1 00:00:00,044 --> 00:00:02,190 W tym filmie omówimy 2 00:00:02,190 --> 00:00:04,607 starożytny Egipt, 3 00:00:06,015 --> 00:00:09,527 który geograficznie jest bardzo podobny 4 00:00:09,527 --> 00:00:14,144 do dzisiejszego państwa egipskiego w północno-wschodniej Afryce. 5 00:00:14,144 --> 00:00:16,906 Główną charakterystyką zarówno starożytnego 6 00:00:16,906 --> 00:00:19,833 jak i dzisiejszego Egiptu jest Nil, 7 00:00:19,833 --> 00:00:22,962 który widzicie tutaj na niebiesko. 8 00:00:22,962 --> 00:00:26,572 Nil jest jedną z wielkich rzek świata. 9 00:00:26,572 --> 00:00:29,539 Rywalizuje z Amazonką do miana najdłuższej rzeki, 10 00:00:29,539 --> 00:00:32,685 jej źródła, dopływy Nilu są nawet dalej na południe 11 00:00:32,685 --> 00:00:35,421 niż ten obrazek pokazuje, 12 00:00:35,421 --> 00:00:37,742 jej wody płyną na północ, 13 00:00:37,742 --> 00:00:41,442 by w końcu w delcie Nilu wpaść do Morza Śródziemnego. 14 00:00:41,442 --> 00:00:46,012 Delta, która jest u ujścia Nilu do morza, 15 00:00:46,012 --> 00:00:49,505 jest zwana deltą gdyż, jak widzicie, te rzeki, 16 00:00:49,505 --> 00:00:50,451 widać je nawet 17 00:00:50,451 --> 00:00:51,627 z satelity o tu, 18 00:00:51,627 --> 00:00:53,593 zaczynają się rozdzielać 19 00:00:53,593 --> 00:00:56,916 i tworzą region w kształcie odwróconego trójkąta, 20 00:00:56,916 --> 00:00:58,796 co trochę wygląda jak 21 00:00:58,796 --> 00:01:01,633 odwrócona grecka litera delta, 22 00:01:01,633 --> 00:01:03,716 no i stąd delta rzeki jest tak właśnie zwana. 23 00:01:03,716 --> 00:01:05,305 Tej zdarzyło się być do góry nogami. 24 00:01:05,305 --> 00:01:06,552 Jeśli płynęłaby w drugą stronę, 25 00:01:06,552 --> 00:01:08,432 to byłaby całkiem poprawną deltą. 26 00:01:08,432 --> 00:01:12,126 Tak więc Nil płynie 27 00:01:12,126 --> 00:01:16,126 z środkowo-wschodniej Afryki do Morza Śródziemnego 28 00:01:17,328 --> 00:01:19,781 i ponieważ prąd płynie na północ, 29 00:01:19,781 --> 00:01:22,953 południowa część rzeki jest powyżej 30 00:01:22,953 --> 00:01:25,680 i stąd jest zwana Nilem górnym. 31 00:01:25,680 --> 00:01:26,513 Górny... 32 00:01:27,571 --> 00:01:31,406 Nil górny jest na południe od Nilu dolnego, 33 00:01:31,406 --> 00:01:33,270 Nilu dolnego... 34 00:01:33,270 --> 00:01:36,456 Ponownie, jest tak gdyż Nil górny jest w górze rzeki, 35 00:01:36,456 --> 00:01:39,525 która płynie z wyższych partii 36 00:01:39,525 --> 00:01:40,846 do niższych. 37 00:01:40,846 --> 00:01:45,039 Więc idąc na południe idziesz wyżej i wyżej. 38 00:01:45,039 --> 00:01:48,683 Powodem, dla którego ta rzeka jest tak ważna, 39 00:01:48,683 --> 00:01:50,315 uczyliśmy się już o tym, 40 00:01:50,315 --> 00:01:52,101 rzeki są źródłem świeżej wody, 41 00:01:52,101 --> 00:01:55,339 kiedy wylewają to użyźniają glebę, 42 00:01:55,339 --> 00:01:57,160 którą można następnie uprawiać, 43 00:01:57,160 --> 00:01:59,381 i dolina Nilu była jednym z pierwszych miejsc, 44 00:01:59,381 --> 00:02:01,731 gdzie rozwinęło się rolnictwo 45 00:02:01,731 --> 00:02:04,340 podczas neolitu. 