1
00:00:07,099 --> 00:00:09,398
2008- 2012 yılları arasında

2
00:00:09,398 --> 00:00:13,591
arkeologlar İngiltere'deki eski bir
hastanenin kalıntılarını buldular.

3
00:00:13,591 --> 00:00:16,950
Bu süreçte pek çok iskelet ortaya çıktı.

4
00:00:16,950 --> 00:00:19,130
Özellikle 11 ve 12. yy arasında yaşamış,

5
00:00:19,130 --> 00:00:21,570
cüzzamdan ötürü 18-25 yaş aralığında ölmüş

6
00:00:21,570 --> 00:00:25,411
zengin bir adam iskeleti göze çarptı.

7
00:00:25,411 --> 00:00:26,960
Peki bunları nasıl biliyoruz?

8
00:00:26,960 --> 00:00:30,041
Sadece eski ve toprağa bulanmış
kemikleri analiz ederek mi?

9
00:00:30,041 --> 00:00:31,669
Ölümden yüzyıllar sonra bile

10
00:00:31,669 --> 00:00:35,400
iskeletler, kişinin kimliğiyle
ilgili özel bilgiler taşırlar.

11
00:00:35,400 --> 00:00:39,541
Modern teknik ve araçlarla bu bilgileri
birer ipucu olarak kullanabiliyoruz.

12
00:00:39,541 --> 00:00:43,581
Bu bilimin biyolojik antropoloji
adı verilen bir alanıdır.

13
00:00:43,581 --> 00:00:47,167
Bununla araştırmacılar, geçmişte
yaşamış bireylerin parçalarını birleştirir

14
00:00:47,167 --> 00:00:51,301
ve bir toplumu tümüyle
etkileyen tarihi olayları saptarlar.

15
00:00:51,301 --> 00:00:53,708
Araştırmacılar iskeleti deşifre ederken

16
00:00:53,708 --> 00:00:56,915
yaş, cinsiyet gibi
topladıkları bazı ipuçları

17
00:00:56,915 --> 00:00:58,647
iskeletin morfolojisinde bulunur ki

18
00:00:58,647 --> 00:01:02,407
bu iskeletin yapısı, dış görünüşü
ve boyutu demektir.

19
00:01:02,407 --> 00:01:05,715
Köprücük kemiği gibi kemiklerin
büyümesi 25 yaş itibariyle durur.

20
00:01:05,715 --> 00:01:08,627
Yani köprücük kemiği henüz
tamamen gelişmemiş olan iskelet

21
00:01:08,627 --> 00:01:10,560
25 yaşından küçük birine aittir.

22
00:01:10,560 --> 00:01:14,768
Benzer şekilde, kafatasındaki tabakalar
40 yaşına kadar, bazen de daha ileriki

23
00:01:14,768 --> 00:01:17,189
yaşlara kadar erginleşmeye devam eder.

24
00:01:17,189 --> 00:01:20,480
Tüm bunlar iskeletteki bazı mikroskobik
yapılarla kombine edildiğinde

25
00:01:20,480 --> 00:01:25,314
fiziksel yapı antropolojistleri yaklaşık
ölüm tarihini hesaplayabiliyorlar.

26
00:01:25,314 --> 00:01:27,890
Pelvik kemikleri cinsiyeti
anlamamızı sağlar.

27
00:01:27,890 --> 00:01:32,015
Biyolojik olarak kadın kalça kemiği
daha geniş olup doğuma elverişliyken,

28
00:01:32,015 --> 00:01:34,186
erkek kalça kemiği daha dardır.

29
00:01:34,186 --> 00:01:36,675
Kemikler geçmiş hastalıklar
hakkında da bilgi verir.

30
00:01:36,675 --> 00:01:39,806
Anemi gibi hastalıklar
kemikler üzerinde iz bırakır.

31
00:01:39,806 --> 00:01:42,306
Dişlerin durumu ise kişinin
diyet yapıp yapmadığı,

32
00:01:42,306 --> 00:01:44,695
besin yetersizliği gibi durumları
anlamamızı sağlar.

33
00:01:44,695 --> 00:01:47,836
Bazen ise zenginlik ya da
fakirlikle özdeşleştirilir.

34
00:01:47,836 --> 00:01:52,115
Kolajen adı verilen bir protein
daha da fazla detay verebilir.

