1
00:00:00,000 --> 00:00:03,560
Goleme ajkule su neverovatna stvorenja.
One su prosto božanstvene.

2
00:00:03,578 --> 00:00:05,500
Mogu da dosegnu dužinu od 10 metara,

3
00:00:05,500 --> 00:00:07,000
neki smatraju i više.

4
00:00:07,000 --> 00:00:09,000
Mogu da budu teške i do dve tone,

5
00:00:09,000 --> 00:00:11,000
neki smatraju i do pet.

6
00:00:11,000 --> 00:00:13,000
One su druga najveća vrsta ribe na svetu.

7
00:00:13,000 --> 00:00:16,000
U pitanju je bezopasna vrsta
koja se hrani planktonom.

8
00:00:16,000 --> 00:00:18,000
Smatra se da mogu

9
00:00:18,000 --> 00:00:21,000
da filtriraju jedan
kubni kilometar vode na sat

10
00:00:21,000 --> 00:00:24,000
i da opstanu sa 30 kg zooplanktona na dan.

11
00:00:25,083 --> 00:00:27,230
To su neverovatna bića.

12
00:00:27,230 --> 00:00:30,060
I mi, u Irskoj, imamo sreće
jer postoji puno golemih ajkula,

13
00:00:30,060 --> 00:00:31,720
kao i prilika da ih izučavamo.

14
00:00:31,720 --> 00:00:34,150
One su bile i veoma
značajne za priobalne zajednice

15
00:00:34,150 --> 00:00:35,380
stotinama godina unazad,

16
00:00:35,380 --> 00:00:38,000
pre svega u oblastima Kladag,
Daf i Konemara,

17
00:00:38,000 --> 00:00:40,450
gde su mali zemljoradnici
imali običaj da otplove

18
00:00:40,450 --> 00:00:42,000
na jedrenjacima i čamcima,

19
00:00:42,000 --> 00:00:44,850
katkad daleko od obale,
katkad do mesta zvanog Sanfiš Benk,

20
00:00:44,850 --> 00:00:47,480
koje se nalazi oko 48 kilometara
zapadno od ostrva Akil,

21
00:00:47,480 --> 00:00:48,930
kako bi lovili goleme ajkule.

22
00:00:48,930 --> 00:00:50,520
Ovo je stari drvorez iz 1800-ih

23
00:00:50,520 --> 00:00:53,210
koji pokazuje da su se tada
ljudi interesovali za ajkule,

24
00:00:53,210 --> 00:00:55,170
pre svega zbog ulja u njihovim jetrama.

25
00:00:55,170 --> 00:00:57,123
Trećinu dužine ajkulinog tela čini jetra,

26
00:00:57,123 --> 00:00:58,750
koja sadrži velike količine ulja.

27
00:00:58,750 --> 00:01:00,870
To ulje se koristilo pre svega za rasvetu,

28
00:01:00,870 --> 00:01:02,680
ali i za lečenje rana i u druge svrhe.

29
00:01:02,680 --> 00:01:04,150
Godine 1742. za uličnu rasvetu

30
00:01:04,150 --> 00:01:05,790
u Galveju, Dablinu i Vaterfordu,

31
00:01:05,790 --> 00:01:07,310
koristilo se ulje ribe-sunce.

32
00:01:07,310 --> 00:01:09,780
"Riba sunce" je jedan od naziva
za golemu ajkulu.

33
00:01:09,780 --> 00:01:11,570
Bile su to veoma značajne životinje.

34
00:01:11,570 --> 00:01:15,140
Prisutne su u morima od pamtiveka,
veoma su bitne za priobalne zajednice.

35
00:01:15,140 --> 00:01:18,120
Verovatno najbolje dokumentovani lov
na golemu ajkulu na svetu

36
00:01:18,120 --> 00:01:19,340
je onaj sa ostrva Akil.

37
00:01:19,340 --> 00:01:22,080
Ovo je zaliv Kim na Akilovom ostrvu.

38
00:01:22,080 --> 00:01:24,270
Ajkule su imale običaj da posećuju zaliv.

39
00:01:24,270 --> 00:01:27,000
Ribari su vezivali mrežu
na sam kraj litice,

40
00:01:27,000 --> 00:01:29,000
i razapinjali je do sledeće mreže.

41
00:01:29,000 --> 00:01:31,520
Ajkula koja bi se našla u blizini
bi udarila u mrežu

42
00:01:31,520 --> 00:01:33,110
i mreža bi pala pravo na nju,

43
00:01:33,110 --> 00:01:35,660
usled čega bi ajkula najčešće
potonula i udavila se.

44
00:01:35,660 --> 00:01:37,770
Ili bi povremeno odveslali u malim čamcima

45
00:01:37,770 --> 00:01:40,440
i usmrtili ajkulu zabadajući joj koplje
u predeo vrata.

46
00:01:40,440 --> 00:01:42,930
Zatim bi se vratili sa plenom
u luku Purten Harbor,

47
00:01:42,930 --> 00:01:46,110
gde bi skuvali ajkule u kjlučaloj vodi
i upotrebili jetreno ulje.

48
00:01:46,110 --> 00:01:48,440
Takođe su koristili ajkulino meso
kao đubrivo

49
00:01:48,440 --> 00:01:51,000
i neretko su im odsecali peraja.

50
00:01:51,000 --> 00:01:53,660
Verovatno najveća pretnja za ajkule
u svetu danas jeste

51
00:01:53,660 --> 00:01:55,000
odsecanje njihovih peraja.

52
00:01:55,926 --> 00:01:58,970
Ljudi se uglavnom plaše ovih životinja
zbog filma "Ajkula".

53
00:01:58,970 --> 00:02:02,040
Svake godine, možda pet ili šest osoba
strada od napada ajkula.