46 00:02:04,340 --> 00:02:06,740 Właściwie uważa się, że osiedlano się 47 00:02:06,740 --> 00:02:08,900 wzdłuż Nilu 48 00:02:08,911 --> 00:02:12,161 nawet 8 tysięcy lat temu, czyli w roku 6000 p.n.e. 49 00:02:14,321 --> 00:02:18,272 a może nawet jeszcze wcześniej. 50 00:02:18,272 --> 00:02:19,781 Dzięki temu rolnictwu 51 00:02:19,781 --> 00:02:22,212 znacznie więcej ludzi mogło żyć na tym obszarze, 52 00:02:22,212 --> 00:02:24,271 co umożliwiło specjalizację pracy 53 00:02:24,271 --> 00:02:26,170 i powstanie złożonego społeczeństwa. 54 00:02:26,170 --> 00:02:28,103 To nie przypadek, 55 00:02:28,103 --> 00:02:32,464 że jedna z pierwszych wielkich cywilizacji powstała właśnie tu. 56 00:02:32,464 --> 00:02:36,297 Historia Nilu, lub Egiptu... 57 00:02:37,882 --> 00:02:40,590 właściwie są bardzo powiązane, 58 00:02:40,590 --> 00:02:43,446 nawet jeśli za Egipt uważamy cały ten region, 59 00:02:43,446 --> 00:02:47,004 to większość ludzi, nawet dzisiaj 60 00:02:47,004 --> 00:02:51,171 żyje wzdłuż rzeki, wokół tej żyznej gleby, 61 00:02:53,107 --> 00:02:56,815 gdzie całe rolnictwo ma miejsce. 62 00:02:56,815 --> 00:02:59,315 Było to właściwie tak ważne dla starożytnych Egipcjan, 63 00:02:59,315 --> 00:03:01,307 że cały ich kalendarz, ich pory roku, 64 00:03:01,307 --> 00:03:04,042 powstały na podstawie zachowań Nilu. 65 00:03:04,042 --> 00:03:05,746 Mieli porę roku zwaną wylewem, 66 00:03:05,746 --> 00:03:08,365 czyli wylewem rzeki, które użyźniały glebę. 67 00:03:08,365 --> 00:03:10,138 Mieli porę wzrostu, 68 00:03:10,138 --> 00:03:12,145 czyli porę wzrostu upraw, 69 00:03:12,145 --> 00:03:14,615 i porę zbiorów. 70 00:03:14,615 --> 00:03:18,889 Czyli ludzie żyli w tej dolinie przez tysiące lat, 71 00:03:18,889 --> 00:03:20,926 ale kiedy mówimy o starożytnym Egipcie, 72 00:03:20,926 --> 00:03:23,895 to formalnie ta cywilizacja powstała 73 00:03:23,895 --> 00:03:25,895 około roku 3100, 3150 p.n.e. 74 00:03:30,346 --> 00:03:33,205 Teraz popatrzmy sobie na naszą oś czasu tutaj. 75 00:03:33,205 --> 00:03:36,746 Mówimy o czasie mniej więcej tutaj na osi czasu 76 00:03:36,746 --> 00:03:38,029 a powodem na 77 00:03:38,029 --> 00:03:41,071 umiejscowienie tutaj początku cywilizacji Egiptu 78 00:03:41,071 --> 00:03:42,658 jest to, że uważamy, 79 00:03:42,658 --> 00:03:46,954 że to wtedy dolny i górny Egipt został po raz pierwszy zjednoczony 80 00:03:46,954 --> 00:03:50,126 pod królem, którego określa się różnymi imionami, 81 00:03:50,126 --> 00:03:52,293 Narmer czasami, albo Menes. 82 00:03:55,991 --> 00:03:57,433 Mylę się przy imionach 83 00:03:57,433 --> 00:04:00,561 zawsze i wszędzie i zapewne robię też tak tutaj. 