0:00:04.066,0:00:06.102
Partenoni është tempunn dorik,

0:00:06.102,0:00:08.804
ky është stili i tij arkitektonik.

0:00:08.804,0:00:11.492
Dhe një nga elementet që definojnë një tempull dorik

0:00:11.492,0:00:14.180
ështe se kanë triglife.

0:00:14.180,0:00:16.792
E në mes të triglifeve janë metopet.

0:00:17.682,0:00:20.371
Më pëlqejnë ato fjalë, triglife dhe metope.

0:00:20.371,0:00:22.672
Pra, triglifet thjeshtë kanë kuptimin e treshit,

0:00:22.672,0:00:25.245
dhe duken si tri vija. Si lugje.

0:00:25.245,0:00:26.899
Tamam. Dhe në mes tyre,

0:00:26.899,0:00:30.408
në katërkëndëshat me gdhendje reliefi shumë të thellë,

0:00:30.408,0:00:32.271
janë rreth 0.5 metra katrorë.

0:00:32.271,0:00:36.344
Këto kanë qenë në zonën drejtë mbi kapitele.

0:00:36.344,0:00:38.141
Po, dhe nën timpanon.

0:00:38.141,0:00:39.683
Dhe metopet që jemi duke i parë

0:00:39.683,0:00:44.220
paraqesin betejën në mes të Lapithëve dhe Centaurëve.

0:00:44.220,0:00:45.921
Mendoj se më mirë është të tregojmë

0:00:45.921,0:00:47.499
kush ishin ata dhe pse po luftonin.

0:00:47.499,0:00:51.108
Ky është një tregim që do të kishte qenë tregim mitik

0:00:51.108,0:00:54.188
edhe për grekët e shekullit të pestë, që i punuan.

0:00:54.188,0:00:58.211
Tregimi flet për një dasmë, dasmë e Lapithëve.

0:00:58.211,0:01:01.038
Lapithët ishin fis i grekëve të vjetër,

0:01:01.038,0:01:03.762
dhe jetonin afër një pylli.

0:01:03.762,0:01:06.871
Në pyll jetonin edhe Centaurët

0:01:06.871,0:01:08.629
të cilët ishin gjysmë-njerëz,

0:01:08.629,0:01:11.220
Centaurët, gjysmë njerëz, gjysmë kuaj.

0:01:11.220,0:01:14.979
Grekët i shihnin si lloj përbindëshash.

0:01:14.979,0:01:18.772
Sipas grekëve ekzistonte një hierarki e qenieve.

0:01:18.772,0:01:21.546
Perënditë në majë, pastaj heronjtë,

0:01:21.546,0:01:25.611
ku heronjtë ishin rezultat i bashkimit në mes të një perëndie dhe një njeriu,

0:01:25.611,0:01:27.791
pastaj, natyrisht, vetë njerëzit.

0:01:27.791,0:01:30.602
Në hierarki, nën njerëz, vendoseshin përbindëshat, ku hynin padyshim edhe Centaurët.

0:01:32.340,0:01:36.427
Pra ata nuk ishin tamam njerëz, ende pjesë e botës së kafshëve.

0:01:36.427,0:01:38.929
Dhe jo shumë të besueshëm.

0:01:38.929,0:01:42.254
Sidoqoftë, Lapithët po ndiheshin shumë bujarë,

0:01:42.254,0:01:44.199
dhe donin të festonin dasmën,

0:01:44.199,0:01:47.491
kështu ftuan edhe Centaurët.

0:01:47.491,0:01:49.660
Ky ishte gabim i madh.

0:01:49.660,0:01:51.580
Kishin pirë shumë, apo jo?

0:01:51.580,0:01:53.591
Po, dhe Centaurët e shfrytëzuan rastin.

0:01:53.591,0:01:55.900
Në fakt, ajo që bënë ata ishte se menjëherë

0:01:55.900,0:01:58.882
filluan t'i rrëmbenin femrat Lapithe.

0:01:58.882,0:02:02.909
Pra ajo që paraqitet ëshë femrat Lapithe duke u rrëmbyer,

0:02:02.909,0:02:07.239
dhe Lapithët meshkuj duke luftuar me Centaurët,

0:02:07.239,0:02:09.107
të cilët janë mjaft të frikshëm.

0:02:09.107,0:02:11.203
Jo vetëm që kanë gjashtë gjymtyrë,

0:02:11.203,0:02:14.868
por kanë edhe një forcë shtazore të kafshës së egër.

