WEBVTT 00:00:00.044 --> 00:00:02.190 W tym filmie omówimy 00:00:02.190 --> 00:00:04.607 starożytny Egipt, 00:00:06.015 --> 00:00:09.527 który geograficznie jest bardzo podobny 00:00:09.527 --> 00:00:14.144 do dzisiejszego państwa egipskiego w północno-wschodniej Afryce. 00:00:14.144 --> 00:00:16.906 Główną charakterystyką zarówno starożytnego 00:00:16.906 --> 00:00:19.833 jak i dzisiejszego Egiptu jest Nil, 00:00:19.833 --> 00:00:22.962 który widzicie tutaj na niebiesko. 00:00:22.962 --> 00:00:26.572 Nil jest jedną z wielkich rzek świata. 00:00:26.572 --> 00:00:29.539 Rywalizuje z Amazonką do miana najdłuższej rzeki, 00:00:29.539 --> 00:00:32.685 jej źródła, dopływy Nilu są nawet dalej na południe 00:00:32.685 --> 00:00:35.421 niż ten obrazek pokazuje, 00:00:35.421 --> 00:00:37.742 jej wody płyną na północ, 00:00:37.742 --> 00:00:41.442 by w końcu w delcie Nilu wpaść do Morza Śródziemnego. 00:00:41.442 --> 00:00:46.012 Delta, która jest u ujścia Nilu do morza, 00:00:46.012 --> 00:00:49.505 jest zwana deltą gdyż, jak widzicie, te rzeki, 00:00:49.505 --> 00:00:50.451 widać je nawet 00:00:50.451 --> 00:00:51.627 z satelity o tu, 00:00:51.627 --> 00:00:53.593 zaczynają się rozdzielać 00:00:53.593 --> 00:00:56.916 i tworzą region w kształcie odwróconego trójkąta, 00:00:56.916 --> 00:00:58.796 co trochę wygląda jak 00:00:58.796 --> 00:01:01.633 odwrócona grecka litera delta, 00:01:01.633 --> 00:01:03.716 no i stąd delta rzeki jest tak właśnie zwana. 00:01:03.716 --> 00:01:05.305 Tej zdarzyło się być do góry nogami. 00:01:05.305 --> 00:01:06.552 Jeśli płynęłaby w drugą stronę, 00:01:06.552 --> 00:01:08.432 to byłaby całkiem poprawną deltą. 00:01:08.432 --> 00:01:12.126 Tak więc Nil płynie 00:01:12.126 --> 00:01:16.126 z środkowo-wschodniej Afryki do Morza Śródziemnego 00:01:17.328 --> 00:01:19.781 i ponieważ prąd płynie na północ, 00:01:19.781 --> 00:01:22.953 południowa część rzeki jest powyżej 00:01:22.953 --> 00:01:25.680 i stąd jest zwana Nilem górnym. 00:01:25.680 --> 00:01:26.513 Górny... 00:01:27.571 --> 00:01:31.406 Nil górny jest na południe od Nilu dolnego, 00:01:31.406 --> 00:01:33.270 Nilu dolnego... 00:01:33.270 --> 00:01:36.456 Ponownie, jest tak gdyż Nil górny jest w górze rzeki, 00:01:36.456 --> 00:01:39.525 która płynie z wyższych partii 00:01:39.525 --> 00:01:40.846 do niższych. 00:01:40.846 --> 00:01:45.039 Więc idąc na południe idziesz wyżej i wyżej. 00:01:45.039 --> 00:01:48.683 Powodem, dla którego ta rzeka jest tak ważna, 00:01:48.683 --> 00:01:50.315 uczyliśmy się już o tym, 00:01:50.315 --> 00:01:52.101 rzeki są źródłem świeżej wody, 00:01:52.101 --> 00:01:55.339 kiedy wylewają to użyźniają glebę, 00:01:55.339 --> 00:01:57.160 którą można następnie uprawiać, 00:01:57.160 --> 00:01:59.381 i dolina Nilu była jednym z pierwszych miejsc, 00:01:59.381 --> 00:02:01.731 gdzie rozwinęło się rolnictwo 00:02:01.731 --> 00:02:04.340 podczas neolitu. 