84 00:04:00,561 --> 00:04:04,728 Więc to był król który zjednoczył dolny i górny Egipt 85 00:04:05,713 --> 00:04:09,609 w imperium i przetrwało ono, jak widzicie 86 00:04:09,609 --> 00:04:11,880 tysiące lat, 87 00:04:11,880 --> 00:04:15,298 każdy z tych odcinków to sto lat. 88 00:04:15,298 --> 00:04:18,070 To szmat czasu do omówienia, 89 00:04:18,070 --> 00:04:22,118 który można podzielić mniej więcej 90 00:04:22,118 --> 00:04:23,785 na trzy państwa. 91 00:04:24,673 --> 00:04:28,719 Macie Stare Państwo, które trwało mniej więcej 92 00:04:28,719 --> 00:04:31,802 od 27 stulecia p.n.e. 93 00:04:34,331 --> 00:04:37,081 aż do 17 stulecia p.n.e. 94 00:04:39,700 --> 00:04:43,220 Macie Średnie Państwo i macie Nowe Państwo. 95 00:04:43,220 --> 00:04:46,660 Ponownie, prześlizgniemy się tutaj 96 00:04:46,660 --> 00:04:49,410 po tysiącach lat historii. 97 00:04:50,339 --> 00:04:53,521 Pomiędzy nimi macie okresy przejściowe, 98 00:04:53,521 --> 00:04:56,090 kiedy to królestwo, czy też imperium 99 00:04:56,090 --> 00:04:57,827 było bardziej rozbite. 100 00:04:57,827 --> 00:05:00,260 Podczas niektórych okresów przejściowych 101 00:05:00,260 --> 00:05:02,774 panowali obcy władcy. 102 00:05:02,774 --> 00:05:06,191 Żeby dać wam odczuć co się działo podczas 103 00:05:06,191 --> 00:05:07,550 tych tysięcy lat, 104 00:05:07,550 --> 00:05:09,161 i sam się śmieję w myślach, 105 00:05:09,161 --> 00:05:13,490 bo to trudno pokryć dwa, trzy tysiące lat 106 00:05:13,490 --> 00:05:15,489 w ciągu kilku minut, 107 00:05:15,489 --> 00:05:19,700 ale to da wam poczucie tego, czym był starożytny Egipt 108 00:05:19,700 --> 00:05:20,437 109 00:05:20,437 --> 00:05:23,587 Królowie są określani jako faraonowie, 110 00:05:23,587 --> 00:05:26,779 ale jak zobaczymy termin faraon nie był w użyciu 111 00:05:26,779 --> 00:05:28,390 aż do czasów nowego królestwa. 112 00:05:28,390 --> 00:05:30,598 wciąż jednak będę zwał królów faraonami 113 00:05:30,598 --> 00:05:31,569 w tym filmie, 114 00:05:31,569 --> 00:05:33,871 chodzi mi o to, że to są egipscy króle. 115 00:05:33,880 --> 00:05:37,880 Stare Państwo jest zapewne najbardziej znane 116 00:05:39,160 --> 00:05:41,838 w kulturze popularnej z tym, co kojarzymy 117 00:05:41,838 --> 00:05:45,814 z Egiptem najbardziej, z piramidami. 118 00:05:45,814 --> 00:05:47,962 Tutaj oto są piramidy, 119 00:05:47,962 --> 00:05:49,733 to Wielka Piramida w Gizie, 120 00:05:49,733 --> 00:05:52,766 blisko dzisiejszego Kairu. 121 00:05:52,766 --> 00:05:56,894 To jest Sfinks, zostały zbudowane w Starym Państwie 122 00:05:56,894 --> 00:06:01,850 za faraona Snofru i Cheopsa o tutaj 123 00:06:01,850 --> 00:06:03,850 w 26 stuleciu p.n.e. 124 00:06:07,249 --> 00:06:09,200 Wciąż staramy się zrozumieć 125 00:06:09,200 --> 00:06:10,833 jak zostały zbudowane. 126 00:06:10,833 --> 00:06:12,568 Obecnie nie uważa się, 127 00:06:12,568 --> 00:06:14,644 że zbudowali je niewolnicy, 128 00:06:14,644 --> 00:06:17,270 lecz że raczej były budowane podczas 129 00:06:17,270 --> 00:06:21,479 martwego sezonu dla chłopów jako forma opodatkowania. 