54
00:02:02,040 --> 00:02:05,353
Nedavno je jedna osoba poginula, zar ne?
Pre par nedelja.

55
00:02:05,353 --> 00:02:07,560
Ljudi ubijaju oko 100 miliona
ajkula godišnje.

56
00:02:07,560 --> 00:02:09,930
Zapravo ne verujem
da postoji prava ravnoteža,

57
00:02:09,930 --> 00:02:12,030
ali sam ubeđen da ajkule
imaju više razloga

58
00:02:12,030 --> 00:02:13,670
da se boje čoveka nego mi njih.

59
00:02:13,670 --> 00:02:16,190
U pitanju je zaista dobro dokumentovan
lov na ajkule,

60
00:02:16,190 --> 00:02:18,790
i kao što vidite,
sredinom XX veka je dostignut vrhunac

61
00:02:18,790 --> 00:02:20,586
kada je ubijano 1500 ajkula godišnje.

62
00:02:20,586 --> 00:02:22,575
Veoma brzo je usledio
pad u aktivnostima -

63
00:02:22,575 --> 00:02:25,153
radi se o klasičnom ubrzanom rastu
i padu aktivnosti,

64
00:02:25,153 --> 00:02:26,866
što ukazuje da su zalihe iscrpljene

65
00:02:26,866 --> 00:02:28,735
ili da je razmnožavanje vrste usporeno.

66
00:02:28,735 --> 00:02:30,863
Ubijeno je oko 12 000 ajkula
u tom periodu,

67
00:02:30,863 --> 00:02:33,334
tako što se postavljao
običan kanap od konoplje

68
00:02:33,334 --> 00:02:35,341
u zalivu Kim na Akilovom ostrvu.

69
00:02:35,341 --> 00:02:38,025
Ljudi su i dalje ubijali ajkule
sredinom '80-ih godina,

70
00:02:38,025 --> 00:02:40,990
pogotovo u mestima kao što je Danmor Ist
u okrugu Vaterford.

71
00:02:40,990 --> 00:02:43,940
I otprilike 2 500 do 3 000 ajkula
je ubijeno do 1985. godine,

72
00:02:43,940 --> 00:02:45,970
veliki broj su ubili norveški ribolovci.

73
00:02:45,970 --> 00:02:48,160
Ne vidi se najbolje,
ali crna boja označava

74
00:02:48,160 --> 00:02:50,792
norveške brodove
koji su se koristili za lov na ajkule,

75
00:02:50,792 --> 00:02:52,870
što znači da crna linija na osmatračnici

76
00:02:52,870 --> 00:02:55,040
ukazuje da je u pitanju
brod za lov na ajkule,

77
00:02:55,040 --> 00:02:56,000
a ne na kitove.

78
00:02:56,000 --> 00:02:58,440
Kroz jezik se vidi u kojoj meri
su goleme ajkule

79
00:02:58,440 --> 00:03:00,250
bile značajne za priobalne zajednice.

80
00:03:00,250 --> 00:03:01,750
Iako ne govorim tečno Irski,

81
00:03:01,750 --> 00:03:04,700
znam da se u Keriju upotrebljava
izraz "Ainmhide na seolta",

82
00:03:04,700 --> 00:03:06,300
što znači neman sa dva peraja.

83
00:03:06,972 --> 00:03:09,920
Takođe se koristi izraz "Liop an da lapa",

84
00:03:09,920 --> 00:03:12,000
nepokorna zver sa dva peraja.

85
00:03:12,803 --> 00:03:15,660
Zatim imamo izraze "Liabhan mor",
u prevodu velika životnja,

86
00:03:15,660 --> 00:03:18,360
kao i moj omiljeni "Liabhan chor greine",

87
00:03:18,360 --> 00:03:19,560
velika sunčeva riba.

88
00:03:19,560 --> 00:03:21,000
To je zaista zanimljiv naziv.

89
00:03:21,000 --> 00:03:24,220
Na ostrvu Tori, koje je
jako neobično mesto, zovu ih "muldoons",

90
00:03:24,220 --> 00:03:26,000
niko ne zna da kaže zašto.

91
00:03:26,000 --> 00:03:29,020
Nadam se da niko u sali nije iz Torija;
to je predivno mesto.

92
00:03:29,020 --> 00:03:31,930
Na ostrvu su uglavnom bile poznate

93
00:03:31,930 --> 00:03:33,000
kao sunčeve ribe.

94
00:03:33,000 --> 00:03:36,100
To označava da se izležavaju
na površini vode kada je sunčan dan.

95
00:03:36,775 --> 00:03:40,889
Postoji bojazan da su goleme ajkule
postale izumiruća vrsta svuda u svetu.

96
00:03:41,000 --> 00:03:43,480
Neki smatraju da se ne radi
o padu u broju jedinki.

97
00:03:43,480 --> 00:03:46,280
Moglo bi da se radi o promenama
u distribuciji planktona.

98
00:03:46,280 --> 00:03:48,210
Smatra se da bi ove ajkule mogle da budu

99
00:03:48,210 --> 00:03:50,200
odličan pokazatelj klimatskih promena,

100
00:03:50,200 --> 00:03:52,210
jer jedu plankton u rekordnim količinama

101
00:03:52,210 --> 00:03:54,330
plivajuću unaokolo
sa otvorenim čeljustima.

102
00:03:54,330 --> 00:03:56,910
One se danas nalaze na listi
ugroženih vrsta IUCN.

103
00:03:56,910 --> 00:04:00,100
U Evropi su pokrenute inicijative
da se zaustavi lov na njih.

