WEBVTT

00:00:00.044 --> 00:00:02.190
Bu vidyoda biz Misir

00:00:02.190 --> 00:00:04.607
haqqında məlumat verəcəyik,

00:00:06.015 --> 00:00:09.527
hansı ki,coğrafi baxımından olduqca

00:00:09.527 --> 00:00:14.144
Afrikanın şimal-şərqindəki müasir Misir dövlətinə yaxından uyğun gəlir.

00:00:14.144 --> 00:00:16.906
İndi həm qədim Misirdə Mərkəzi xüsusiyyət

00:00:16.906 --> 00:00:19.833
həm də müasir Misirdə Nil çayıdır

00:00:19.833 --> 00:00:22.962
orada gördüyünüz mavi olandır.

00:00:22.962 --> 00:00:26.572
Nil Çayı dünyanın ən böyük çaylarından biridir.

00:00:26.572 --> 00:00:29.539
Ən uzun çay kimi Amazon çayına rəqibdir

00:00:29.539 --> 00:00:32.685
və Nil çayının qolunun mənsəbi

00:00:32.685 --> 00:00:35.421
bu şəkilin cənubundan başlayır

00:00:35.421 --> 00:00:37.742
və su şimala doğru axır

00:00:37.742 --> 00:00:41.442
və nəticədə delta Aralıq dənizinə axır.

00:00:41.442 --> 00:00:46.012
Çayın dənizə açıldığı delta

00:00:46.012 --> 00:00:49.505
adlanır çünki, gördüyünüz kimi bu çaylar

00:00:49.505 --> 00:00:50.451
bunu burada olan

00:00:50.451 --> 00:00:51.627
peyk şəkillərindən görə bilərsiniz,

00:00:51.627 --> 00:00:53.593
bir dəstə budaqlanmağa başlayırlar

00:00:53.593 --> 00:00:56.916
bu baş aşağı üç bucaqlı olan bölgə

00:00:56.916 --> 00:00:58.796
hansı ki, biraz

00:00:58.796 --> 00:01:01.633
tərsinə görünən Yunan əlifbasına oxşayır,

00:01:01.633 --> 00:01:03.716
və buna görə də Delta çayı bu cür adlanır.

00:01:03.716 --> 00:01:05.305
bu sadəcə alt-üst olur.

00:01:05.305 --> 00:01:06.552
Əgər başqa yolla axırıdısa,

00:01:06.552 --> 00:01:08.432
bu sağ tərfədən yuxarıya dpğru axan delta olardı.

00:01:08.432 --> 00:01:12.126
Beləliklə,Nil Çayı deyə bilərsiniz ki,

00:01:12.126 --> 00:01:16.126
Afrikanın şərqindən Aralıq dənizinə tökülür

00:01:17.328 --> 00:01:19.781
çünki, şimala doğru axı olduğundan

00:01:19.781 --> 00:01:22.953
çayın cənub hissələri yuxarı istiqamətlidir

00:01:22.953 --> 00:01:25.680
və onlar Yuxarı Nil Çayı adlanır.

00:01:25.680 --> 00:01:26.513
Yəni, yuxarı

00:01:27.571 --> 00:01:31.406
Yuxarı Nil Çayı əslində cənub hissəsidir

00:01:31.406 --> 00:01:33.270
aşağı Nil Çayının.

00:01:33.270 --> 00:01:36.456
Bir daha ,buna səbəb odur ki, Yuxarı Nil yuxardadır

00:01:36.456 --> 00:01:39.525
həm də yüksəkliklərdən axır

00:01:39.525 --> 00:01:40.846
aşağı yüksəkliyə doğru.

00:01:40.846 --> 00:01:45.039
Cənuba doğru getdikcə, daha yüksək yüksəkliklərə çatmaq olur.