130 00:06:21,479 --> 00:06:24,569 Ok, skończyliście sadzić i zbierać zbiory? 131 00:06:24,569 --> 00:06:25,971 Cóż, skoro macie trochę czasu, 132 00:06:25,971 --> 00:06:27,966 i to pokazuje jak ważne było rolnictwo 133 00:06:27,966 --> 00:06:30,041 dla, powiedzmy, zyskiwania czasu, 134 00:06:30,041 --> 00:06:33,386 dlaczego nie pomożecie faraonowi wznieść tego grobowca, 135 00:06:33,386 --> 00:06:35,036 co mogło, widziałem szacunki 136 00:06:35,036 --> 00:06:36,339 wymagać dziesiątek 137 00:06:36,339 --> 00:06:40,877 a nawet setek tysięcy ludzi i kilkadziesięciu lat dla jednej piramidy. 138 00:06:40,877 --> 00:06:42,701 Lecz stoją do dziś dzień, 139 00:06:42,701 --> 00:06:45,860 zostały zbudowane ponad 4500 lat temu, 140 00:06:46,440 --> 00:06:49,080 są jednymi z najbardziej ikonicznych dokonań 141 00:06:49,087 --> 00:06:51,670 ludzkości w historii. 142 00:06:52,548 --> 00:06:56,715 Powodem dla którego tyle wiemy o starożytnym Egipcie 143 00:06:58,540 --> 00:07:01,360 jest fakt, że udało nam się odcyfrować ich pismo. 144 00:07:01,360 --> 00:07:03,220 Jest symboliczne, to piktografy, 145 00:07:03,224 --> 00:07:05,335 hieroglify, na pewno słyszeliście 146 00:07:05,335 --> 00:07:06,414 już o nich, 147 00:07:06,414 --> 00:07:08,492 kiedyś nie wiedzieliśmy co mówią. 148 00:07:08,492 --> 00:07:10,683 Widzieliśmy te napisy w grobowcach 149 00:07:10,683 --> 00:07:13,194 mieliśmy poczucie, że ok, te grobowce, 150 00:07:13,194 --> 00:07:15,103 szczególnie piramidy, 151 00:07:15,103 --> 00:07:16,750 są dla tych wielkich królów, 152 00:07:16,750 --> 00:07:19,522 mogliśmy stwierdzić rozwarstwione społeczeństwo, 153 00:07:19,522 --> 00:07:21,407 że elita miała lepsze grobowce niż inni, 154 00:07:21,407 --> 00:07:23,433 ale nie wiedzieliśmy, o co tak naprawdę chodziło, 155 00:07:23,433 --> 00:07:27,018 aż odkryliśmy to, czyli Kamień z Rosetty, 156 00:07:27,018 --> 00:07:29,325 odkryty w 1799 r. 157 00:07:29,325 --> 00:07:32,220 Jest bardzo cenny, gdyż 158 00:07:32,220 --> 00:07:33,405 zawiera ten sam tekst 159 00:07:33,405 --> 00:07:35,966 w trzech różnych językach. 160 00:07:35,966 --> 00:07:38,335 W hieroglifach 161 00:07:38,335 --> 00:07:40,166 starożytnych Egipcjan, 162 00:07:40,166 --> 00:07:43,156 w piśmie używanym później w Egipcie, 163 00:07:43,156 --> 00:07:45,920 pismem demotyckim i, co najważniejsze, 164 00:07:45,920 --> 00:07:49,193 w grece. 165 00:07:49,193 --> 00:07:52,023 Tak historycy byli w stanie powiedzieć 166 00:07:52,023 --> 00:07:54,756 Ok, teraz możemy odcyfrować, co te symbole znaczą, 167 00:07:54,756 --> 00:07:57,166 bo mamy ich tłumaczenie 168 00:07:57,166 --> 00:07:58,939 i dlatego jest to jedna z pierwszych cywilizacji 169 00:07:58,939 --> 00:08:02,276 której obraz udało nam się poskładać. 170 00:08:02,276 --> 00:08:06,275 I hieroglify są jedną z pierwszych form pisma. 