0:02:14.868,0:02:20.243
Kjo që po e shohim është një Lapith duke luftuar kundër një Centauri.

0:02:20.243,0:02:23.452
Duket sikur po e kap nga qafa dhe po e tërheq kah vetja.

0:02:23.452,0:02:27.049
Mund të shohim gishtërinjtë e tij të mbështjellur rreth qafës,

0:02:27.049,0:02:29.570
edhepse qafa dhe koka nuk duken.

0:02:29.570,0:02:30.741
Po e tërheq.

0:02:30.741,0:02:33.457
Shiko, Duket gati sikur një hark.

0:02:33.457,0:02:36.142
Mund ta ndjejmë tensionin e atij trupi teksa po tërhiqet pas,

0:02:36.142,0:02:37.680
dhe forcën e Centaurit

0:02:37.680,0:02:40.062
që tenton të lirohet.

0:02:40.062,0:02:44.076
Duket, në fakt, sikur Centauri po mbahet dikund me dorën e tij të djathtë,

0:02:44.076,0:02:47.208
dhe po lufton kundër tërheqjes së Lapithit.

0:02:47.208,0:02:50.278
Shiko këtë lloj kompozicioni, është aq i komplikuar.

0:02:50.278,0:02:52.707
Kemi dy harqe kundërthënëse:

0:02:52.707,0:02:54.461
harku i trupit të Lapithit,

0:02:54.461,0:02:57.215
dhe pastaj harku i Centaurit gjithashtu.

0:02:57.215,0:03:00.372
Po, është gati një kompozicion rrethor, në një mënyrë.

0:03:00.372,0:03:01.973
Dhe shiko sa e thellë është gdhendja!

0:03:01.973,0:03:02.946
Është mahnitëse.

0:03:02.946,0:03:04.375
Është gati e lirë.

0:03:04.375,0:03:08.811
Më duket e mrekullueshme se si nuk janë thyer më shumë pjesë,

0:03:08.811,0:03:11.580
sepse është relief i lartë, gati i lirë.

0:03:11.580,0:03:14.010
Dhe mermeri është gur shumë i butë.

0:03:14.010,0:03:18.189
Gjithashtu më pëlqen fakti se si sipërfaqet e trupit

0:03:18.189,0:03:22.854
vendosen ndaj prapavijës më të komplikuar, me pëlhurë.

0:03:22.854,0:03:25.789
Dua të them që kjo është disi shumë natyrale.

0:03:25.789,0:03:27.784
Aq natyrale, saqë ne gati besojmë...

0:03:27.784,0:03:29.220
Nuk e vërejmë mjeshtërinë.

0:03:29.220,0:03:33.634
Jo vetëm mjeshtërinë e pëlhurës në prapavijë,

0:03:33.634,0:03:35.990
por, edhe vetë mjeshtërinë e faktit

0:03:35.990,0:03:38.182
se ne gati e besojmë ekzistencën e Centaurëve.

0:03:38.182,0:03:43.281
Me fjalë të tjera, bashkimi i trupit të njeriut me trupin e kalit është gati i besueshëm.

0:03:43.281,0:03:47.029
E vërtetë. Ajo që është e habitshme për mua është mënyra se si

0:03:47.029,0:03:51.538
syri jonë tërhiqet nga struktura anatomike e trupit të Lapithit.

0:03:51.538,0:03:53.446
Në gjoks, në kafaz të krahërorit,

0:03:53.446,0:03:56.958
në muskujt abdominalë, muskujt pektoralë.

0:03:56.958,0:04:02.471
Dhe strukturat e njejta në trupin e Centaurit,

0:04:02.471,0:04:05.262
mund të shohim kafazin e krahërorit dhe venat.

0:04:05.262,0:04:09.116
Pra ka një lloj pasqyrimi në këto figura.

0:04:09.116,0:04:11.132
Ka një pasqyrim. Mendoj se ajo është e vërtetë.

0:04:11.132,0:04:13.015
Por gjithashtu ka edhe një dallim të lehtë,

0:04:13.015,0:04:17.859
që është se tendosja që ka konstruktuar artisti

0:04:17.859,0:04:20.205
që vjen për shkak të harkut të trupit të Centaurit,

0:04:20.205,0:04:24.850
nuk shihet në tendosje të Lapithit.