00:01:45.039 --> 00:01:48.683
indi çayın vacib olmasının səbəbi odur ki,

00:01:48.683 --> 00:01:50.315
biz bunu dəflərlə araşdırmışıq

00:01:50.315 --> 00:01:52.101
çaylar təzə suyun mənbəyidir,

00:01:52.101 --> 00:01:55.339
daşqın baş verdikdə ,ətrafdakı torpağı məhsuldar edirlər

00:01:55.339 --> 00:01:57.160
bunlar əkinçilik üçün əlverişlidir,

00:01:57.160 --> 00:01:59.381
Nil vadisi ilk yerlərdən biridir ki

00:01:59.381 --> 00:02:01.731
kənd təsərrüfatının inkişaf etdiyini görürük

00:02:01.731 --> 00:02:04.340
Neolit dövründə.

00:02:04.340 --> 00:02:06.190
əslində,inandğımız insan məskunlaşması

00:02:06.190 --> 00:02:08.911
Nil vadisi boyunca olub

00:02:08.911 --> 00:02:12.161
eramızdan əvvəl 6000-ci ilə qədər ya da 8000 il əvvəl

00:02:14.321 --> 00:02:18.272
ordada da ola bilərdi.

00:02:18.272 --> 00:02:19.781
O kənd təsərrüfatının olması

00:02:19.781 --> 00:02:22.212
daha yüksək əhali sıxlığının yaranmasına imkan verdi

00:02:22.212 --> 00:02:24.271
hansı ki, əməyin daha çox ixtisaslaşmasına

00:02:24.271 --> 00:02:26.170
və mürəkkəb cəmiyyətlərə imkan verdi.

00:02:26.170 --> 00:02:28.103
Təsadüf deyil ki

00:02:28.103 --> 00:02:32.464
bəzi böyük sivilizasiyalar burda meydana gəlib.

00:02:32.464 --> 00:02:36.297
İndi, Nil Çayının hekayəsi və ya Misirin

00:02:37.882 --> 00:02:40.590
bir -biri ilə sıx bağlıdır,

00:02:40.590 --> 00:02:43.446
Misir bu bölgənin çoc hissəsi sayılsa da,

00:02:43.446 --> 00:02:47.004
insan əhalisinin çoxu, bu doğrudur

00:02:47.004 --> 00:02:51.171
o məhsuldar torpağın ətrafında, çayın kənarındadır

00:02:53.107 --> 00:02:56.815
kənd təsərrüfatının əsl olduğu yerdir.

00:02:56.815 --> 00:02:59.315
Əslində,bu qədim Misirlilər üçün çox vacib idi

00:02:59.315 --> 00:03:01.307
onların bütün təqvimi, fəsili

00:03:01.307 --> 00:03:04.042
hamısı Nil Çayına bağlıdır.

00:03:04.042 --> 00:03:05.746
su basması deyilən bir mövsümləri var idi

00:03:05.746 --> 00:03:08.365
ya da torpağın məhsuldar olmasına səbəb olan çayın daşması.

00:03:08.365 --> 00:03:10.138
Böyümə adlı bir mövsüm var idi

00:03:10.138 --> 00:03:12.145
hansı ki, indi məhsulların böyüməsindən danışır

00:03:12.145 --> 00:03:14.615
məhsul mövsümü keçirdilər.

00:03:14.615 --> 00:03:18.889
min ildir bu vadidə insanlar var idi

00:03:18.889 --> 00:03:20.926
ancaq qədim Misirdən danışsaq,

00:03:20.926 --> 00:03:23.895
rəsmi olaraq bu barədə mədniyyət haqqında danışırıq

00:03:23.895 --> 00:03:25.895
təqribən eramizdan əvvəl 31003150

00:03:30.346 --> 00:03:33.205
burada da olan zaman çizelgesesidir.