171 00:08:06,275 --> 00:08:09,437 Kontynuujmy naszą podróż 172 00:08:09,437 --> 00:08:13,778 przez tysiące lat starożytnego Egiptu. 173 00:08:13,778 --> 00:08:16,881 Pomiędzy Starym Państwem i Średnim Państwem 174 00:08:16,881 --> 00:08:18,944 macie pierwszy okres przejściowy, 175 00:08:18,944 --> 00:08:20,461 a potem Średnie Państwo, 176 00:08:20,461 --> 00:08:22,471 potem Hyksosów 177 00:08:22,471 --> 00:08:23,626 to semicki lud. 178 00:08:23,626 --> 00:08:25,368 Semicki określa ich język, 179 00:08:25,368 --> 00:08:29,417 będący z tej samej rodziny semickiej jak arabski, 180 00:08:29,417 --> 00:08:31,598 hebraiski lub aramejski. 181 00:08:31,598 --> 00:08:33,288 Potem macie Nowe Państwo 182 00:08:33,288 --> 00:08:36,455 i Nowe Państwo jest uważane za szczyt 183 00:08:36,455 --> 00:08:38,366 starożytnego Egiptu. 184 00:08:38,366 --> 00:08:40,666 To naprawdę szczyt ich techniki, 185 00:08:40,666 --> 00:08:43,903 szczyt ich zdolności wojskowej. 186 00:08:43,903 --> 00:08:46,972 Warto zwrócić uwagę na kilku faraonów 187 00:08:46,972 --> 00:08:48,431 Nowego Państwa. 188 00:08:48,431 --> 00:08:51,348 Pierwszy z nich urodził się jako Amenhotep, 189 00:08:53,002 --> 00:08:55,794 czyli że pierwotnie na imię miał Amenhotep IV 190 00:08:55,794 --> 00:08:58,793 ale potem nazwał się sam Echnaton 191 00:08:58,793 --> 00:09:01,751 a Echnaton oznacza miły Atonowi, 192 00:09:01,751 --> 00:09:04,918 Aton to ważny bóg egipski. 193 00:09:05,969 --> 00:09:10,468 Zmienił imię bo zdecydował, 194 00:09:10,468 --> 00:09:13,244 ok mamy tu u nas, w Egipcie, ogromny 195 00:09:13,244 --> 00:09:15,402 panteon bogów. 196 00:09:15,402 --> 00:09:17,905 Tutaj jest ich zaledwie część, 197 00:09:17,905 --> 00:09:21,855 to jest Ozyrys, utożsamiany z życiem po śmierci, 198 00:09:21,855 --> 00:09:25,355 przemianami, regeneracją, zmartwychwstaniem. 199 00:09:26,876 --> 00:09:30,883 To jest bóg Amon i pierwsze imię Amenhotepa 200 00:09:30,883 --> 00:09:33,133 oznacza Amon jest zadowolony. 201 00:09:34,548 --> 00:09:36,872 Jest uważany za odpowiednik Zeusa, 202 00:09:36,872 --> 00:09:37,372 macie 203 00:09:37,372 --> 00:09:39,060 boga Horusa, 204 00:09:39,060 --> 00:09:41,074 ponownie bardzo ważny bóg 205 00:09:41,074 --> 00:09:42,830 w różnych okresach Egiptu, 206 00:09:42,830 --> 00:09:45,932 ale interesujące, że Amenhotep IV, 207 00:09:45,932 --> 00:09:47,793 Echnaton, którego tylko imienia chcecie używać, 208 00:09:47,793 --> 00:09:51,021 zdecydował, że nie nie nie, nie lubię tych bogów, 209 00:09:51,021 --> 00:09:54,354 nie lubię tej politeistycznej religii, 210 00:09:55,839 --> 00:09:57,509 chcę wielbić jednego boga, 211 00:09:57,509 --> 00:09:59,366 bogiem, którego decyduję się czcić jest, 212 00:09:59,366 --> 00:10:02,755 możecie go postrzegać jako boga słońca, 213 00:10:02,755 --> 00:10:06,347 lub tarczę słoneczną, jest przedstawiany 214 00:10:06,347 --> 00:10:11,134 mniej więcej tak i był określany jako Aton 215 00:10:11,134 --> 00:10:14,343 i tak zmienił imię na Echnaton, 216 00:10:14,343 --> 00:10:17,011 po czym próbował pozbyć się 217 00:10:17,011 --> 00:10:21,485 tych innych bogów, czy też umniejszyć ich znaczenie. 