104
00:04:00,100 --> 00:04:02,880
Zabranjeno je da se love ajkule
i da se izvode na kopno,

105
00:04:02,880 --> 00:04:04,850
čak i one koje su slučajno ulovljene.

106
00:04:04,850 --> 00:04:06,000
U Irskoj nisu zaštićene.

107
00:04:06,000 --> 00:04:08,620
Zapravo u Irskoj one nemaju
nikakav legalan status,

108
00:04:08,620 --> 00:04:10,680
uprkos našem interesovanju za tu vrstu

109
00:04:10,680 --> 00:04:13,536
i istorijskom kontekstu
u kome goleme ajkule opstaju.

110
00:04:14,000 --> 00:04:16,000
Veoma malo znamo o njima,

111
00:04:16,000 --> 00:04:18,000
a veliki deo onoga što znamo

112
00:04:18,000 --> 00:04:20,690
proizlazi iz njihovog običaja
da izranjaju na površinu.

113
00:04:20,690 --> 00:04:22,600
I mi pokušavamo da dokučimo šta rade

114
00:04:22,600 --> 00:04:24,680
na osnovu njihovog ponašanja na površini.

115
00:04:24,680 --> 00:04:27,620
Tek sam prošle godine otkrio,
na konferenciji na ostrvu Man,

116
00:04:27,620 --> 00:04:30,000
koliko je neuobičajeno živeti na mestu

117
00:04:30,000 --> 00:04:33,690
gde goleme ajkule redovno,
učestalo i predvidivo

118
00:04:33,701 --> 00:04:35,910
izranjaju na površinu kako bi "lenčarile".

119
00:04:35,910 --> 00:04:38,020
Za naučnike je to zaista
neverovatna prilika

120
00:04:38,020 --> 00:04:39,900
da vide i upoznaju goleme ajkule,

121
00:04:39,900 --> 00:04:41,340
ta fantastična stvorenja.

122
00:04:41,340 --> 00:04:45,490
I to nam pruža neverovatnu mogućnost
da ih izučavamo, da im se približimo.

123
00:04:45,530 --> 00:04:48,250
Zato smo pre par godina -
iako je prošla bila udarna -

124
00:04:48,250 --> 00:04:50,550
počeli da obeležavamo ajkule

125
00:04:50,554 --> 00:04:52,440
kako bismo pokušali da otkrijemo

126
00:04:52,440 --> 00:04:55,100
njihova kretanja i da li se uvek
vraćaju na ista mesta.

127
00:04:55,100 --> 00:04:56,760
Koncentrisali smo se pre svega

128
00:04:56,760 --> 00:04:59,010
na oblasti Severni Donegal i Zapadni Keri,

129
00:04:59,010 --> 00:05:01,000
gde sam ja inače bio najaktvniji.

130
00:05:01,000 --> 00:05:03,683
I obeležili smo ih
na veoma jednostavan način,

131
00:05:03,690 --> 00:05:06,146
bez visoke tehnologije,
već uz pomoć velikog štapa.

132
00:05:06,146 --> 00:05:07,360
Ovo je štap za pecanje

133
00:05:07,360 --> 00:05:09,000
sa markerom na vrhu.

134
00:05:09,000 --> 00:05:12,000
Popnemo se na brod i obeležimo ajkulu.

135
00:05:12,000 --> 00:05:14,000
Bili smo veoma efikasni.

136
00:05:14,000 --> 00:05:16,000
Obeležili smo 105 ajkula prošlog leta,

137
00:05:16,990 --> 00:05:18,370
50 u roku od tri dana

138
00:05:18,370 --> 00:05:20,000
kod poluostrva Inišoven.

139
00:05:20,829 --> 00:05:23,290
Najteže je prići mestu,
biti tamo u pravo vreme.

140
00:05:23,839 --> 00:05:26,140
Ali je tehnika sama po sebi
jednostavna i laka.

141
00:05:26,140 --> 00:05:27,830
Pokazaću vam kako to izgleda.

142
00:05:27,830 --> 00:05:29,760
Na brodu koristimo teleskopsku kameru

143
00:05:29,760 --> 00:05:31,000
kako bismo snimili ajkule.

144
00:05:31,000 --> 00:05:33,520
Sa jedne strane pokušavamo
da utvrdimo ajkulin pol.

145
00:05:33,520 --> 00:05:35,650
Koristili smo
i nekoliko satelitskih markera,

146
00:05:35,650 --> 00:05:38,750
tako da smo ipak upotrebili po koja
visoko tehnološka sredstva.

147
00:05:38,750 --> 00:05:40,660
Ovo su markeri koji ujedno i snimaju.

148
00:05:40,660 --> 00:05:42,101
Oni i arhiviraju informacije.

149
00:05:42,101 --> 00:05:44,730
Satelitski marker funkcioniše
samo kada je izvan vode,

150
00:05:44,730 --> 00:05:46,350
i tada šalje signal satelitu.

151
00:05:46,350 --> 00:05:49,030
Međutim, ajkule i ostale ribe
su uglavnom ispod vode.

152
00:05:49,030 --> 00:05:51,410
Ovaj marker nam omogućava
da lokalizujemo ajkule

153
00:05:51,410 --> 00:05:53,850
na osnovu vremenskog intervala
i položaja sunca,

154
00:05:53,850 --> 00:05:55,840
kao i temperature vode i dubine.

155
00:05:55,840 --> 00:05:58,420
A onda je na nama
da rekonstruišemo njihovu putanju.