0:04:24.850,0:04:26.342
Me fjalë të tjera, shih Lapithin,

0:04:26.342,0:04:30.222
edhepse shfaq fuqi të jashtëzakonshme në tërheqjen e kalit,

0:04:30.222,0:04:32.363
Centauri... E ka nën kontrollë.

0:04:32.363,0:04:34.519
E ka nën kontrollë komplete, ekuilibër total.

0:04:34.519,0:04:37.047
Dhe në fakt, trupi është gati i relaksuar,

0:04:37.047,0:04:41.265
mbetet gati krejtësisht fisnik dhe i balansuar,

0:04:41.265,0:04:43.334
edhe brenda betejës.

0:04:43.334,0:04:44.956
Shohim dallimin në mënyrën se si

0:04:44.956,0:04:48.988
paraqiten kokat e Centaurit dhe Lapithit.

0:04:48.988,0:04:50.942
Së pari, kemi ndjenjën e moshës.

0:04:50.942,0:04:56.037
Kemi fytyrën e bukur e fisnike të grekut, Lapithit.

0:04:56.037,0:04:58.927
E edhe kur qafa i është shtypur,

0:04:58.927,0:05:00.986
edhe kur po i zihet fryma,

0:05:00.986,0:05:03.617
ka një ndjenjë të çlodhjes dhe fisnikërisë,

0:05:03.617,0:05:06.340
pa ndonjë shenjë vuajtje në fytyrë.

0:05:06.340,0:05:12.571
Si kontrast kemi këtë fytyrë më të vjetër, të ashpër me nyje, me flokë të gjatë,

0:05:12.571,0:05:16.908
me vetulla të mbledhura, sy të egër të hapur,

0:05:16.908,0:05:19.312
dhe hundë të thyer,

0:05:19.312,0:05:21.897
ku të gjitha këto e bëjnë të duket e ashpër, dhe

0:05:21.897,0:05:26.934
jo qëndrimi fisnik që grekët i jepnin vetes.

0:05:26.934,0:05:30.756
Është gati sikur njeriu ka fuqi mbinjerëzore,

0:05:30.756,0:05:34.050
dhe nuk ka nevojë të marrë diçka nga fiziku shtazarak

0:05:34.050,0:05:35.113
për të cilin ka nevojë Centauri.

0:05:35.113,0:05:37.453
Mendoj se grekët po e bënin një dallim të vërtetë.

0:05:37.453,0:05:41.275
Ata ishin fisnikë, dhe po e dallonin vetveten

0:05:41.275,0:05:44.729
nga barbarët jashtë kufinjëve të tyre.

0:05:44.729,0:05:47.722
Në fakt, shumë nga historianët tanë e shohin këtë

0:05:47.722,0:05:51.401
dhe thonë se Lapithët janë, në të vërtetë, grekët. Natyrisht.

0:05:51.401,0:05:54.095
Por Centaurët janë ata të cilët nuk janë grekë.

0:05:54.095,0:05:56.409
Dhe vetë grekët po i shihnin,

0:05:56.409,0:05:58.706
për shembull, persianët, armiqtë e tyre,

0:05:58.706,0:06:00.772
me frikë të vërtetë si barbarë,

0:06:00.772,0:06:03.452
gati si një lloj kafshe, gati si Centaurë.

0:06:03.452,0:06:05.543
Duke paraqitur rrëmujë.

0:06:05.543,0:06:08.517
Dhe në fakt, ky art paraqet përmes ekuilibrit të tij,

0:06:08.517,0:06:10.939
përmes perfeksionit të tij, përmes këtij lloji të idealizmit,

0:06:10.939,0:06:13.562
ndjenjën e kontrollit që ishte aq e rëndësishme për grekët.

0:06:13.562,0:06:17.712
Nuk është çudi që për qindra vite pas kësaj, mijëra vite,

0:06:17.712,0:06:19.729
ne kthejmë kokën në çaste si këto,

0:06:19.729,0:06:23.391
çaste të jashtëzakonshme, me vlerë, të rralla.

0:06:23.391,0:06:26.283
Jo vetëm sepse ishte çast i demokracisë së kufizuar,

0:06:26.283,0:06:27.859
por i demokracisë së parë,

0:06:27.859,0:06:30.939
por ishte çast kur mendja dhe trupi

0:06:30.939,0:06:34.042
duheshin dhe shiheshin si të jashtëzakonshme dhe të të bukura.