35
00:01:52,115 --> 00:01:53,336
Nefes aldığımız hava,

36
00:01:53,336 --> 00:01:54,357
içtiğimiz su

37
00:01:54,357 --> 00:01:55,616
ve yediğimiz yemek

38
00:01:55,616 --> 00:01:57,967
dişlerimizde ve kemiklerimizde

39
00:01:57,967 --> 00:02:00,437
kimyasal bileşenler hâlinde izler bırakır.

40
00:02:00,437 --> 00:02:03,888
Bu bileşenler izotop adı verilen
ölçülebilir nicelikler içerir.

41
00:02:03,888 --> 00:02:09,028
Kolojen kemiği ve diş minelerindeki eş
izotoplar hayvanlar arasında

42
00:02:09,028 --> 00:02:12,117
yedikleri ve içtikleri şeylere
göre değişiklik gösterir.

43
00:02:12,117 --> 00:02:13,906
Bu izotopları inceleyerek

44
00:02:13,906 --> 00:02:18,457
yerleşkeleri ve yeme-içme
alışkanlıklarıyla ilgili çıkarımda

45
00:02:18,457 --> 00:02:20,747
bulunabileceğimiz gibi

46
00:02:20,747 --> 00:02:23,858
kemikler şekillenene kadar
birçok süreçten geçerler.

47
00:02:23,858 --> 00:02:26,207
Yani eğer biri başka bir yere taşınırsa

48
00:02:26,207 --> 00:02:28,131
bu hareket sonrası birleşen kemikler

49
00:02:28,131 --> 00:02:32,684
yakın çevredeki yeni izotop
hareketlerini yansıtır.

50
00:02:32,684 --> 00:02:36,257
Bunun anlamı, iskeletler, göçmen
haritası olarak kullanılabilir.

51
00:02:37,467 --> 00:02:40,026
Örneğin, M.Ö 1-650 yılları arasında,

52
00:02:40,026 --> 00:02:44,987
Meksika'nın Teotihuacan
şehri insan kaynıyordu.

53
00:02:44,987 --> 00:02:48,640
Araştırmacılar, iskeletlerin
diş minelerindeki izotop oranını

54
00:02:48,640 --> 00:02:52,047
inceleyerek yemek
alışkanlıklarını incelediler.

55
00:02:52,047 --> 00:02:54,860
Şehre göç ile ilgili kayda
değer kanıtlar buldular.

56
00:02:54,860 --> 00:02:57,495
İskeletlerin çoğu farklı
bir yerde doğmuştu.

57
00:02:58,175 --> 00:03:01,089
Geniş kapsamlı jeolojik çalışmalar
ve iskelet analizleriyle

58
00:03:01,089 --> 00:03:04,130
araştırmacılar, bu insanların
nereden geldiğini bulabilirler.

59
00:03:04,950 --> 00:03:09,201
Teotihucan'da yapılan işlem de
biyo-antropolojistlerin

60
00:03:09,201 --> 00:03:11,951
mezarlardaki iskeletler
üzerindeki benzerlik ve

61
00:03:11,951 --> 00:03:14,711
farklılıklarını inceleyen
bir çalışma örneği.

62
00:03:14,711 --> 00:03:17,570
Bu bilgiyle kültürel inanışları,

63
00:03:17,570 --> 00:03:18,401
toplum kuralları,

64
00:03:18,401 --> 00:03:19,119
savaşları

65
00:03:19,119 --> 00:03:21,321
ve ölüm sebepleri öğrenilebilir.

66
00:03:21,871 --> 00:03:25,360
Günümüzde bu araçları göç ve hastalıklar

67
00:03:25,360 --> 00:03:26,829
modern dünyayı nasıl etkiler

68
00:03:26,829 --> 00:03:28,742
sorusuna cevap bulmak için kullanıyoruz.

69
00:03:28,742 --> 00:03:33,920
DNA analizi diğerlerine göre çok daha
eski olan kalıntılarda bile yapılabiliyor.

70
00:03:33,920 --> 00:03:37,021
Bu sayede verem gibi
hastalıkların yüzyıllar boyunca

71
00:03:37,021 --> 00:03:39,062
nasıl geliştiğini anlayabiliyoruz.

72
00:03:39,062 --> 00:03:41,890
Böylelikle günümüzde daha iyi
tedavi imkânları sunabiliriz.

73
00:03:42,420 --> 00:03:46,111
İlginçtir ki eski dönem iskeletleri
geçmiş hakkında pek çok şey söyleyebilir.

74
00:03:46,111 --> 00:03:48,722
Yani eğer sizden kalanlar
toprağa gömülürse

75
00:03:48,722 --> 00:03:52,011
gelecekteki arkeologlar
sizinle ilgili neler öğrenirdi?