00:02:04.340 --> 00:02:06.740 Właściwie uważa się, że osiedlano się 00:02:06.740 --> 00:02:08.900 wzdłuż Nilu 00:02:08.911 --> 00:02:12.161 nawet 8 tysięcy lat temu, czyli w roku 6000 p.n.e. 00:02:14.321 --> 00:02:18.272 a może nawet jeszcze wcześniej. 00:02:18.272 --> 00:02:19.781 Dzięki temu rolnictwu 00:02:19.781 --> 00:02:22.212 znacznie więcej ludzi mogło żyć na tym obszarze, 00:02:22.212 --> 00:02:24.271 co umożliwiło specjalizację pracy 00:02:24.271 --> 00:02:26.170 i powstanie złożonego społeczeństwa. 00:02:26.170 --> 00:02:28.103 To nie przypadek, 00:02:28.103 --> 00:02:32.464 że jedna z pierwszych wielkich cywilizacji powstała właśnie tu. 00:02:32.464 --> 00:02:36.297 Historia Nilu, lub Egiptu... 00:02:37.882 --> 00:02:40.590 właściwie są bardzo powiązane, 00:02:40.590 --> 00:02:43.446 nawet jeśli za Egipt uważamy cały ten region, 00:02:43.446 --> 00:02:47.004 to większość ludzi, nawet dzisiaj 00:02:47.004 --> 00:02:51.171 żyje wzdłuż rzeki, wokół tej żyznej gleby, 00:02:53.107 --> 00:02:56.815 gdzie całe rolnictwo ma miejsce. 00:02:56.815 --> 00:02:59.315 Było to właściwie tak ważne dla starożytnych Egipcjan, 00:02:59.315 --> 00:03:01.307 że cały ich kalendarz, ich pory roku, 00:03:01.307 --> 00:03:04.042 powstały na podstawie zachowań Nilu. 00:03:04.042 --> 00:03:05.746 Mieli porę roku zwaną wylewem, 00:03:05.746 --> 00:03:08.365 czyli wylewem rzeki, które użyźniały glebę. 00:03:08.365 --> 00:03:10.138 Mieli porę wzrostu, 00:03:10.138 --> 00:03:12.145 czyli porę wzrostu upraw, 00:03:12.145 --> 00:03:14.615 i porę zbiorów. 00:03:14.615 --> 00:03:18.889 Czyli ludzie żyli w tej dolinie przez tysiące lat, 00:03:18.889 --> 00:03:20.926 ale kiedy mówimy o starożytnym Egipcie, 00:03:20.926 --> 00:03:23.895 to formalnie ta cywilizacja powstała 00:03:23.895 --> 00:03:25.895 około roku 3100, 3150 p.n.e. 00:03:30.346 --> 00:03:33.205 Teraz popatrzmy sobie na naszą oś czasu tutaj. 00:03:33.205 --> 00:03:36.746 Mówimy o czasie mniej więcej tutaj na osi czasu 00:03:36.746 --> 00:03:38.029 a powodem na 00:03:38.029 --> 00:03:41.071 umiejscowienie tutaj początku cywilizacji Egiptu 00:03:41.071 --> 00:03:42.658 jest to, że uważamy, 00:03:42.658 --> 00:03:46.954 że to wtedy dolny i górny Egipt został po raz pierwszy zjednoczony 00:03:46.954 --> 00:03:50.126 pod królem, którego określa się różnymi imionami, 00:03:50.126 --> 00:03:52.293 Narmer czasami, albo Menes. 00:03:55.991 --> 00:03:57.433 Mylę się przy imionach 00:03:57.433 --> 00:04:00.561 zawsze i wszędzie i zapewne robię też tak tutaj. 