WEBVTT

00:00:00.443 --> 00:00:02.206
Bu videoda 4 tərəfli

00:00:02.206 --> 00:00:05.260
fiqurlar haqqında danışacağıq.

00:00:05.260 --> 00:00:08.964
Riyaziyyatda 4 tərəfli fiqur

00:00:08.964 --> 00:00:10.798
dördbucaqlı adlanır.

00:00:10.798 --> 00:00:12.062
Dördbucaqlı.

00:00:12.062 --> 00:00:14.559
Əgər bir sözün içində dörd varsa,

00:00:14.559 --> 00:00:17.426
böyük ehtimal

00:00:17.426 --> 00:00:19.806
həmin söz 4-lə əlaqəlidir.

00:00:19.806 --> 00:00:22.859
Dördbucaqlı 4 tərəfi olan fiqurdur.

00:00:22.859 --> 00:00:26.726
Deməli, bu dördbucaqlıdır,

00:00:26.726 --> 00:00:29.755
bu, dördbucaqlıdır,

00:00:29.755 --> 00:00:32.159
bu, dördbucaqlıdır.

00:00:32.159 --> 00:00:33.378
Hər birinin 4 tərəfi var.

00:00:33.378 --> 00:00:36.396
Bu, dördbucaqlıdır.

00:00:36.396 --> 00:00:39.705
Hətta bu da dördbucaqlıdır.

00:00:39.705 --> 00:00:42.456
Qoy daha

00:00:42.456 --> 00:00:45.579
qəribə edim.

00:00:45.579 --> 00:00:47.564
Bəs nə dördbucaqlı deyil?

00:00:47.564 --> 00:00:49.619
Üçbucaq dördbucaqlı deyil, çünki

00:00:49.619 --> 00:00:50.524
onun 3 tərəfi var.

00:00:50.524 --> 00:00:51.638
1, 2, 3.

00:00:51.638 --> 00:00:53.635
Gəlin, bunun üstündən xətt çəkək.

00:00:53.635 --> 00:00:55.714
Beşbucaqlının 5 tərəfi var. Buna görə

00:00:55.714 --> 00:00:57.014
o da dördbucaqlı deyil.

00:00:57.014 --> 00:00:59.782
1, 2, 3, 4, 5 tərəfi var.

00:00:59.782 --> 00:01:03.264
Dairənin heç

00:01:03.264 --> 00:01:06.735
bir tərəfi yoxdur.

00:01:06.735 --> 00:01:09.359
Buna görə o da dördbucaqlı deyil.

00:01:09.359 --> 00:01:11.414
6, 7 və ya 100 tərəfi olan

00:01:11.414 --> 00:01:14.618
heç bir fiqur dördbucaqlı deyil.

00:01:14.618 --> 00:01:15.353
Dördbucaqlının nə olduğunu öyrəndik.

00:01:15.353 --> 00:01:17.164
İndi gəlin müxtəlif növ

00:01:17.164 --> 00:01:19.950
dördbucaqlılar haqqında danışaq.

00:01:19.950 --> 00:01:23.085
Dördbucaqlının növlərindən

00:01:23.085 --> 00:01:26.766
biri paraleloqramdır.

00:01:26.766 --> 00:01:28.066
Sonra öyrənəcəyik ki,

00:01:28.066 --> 00:01:31.211
paraleloqram tərəfləri bir-birinə

00:01:31.211 --> 00:01:35.367
paralel olan dördbucaqlıdır.

00:01:35.367 --> 00:01:36.841
Paralel tərəflər eyni istiqamətdə

00:01:36.841 --> 00:01:39.268
gedən tərəflərə deyilir.

00:01:39.268 --> 00:01:41.061
Necə yəni?

00:01:41.061 --> 00:01:43.209
Bu,

00:01:43.209 --> 00:01:45.229
Bu,

00:01:45.229 --> 00:01:47.423
paraleloqramdır.

00:01:47.423 --> 00:01:48.538
Niyə?

00:01:48.538 --> 00:01:52.315
Çünki bu tərəf bu tərəfə paraleldir

00:01:52.315 --> 00:01:54.213
və onlar eyni istiqamətdədir.

00:01:54.213 --> 00:01:55.374
Bura ox çəksəm

00:01:55.374 --> 00:01:58.323
görərsiniz ki,

00:01:58.323 --> 00:01:59.623
onlar eyni

00:01:59.623 --> 00:02:04.139
istiqamətə gedirlər.

