0:00:02.220,0:00:06.660
इंटरनेट: सायबरसुरक्षा आणि गुन्हे

0:00:06.660,0:00:11.080
हाय, माझं नाव आहे जेनी मार्टीन आणि मी[br]सिमँटेकमध्ये सायबर सुरक्षा तपास विभागाची

0:00:11.080,0:00:16.299
संचालक आहे. आज सायबर गुन्ह्यांमुळे समाजात[br]वैयक्तिकदृष्ट्या, आर्थिकदृष्ट्या

0:00:16.299,0:00:22.550
आणि अगदी राष्ट्रीय सुरक्षेच्या गोष्टींमध्ये मोठ्या[br]प्रमाणावर समस्या निर्माण झालेल्या आहेत. गेल्या

0:00:22.550,0:00:26.660
काही वर्षातच कोट्यावधी क्रेडीट कार्ड नंबर्स[br]चोरीला गेले आहेत,

0:00:26.660,0:00:30.539
कोट्यावधी सोशल सिक्युरीटी क्रमांक आणि आरोग्यसेवा [br]नोंदी

0:00:30.539,0:00:35.360
उघड झाल्या. अगदी आण्विक सेन्ट्रीफ्युजेससुद्धा हॅक[br]झाले आणि मानवरहित

0:00:35.360,0:00:40.090
हवाई ड्रोन्स हायजॅक करण्यात आले. हार्डवेअर आणि[br]सॉफ्टवेअरमधील कमकुवत दुवे ओळखून किंवा

0:00:40.090,0:00:45.059
बऱ्याचदा सॉफ्टवेअर वापरणाऱ्या लोकांनी नकळत घेतलेल्या निर्णयांचा फायदा घेऊन

0:00:45.059,0:00:53.300
या सर्व गोष्टी केल्या जातात. सायबर गुन्हे

0:00:53.300,0:00:57.600
करणारे लोक एकाच प्रकारचे किंवा एक हेतू असलेलेच नसतात. आंतरराष्ट्रीय दहशतवाद्यापासून ते

0:00:57.600,0:01:03.329
अधिकार मिळवण्यासाठी झगडणाऱ्या किशोरवयीन मुलांपर्यंत कोणीही त्यात असू शकतो. आज सर्वांत

0:01:03.329,0:01:08.960
मोठ्या देशांमध्ये केवळ नेहमीचे सैन्यच नसते तर सज्ज[br]असलेले सायबर सैन्यसुद्धा असते.

0:01:08.960,0:01:12.500
खरं तर, पुढचं जागतिक युद्ध पारंपारिक शस्त्रांनी लढलं[br]जाणार नाही तर देशातील पाणी पुरवठा,

0:01:12.500,0:01:17.210
वीजेची ग्रीड्स आणि वाहतूक व्यवस्था बंद करणाऱ्या कॉम्प्युटर्सच्या माध्यमातून लढलं जाईल.

0:01:17.210,0:01:25.330
हाय, माझं नाव परिसा आणि मी गुगल सुरक्षा राजकन्या आहे. मी खूप वेगवेगळ्या

0:01:25.330,0:01:29.540
उत्पादनांवर काम केलं आहे आणि आमचं सॉफ्टवेअर[br]शक्य तितकं सुरक्षित करण्यासाठी वेगवेगळया[br]

0:01:29.540,0:01:33.600
पद्धतींवर काम केलं आहे.

0:01:33.600,0:01:36.690
आता आपण सायबर गुन्हे कसं काम करतात, ते पाहू.

0:01:36.690,0:01:41.320
आपण सॉफ्टवेअर व्हायरसेस, सेवा नाकारण्यासाठी[br]हल्ले, आणि फिशिंग स्कॅम्स याबद्दल शिकू.

0:01:41.320,0:01:46.170
जीवशास्त्रात आणि जीवनात, व्हायरस म्हणजे खोकणे,[br]शिंकणे किंवा

0:01:46.170,0:01:49.130
शारीरिक संपर्कातून पसरणारा जीव.