00:03:33.205 --> 00:03:36.746
Beləliklə biz, zaman çizelgeniz haqqında danışırıq

00:03:36.746 --> 00:03:38.029
bunun nəzərə alinmasının səbəbi

00:03:38.029 --> 00:03:41.071
Qədim Misir mədəniyyətinin başlanğıcı

00:03:41.071 --> 00:03:42.658
inandığımız zaman budur

00:03:42.658 --> 00:03:46.954
ki, yuxarı və aşağı Misir ilk dəfə olaraq birləşib

00:03:46.954 --> 00:03:50.126
kralın rəhbərliyi altında və orada fərqli istifadə olunan ad var

00:03:50.126 --> 00:03:52.293
Narmer bəzən isə Menes.

00:03:55.991 --> 00:03:57.433
Bəzi şeyləri səhv tələffüz edəcəm

00:03:57.433 --> 00:04:00.561
hərdən olur,yəqin burada da edirəm.

00:04:00.561 --> 00:04:04.728
O, üst və alt Misiri birləşdirən kral idi

00:04:05.713 --> 00:04:09.609
imperiyaya birləşdirən idi

00:04:09.609 --> 00:04:11.880
hansı ki, min il boyunca davam etdi

00:04:11.880 --> 00:04:15.298
bu boşluqların hər biri yüz ildir.

00:04:15.298 --> 00:04:18.070
Biz çox böyük bir vaxt keçəcəyik

00:04:18.070 --> 00:04:22.118
lakin,qədim Misir mədəniyyəti təxminən

00:04:22.118 --> 00:04:23.785
üç krallığa bölündü.

00:04:24.673 --> 00:04:28.719
Təxminən eramızdan əvvəl

00:04:28.719 --> 00:04:31.802
27-ci əsrdən

00:04:34.331 --> 00:04:37.081
17-ci əsrə kimi keçmiş köhnə səltənətiniz var.

00:04:39.700 --> 00:04:43.220
Orta krallıq və yeni krallıq var.

00:04:43.220 --> 00:04:46.660
Bir daha, bu buradadır

00:04:46.660 --> 00:04:49.410
min ildən artıq tarixi var.

00:04:50.339 --> 00:04:53.521
bunun arasında, ara dövrlər var

00:04:53.521 --> 00:04:56.090
harada ki, krallıq və ya imperiya

00:04:56.090 --> 00:04:57.827
bir az daha parçalanmışdı.

00:04:57.827 --> 00:05:00.124
Bu ara dövrlərdən bəzilərində

00:05:00.124 --> 00:05:02.774
biraz xarici qaydalarınız var.

00:05:02.774 --> 00:05:06.191
Lakin, nə baş verdiyini anlamaq üçün

00:05:06.191 --> 00:05:07.550
bu min il ərzində,

00:05:07.550 --> 00:05:09.161
və başımda bir növ gülürəm

00:05:09.161 --> 00:05:13.490
çünki iki, üç min ili əhatə etmək çətindir

00:05:13.490 --> 00:05:15.489
yalnız bir neçə dəqiqə ərzində

00:05:15.489 --> 00:05:17.946
sizə ancaq bu xəbər verəcək qədim Misir

00:05:17.946 --> 00:05:20.437
sivilizasiyası haqqında.

00:05:20.437 --> 00:05:23.587
İndi krallara firon deyilir

00:05:23.587 --> 00:05:25.779
lakin, gördüyümüz kimi firon termini istifadə olunmur

00:05:25.779 --> 00:05:26.779
yeni krallığa çatana kimi.

00:05:26.779 --> 00:05:28.390
Lakin , mən krallara firon kimi müraciət edəcəm

00:05:28.390 --> 00:05:30.598
bu vidyo boyunca,

00:05:30.598 --> 00:05:31.569
sadəcə demək üçün ki, bunlar Misir padşahlarıdırlar.

00:05:31.569 --> 00:05:33.871
Köhnə krallıq bugün bəlkədə ən çox tanınır

00:05:33.871 --> 00:05:37.871
bizim tanınmış mədəniyyətimizdə ən çox əlaqəli

00:05:39.369 --> 00:05:41.838
olan şey qədim Misir və onun piramidalarıdır.