00:02:04.139 --> 00:02:06.322
Bu iki eyni istiqamətdə

00:02:06.322 --> 00:02:09.154
gedən tərəflər paraleldir.

00:02:09.154 --> 00:02:11.941
Bu iki,

00:02:11.941 --> 00:02:15.296
bu iki tərəflər də
bir-biri ilə paraleldir.

00:02:15.296 --> 00:02:17.397
Deməli, bu paraleloqramdır.

00:02:17.397 --> 00:02:20.020
Başqa növ paraleloqramlar da var.

00:02:20.020 --> 00:02:21.994
Hətta hamımızın tanıdığı

00:02:21.994 --> 00:02:23.759
Hətta hamımızın tanıdığı

00:02:23.759 --> 00:02:25.012
kvadrat da paraleloqramdır.

00:02:25.012 --> 00:02:26.893
Gələcəkdə kvadratın niyə 
xüsusi paraleloqram olduğunu öyrənəcəyik.

00:02:26.893 --> 00:02:28.832
Kvadrat paraleloqramdır, çünki

00:02:28.832 --> 00:02:31.595
bu tərəf

00:02:31.595 --> 00:02:34.392
bu tərəflə,

00:02:34.392 --> 00:02:38.595
bu tərəf isə bu tərəflə,

00:02:38.595 --> 00:02:40.894
bunu sarı rəng ilə edim,

00:02:40.894 --> 00:02:44.794
bu tərəflə paraleldir.

00:02:44.794 --> 00:02:47.511
Bəs nə paraleloqram deyil?

00:02:47.511 --> 00:02:49.833
Belə bir fiqur,

00:02:49.833 --> 00:02:53.065
belə bir fiqur

00:02:53.065 --> 00:02:55.026
paraleloqram deyil.

00:02:55.026 --> 00:02:55.582
Deyə bilərsiniz ki, axı

00:02:55.582 --> 00:02:57.882
iki qarşı tərəf paraleldir.

00:02:57.882 --> 00:03:02.224
Deyə bilərsiz "Bu buna paraleldir".

00:03:02.224 --> 00:03:06.454
Amma sonra görə bilərsiz ki, 
bu buna paralel deyil.

00:03:06.454 --> 00:03:08.441
Paralel olmayan tərəflərin hər birini

00:03:08.441 --> 00:03:10.298
uzatsaq hansısa bir yerdə

00:03:10.298 --> 00:03:12.677
kəsişəcəklər.

00:03:12.677 --> 00:03:14.279
Lakin, bunlar

00:03:14.279 --> 00:03:15.998
heç vaxt bir-biri

00:03:15.998 --> 00:03:18.180
ilə kəsişmir.

00:03:18.180 --> 00:03:19.933
Buna görə də bu fiqur

00:03:19.933 --> 00:03:21.720
paraleloqram deyil.

00:03:21.720 --> 00:03:25.099
Bu fiqurun iki tərəfi bir-birinə
paralel olsa da digər iki tərəfi

00:03:25.099 --> 00:03:26.619
bir-birinə paralel deyil.

00:03:26.619 --> 00:03:29.616
Paralel olmayan fiqurlara başqa

00:03:29.616 --> 00:03:31.972
nümunə kimi bunu göstərə bilərik.

00:03:31.972 --> 00:03:34.734
Çünki heç bir qarşı tərəf 
bir-biri ilə paralel deyil.

00:03:34.734 --> 00:03:38.299
Paraleloqramın qarşı
tərəfləri paralel olmalıdır.

00:03:38.299 --> 00:03:39.948
İndi gəlin, 4 tərəfli

00:03:39.948 --> 00:03:44.050
fiqurlar və ya dördbucaqlıların

00:03:44.050 --> 00:03:46.256
digər növlərinə baxaq.

00:03:46.256 --> 00:03:50.529
Növbəti növ dördbucaqlı rombdur.

00:03:50.529 --> 00:03:54.208
Romb paraleloqramın bir növüdur.

00:03:54.208 --> 00:03:57.262
Lakin, rombun digər paraleloqramlardan

00:03:57.262 --> 00:04:00.999
fərqləndirən xüsusiyyəti

00:04:00.999 --> 00:04:03.020
hər bir tərəfinin

00:04:03.020 --> 00:04:06.816
bərabər olmasıdır.