00:04:00.561 --> 00:04:04.728 Więc to był król który zjednoczył dolny i górny Egipt 00:04:05.713 --> 00:04:09.609 w imperium i przetrwało ono, jak widzicie 00:04:09.609 --> 00:04:11.880 tysiące lat, 00:04:11.880 --> 00:04:15.298 każdy z tych odcinków to sto lat. 00:04:15.298 --> 00:04:18.070 To szmat czasu do omówienia, 00:04:18.070 --> 00:04:22.118 który można podzielić mniej więcej 00:04:22.118 --> 00:04:23.785 na trzy państwa. 00:04:24.673 --> 00:04:28.719 Macie Stare Państwo, które trwało mniej więcej 00:04:28.719 --> 00:04:31.802 od 27 stulecia p.n.e. 00:04:34.331 --> 00:04:37.081 aż do 17 stulecia p.n.e. 00:04:39.700 --> 00:04:43.220 Macie Średnie Państwo i macie Nowe Państwo. 00:04:43.220 --> 00:04:46.660 Ponownie, prześlizgniemy się tutaj 00:04:46.660 --> 00:04:49.410 po tysiącach lat historii. 00:04:50.339 --> 00:04:53.521 Pomiędzy nimi macie okresy przejściowe, 00:04:53.521 --> 00:04:56.090 kiedy to królestwo, czy też imperium 00:04:56.090 --> 00:04:57.827 było bardziej rozbite. 00:04:57.827 --> 00:05:00.260 Podczas niektórych okresów przejściowych 00:05:00.260 --> 00:05:02.774 panowali obcy władcy. 00:05:02.774 --> 00:05:06.191 Żeby dać wam odczuć co się działo podczas 00:05:06.191 --> 00:05:07.550 tych tysięcy lat, 00:05:07.550 --> 00:05:09.161 i sam się śmieję w myślach, 00:05:09.161 --> 00:05:13.490 bo to trudno pokryć dwa, trzy tysiące lat 00:05:13.490 --> 00:05:15.489 w ciągu kilku minut, 00:05:15.489 --> 00:05:19.700 ale to da wam poczucie tego, czym był starożytny Egipt 00:05:19.700 --> 00:05:20.437 00:05:20.437 --> 00:05:23.587 Królowie są określani jako faraonowie, 00:05:23.587 --> 00:05:26.779 ale jak zobaczymy termin faraon nie był w użyciu 00:05:26.779 --> 00:05:28.390 aż do czasów nowego królestwa. 00:05:28.390 --> 00:05:30.598 wciąż jednak będę zwał królów faraonami 00:05:30.598 --> 00:05:31.569 w tym filmie, 00:05:31.569 --> 00:05:33.871 chodzi mi o to, że to są egipscy króle. 00:05:33.880 --> 00:05:37.880 Stare Państwo jest zapewne najbardziej znane 00:05:39.160 --> 00:05:41.838 w kulturze popularnej z tym, co kojarzymy 00:05:41.838 --> 00:05:45.814 z Egiptem najbardziej, z piramidami. 00:05:45.814 --> 00:05:47.962 Tutaj oto są piramidy, 00:05:47.962 --> 00:05:49.733 to Wielka Piramida w Gizie, 00:05:49.733 --> 00:05:52.766 blisko dzisiejszego Kairu. 00:05:52.766 --> 00:05:56.894 To jest Sfinks, zostały zbudowane w Starym Państwie 00:05:56.894 --> 00:06:01.850 za faraona Snofru i Cheopsa o tutaj 00:06:01.850 --> 00:06:03.850 w 26 stuleciu p.n.e. 00:06:07.249 --> 00:06:09.200 Wciąż staramy się zrozumieć 00:06:09.200 --> 00:06:10.833 jak zostały zbudowane. 00:06:10.833 --> 00:06:12.568 Obecnie nie uważa się, 00:06:12.568 --> 00:06:14.644 że zbudowali je niewolnicy, 00:06:14.644 --> 00:06:17.270 lecz że raczej były budowane podczas 00:06:17.270 --> 00:06:21.479 martwego sezonu dla chłopów jako forma opodatkowania. 