
da burnica pokuša ući.

00:34:37.456 --> 00:34:40.378
Ima sova i na drugim ostrvima,

00:34:40.378 --> 00:34:49.164
ali samo su na Genovesi naučile ovako loviti.

00:34:49.164 --> 00:34:59.141
I čini se da svako ostrvo na mapi ima sličnu neobičnu priču za ispričati.

00:34:59.141 --> 00:35:04.079
Ne iznenađuje što je Galapagos dobio ime po ovim nezgrapnim džinovima.

00:35:04.079 --> 00:35:10.001
Njihovi kupolasti oklopi izgledaju upravo poput ostrva koje nastanjuju.

00:35:10.001 --> 00:35:12.186
Ova ostrva, dovoljno visoka da uhvate kišu

00:35:12.186 --> 00:35:14.545
mogu biti iznenađujuće bujna.

00:35:14.545 --> 00:35:24.797
Tu su zaobljeni oklopi savršeni za kretanje kroz gustiš.

00:35:24.797 --> 00:35:29.373
Ali na drugim, nižim ostrvima gotovo da i nema kiše

00:35:29.373 --> 00:35:39.103
i tu kornjače izgledaju sasvim drukčije.

00:35:39.103 --> 00:35:42.311
Imaju oklope sa zakrivljenim svodom spreda,

00:35:42.311 --> 00:35:44.864
koji izgleda poput španskog sedla

00:35:44.864 --> 00:35:46.849
ili 'galapaga'.

00:35:46.849 --> 00:35:52.739
Ostrva su zapravo dobila ime po ovim kornjačama.

00:35:52.739 --> 00:35:54.094
Ovde ima tako malo hrane na tlu

00:35:54.094 --> 00:36:04.481
pa moraju ispružiti vratove kako bi doprle do sočnijeg rastinja.

00:36:04.481 --> 00:36:14.809
Zakrivljen prednji deo njihova oklopa omogućuje im to dodatno protezanje.

00:36:14.809 --> 00:36:17.657
Na različitim ostrvima život Galapagosa

00:36:17.657 --> 00:36:22.764
se različito razvijao.

00:36:22.764 --> 00:36:27.103
Tada još Darvin toga nije bio svestan.

00:36:27.103 --> 00:36:30.226
Ali kako je Bigl plovio od ostrva do ostrva

00:36:30.226 --> 00:36:34.172
on je koristio svaku priliku da izađe na obalu.

00:36:34.172 --> 00:36:38.088
Na otoku Floreani, susreo se na obali Post Office zaljeva

00:36:38.088 --> 00:36:47.793
s guvernerom prvog naselja na Galapagosu, Englezom Lawsonom

00:36:47.793 --> 00:36:50.934
Lawsonove priče o neobičnom Galapagoskom životu

00:36:50.934 --> 00:36:56.786
podstakle su Darvina da zađe duboko u unutrašnjost ostrva.

00:36:56.786 --> 00:36:58.684
I bilo gdje da je otišao

00:36:58.684 --> 00:37:41.384
skupljao je.

00:37:41.384 --> 00:37:43.094
Video je kornjače,

00:37:43.094 --> 00:37:45.697
ali samo one s kupolastim oklopima,

00:37:45.697 --> 00:37:52.688
pa nije otkrio njihovu tajnu.

00:37:52.688 --> 00:37:55.071
Vidio je ptičice različitih kljunova,

00:37:55.071 --> 00:37:58.527
ali nije pomislio da su to sve zebe.

00:37:58.527 --> 00:38:03.862
Jednu je proglasio kosom, a drugu palčićem.

00:38:03.862 --> 00:38:07.561
Bila je tu još jedna ptica – drozd.

00:38:07.561 --> 00:38:10.069
Viđao ih je u Južnoj Americi,

00:38:10.069 --> 00:38:13.001
ali ove su bile nekako drugačije.

00:38:13.001 --> 00:38:24.286
Tada još nije znao koliko će ta razlika postati važna.

00:38:24.286 --> 00:38:28.143
Kako se Darvin kretao sve dublje i dublje prema središtu ostrva

00:38:28.143 --> 00:38:47.699
otkrio je mesta na Galapagosu kakva još ni jedan prirodnjak nije vidio.

00:38:47.699 --> 00:38:50.878
U visoravnima Floreane i Santiaga

00:38:50.878 --> 00:39:06.061
pronašao je začarane šume.

00:39:06.061 --> 00:39:12.226
A na nekoliko mesta pronašao je pitku vodu.

00:39:12.226 --> 00:39:17.835
Jedinu pitku vodu u krugu od 900 kilometara.

00:39:17.835 --> 00:39:21.722
Patke se bućkaju kao da su u parku,

00:39:21.722 --> 00:39:28.985
kornjače se valjaju u gustom vulkanskom blatu.