218 00:10:21,485 --> 00:10:23,115 Czyli jest to warte uwagi, 219 00:10:23,115 --> 00:10:25,399 bo jest to być może 220 00:10:25,399 --> 00:10:27,584 jedna z pierwszych prób monoteizmu, 221 00:10:27,584 --> 00:10:32,569 przynajmniej w starożytnym Egipcie. 222 00:10:32,569 --> 00:10:37,008 Jest też znany z przekazania sporej władzy żonie, 223 00:10:37,008 --> 00:10:38,889 królowej Nefertete, 224 00:10:38,889 --> 00:10:41,886 która według niektórych mogła być druga po nim, 225 00:10:41,886 --> 00:10:45,238 a nawet władać razem z nim. 226 00:10:45,238 --> 00:10:47,978 Jest też znany gdyż po jego śmierci 227 00:10:47,978 --> 00:10:52,145 jego syn, król Tut, Tutanchamon, zasiada na tronie. 228 00:10:54,113 --> 00:10:57,179 A król Tut, jak się go nazywa, 229 00:10:57,179 --> 00:11:00,106 choć ma na imię Tutanchamon, jest znany gdyż 230 00:11:00,106 --> 00:11:04,273 udało się odnaleźć jego grobowiec pełen skarbów 231 00:11:05,474 --> 00:11:09,641 i tak stał się częścią powszechnej wyobraźni. 232 00:11:12,064 --> 00:11:13,726 Jest znany jako młody faraon. 233 00:11:13,726 --> 00:11:15,413 Wszedł na tron gdy był bardzo młody, 234 00:11:15,413 --> 00:11:19,561 zmarł w wieku 18 lat, to dość ciekawa opowieść. 235 00:11:19,561 --> 00:11:23,018 Najwybitniejszym ze wszystkich faraonów 236 00:11:23,018 --> 00:11:24,994 w historii Egiptu 237 00:11:24,994 --> 00:11:26,680 i to też ktoś z Nowego Państwa, 238 00:11:26,680 --> 00:11:29,109 przyszedł nieco za Tutanchamonem, 239 00:11:29,109 --> 00:11:30,859 jest Ramzes II. 240 00:11:31,703 --> 00:11:35,870 Ramzes II, który doszedł do władzy tutaj w XIII wieku 241 00:11:36,955 --> 00:11:40,626 i władał przez większość XIII wieku p.n.e. 242 00:11:40,626 --> 00:11:44,720 jest symbolem szczytu potęgi starożytnego Egiptu 243 00:11:44,720 --> 00:11:46,549 jako siły wojskowej. 244 00:11:46,549 --> 00:11:50,068 Stoczył słynną bitwę pod Kadesz, 245 00:11:50,068 --> 00:11:52,665 która jest najdawniejszą bitwą, 246 00:11:52,665 --> 00:11:55,183 w której znamy taktyczne szczegóły. 247 00:11:55,183 --> 00:11:59,145 Stoczył ją z również ważnym imperium Hetytów 248 00:11:59,145 --> 00:12:03,312 w 1274 r. p.n.e. a oto znacznie późniejsza ilustracja 249 00:12:04,546 --> 00:12:05,903 bitwy pod Kadesz. 250 00:12:05,903 --> 00:12:06,927 Uważa się, że bitwa 251 00:12:06,927 --> 00:12:08,434 mogła być nierozstrzygnięta, 252 00:12:08,434 --> 00:12:10,861 Ramzes II nie zdołał przejąć Kadesz, 253 00:12:10,861 --> 00:12:13,835 lecz powiedział nam sporo na temat taktyki 254 00:12:13,835 --> 00:12:15,925 i strategii i formacji tego okresu. 255 00:12:15,925 --> 00:12:18,520 Historycy uważają, że to mogła być największa 256 00:12:18,520 --> 00:12:21,260 bitwa rydwanów w historii. 