00:06:21.479 --> 00:06:24.569 Ok, skończyliście sadzić i zbierać zbiory? 00:06:24.569 --> 00:06:25.971 Cóż, skoro macie trochę czasu, 00:06:25.971 --> 00:06:27.966 i to pokazuje jak ważne było rolnictwo 00:06:27.966 --> 00:06:30.041 dla, powiedzmy, zyskiwania czasu, 00:06:30.041 --> 00:06:33.386 dlaczego nie pomożecie faraonowi wznieść tego grobowca, 00:06:33.386 --> 00:06:35.036 co mogło, widziałem szacunki 00:06:35.036 --> 00:06:36.339 wymagać dziesiątek 00:06:36.339 --> 00:06:40.877 a nawet setek tysięcy ludzi i kilkadziesięciu lat dla jednej piramidy. 00:06:40.877 --> 00:06:42.701 Lecz stoją do dziś dzień, 00:06:42.701 --> 00:06:45.860 zostały zbudowane ponad 4500 lat temu, 00:06:46.440 --> 00:06:49.080 są jednymi z najbardziej ikonicznych dokonań 00:06:49.087 --> 00:06:51.670 ludzkości w historii. 00:06:52.548 --> 00:06:56.715 Powodem dla którego tyle wiemy o starożytnym Egipcie 00:06:58.540 --> 00:07:01.360 jest fakt, że udało nam się odcyfrować ich pismo. 00:07:01.360 --> 00:07:03.220 Jest symboliczne, to piktografy, 00:07:03.224 --> 00:07:05.335 hieroglify, na pewno słyszeliście 00:07:05.335 --> 00:07:06.414 już o nich, 00:07:06.414 --> 00:07:08.492 kiedyś nie wiedzieliśmy co mówią. 00:07:08.492 --> 00:07:10.683 Widzieliśmy te napisy w grobowcach 00:07:10.683 --> 00:07:13.194 mieliśmy poczucie, że ok, te grobowce, 00:07:13.194 --> 00:07:15.103 szczególnie piramidy, 00:07:15.103 --> 00:07:16.750 są dla tych wielkich królów, 00:07:16.750 --> 00:07:19.522 mogliśmy stwierdzić rozwarstwione społeczeństwo, 00:07:19.522 --> 00:07:21.407 że elita miała lepsze grobowce niż inni, 00:07:21.407 --> 00:07:23.433 ale nie wiedzieliśmy, o co tak naprawdę chodziło, 00:07:23.433 --> 00:07:27.018 aż odkryliśmy to, czyli Kamień z Rosetty, 00:07:27.018 --> 00:07:29.325 odkryty w 1799 r. 00:07:29.325 --> 00:07:32.220 Jest bardzo cenny, gdyż 00:07:32.220 --> 00:07:33.405 zawiera ten sam tekst 00:07:33.405 --> 00:07:35.966 w trzech różnych językach. 00:07:35.966 --> 00:07:38.335 W hieroglifach 00:07:38.335 --> 00:07:40.166 starożytnych Egipcjan, 00:07:40.166 --> 00:07:43.156 w piśmie używanym później w Egipcie, 00:07:43.156 --> 00:07:45.920 pismem demotyckim i, co najważniejsze, 00:07:45.920 --> 00:07:49.193 w grece. 00:07:49.193 --> 00:07:52.023 Tak historycy byli w stanie powiedzieć 00:07:52.023 --> 00:07:54.756 Ok, teraz możemy odcyfrować, co te symbole znaczą, 00:07:54.756 --> 00:07:57.166 bo mamy ich tłumaczenie 00:07:57.166 --> 00:07:58.939 i dlatego jest to jedna z pierwszych cywilizacji 00:07:58.939 --> 00:08:02.276 której obraz udało nam się poskładać. 00:08:02.276 --> 00:08:06.275 I hieroglify są jedną z pierwszych form pisma. 