00:05:41.838 --> 00:05:45.814
Bu da piramidalardır

00:05:45.814 --> 00:05:47.962
orada müqəddəss Giza piramidası var

00:05:47.962 --> 00:05:49.733
hansı ki, müasir Qahirə yaxınlığındadır.

00:05:49.733 --> 00:05:52.766
Bu Sfenksdir və onlar köhnə dövrdə tikilmişdir

00:05:52.766 --> 00:05:56.894
Firon Sneferu və Xufu adı altında

00:05:56.894 --> 00:06:01.850
eramızdan əvvəl 26-cı əsrdə.

00:06:01.850 --> 00:06:03.850
Bİz daha yaxşı anlayış əldə etmək üçün çalışırıq

00:06:07.249 --> 00:06:09.200
ki, bu necə olmuşdur.

00:06:09.200 --> 00:06:10.833
Biz əslində indi inanmırıq

00:06:10.833 --> 00:06:12.568
ki, bu qul əməyi ilə həyata keçirilir

00:06:12.568 --> 00:06:14.644
əslində deyə bilərdik ki,

00:06:14.644 --> 00:06:17.270
verginin bir növü kimi kəndlilər tərəfindən fasilələr dövründə edildi.

00:06:17.270 --> 00:06:21.479
yaxşı, sən əkirsən yoxsa biçirsən?

00:06:21.479 --> 00:06:24.569
İndi ki sənin bir az vaxtın var.

00:06:24.569 --> 00:06:25.971
və bu kənd təsərrüfatının vacibliyini göstərir

00:06:25.971 --> 00:06:27.966
insanları azad etmək üçün,

00:06:27.966 --> 00:06:30.041
ki, niyə fironlara kömək etmirsiniz kütləvi türbələr tikməyə

00:06:30.041 --> 00:06:33.386
müxtəlif təxminlər gördüm

00:06:33.386 --> 00:06:35.036
hansı ki, yer tutur

00:06:35.036 --> 00:06:36.339
hardasa 10 və 100000 nəfər hər birini qurmaq üçün.

00:06:36.339 --> 00:06:40.877
Bunlar bu gün də var

00:06:40.877 --> 00:06:42.701
4500 il əvvəl tikilmişdirlər

00:06:42.701 --> 00:06:45.868
ikonik simvollardan bəziləri

00:06:46.707 --> 00:06:49.087
bəşəriyyətin indiyədək yaratdığıdandır.

00:06:49.087 --> 00:06:51.670
Qədim Misir haqqında çox şey bilməyimizin səbəbi

00:06:52.548 --> 00:06:56.715
odur ki, biz yazıları deşifr etməyə çalışdıq.

00:06:58.547 --> 00:07:01.368
Bunlar simvolikdir, bu cür piktoqrafları var

00:07:01.368 --> 00:07:03.224
bu hiyegroflər barədə bilirəm ki, eşitmisən

00:07:03.224 --> 00:07:05.335
əvvəlcə

00:07:05.335 --> 00:07:06.414
və bir anlıq nə dedikləri barədə anlayışımız olmadı

00:07:06.414 --> 00:07:08.492
Bu şifrəmələri bu türbələrdə görə bilərik

00:07:08.492 --> 00:07:10.683
belə bir hiss yarandı ki, bu cür türbələr

00:07:10.683 --> 00:07:13.194
əsasəndə piramida kimi olanlar

00:07:13.194 --> 00:07:15.103
uyğundur bu krallara

00:07:15.103 --> 00:07:16.750
təbəqələşmiş bir cəmiyyət olduğunu deyə bilərik

00:07:16.750 --> 00:07:19.522
başqalarıdan daha yaxşı türbə olması

00:07:19.522 --> 00:07:21.407
lakin,biz elə də anlamadıq nə baş verdiyindən

00:07:21.407 --> 00:07:23.433
araşdırana kimi ki, bu Rosetta Stonedur

00:07:23.433 --> 00:07:27.018
1799-cu ildə kəşf edilmişdir.