00:04:06.816 --> 00:04:09.500
Məsələn, bu

00:04:09.500 --> 00:04:12.810
çəkdiyim fiqur

00:04:12.810 --> 00:04:16.321
paraleloqramdır, amma romb deyil.

00:04:16.321 --> 00:04:18.897
Bu fiqur paraleloqramdır çünki

00:04:18.897 --> 00:04:21.277
qarşı tərəflər bir-birinə paraleldir.

00:04:21.277 --> 00:04:24.598
Bunları uzatsaq, bir-biri ilə kəsişməzlər.

00:04:24.598 --> 00:04:28.556
Bu iki qarşı tərəf də paraleldir.

00:04:28.556 --> 00:04:30.355
Deməli, bu fiqur paraleloqramdır.
Lakin, o romb deyil.

00:04:30.355 --> 00:04:34.621
Çünki mavi tərəflər 
sarı tərəflərdən uzundur.

00:04:34.621 --> 00:04:36.746
Buna görə də bu romb deyil.

00:04:36.746 --> 00:04:39.985
Romb belə olmalıdır.

00:04:39.985 --> 00:04:42.608
Romb belə olmalıdır.

00:04:42.608 --> 00:04:44.384
Qarşı tərəflər paraleldir

00:04:44.384 --> 00:04:47.182
və bütün tərəflər bir-birinə bərabərdir.

00:04:47.182 --> 00:04:50.584
Fikirləşə bilərsiniz ki,
" Bəlkə kvadrat da rombdur?".

00:04:50.584 --> 00:04:51.721
Bu barədə bir az düşünün.

00:04:51.721 --> 00:04:53.762
Kvadrat rombdur?

00:04:53.762 --> 00:04:56.156
Kvadratın bütün tərəfləri

00:04:56.156 --> 00:04:58.942
bərabər, qarşı tərəfləri paraleldir?

00:04:58.942 --> 00:05:00.820
Bayaq dedik ki, kvadratın qarşı

00:05:00.820 --> 00:05:01.933
tərəfləri paraleldir.

00:05:01.933 --> 00:05:03.825
Kvadrat buna görə paraleloqramdır.

00:05:03.825 --> 00:05:07.644
Onun bütün tərəfləri bərabər olduğu

00:05:07.644 --> 00:05:11.034
üçün kvadrat həm də rombdur.

00:05:11.034 --> 00:05:14.691
Rombu

00:05:14.691 --> 00:05:16.479
kvadratın sıxılmış

00:05:16.479 --> 00:05:18.610
forması kimi də

00:05:18.610 --> 00:05:21.273
görə bilərsiniz.

00:05:21.273 --> 00:05:22.399
Kvadrat

00:05:22.399 --> 00:05:24.698
çox sürətli qaçsa

00:05:24.698 --> 00:05:28.774
məncə o romba oxşayar.

00:05:28.774 --> 00:05:30.500
İndi gəlin düzbucaqlı haqqında danışaq.

00:05:30.500 --> 00:05:32.775
Yəqin ki, düzbucaqlı görmüsünüz,

00:05:32.775 --> 00:05:33.959
amma gəlin bir az

00:05:33.959 --> 00:05:36.293
düzbucaqlının nə olduğunu düşünək.

00:05:36.293 --> 00:05:39.810
Düzbucaqlı da paraleloqramın

00:05:39.810 --> 00:05:42.736
xüsusi növüdür.

00:05:42.736 --> 00:05:46.523
Bu, düzbucaqlıdır.

00:05:46.523 --> 00:05:47.373
Niyə?

00:05:47.373 --> 00:05:49.532
Bu fiqur dəqiq paraleloqramdır.

00:05:49.532 --> 00:05:52.527
Bu tərəf və bu tərəf paraleldir.

00:05:52.527 --> 00:05:54.942
Çünki onlar heç vaxt kəsişmir.

00:05:54.942 --> 00:05:59.528
Bu tərəf və bu tərəf də paraleldir,çünki

00:05:59.528 --> 00:06:01.826
bunların hər ikisini sonsuza

00:06:01.826 --> 00:06:03.606
kimi uzatsaq da

00:06:03.606 --> 00:06:07.286
bir-biri ilə kəsişməyəcəklər.

00:06:07.286 --> 00:06:09.620
Bəs düzbucaqlını xüsusi edən nədir?