0:01:49.130,0:01:53.370
पेशींना संसर्ग करून, आपले जेनेटिक मटेरियल त्यात[br]घालून आणि पुनरुत्पादनासाठी या

0:01:53.370,0:01:59.140
पेशी वापरून विषाणू काम करतात. ते लोकांना आजारी पाडतात आणि नंतर इतर लोकांकडे प्रसारित करतात.

0:01:59.140,0:02:04.290
कॉम्प्युटरमधील व्हायरस थोडासा अशाचप्रकारे काम[br]करतो. व्हायरस एक्झिक्युट करण्यासारखा प्रोग्रॅम

0:02:04.290,0:02:10.090
असतो, जो सामान्यपणे, नकळत इन्स्टॉल होणारा[br]असतो आणि तो युजर आणि त्यांचा कॉम्प्युटर यांचे

0:02:10.090,0:02:16.210
नुकसान करतो. व्हायरस आपणहून इतर[br]कॉम्प्युटर्सपर्यंत प्रसारित होणंसुद्धा शक्य असतं. आता

0:02:16.210,0:02:19.880
तुमच्या कॉम्प्युटरपर्यंत व्हायरस येतो कसा? हल्लेखोर[br]एक-दोन मार्गांनी एखाद्याच्या कॉम्प्युटरला

0:02:19.880,0:02:24.730
संसर्ग करू शकतो. ते बळी पडणाऱ्या माणसाला प्रोग्रॅम इन्स्टॉल करायला भाग पाडतात, तेव्हा त्या प्रोग्रॅमचा हेतू

0:02:24.730,0:02:29.200
वेगळाच सांगून दिशाभूल करतात, उदा. खूप व्हायरस एखाद्या सिक्युरीटी अपडेटचे सोंग घेऊन येतात.

0:02:29.200,0:02:35.920
तुमच्या कॉम्प्युटरवरील सॉफ्टवेअरमध्ये काही [br]कच्चे दुवे असू शकतात, त्यामुळे हल्लेखोर

0:02:35.920,0:02:39.330
स्पष्ट परवानगी न मागतासुद्धा स्वत: इन्स्टॉल करू[br]शकतो.

0:02:39.330,0:02:43.590
एकदा व्हायरस तुमच्या कॉम्प्युटरवर आला की तो[br]तुमच्या कोणत्याही फाईल्स चोरू शकतो, हटवू शकतो

0:02:43.590,0:02:47.959
इतर प्रोग्रॅम्स नियंत्रित करू शकतो, किंवा अगदी एखाद्याला लांबून तुमच्या कॉम्प्युटरचं नियंत्रण

0:02:47.959,0:02:50.340
करण्याची परवानगीसुद्धा देऊ शकतो.

0:02:50.340,0:02:55.830
कॉम्प्युटर व्हायरस वापरून, हॅकर्स जगभरातील[br]लक्षावधी कॉम्प्युटर्सवर नियंत्रण मिळवू शकतात

0:02:55.830,0:03:01.280
आणि त्यांचा उपयोग डिजिटल सैन्य म्हणून करू [br]शकतात, ज्याला बॉटनेट असं म्हणतात, आणि हल्ले

0:03:01.280,0:03:07.269
करून वेबसाईट्स बंद पाडू शकतात. अशा हल्ल्याला[br]सेवेला वितरीत नकार, असे म्हणतात.

0:03:07.269,0:03:10.470
सेवेला नकार म्हणजे हॅकर्स वेबसाईटला खूपच

0:03:10.470,0:03:14.840
जास्त विनंत्या पाठवून ती बंद पाडतात. जेव्हा असा[br]हल्ला अनेक कॉम्प्युटर्सकडून एकाच वेळी केला जातो

0:03:14.840,0:03:16.540
तेव्हा त्याला सेवेला वितरीत नकार असे म्हणतात.