00:07:27.018 --> 00:07:29.325
Bunun dəyərli olmasının səbəbi

00:07:29.325 --> 00:07:32.220
eyni mətn olmasıdır

00:07:32.220 --> 00:07:33.405
üç fərqli dildə yazılmışdır.

00:07:33.405 --> 00:07:35.966
Hiyeroqliflərdə yazılmışdır

00:07:35.966 --> 00:07:38.335
qədim Misirlilərin

00:07:38.335 --> 00:07:40.166
sonra Misirdə istifadə edilən skript yazılmışdır

00:07:40.166 --> 00:07:43.156
Demotik Misirli adında və ən əsası

00:07:43.156 --> 00:07:45.920
o da yunanca yazılmışdır.

00:07:45.920 --> 00:07:49.193
Tarixçilər deyə bilərdi

00:07:49.193 --> 00:07:52.023
biz indi başlaya bilərik simvolları deşifrə etməyə

00:07:52.023 --> 00:07:54.756
çünki, bizdə tərcüməsi var

00:07:54.756 --> 00:07:57.166
və buna görə də ilk sivilizasiyalardan biridir

00:07:57.166 --> 00:07:58.939
harada ki, şəkilləri bir yerə yığmağı bacarırıq.

00:07:58.939 --> 00:08:02.276
Hiyeroqliflər ilk yazı növlərindən biridir.