156
00:05:58,420 --> 00:06:01,690
Marker je podešen da se posle
izvesnog vremena otkači sa ajkule,

157
00:06:01,690 --> 00:06:03,660
u ovom slučaju je to bilo osam meseci,

158
00:06:03,660 --> 00:06:06,870
i on se zaista otkačio u pravom trenutku,
izronio je na površinu,

159
00:06:06,870 --> 00:06:08,082
pozdravio se sa satelitom

160
00:06:08,082 --> 00:06:11,070
i poslao mu, ne sve podatke,
ali dovoljno da bismo mogli

161
00:06:11,070 --> 00:06:12,990
da izvučemo nešto iz tih informacija.

162
00:06:12,990 --> 00:06:14,820
I to je jedini načini da otkrijemo

163
00:06:14,820 --> 00:06:17,240
ponašanje i pokrete ajkula
kada su ispod vode.

164
00:06:17,240 --> 00:06:18,780
Ovo su karte koje smo izradili.

165
00:06:18,780 --> 00:06:22,410
Ovde se vidi da smo obeležili obe ajkule
koje su plivale u blizini Kerija.

166
00:06:22,410 --> 00:06:25,320
Jedna je provela svo vreme,
tačnije poslednjih osam meseci,

167
00:06:25,320 --> 00:06:26,690
u irskim vodama.

168
00:06:26,690 --> 00:06:29,530
Na dan Božića bila je u blizini
kontinentalnog platoa.

169
00:06:29,530 --> 00:06:32,210
A ovo je ajkula za koju
još uvek nemamo precizne podatke,

170
00:06:32,210 --> 00:06:34,130
na osnovu temperature i dubine mora,

171
00:06:34,130 --> 00:06:36,430
ali znamo da je druga
provela većinu svog vremena

172
00:06:36,430 --> 00:06:37,980
u, ili u blizini, Irskog mora.

173
00:06:37,980 --> 00:06:40,020
Prošle godine, moje kolege sa ostrva Man,

174
00:06:40,020 --> 00:06:41,850
markirali su jednu ajkulu

175
00:06:41,850 --> 00:06:45,000
koja je, za 90 dana, prešla put
od ostrva Man do Nove Škotske.

176
00:06:45,000 --> 00:06:46,520
To je 9 500 kilometara.

177
00:06:46,520 --> 00:06:48,270
Nismo mislili da to može da se desi.

178
00:06:48,270 --> 00:06:49,440
Drugi kolega iz SAD

179
00:06:49,440 --> 00:06:52,080
je obeležio dvadesetak ajkula
u masačusetskom zalivu,

180
00:06:52,080 --> 00:06:53,690
ali markiranje nije baš uspelo.

181
00:06:53,690 --> 00:06:55,560
Jedino što zna to je gde ih je markirao

182
00:06:55,560 --> 00:06:57,050
i gde su se tagovi otkačili.

183
00:06:57,050 --> 00:06:59,310
A to je u Karipskom moru
i u blizini Brazila.

184
00:06:59,310 --> 00:07:01,920
Mislili smo da goleme ajkule
radije žive u područjima

185
00:07:01,920 --> 00:07:03,500
umerene klime, kao što je naše.

186
00:07:03,500 --> 00:07:05,110
Ali one zapravo prelaze ekvator.

187
00:07:05,110 --> 00:07:07,160
Pokušavamo da otkrijemo veoma jednostavne

188
00:07:07,160 --> 00:07:08,620
stvari o golemim ajkulama.

189
00:07:09,016 --> 00:07:11,000
Ono što je za mene

190
00:07:11,000 --> 00:07:13,500
veoma čudno i iznenađujuće

191
00:07:13,500 --> 00:07:16,310
to je koliko je ograničena
genetska raznolikost ajkula.

192
00:07:16,946 --> 00:07:19,710
Ja nisam genetičar i ne umišljam
da se razumem u genetiku.

193
00:07:19,710 --> 00:07:22,470
I zato je sjajno sarađivati
sa različitim stručnjacima.

194
00:07:22,470 --> 00:07:24,000
Ja sam čovek sa terena.

195
00:07:24,000 --> 00:07:26,470
Obuzme me panika ako treba
da provedem čitave sate

196
00:07:26,470 --> 00:07:28,300
u laboratoriji sa belim mantilom.

197
00:07:28,300 --> 00:07:29,530
Nisam ja za to.

198
00:07:29,530 --> 00:07:32,890
Dobro je što možemo da radimo
sa genetičarima koji se u to razumeju.

199
00:07:32,890 --> 00:07:35,450
Izučavajući genetske karakteristike
golemih ajkula,

200
00:07:35,450 --> 00:07:38,170
otkrili su da je njihova raznovrsnost
veoma ograničena.

201
00:07:38,170 --> 00:07:39,670
Ako pogledate prvi red,

202
00:07:39,670 --> 00:07:43,060
vidite da su sve ove
različite vrste zapravo veoma slične.

203
00:07:43,060 --> 00:07:45,440
Mislim da to znači
da sve pripadaju rodu ajkula

204
00:07:45,440 --> 00:07:47,050
i da potiču od istog pretka.

205
00:07:47,050 --> 00:07:49,000
Ako uzmete nukleotidnu raznovrsnost,

206
00:07:49,000 --> 00:07:52,400
što je genetska karakteristika
koja se nasleđuje od roditelja,

207
00:07:52,434 --> 00:07:55,430
možete videti da goleme ajkule,
ako pogledale prve rezultate,

208
00:07:55,430 --> 00:07:58,000
imaju niži stepen raznovrsnosti

209
00:07:58,001 --> 00:07:59,450
od ostalih vrsta ajkula.

210
00:07:59,450 --> 00:08:02,110
I vidite da je ovo istraživanje
urađeno 2006. godine.

211
00:08:02,110 --> 00:08:05,500
Pre 2006, nismo ništa znali
o genetičkoj varijabilnosti ovih ajkula.

212
00:08:05,500 --> 00:08:08,120
Nismo znali da li se dele
u različite populacije

213
00:08:08,120 --> 00:08:09,710
i da li postoje subpopulacije.