00:08:06.275 --> 00:08:09.437 Kontynuujmy naszą podróż 00:08:09.437 --> 00:08:13.778 przez tysiące lat starożytnego Egiptu. 00:08:13.778 --> 00:08:16.881 Pomiędzy Starym Państwem i Średnim Państwem 00:08:16.881 --> 00:08:18.944 macie pierwszy okres przejściowy, 00:08:18.944 --> 00:08:20.461 a potem Średnie Państwo, 00:08:20.461 --> 00:08:22.471 potem Hyksosów 00:08:22.471 --> 00:08:23.626 to semicki lud. 00:08:23.626 --> 00:08:25.368 Semicki określa ich język, 00:08:25.368 --> 00:08:29.417 będący z tej samej rodziny semickiej jak arabski, 00:08:29.417 --> 00:08:31.598 hebraiski lub aramejski. 00:08:31.598 --> 00:08:33.288 Potem macie Nowe Państwo 00:08:33.288 --> 00:08:36.455 i Nowe Państwo jest uważane za szczyt 00:08:36.455 --> 00:08:38.366 starożytnego Egiptu. 00:08:38.366 --> 00:08:40.666 To naprawdę szczyt ich techniki, 00:08:40.666 --> 00:08:43.903 szczyt ich zdolności wojskowej. 00:08:43.903 --> 00:08:46.972 Warto zwrócić uwagę na kilku faraonów 00:08:46.972 --> 00:08:48.431 Nowego Państwa. 00:08:48.431 --> 00:08:51.348 Pierwszy z nich urodził się jako Amenhotep, 00:08:53.002 --> 00:08:55.794 czyli że pierwotnie na imię miał Amenhotep IV 00:08:55.794 --> 00:08:58.793 ale potem nazwał się sam Echnaton 00:08:58.793 --> 00:09:01.751 a Echnaton oznacza miły Atonowi, 00:09:01.751 --> 00:09:04.918 Aton to ważny bóg egipski. 00:09:05.969 --> 00:09:10.468 Zmienił imię bo zdecydował, 00:09:10.468 --> 00:09:13.244 ok mamy tu u nas, w Egipcie, ogromny 00:09:13.244 --> 00:09:15.402 panteon bogów. 00:09:15.402 --> 00:09:17.905 Tutaj jest ich zaledwie część, 00:09:17.905 --> 00:09:21.855 to jest Ozyrys, utożsamiany z życiem po śmierci, 00:09:21.855 --> 00:09:25.355 przemianami, regeneracją, zmartwychwstaniem. 00:09:26.876 --> 00:09:30.883 To jest bóg Amon i pierwsze imię Amenhotepa 00:09:30.883 --> 00:09:33.133 oznacza Amon jest zadowolony. 00:09:34.548 --> 00:09:36.872 Jest uważany za odpowiednik Zeusa, 00:09:36.872 --> 00:09:37.372 macie 00:09:37.372 --> 00:09:39.060 boga Horusa, 00:09:39.060 --> 00:09:41.074 ponownie bardzo ważny bóg 00:09:41.074 --> 00:09:42.830 w różnych okresach Egiptu, 00:09:42.830 --> 00:09:45.932 ale interesujące, że Amenhotep IV, 00:09:45.932 --> 00:09:47.793 Echnaton, którego tylko imienia chcecie używać, 00:09:47.793 --> 00:09:51.021 zdecydował, że nie nie nie, nie lubię tych bogów, 00:09:51.021 --> 00:09:54.354 nie lubię tej politeistycznej religii, 00:09:55.839 --> 00:09:57.509 chcę wielbić jednego boga, 00:09:57.509 --> 00:09:59.366 bogiem, którego decyduję się czcić jest, 00:09:59.366 --> 00:10:02.755 możecie go postrzegać jako boga słońca, 00:10:02.755 --> 00:10:06.347 lub tarczę słoneczną, jest przedstawiany 00:10:06.347 --> 00:10:11.134 mniej więcej tak i był określany jako Aton 00:10:11.134 --> 00:10:14.343 i tak zmienił imię na Echnaton, 00:10:14.343 --> 00:10:17.011 po czym próbował pozbyć się 00:10:17.011 --> 00:10:21.485 tych innych bogów, czy też umniejszyć ich znaczenie. 