00:08:02.276 --> 00:08:06.275


00:08:06.275 --> 00:08:09.437


00:08:09.437 --> 00:08:13.778


00:08:13.778 --> 00:08:16.881


00:08:16.881 --> 00:08:18.944


00:08:18.944 --> 00:08:20.461


00:08:20.461 --> 00:08:22.471


00:08:22.471 --> 00:08:23.626


00:08:23.626 --> 00:08:25.368


00:08:25.368 --> 00:08:29.417


00:08:29.417 --> 00:08:31.598


00:08:31.598 --> 00:08:33.288


00:08:33.288 --> 00:08:36.455


00:08:36.455 --> 00:08:38.366


00:08:38.366 --> 00:08:40.666


00:08:40.666 --> 00:08:43.903


00:08:43.903 --> 00:08:46.972


00:08:46.972 --> 00:08:48.431


00:08:48.431 --> 00:08:51.348


00:08:53.002 --> 00:08:55.794


00:08:55.794 --> 00:08:58.793


00:08:58.793 --> 00:09:01.751


00:09:01.751 --> 00:09:04.918


00:09:05.969 --> 00:09:10.468


00:09:10.468 --> 00:09:13.244


00:09:13.244 --> 00:09:15.402


00:09:15.402 --> 00:09:17.905


00:09:17.905 --> 00:09:21.855


00:09:21.855 --> 00:09:25.355


00:09:26.876 --> 00:09:30.883


00:09:30.883 --> 00:09:33.133


00:09:34.548 --> 00:09:36.872


00:09:36.872 --> 00:09:39.060


00:09:39.060 --> 00:09:41.074


00:09:41.074 --> 00:09:42.830


00:09:42.830 --> 00:09:45.932


00:09:45.932 --> 00:09:47.793


00:09:47.793 --> 00:09:51.021


00:09:51.021 --> 00:09:54.354


00:09:55.839 --> 00:09:57.509


00:09:57.509 --> 00:09:59.366


00:09:59.366 --> 00:10:02.755


00:10:02.755 --> 00:10:06.347


00:10:06.347 --> 00:10:11.134


00:10:11.134 --> 00:10:14.343


00:10:14.343 --> 00:10:17.011


00:10:17.011 --> 00:10:21.485


00:10:21.485 --> 00:10:23.115


00:10:23.115 --> 00:10:25.399


00:10:25.399 --> 00:10:27.584


00:10:27.584 --> 00:10:32.569


00:10:32.569 --> 00:10:37.008


00:10:37.008 --> 00:10:38.889


00:10:38.889 --> 00:10:41.886


00:10:41.886 --> 00:10:45.238


00:10:45.238 --> 00:10:47.978


00:10:47.978 --> 00:10:52.145


00:10:54.113 --> 00:10:57.179


00:10:57.179 --> 00:11:00.106


00:11:00.106 --> 00:11:04.273


00:11:05.474 --> 00:11:09.641


00:11:12.064 --> 00:11:13.726


00:11:13.726 --> 00:11:15.413


00:11:15.413 --> 00:11:19.561


00:11:19.561 --> 00:11:23.018


00:11:23.018 --> 00:11:24.994


00:11:24.994 --> 00:11:26.680


00:11:26.680 --> 00:11:29.109


00:11:29.109 --> 00:11:30.859


00:11:31.703 --> 00:11:35.870


00:11:36.955 --> 00:11:40.626


00:11:40.626 --> 00:11:44.720


00:11:44.720 --> 00:11:46.549


00:11:46.549 --> 00:11:50.068


00:11:50.068 --> 00:11:52.665


00:11:52.665 --> 00:11:55.183


00:11:55.183 --> 00:11:59.145


00:11:59.145 --> 00:12:03.312


00:12:04.546 --> 00:12:05.903


00:12:05.903 --> 00:12:06.927


00:12:06.927 --> 00:12:08.434


00:12:08.434 --> 00:12:10.861


00:12:10.861 --> 00:12:13.835


00:12:13.835 --> 00:12:15.925


00:12:15.925 --> 00:12:18.334


00:12:18.334 --> 00:12:21.264


00:12:21.264 --> 00:12:24.154


00:12:24.154 --> 00:12:28.022


00:12:28.022 --> 00:12:30.777


00:12:30.777 --> 00:12:33.202


00:12:33.202 --> 00:12:35.154


00:12:35.154 --> 00:12:38.188


00:12:38.188 --> 00:12:41.794


00:12:41.794 --> 00:12:45.725


00:12:45.725 --> 00:12:47.625


00:12:47.625 --> 00:12:50.784


00:12:50.784 --> 00:12:53.895


00:12:53.895 --> 00:12:56.241


00:12:56.241 --> 00:12:59.543


00:12:59.543 --> 00:13:02.902


00:13:02.902 --> 00:13:06.342


00:13:06.342 --> 00:13:09.251


00:13:09.251 --> 00:13:12.611


00:13:12.611 --> 00:13:14.353


00:13:14.353 --> 00:13:16.994


00:13:16.994 --> 00:13:20.034


00:13:20.034 --> 00:13:22.094


00:13:22.094 --> 00:13:24.138


00:13:24.138 --> 00:13:25.719


00:13:25.719 --> 00:13:27.749


00:13:27.749 --> 00:13:29.612


00:13:29.612 --> 00:13:33.068


00:13:33.068 --> 00:13:35.906


00:13:35.906 --> 00:13:38.422


00:13:38.422 --> 00:13:42.269


00:13:42.269 --> 00:13:44.985


00:13:44.985 --> 00:13:46.902


00:13:47.815 --> 00:13:50.876


00:13:50.876 --> 00:13:53.450


00:13:53.450 --> 00:13:56.275


00:13:56.275 --> 00:13:57.792


00:13:57.792 --> 00:14:00.366


00:14:00.366 --> 00:14:01.917


00:14:01.917 --> 00:14:05.462


00:14:05.462 --> 00:14:07.640


00:14:07.640 --> 00:14:09.653


00:14:09.653 --> 00:14:11.909
və köhnə krallığın paytaxtı.

00:14:11.909 --> 00:14:14.862
Qədim Misirdə bunlar baş verirdi.