214
00:08:09,710 --> 00:08:12,340
I naravno to je veoma bitno
ukoliko želite da utvrdite

215
00:08:12,340 --> 00:08:14,540
tačnu veličinu populacije
i ugroženost vrste.

216
00:08:14,540 --> 00:08:16,000
Les Nobl iz Aberdina

217
00:08:16,000 --> 00:08:18,000
je posumnjao u ove rezultate

218
00:08:18,000 --> 00:08:21,000
i odlučio da uradi drugo istraživanje

219
00:08:21,978 --> 00:08:24,000
koristeći mikro-satelite,

220
00:08:24,566 --> 00:08:27,000
koji su mnogo skuplji,
oduzimaju mnogo više vremena,

221
00:08:27,000 --> 00:08:30,520
i koji su, na njegovo veliko iznenađenje,
dali skoro identične rezultate.

222
00:08:30,520 --> 00:08:32,630
Dakle, ispostavilo se da goleme ajkule,

223
00:08:32,630 --> 00:08:35,830
iz nekog nepoznatog razloga, 
imaju veoma ograničenu raznovrsnost.

224
00:08:35,830 --> 00:08:37,820
Smatra se da je možda genetički drift,

225
00:08:37,820 --> 00:08:39,860
nastao pre 12 000 godina,

226
00:08:39,860 --> 00:08:42,550
odgovoran za ovako
ograničenu raznovrsnost.

227
00:08:42,550 --> 00:08:44,380
Međutim, raznovrsnost kit-ajkula,

228
00:08:44,380 --> 00:08:47,000
druge velike vrste ajkula
koje se hrane planktonom,

229
00:08:47,000 --> 00:08:49,000
je mnogo veća.

230
00:08:49,000 --> 00:08:51,000
Vidimo da tu zapravo nema nikakve logike.

231
00:08:51,000 --> 00:08:53,490
Dokazano je da ne postoji
genetska diferencijacija

232
00:08:53,490 --> 00:08:56,230
između golemih ajkula
koje nastanjuju različite okeane.

233
00:08:56,230 --> 00:08:59,060
To znači da, iako se goleme ajkule
mogu naći svuda u svetu,

234
00:08:59,060 --> 00:09:00,670
genetički se ne mogu razlikovati

235
00:09:00,670 --> 00:09:03,850
one iz Pacifičkog ili Atlantskog okeana,
od onih sa Novog Zelanda

236
00:09:03,850 --> 00:09:05,310
ili iz Irske ili Južne Afrike.

237
00:09:05,310 --> 00:09:06,850
Sve one izgledaju isto.

238
00:09:06,850 --> 00:09:09,250
Međutim, i to je iznenađujuće.
Donekle neočekivano.

239
00:09:09,250 --> 00:09:11,740
Ja to naprosto ne razumem
i ne trudim se da razumem.

240
00:09:11,740 --> 00:09:14,040
I čisto sumnjam
da većina genetičara to razume,

241
00:09:14,040 --> 00:09:16,150
ali to ih ne sprečava
da objavljuju brojke.

242
00:09:16,150 --> 00:09:18,090
Može se proceniti veličina stanovništva

243
00:09:18,090 --> 00:09:19,830
na osnovu genetičke raznovrsnosti.

244
00:09:19,830 --> 00:09:22,230
Rus Helzel uspeo je da utvrdi
tačan broj jedinki:

245
00:09:22,230 --> 00:09:24,170
8 200 golemih ajkula.

246
00:09:24,170 --> 00:09:25,000
To je to.

247
00:09:25,646 --> 00:09:27,210
8 000 golemih ajkula na svetu.

248
00:09:27,210 --> 00:09:29,520
Pomislićete: "Ma, to je smešno.
Nema teorije."

249
00:09:29,520 --> 00:09:31,550
Les je uradio preciznije istraživanje

250
00:09:31,550 --> 00:09:33,270
i zaključio da ih ima oko 9 000.

251
00:09:33,817 --> 00:09:37,420
Različiti rezultati se mogu pripisati
upotrebi različitih mikro-satelita.

252
00:09:37,420 --> 00:09:40,280
Ali na osnovu svih tih istraživanja
došli smo do proseka,

253
00:09:40,280 --> 00:09:41,540
a prosek je oko 5 000,

254
00:09:41,540 --> 00:09:43,510
u šta ja lično ne verujem,

255
00:09:43,525 --> 00:09:45,000
ali ja sam inače skeptik.

256
00:09:45,000 --> 00:09:47,440
Ali čak i u slučaju blagog odstupanja
u brojkama,

257
00:09:47,440 --> 00:09:50,330
efektivna populacija verovatno
broji oko 20 000 jedinki.

258
00:09:50,330 --> 00:09:53,180
Da li se sećate koliko ih je samo
ubijeno kod ostrva Akil

259
00:09:53,180 --> 00:09:55,000
'70-ih i '50-ih godina prošlog veka?

260
00:09:55,527 --> 00:09:57,000
Sve ovo ukazuje na činjenicu

261
00:09:57,000 --> 00:10:00,460
da postoji rizik od izumiranja ove vrste

262
00:10:00,460 --> 00:10:02,500
zbog ograničene veličine populacije.

263
00:10:02,500 --> 00:10:05,390
Od ukupno 20 000 ajkula,
procenjuje se da su 8 000 ženke.

264
00:10:05,992 --> 00:10:09,000
To znači da postoji samo 8 000 ženki
golemih ajkula na svetu?

265
00:10:09,000 --> 00:10:10,830
Ne znam. Ne verujem u to.