00:10:21.485 --> 00:10:23.115 Czyli jest to warte uwagi, 00:10:23.115 --> 00:10:25.399 bo jest to być może 00:10:25.399 --> 00:10:27.584 jedna z pierwszych prób monoteizmu, 00:10:27.584 --> 00:10:32.569 przynajmniej w starożytnym Egipcie. 00:10:32.569 --> 00:10:37.008 Jest też znany z przekazania sporej władzy żonie, 00:10:37.008 --> 00:10:38.889 królowej Nefertete, 00:10:38.889 --> 00:10:41.886 która według niektórych mogła być druga po nim, 00:10:41.886 --> 00:10:45.238 a nawet władać razem z nim. 00:10:45.238 --> 00:10:47.978 Jest też znany gdyż po jego śmierci 00:10:47.978 --> 00:10:52.145 jego syn, król Tut, Tutanchamon, zasiada na tronie. 00:10:54.113 --> 00:10:57.179 A król Tut, jak się go nazywa, 00:10:57.179 --> 00:11:00.106 choć ma na imię Tutanchamon, jest znany gdyż 00:11:00.106 --> 00:11:04.273 udało się odnaleźć jego grobowiec pełen skarbów 00:11:05.474 --> 00:11:09.641 i tak stał się częścią powszechnej wyobraźni. 00:11:12.064 --> 00:11:13.726 Jest znany jako młody faraon. 00:11:13.726 --> 00:11:15.413 Wszedł na tron gdy był bardzo młody, 00:11:15.413 --> 00:11:19.561 zmarł w wieku 18 lat, to dość ciekawa opowieść. 00:11:19.561 --> 00:11:23.018 Najwybitniejszym ze wszystkich faraonów 00:11:23.018 --> 00:11:24.994 w historii Egiptu 00:11:24.994 --> 00:11:26.680 i to też ktoś z Nowego Państwa, 00:11:26.680 --> 00:11:29.109 przyszedł nieco za Tutanchamonem, 00:11:29.109 --> 00:11:30.859 jest Ramzes II. 00:11:31.703 --> 00:11:35.870 Ramzes II, który doszedł do władzy tutaj w XIII wieku 00:11:36.955 --> 00:11:40.626 i władał przez większość XIII wieku p.n.e. 00:11:40.626 --> 00:11:44.720 jest symbolem szczytu potęgi starożytnego Egiptu 00:11:44.720 --> 00:11:46.549 jako siły wojskowej. 00:11:46.549 --> 00:11:50.068 Stoczył słynną bitwę pod Kadesz, 00:11:50.068 --> 00:11:52.665 która jest najdawniejszą bitwą, 00:11:52.665 --> 00:11:55.183 w której znamy taktyczne szczegóły. 00:11:55.183 --> 00:11:59.145 Stoczył ją z również ważnym imperium Hetytów 00:11:59.145 --> 00:12:03.312 w 1274 r. p.n.e. a oto znacznie późniejsza ilustracja 00:12:04.546 --> 00:12:05.903 bitwy pod Kadesz. 00:12:05.903 --> 00:12:06.927 Uważa się, że bitwa 00:12:06.927 --> 00:12:08.434 mogła być nierozstrzygnięta, 00:12:08.434 --> 00:12:10.861 Ramzes II nie zdołał przejąć Kadesz, 00:12:10.861 --> 00:12:13.835 lecz powiedział nam sporo na temat taktyki 00:12:13.835 --> 00:12:15.925 i strategii i formacji tego okresu. 00:12:15.925 --> 00:12:18.520 Historycy uważają, że to mogła być największa 00:12:18.520 --> 00:12:21.260 bitwa rydwanów w historii. 