00:06:09.620 --> 00:06:10.560
Əgər bu da

00:06:10.560 --> 00:06:13.880
paraleldirsə, niyə 
bu fiqur düzbucaqlı adlanır?

00:06:13.880 --> 00:06:16.063
Bu, düzbucaqlının

00:06:16.063 --> 00:06:19.058
künclərinə görə belə adlana bilər.

00:06:19.058 --> 00:06:22.343
Düzbucaqlının tərəfləri

00:06:22.343 --> 00:06:24.642
kvadratın küncləri kimidir.

00:06:24.642 --> 00:06:26.963
Buna düz bucaq deyilir.

00:06:26.963 --> 00:06:29.134
Bu düz bucaq adlanır.

00:06:29.134 --> 00:06:30.585
Düzbucaqlını xüsusi edən budur.

00:06:30.585 --> 00:06:34.057
Düzbucaqlı bütün bucaqları
düz olan paraleloqramdır.

00:06:34.057 --> 00:06:35.902
Düz bucağı göstərmək üçün

00:06:35.902 --> 00:06:37.702
bura kvadrat qoya bilərik.

00:06:37.702 --> 00:06:41.416
Məsələn, bu fiqur

00:06:41.416 --> 00:06:43.052
düzbucaqlı deyil.

00:06:43.052 --> 00:06:43.444
Niyə?

00:06:43.444 --> 00:06:45.596
Çünki bura kvadrat qoya bilmərik.

00:06:45.596 --> 00:06:48.702
Bura kvadrat qoysaq

00:06:48.702 --> 00:06:50.957
o burdakı kimi tam oturmur.

00:06:50.957 --> 00:06:55.067
Kvadrat bura tam oturmur.

00:06:55.067 --> 00:06:57.806
Bu paraleloqramdır, amma düzbucaqlı deyil.

00:06:57.806 --> 00:07:02.149
Düzbucaqlı bütün bucaqları
düz olan paraleloqramdır.

00:07:02.149 --> 00:07:04.273
Bəs kvadrat?

00:07:04.273 --> 00:07:06.316
Kvadrat düzbucaqlıdır?

00:07:06.316 --> 00:07:08.754
Gəlin, çəkək.

00:07:08.754 --> 00:07:09.397
Fikirləşək.

00:07:09.397 --> 00:07:11.661
Kvadratın qarşı tərəfləri bərabərdir.

00:07:11.661 --> 00:07:13.576
Buna görə dedik ki, o paraleoqramdır.

00:07:13.576 --> 00:07:16.919
Həm də kvadratın

00:07:16.919 --> 00:07:19.578
bütün bucaqları düzdür.

00:07:19.578 --> 00:07:21.401
Buna görə düz bucağı göstərmək üçün

00:07:21.401 --> 00:07:22.711
bucağa kvadrat çəkirik.

00:07:22.711 --> 00:07:24.059
Bucaqlar

00:07:24.059 --> 00:07:25.580
düzdür.

00:07:25.580 --> 00:07:27.668
Buna görə kvadrat düzbucaqlıdır.

00:07:27.668 --> 00:07:31.291
Kvadrat bütün kateqoriyalara

00:07:31.291 --> 00:07:35.355
uyğun gəldiyi üçün
ən maraqlı dördbucaqlıdır.

00:07:35.355 --> 00:07:38.337
Kvadrat həm kvadratdır,

00:07:38.337 --> 00:07:39.657
həm

00:07:39.657 --> 00:07:41.212
bucaqları düz

00:07:41.212 --> 00:07:44.805
olan

00:07:44.805 --> 00:07:46.825
rombdur.

00:07:46.825 --> 00:07:48.601
Bu, kvadrat deyil, amma

00:07:48.601 --> 00:07:49.472
bu, kvadratdır.

00:07:49.472 --> 00:07:52.107
Lakin, bunların hər ikisi rombdur.

00:07:52.107 --> 00:07:54.162
Kvadrat həm də düzbucaqlıdır.

00:07:54.162 --> 00:07:58.038
Kvadrat bütün bucaqları

00:07:58.038 --> 00:07:59.641
düz bucaq olan paraleoqramdır.

00:07:59.641 --> 00:08:01.637
Kvadrat həm də paraleloqramdır.

00:08:01.637 --> 00:08:05.126
Və bizim haqqında danışdığımız 
hər bir fiqur dördbucaqlıdır.