266
00:10:10,830 --> 00:10:12,480
Problem sa ovim istraživanjima

267
00:10:12,480 --> 00:10:14,590
jeste ograničen broj uzoraka.

268
00:10:14,679 --> 00:10:16,580
Nisu dobili dovoljno uzoraka kako bi

269
00:10:16,580 --> 00:10:19,556
zaista detaljno izučili
sve genetske karakteristike.

270
00:10:20,685 --> 00:10:23,000
Odakle potiču uzorci

271
00:10:23,000 --> 00:10:25,000
koji se koriste za genetska istraživanja?

272
00:10:25,570 --> 00:10:27,930
Pa jedan od očiglednih izvora
jesu mrtve ajkule.

273
00:10:28,567 --> 00:10:30,410
Mrtve ajkule nađene na plaži.

274
00:10:30,410 --> 00:10:33,230
U Irskoj godišnje nađemo dve ili tri
mrtve ajkule na kopnu,

275
00:10:33,230 --> 00:10:34,330
uz malo sreće.

276
00:10:34,341 --> 00:10:37,440
Drugi izvor jeste prilov kao posledica
ribolovnih aktivnosti.

277
00:10:37,440 --> 00:10:41,290
Tako su do nas dospevale ajkule koje su se
upetljale u mrežu na površini vode.

278
00:10:41,290 --> 00:10:43,900
To je sada zabranjeno,
što je dobra vest za ajkule.

279
00:10:43,900 --> 00:10:45,770
Neke se upetljaju u mreže, u alov.

280
00:10:45,770 --> 00:10:48,520
Ovo je ajkula koja je izneta na kopno
malo pre Božića,

281
00:10:48,520 --> 00:10:51,500
nezakonito jer je to zabranjeno
po evropskom zakonu.

282
00:10:51,500 --> 00:10:54,870
Prodavali su je po ceni od osam evra
po kilogramu kao stek od ajkule.

283
00:10:54,870 --> 00:10:58,200
Čak su okačili recept na zid
dok im nije naznačeno da je to zabranjeno.

284
00:10:58,200 --> 00:10:59,890
Na kraju su zaista dobili kaznu.

285
00:10:59,890 --> 00:11:02,020
Za sva istraživanja koja sam vam pokazao,

286
00:11:02,020 --> 00:11:04,750
do sada je upotrebljeno ukupno 86 uzoraka

287
00:11:04,750 --> 00:11:06,000
u svetu.

288
00:11:06,877 --> 00:11:08,840
U pitanju je izuzetno ozbiljan posao,

289
00:11:08,840 --> 00:11:11,240
sva ta istraživanja pokreću
veoma bitna pitanja,

290
00:11:11,240 --> 00:11:13,380
i govore nam dosta toga
o veličini populacije,

291
00:11:13,380 --> 00:11:15,880
kao i o subpopulacijama
i strukturi stanovništva,

292
00:11:15,880 --> 00:11:18,270
ali su ona ograničena
zbog nedostatka uzoraka.

293
00:11:18,270 --> 00:11:20,000
Za markiranje ajkula,

294
00:11:20,266 --> 00:11:22,990
postavljali smo se na prednju stranu
gumenog čamca,

295
00:11:22,990 --> 00:11:25,000
bilo je potrebno povući se brzo unazad

296
00:11:25,000 --> 00:11:26,890
jer ajkule ponekad mogu da reaguju.

297
00:11:26,890 --> 00:11:30,460
Jednom prilikom, kada smo bili na severu,
u Malin Hedu u oblasti Donegal,

298
00:11:30,460 --> 00:11:32,070
ajkula je repom udarila čamac

299
00:11:32,070 --> 00:11:35,240
jer ju je iznenadila blizina čamca
više nego postavljanje markera,

300
00:11:35,240 --> 00:11:36,460
ja barem tako mislim.

301
00:11:36,460 --> 00:11:39,000
Prošlo je ok. Bili smo mokri.
Nikakav problem.

302
00:11:39,676 --> 00:11:41,240
Kasnije, kada smo se Emet i ja

303
00:11:41,240 --> 00:11:43,000
vratili u luku Malin Hed,

304
00:11:43,000 --> 00:11:46,490
video sam da su na prednjoj strani broda
ostali tamni viskozni tragovi.

305
00:11:46,490 --> 00:11:49,163
I onda sam se setio - nekada sam provodio
dosta vremena

306
00:11:49,163 --> 00:11:51,156
na komercijalnim ribarskim brodovima -

307
00:11:51,156 --> 00:11:52,740
ribari su govorili da uvek znaju

308
00:11:52,740 --> 00:11:54,910
kada im se golema ajkula upetljala u mrežu

309
00:11:54,910 --> 00:11:57,000
na osnovu tragova koje ostavlja za sobom.

310
00:11:57,000 --> 00:11:59,710
Pomislio sam da je verovatno
ajkula ostavila te tragove.

311
00:11:59,710 --> 00:12:00,510
Zanimalo nas je

312
00:12:00,510 --> 00:12:03,000
da dođemo do uzoraka tkiva
za genetska istraživanja

313
00:12:03,000 --> 00:12:04,580
jer smo znali da su dragocena.

314
00:12:04,580 --> 00:12:06,540
I koristili smo konvencionalne metode -

315
00:12:06,540 --> 00:12:08,510
samostrel, vidite da ga držim u ruci -

316
00:12:08,510 --> 00:12:12,410
koristimo za uzimanje uzoraka sa kitova
i delfina za genetska istraživanja takođe.

317
00:12:12,410 --> 00:12:14,020
Probao sam i razne druge metode.

318
00:12:14,020 --> 00:12:15,770
Međutim, strele su se stalno lomile

319
00:12:15,770 --> 00:12:17,510
jer je ajkulina koža izuzetno tvrda.