00:12:21.264 --> 00:12:24.154 Było to więc wiekopomne wydarzenie. 00:12:24.154 --> 00:12:28.022 Ostatecznie Nowe Państwo się rozpada 00:12:28.022 --> 00:12:30.777 pod koniec drugiego tysiąclecia, 00:12:30.777 --> 00:12:33.202 i potem przez kilkaset następnych lat, 00:12:33.202 --> 00:12:35.154 mówimy tu o bardzo długim okresie czasu, 00:12:35.154 --> 00:12:38.188 Egipt jest w kawałkach, nie ma jednego władcy, 00:12:38.188 --> 00:12:41.794 Kuszyci rządzili z górnego Nilu, 00:12:41.794 --> 00:12:45.725 Kusz to kraina o tutaj. 00:12:45.725 --> 00:12:47.625 Rządzili przez chwilę. 00:12:47.625 --> 00:12:50.784 Asyryjczycy, cywilizacja z Mezopotamii, 00:12:50.784 --> 00:12:53.895 też rządzili przez chwilę, 00:12:53.895 --> 00:12:56.241 potem w końcu, i wejdziemy w szczegóły 00:12:56.241 --> 00:12:59.543 w innych filmach, Persowie wkraczają na scenę. 00:12:59.543 --> 00:13:02.902 Kambyzes, syn Cyrusa Wielkiego, 00:13:02.902 --> 00:13:06.342 podporządkował, podbił Egipt 00:13:06.342 --> 00:13:09.251 i tak Egipt został częścią imperium Achemenidów 00:13:09.251 --> 00:13:12.611 i trwało to aż do podboju przez Aleksandra Wielkiego. 00:13:12.611 --> 00:13:14.353 Po śmierci Aleksandra Wielkiego 00:13:14.353 --> 00:13:16.994 jeden z jego generałów i jego dynastia tworzą 00:13:16.994 --> 00:13:20.034 Egipt ptolemejski, który pod władzą cudzoziemców, 00:13:20.034 --> 00:13:22.094 cóż, jest już pod władzą cudzoziemców od dłuższego czasu, 00:13:22.094 --> 00:13:24.138 ale teraz to są Grecy 00:13:24.138 --> 00:13:25.719 i słynna Kleopatra, 00:13:25.719 --> 00:13:27.749 faraon Egiptu, 00:13:27.749 --> 00:13:29.612 właściwie jest greczynką z pochodzenia, 00:13:29.612 --> 00:13:33.068 to ona uwiodła, można powiedzieć, 00:13:33.068 --> 00:13:35.906 Juliusza Cezara i Marka Antoniusza, 00:13:35.906 --> 00:13:38.422 a po śmierci Kleopatry 00:13:38.422 --> 00:13:42.269 Egipt staje się częścią Rzymu. 00:13:42.269 --> 00:13:44.985 Jak widzicie omówiliśmy ogromny 00:13:44.985 --> 00:13:46.902 okres historii, 00:13:47.815 --> 00:13:50.876 jedną z najważniejszych cywilizacji w historii, 00:13:50.876 --> 00:13:53.450 jeden z najsłynniejszych poematów o cywilizacjach 00:13:53.450 --> 00:13:56.275 i władcach, o Ramzesie II, poemat Ozymandias 00:13:56.275 --> 00:13:57.792 został nazwany po nim. 00:13:57.792 --> 00:14:00.366 Macie tu jedne z największych miast starożytnego świata, 00:14:00.366 --> 00:14:01.917 Teby, okresowo stolica 00:14:01.917 --> 00:14:05.462 Nowego Państwa i Średniego Państwa, 00:14:05.462 --> 00:14:07.640 Memfis, miasto założone 00:14:07.640 --> 00:14:09.653 przez Menesa 00:14:09.653 --> 00:14:11.909 i stolica Starego Państwa. 00:14:11.909 --> 00:14:14.862 To wszystko działo się w starożytnym Egipcie.