00:39:28.985 --> 00:39:45.885
Brzani stižu iz surovog spojnog sveta kako bi se napili.

00:39:45.885 --> 00:39:48.739
Ovo nije 'Pakao na Zemlji'

00:39:48.739 --> 00:39:56.518
nego 'Rajski vrt'.

00:39:56.518 --> 00:40:02.125
Darvin je postavio ključno pitanje.

00:40:02.125 --> 00:40:04.063
Zašto su ovi mala ostrva

00:40:04.063 --> 00:40:12.008
bogata tako neobičnim i jedinstvenim životom?

00:40:12.008 --> 00:40:16.135
Ali nadomak velikog otkrića,

00:40:16.135 --> 00:40:17.969
Darvin je morao otići

00:40:17.969 --> 00:40:21.621
i nikada se više nije vratio.

00:40:21.621 --> 00:40:25.771
Uveče, 20. oktobra 1835.,

00:40:25.771 --> 00:40:33.065
Bigl je zaplovio prema Tahitiju, a zatim kući.

00:40:33.065 --> 00:40:36.264
Ali nije sve bilo izgubljeno.

00:40:36.264 --> 00:41:10.026
Začarana ostrva su bacila svoje čini.

00:41:10.026 --> 00:41:12.911
Ubrzo nakon što je Darvin napustio Galapagos,

00:41:12.911 --> 00:41:17.233
počeo je otkrivati istinu.

00:41:17.233 --> 00:41:21.293
Kako je satima na brodu proučavao svoju zbirku

00:41:21.293 --> 00:41:24.282
jedan mu je uzorak iznenada zaokupio pažnju.

00:41:24.282 --> 00:41:31.067
To nije bila kornjača, ni zeba, nego drozd.

00:41:31.067 --> 00:41:35.003
<i>«Imam uzorke sa četiri različita ostrva.</i>

00:41:35.003 --> 00:41:37.889
<i>Na dva ostrva čine se isto,</i>

00:41:37.889 --> 00:41:40.699
<i>ali oni sa druga dva su različiti.</i>

00:41:40.699 --> 00:41:42.717
<i>Na svakom ostrvu</i>

00:41:42.717 --> 00:41:46.791
<i>samo se jedna vrsta može pronaći.»</i>

00:41:46.791 --> 00:41:51.181
Različita ostrva nastanjuju različiti drozdovi,

00:41:51.181 --> 00:41:52.733
donekle različitog perja,

00:41:52.733 --> 00:41:58.228
i poput zeba, nešto drukčijih kljunova.

00:41:58.228 --> 00:42:02.065
Darvin se tada prisjetio nečega što mu je guverner Lawson rekao o kornjačama.

00:42:02.065 --> 00:42:05.838
Tvrdio je da može odrediti s kojeg je ostrva neka kornjača

00:42:05.838 --> 00:42:08.583
samo prema obliku njenog oklopa.

00:42:08.583 --> 00:42:11.856
Različita ostrva, različite kornjače.

00:42:11.856 --> 00:42:14.038
Ista stvar.

00:42:14.038 --> 00:42:17.306
Zaključio je po dramatičnom pejzažu Galapagosa

00:42:17.306 --> 00:42:21.436
da se ostrva neprestano menjaju.

00:42:21.436 --> 00:42:26.266
Mogu li se živa bića takođe menjati?

00:42:26.266 --> 00:42:31.088
Okrenuo se prošlosti.

00:42:31.088 --> 00:42:33.896
<i>«Zamišljam kako sam se približio</i>

00:42:33.896 --> 00:42:37.726
<i>samom činu stvaranja.»</i>

00:42:37.726 --> 00:42:41.068
Zaključio je da je Galapagos rođen iz vatre,

00:42:41.068 --> 00:42:44.878
beživotan, iz okeanskih dubina.

00:42:44.878 --> 00:42:51.902
Ali život je ovamo stigao iz drugih područja.

00:42:51.902 --> 00:42:55.643
U izolaciji Galapagosa,

00:42:55.643 --> 00:42:59.067
a zatim u daljoj izolaciji od ostrva do ostrva,

00:42:59.067 --> 00:43:10.143
menjao se, iz jednog oblika u drugi.

00:43:10.143 --> 00:43:14.942
Darvin je počeo naslućivati veliku tajnu Galapagosa.

00:43:14.942 --> 00:43:18.561
Nove biljke, nove životinje, novi život

00:43:18.561 --> 00:43:25.143
stvarali su sama ostrva.

00:43:25.143 --> 00:43:30.503
Potražio je isti obrazac kod drugih vrsta.