257 00:12:21,264 --> 00:12:24,154 Było to więc wiekopomne wydarzenie. 258 00:12:24,154 --> 00:12:28,022 Ostatecznie Nowe Państwo się rozpada 259 00:12:28,022 --> 00:12:30,777 pod koniec drugiego tysiąclecia, 260 00:12:30,777 --> 00:12:33,202 i potem przez kilkaset następnych lat, 261 00:12:33,202 --> 00:12:35,154 mówimy tu o bardzo długim okresie czasu, 262 00:12:35,154 --> 00:12:38,188 Egipt jest w kawałkach, nie ma jednego władcy, 263 00:12:38,188 --> 00:12:41,794 Kuszyci rządzili z górnego Nilu, 264 00:12:41,794 --> 00:12:45,725 Kusz to kraina o tutaj. 265 00:12:45,725 --> 00:12:47,625 Rządzili przez chwilę. 266 00:12:47,625 --> 00:12:50,784 Asyryjczycy, cywilizacja z Mezopotamii, 267 00:12:50,784 --> 00:12:53,895 też rządzili przez chwilę, 268 00:12:53,895 --> 00:12:56,241 potem w końcu, i wejdziemy w szczegóły 269 00:12:56,241 --> 00:12:59,543 w innych filmach, Persowie wkraczają na scenę. 270 00:12:59,543 --> 00:13:02,902 Kambyzes, syn Cyrusa Wielkiego, 271 00:13:02,902 --> 00:13:06,342 podporządkował, podbił Egipt 272 00:13:06,342 --> 00:13:09,251 i tak Egipt został częścią imperium Achemenidów 273 00:13:09,251 --> 00:13:12,611 i trwało to aż do podboju przez Aleksandra Wielkiego. 274 00:13:12,611 --> 00:13:14,353 Po śmierci Aleksandra Wielkiego 275 00:13:14,353 --> 00:13:16,994 jeden z jego generałów i jego dynastia tworzą 276 00:13:16,994 --> 00:13:20,034 Egipt ptolemejski, który pod władzą cudzoziemców, 277 00:13:20,034 --> 00:13:22,094 cóż, jest już pod władzą cudzoziemców od dłuższego czasu, 278 00:13:22,094 --> 00:13:24,138 ale teraz to są Grecy 279 00:13:24,138 --> 00:13:25,719 i słynna Kleopatra, 280 00:13:25,719 --> 00:13:27,749 faraon Egiptu, 281 00:13:27,749 --> 00:13:29,612 właściwie jest greczynką z pochodzenia, 282 00:13:29,612 --> 00:13:33,068 to ona uwiodła, można powiedzieć, 283 00:13:33,068 --> 00:13:35,906 Juliusza Cezara i Marka Antoniusza, 284 00:13:35,906 --> 00:13:38,422 a po śmierci Kleopatry 285 00:13:38,422 --> 00:13:42,269 Egipt staje się częścią Rzymu. 286 00:13:42,269 --> 00:13:44,985 Jak widzicie omówiliśmy ogromny 287 00:13:44,985 --> 00:13:46,902 okres historii, 288 00:13:47,815 --> 00:13:50,876 jedną z najważniejszych cywilizacji w historii, 289 00:13:50,876 --> 00:13:53,450 jeden z najsłynniejszych poematów o cywilizacjach 290 00:13:53,450 --> 00:13:56,275 i władcach, o Ramzesie II, poemat Ozymandias 291 00:13:56,275 --> 00:13:57,792 został nazwany po nim. 292 00:13:57,792 --> 00:14:00,366 Macie tu jedne z największych miast starożytnego świata, 293 00:14:00,366 --> 00:14:01,917 Teby, okresowo stolica 294 00:14:01,917 --> 00:14:05,462 Nowego Państwa i Średniego Państwa, 295 00:14:05,462 --> 00:14:07,640 Memfis, miasto założone 296 00:14:07,640 --> 00:14:09,653 przez Menesa 297 00:14:09,653 --> 00:14:11,909 i stolica Starego Państwa. 298 00:14:11,909 --> 00:14:14,862 To wszystko działo się w starożytnym Egipcie.