320
00:12:17,510 --> 00:12:19,378
Nema šanse doći do uzorka na taj način.

321
00:12:19,378 --> 00:12:21,340
Znali smo da to neće uspeti.

322
00:12:21,340 --> 00:12:23,860
Kada sam video crni trag
na prednjoj strani broda,

323
00:12:23,860 --> 00:12:27,010
pomislio sam, treba iskoristiti ono
što ti je dato na ovom svetu.

324
00:12:27,010 --> 00:12:28,900
I tako sam skinuo crnu sluz sa broda.

325
00:12:28,900 --> 00:12:30,780
Imao sam malu epruvetu sa alkoholom,

326
00:12:30,780 --> 00:12:33,370
sve što je potrebno
da pošaljem uzorak genetičarima.

327
00:12:33,370 --> 00:12:35,760
Prikupio sam supstancu
i poslao uzorak u Aberdin,

328
00:12:35,760 --> 00:12:37,184
sa napomenom "Proverite ovo".

329
00:12:37,184 --> 00:12:39,490
Mesecima nisu ništa preduzeli
po tom pitanju.

330
00:12:39,490 --> 00:12:41,878
Samo kada smo imali
konferenciju na ostrvu Man,

331
00:12:41,878 --> 00:12:43,884
ja sam mu redovno slao mejlove pitajući:

332
00:12:43,884 --> 00:12:45,960
"Da li ste slučajno
pogledali moji uzorak?"

333
00:12:45,960 --> 00:12:48,009
On je odgovarao: "Ma da.
Kasnije, kasnije."

334
00:12:48,009 --> 00:12:50,570
Na kraju je zaključio
da je bolje da to stvarno uradi

335
00:12:50,570 --> 00:12:52,270
jer se do tada nikada nismo sreli

336
00:12:52,277 --> 00:12:54,283
i mogao bi da se osramoti što nije uradio.

337
00:12:54,283 --> 00:12:57,190
I na njegovo veliko iznenađenje,
našli su DNK u sluzi.

338
00:12:57,190 --> 00:12:58,644
Uvećali su ga i testirali

339
00:12:58,644 --> 00:13:00,830
i otkrili su da se radi
o DNK goleme ajkule,

340
00:13:00,830 --> 00:13:01,750
dobijenom iz sluzi.

341
00:13:02,552 --> 00:13:04,450
Bio je veoma uzbuđen zbog tog otkrića.

342
00:13:04,450 --> 00:13:06,830
Od tada sluz nosi naziv
"sluz Simonove ajkule".

343
00:13:06,830 --> 00:13:10,030
I pomislio sam: "Hej, znate šta,
ja ovo mogu dodatno da produbim".

344
00:13:10,030 --> 00:13:11,880
Odlučili smo da pokušamo da nađemo još

345
00:13:11,880 --> 00:13:13,000
sluzi u moru.

346
00:13:13,828 --> 00:13:17,222
Pošto smo već potrošili
tri i po hiljade za satelitske markere,

347
00:13:20,067 --> 00:13:22,980
odlučio sam da uložim još 7,95 -
cena je još uvek okačena -

348
00:13:22,980 --> 00:13:25,360
i kupim u maloj lokalnoj prodavnici
u Kilrušu

349
00:13:25,360 --> 00:13:27,000
dršku za podni brisač

350
00:13:27,000 --> 00:13:30,000
i nekoliko sunđera za čišćenje rerne
za još manje novca.

351
00:13:30,000 --> 00:13:33,000
Umotao sam sunđer oko držača

352
00:13:34,360 --> 00:13:38,000
i očajnički sam priželjkivao
da mi se ukaže prilika

353
00:13:39,168 --> 00:13:40,840
da dođem u kontakt sa ajkulama.

354
00:13:40,840 --> 00:13:42,400
Sve ovo se desilo u avgustu,

355
00:13:42,400 --> 00:13:44,880
a ajkule se uglavnom mogu videti
u junu ili julu.

356
00:13:44,880 --> 00:13:46,390
U avgustu retko kad se vide.

357
00:13:46,390 --> 00:13:48,960
Veoma je mala verovatnoća
da budete na pravom mestu

358
00:13:48,960 --> 00:13:50,490
i naiđete na ajkule u avgustu.

359
00:13:50,490 --> 00:13:51,570
Bili smo očajni.

360
00:13:51,570 --> 00:13:54,730
Pohrlili smo ka ostrvima Blasket
čim smo čuli da tamo ima ajkula

361
00:13:54,730 --> 00:13:56,360
i naišli smo na nekoliko njih.

362
00:13:56,360 --> 00:13:59,150
Dovoljno je bilo da držačem
pređemo preko ajkulinih leđa,

363
00:13:59,150 --> 00:14:00,530
dok prolazi ispod čamca -

364
00:14:00,530 --> 00:14:03,080
ovde možete videti
kako ajkula prolazi ispod čamca -

365
00:14:03,080 --> 00:14:04,650
kako bismo prikupili sluz.

366
00:14:04,650 --> 00:14:06,000
I evo kako ona izgleda.

367
00:14:06,000 --> 00:14:09,000
Pogledajte tu predivnu,
crnu ajkulinu sluz.

368
00:14:09,856 --> 00:14:12,000
U roku od pola sata,

369
00:14:12,000 --> 00:14:15,000
prikupili smo pet uzoraka
od pet različitih ajkula,

370
00:14:15,000 --> 00:14:18,000
zahvaljujući metodi uzorkovanja
na osnovu sluzi Simonove ajkule.