00:43:30.503 --> 00:43:33.773
Jednoga dana će male zebe dobiti ime po njemu,

00:43:33.773 --> 00:43:36.411
ali premda je imao sjajnu zbirku,

00:43:36.411 --> 00:43:38.934
s celim nizom različitih kljunova,

00:43:38.934 --> 00:43:42.231
nije se setio označiti ih sa kojih ostrva dolaze,

00:43:42.231 --> 00:43:49.065
pa od njih nije bilo koristi.

00:43:49.065 --> 00:43:51.965
A što se tiče kornjača,

00:43:51.965 --> 00:43:55.063
45 odraslih jedinki je ukrcano na Bigl,

00:43:55.063 --> 00:43:57.452
ali sve su ih pojeli,

00:43:57.452 --> 00:44:04.802
a njihovi oklopi bačeni u more i zauvek izgubljeni.

00:44:04.802 --> 00:44:06.628
Kako se nije mogao vratiti,

00:44:06.628 --> 00:44:13.483
Darvin nije uspeo saznati celu priču o kljunovima zeba i oklopima kornjača,

00:44:13.483 --> 00:44:24.237
ali drozdovi su mu omogućili da nasluti tajnu evolucije.

00:44:24.237 --> 00:44:26.266
Godine 1859.,

00:44:26.266 --> 00:44:29.467
24 godine nakon što je napustio Galapagos,

00:44:29.467 --> 00:44:34.083
Darvinova knjiga 'Poreklo vrsta' je napokon objavljena.

00:44:34.083 --> 00:44:37.739
I promenila je svet zauvek.

00:44:37.739 --> 00:44:40.068
I sve do svoje smrti

00:44:40.068 --> 00:44:43.068
bio je uveren

00:44:43.068 --> 00:44:45.333
kako je usamljeni arhipelag Galapagos

00:44:45.333 --> 00:44:48.369
bio izvorište njegovog učenja.

00:44:48.369 --> 00:45:20.184
Mesto porekla 'Porekla vrsta'.

00:45:20.184 --> 00:45:23.931
Galapagoske kornjače toliko su impresionirale drevne moreplovce

00:45:23.931 --> 00:45:31.431
da su nazvali ova ostrva po njima.

00:45:31.431 --> 00:45:38.447
Njihovo masno meso pokretalo je pljačkaške pohode gusara.

00:45:38.447 --> 00:45:47.047
U njihovim oklopima nalazi se ključ najveće tajne sveta.

00:45:47.047 --> 00:45:55.135
Ali za kornjaču život je sasvim jednostavan.

00:45:55.135 --> 00:46:00.434
Nedavne kiše privukle su ih na zelene livade na vrhu vulkana Alcedo

00:46:00.434 --> 00:46:02.773
Ne samo radi bogate ispaše,

00:46:02.773 --> 00:46:36.838
nego i radi parenja.

00:46:36.838 --> 00:46:43.213
On je pokušava zavesti.

00:46:43.213 --> 00:46:53.972
Sve u svoje vreme.

00:46:53.972 --> 00:46:56.514
Ovaj nas drevni ritual

00:46:56.514 --> 00:47:01.128
navodi na razmišljanje o nepromenjivosti,

00:47:01.128 --> 00:47:10.297
ali ništa nije dalje od istine.

00:47:10.297 --> 00:47:12.916
Potomstvo ovih kornjača

00:47:12.916 --> 00:47:15.349
možda će imati nešto drukčiji oklop

00:47:15.349 --> 00:47:22.543
koji će im donekle uvećati izglede za opstanak na njihovom ostrvu.

00:47:22.543 --> 00:47:27.208
Čak i ove životinje koje se tako sporo kreću i tako dugo žive

00:47:27.208 --> 00:47:31.652
menjaju se.

00:47:31.652 --> 00:47:34.063
Od kad su ljudi prvi put kročili na ova ostrva,

00:47:34.063 --> 00:47:39.286
i naše poimanje o njima se uveliko izmenilo.

00:47:39.286 --> 00:47:42.909
Galapagos nije pakao na Zemlji,

00:47:42.909 --> 00:47:53.744
nego živa slika evolucije života.

00:47:53.744 --> 00:47:58.043
<i>«Ovde, u ovom malom, u sebe zatvorenom svetu,</i>

00:47:58.043 --> 00:48:02.442
<i>kao da smo se približili važnoj činjenici –</i>

00:48:02.442 --> 00:48:05.733
<i>toj tajni nad tajnama –</i>

00:48:05.733 --> 00:48:08.081
<i>prvom pojavljivanju</i>

00:48:08.081 --> 00:48:16.478
<i>novih bića na Zemlji.»</i>

00:48:16.478 --> 00:48:18.436
U sledećem nastavku

00:48:18.436 --> 00:48:21.186
otkrićemo kako život na Galapagosu

00:48:21.186 --> 00:48:25.434
pokreću praiskonske sile promene -

00:48:25.434 --> 99:59:59.999
prošlost, sadašnjost i budućnost.