0:03:16.540,0:03:21.950
बहुतेक सर्व वेबसाईट्स एका दिवशी लक्षावधी विनंत्यांना [br]प्रतिसाद देण्यासाठी तयार असतात, पण जर आपण

0:03:21.950,0:03:25.430
त्यांना कोट्यावधी किंवा अब्जावधी विनंत्या, वेगवेगळ्या[br]ठिकाणांहून पाठवल्या,

0:03:25.430,0:03:31.500
तर कॉम्प्युटर्स ओव्हरलोड होतात आणि प्रतिसाद देणे[br]थांबवतात. सायबर गुन्हेगार करत असलेला दुसरा

0:03:31.500,0:03:35.970
प्रकार म्हणजे लोकांना संवेदनशील वैयक्तिक माहिती[br]शेअर करायला भाग पाडण्यासाठी खूप मोठ्या

0:03:35.970,0:03:39.110
प्रमाणावर स्पॅम ईमेल पाठवणे.

0:03:39.110,0:03:44.920
याला फिशिंग स्कॅम असे म्हणतात. यामध्ये तुम्हाला एखादे विश्वासार्ह ईमेलसारखे दिसणारे ईमेल येते आणि

0:03:44.920,0:03:49.590
ते तुम्हाला तुमच्या खात्यात लॉग इन करायला सांगते,[br]पण त्या ईमेलवर क्लिक केल्यास तुम्हाला एका

0:03:49.590,0:03:51.560
बनावट वेबसाईटवर नेण्यात येते.

0:03:51.560,0:03:55.599
जर तुम्ही लॉग इन केलेच तर तुम्हाला फसवून तुमचा[br]पासवर्ड चोरला जातो.

0:03:55.599,0:04:00.390
मग हॅकर्स तुमची लॉग इन क्रेडेन्शियल्स वापरून[br]तुमच्या खऱ्या खात्यांमध्ये प्रवेश करून

0:04:00.390,0:04:05.520
माहिती चोरतात किंवा अगदी तुमचे पैसेसुद्धा चोरतात.[br]सुदैवाने अनेक कंपन्या,

0:04:05.520,0:04:09.920
कायदे आणि सरकारी संस्था इंटरनेट सुरक्षित करण्यासाठी काम करत आहेत,

0:04:09.920,0:04:14.750
पण हे प्रयत्न पुरेसे नाहीत.

0:04:14.750,0:04:18.450
तुम्हाला असं वाटेल की जेव्हा कॉम्प्युटर सिस्टीम हॅक[br]होते, तेव्हा ही सुरक्षेच्या डिझाईनची

0:04:18.450,0:04:22.860
किंवा सॉफ्टवेअरची समस्या असेल. नव्वद टक्के वेळा[br]जेव्हा सिस्टीम हॅक होते, तेव्हा ती सुरक्षेतील

0:04:22.860,0:04:26.980
बगमुळं नाही तर माणसांनी केलेल्या साध्या चुकांमुळं[br]होते.

0:04:26.980,0:04:35.070
स्वत:ला सुरक्षित ठेवण्यासाठी आपण काही पावलं उचलू[br]शकतो. बऱ्याचदा

0:04:35.070,0:04:39.040
तुमच्या कृतींचा परिणाम केवळ तुमच्या स्वत:चा डेटा[br]आणि कॉम्प्युटर याच्याच सुरक्षिततेवरच नव्हे,

0:04:39.040,0:04:41.550
तर तुमची शाळा, कामाची जागा आणि घरातील[br]सगळ्याच्यांच सुरक्षिततेवर होतो.

0:04:41.550,0:04:46.510
कोट्यावधी किंवा अब्जावधी डॉलर्स पणाला[br]लागलेले असल्यामुळं

0:04:46.510,0:04:51.590
सायबर गुन्हेगार दरवर्षी अधिकाधिक स्मार्ट होतात आणि आपण सर्वांनी त्यांचा वेग गाठणं आवश्यक आहे.