371
00:14:18,818 --> 00:14:20,000
(Smeh)

372
00:14:20,000 --> 00:14:25,000
(Aplauz)

373
00:14:26,209 --> 00:14:28,770
Izučavam kitove i delfine
u Irskoj već 20 godina,

374
00:14:28,770 --> 00:14:30,790
i oni su u neku ruku spektakularniji.

375
00:14:30,790 --> 00:14:32,880
Verovatno ste videli flim o grbavom kitu

376
00:14:32,880 --> 00:14:35,620
koji smo snimili pre mesec ili dva
u oblasti Veksford.

377
00:14:35,620 --> 00:14:38,490
Uvek imamo na umu nasleđe
koje želimo da ostavimo za sobom.

378
00:14:38,490 --> 00:14:41,220
Ja sam mislio da će to biti grbavi kit
koji iskače iz vode

379
00:14:41,220 --> 00:14:41,970
ili delfini.

380
00:14:41,970 --> 00:14:44,130
Ali ponekad takve stvari
same dolaze do nas

381
00:14:44,130 --> 00:14:46,080
i treba znati iskoristiti takvu priliku.

382
00:14:46,080 --> 00:14:48,160
Moguće je da će ovo
biti moja zaostavština -

383
00:14:48,160 --> 00:14:49,540
Simonova ajkulina sluz.

384
00:14:50,318 --> 00:14:51,980
Ove godine smo dobili novac

385
00:14:51,980 --> 00:14:54,000
da nastavimo da prikupljamo uzorke.

386
00:14:54,654 --> 00:14:56,250
I ono što je veoma korisno

387
00:14:56,250 --> 00:14:58,940
to su teleskopske kamere -
ovo je moja koleginica Džoan

388
00:14:58,940 --> 00:15:00,190
sa teleskopskom kamerom -

389
00:15:00,190 --> 00:15:02,510
koje vam omogućuju
da gledate ispod ajkule.

390
00:15:02,510 --> 00:15:04,930
Pokušavamo da vidimo
da li mužjaci imaju bodlje,

391
00:15:04,930 --> 00:15:07,000
koje kao da vise iza njihovih leđa.

392
00:15:07,000 --> 00:15:09,000
Dakle, lako je utvrditi pol ajkule.

393
00:15:09,584 --> 00:15:12,370
To znači da, ako smo u mogućnosti
da odredimo ajkulin pol

394
00:15:12,370 --> 00:15:14,010
pre nego što uzmemo uzorak,

395
00:15:14,010 --> 00:15:17,490
onda možemo reći genetičaru
da li je uzorak uzet sa ženke ili mužjaka.

396
00:15:17,490 --> 00:15:19,960
To je veoma bitno jer trenutno
ne postoji mogućnost

397
00:15:19,960 --> 00:15:22,600
da se genetski napravi razlika
između mužjaka i ženke,

398
00:15:22,600 --> 00:15:24,710
što je meni delovalo zaista neverovatno,

399
00:15:24,710 --> 00:15:26,860
jer jednostavno ne znaju odakle da počnu.

400
00:15:26,860 --> 00:15:28,640
Međutim, određivanje ajkulinog pola

401
00:15:28,640 --> 00:15:30,070
veoma je značajno

402
00:15:30,070 --> 00:15:32,000
zbog, na primer, kontrolisanja trgovine

403
00:15:32,000 --> 00:15:35,582
golemim ajkulama i drugim vrstama

404
00:15:35,582 --> 00:15:38,710
jer je zabranjeno baviti se trgovinom
ajkulama bilo koje vrste.

405
00:15:38,710 --> 00:15:40,950
One se i dalje love
i mogu se naći na tržištu.

406
00:15:40,950 --> 00:15:42,530
Kao biolog sa terena,

407
00:15:42,530 --> 00:15:44,890
jedino što želim jeste
da upoznam te životinje.

408
00:15:44,890 --> 00:15:46,560
Želim da naučim što više o njima.

409
00:15:46,560 --> 00:15:47,790
Prilike su retke.

410
00:15:47,790 --> 00:15:50,610
Sezona kada se ajkule mogu videti
često je veoma kratka.

411
00:15:50,610 --> 00:15:54,170
Mi jednostavno želimo da naučimo
što je više moguće za što kraće vreme.

412
00:15:54,170 --> 00:15:55,600
Zar nije fantastično

413
00:15:55,600 --> 00:15:57,560
što možemo te uzorke nekome da damo

414
00:15:57,560 --> 00:16:00,030
i da na taj način otvorimo
nova polja istraživanja

415
00:16:00,030 --> 00:16:02,080
u drugim oblastima, u genetici na primer,

416
00:16:02,080 --> 00:16:04,250
koja može toliko toga da izvuče iz ovoga.

417
00:16:04,250 --> 00:16:05,530
Dakle, kao što sam rekao,

418
00:16:05,530 --> 00:16:07,590
čudno je kako neke stvari
dospevaju do nas.

419
00:16:07,590 --> 00:16:09,054
Iskoristite priliku.

420
00:16:09,054 --> 00:16:11,460
Mislim da će ovo biti moje nasleđe
u oblasti nauke.

421
00:16:11,460 --> 00:16:14,380
Nadam se da će mi stići nešto
spektakularnije i romantičnije

422
00:16:14,380 --> 00:16:15,430
pre nego što umrem.

423
00:16:15,430 --> 00:16:17,200
Ali za sada, hvala vam za ovo.

424
00:16:17,200 --> 00:16:18,360
Pripazite na ajkule.

425
00:16:18,360 --> 00:16:21,520
Ako želite da saznate nešto više,
posetite sajt o golemim ajkulama

426
00:16:21,520 --> 00:16:22,890
koji smo nedavno napravili.

427
00:16:22,890 --> 00:16:24,000
Hvala na pažnji.

428
00:16:24,000 --> 00:16:25,380
(Aplauz)