0:00:06.912,0:00:11.532
Một loại vitamin có thể [br]làm giảm nguy cơ bệnh tim mạch.

0:00:11.532,0:00:15.522
Ăn sô-cô-la [br]làm giảm căng thẳng ở sinh viên.

0:00:15.522,0:00:20.222
Loại thuốc mới kéo dài tuổi thọ[br]những bệnh nhân mắc bệnh hiếm gặp.

0:00:20.222,0:00:23.187
Những tít báo về sức khỏe như thế này[br]được đăng tải mỗi ngày,

0:00:23.187,0:00:26.307
và đôi khi đưa những tuyên bố [br]trái ngược nhau.

0:00:26.307,0:00:28.887
Có thể có sự sai lệch[br]giữa những tít báo bao quát

0:00:28.887,0:00:31.537
thu hút sự chú ý [br]và những kết quả cụ thể

0:00:31.537,0:00:34.977
của nghiên cứu khoa học [br]được đề cập.

0:00:34.977,0:00:39.357
Vậy làm thế nào để tránh bị [br]những tiêu đề hào nhoáng này đánh lừa?

0:00:39.357,0:00:42.467
Cách tốt nhất để đánh giá [br]độ tin cậy của một tiêu đề

0:00:42.467,0:00:45.807
là nhìn qua nghiên cứu [br]mà chúng đề cập.

0:00:45.807,0:00:48.377
Chúng tôi đưa ra [br]những tình huống nghiên cứu giả tưởng

0:00:48.377,0:00:50.507
cho ba tiêu đề sau.

0:00:50.507,0:00:53.357
Tiếp tục theo dõi lời giải thích[br]cho ví dụ đầu tiên;

0:00:53.357,0:00:56.447
sau đó dừng lại tại tiêu đề[br]để trả lời câu hỏi.

0:00:56.447,0:00:58.517
Đây là những tình huống đơn giản.

0:00:58.517,0:01:02.827
Một nghiên cứu thực tế sẽ đi chi tiết[br]giải thích từng yếu tố

0:01:02.827,0:01:05.437
nhưng với bài tập này,

0:01:05.437,0:01:11.087
hãy giả sử tất cả các thông tin cần [br]để tìm ra lỗi đều có đủ.

0:01:11.087,0:01:14.098
Hãy bắt đầu bằng việc xem xét[br]hiệu quả lên tim mạch

0:01:14.098,0:01:17.068
của loại vitamin cụ thể sau, [br]Healthium.

0:01:17.068,0:01:19.868
Nghiên cứu phát hiện ra[br]những người tham gia dùng Healthium

0:01:19.868,0:01:24.078
có mức cholesterol khỏe mạnh [br]cao hơn nhóm dùng giả dược,

0:01:24.078,0:01:28.036
tương đương với người [br]có mức cholesterol khỏe mạnh

0:01:28.036,0:01:29.936
cao tự nhiên.

0:01:29.936,0:01:31.916
Những nghiên cứu trước đây chỉ ra rằng

0:01:31.916,0:01:34.156
người có mức cholesterol khỏe mạnh [br]cao tự nhiên

0:01:34.156,0:01:37.486
có nguy cơ mắc bệnh tim mạch [br]rất thấp.

0:01:37.486,0:01:39.991
Vậy điều gì [br]khiến tiêu đề này bị sai lệch:

0:01:39.991,0:01:44.311
“Healthium làm giảm [br]nguy cơ mắc bệnh tim mạch.”

0:01:44.311,0:01:48.791
Vấn đề chính là [br]nghiên cứu đã không thực sự điều tra

0:01:48.791,0:01:51.561
liệu Healthium [br]có làm giảm bệnh tim mạch hay không.

0:01:51.561,0:01:53.651
Nó chỉ đo tác động của Healthium

0:01:53.651,0:01:56.791
lên một loại cholesterol cụ thể.

0:01:56.791,0:01:59.931
Sự thật là người [br]có mức cholesterol này cao tự nhiên

0:01:59.931,0:02:01.951
có nguy cơ bị bệnh tim mạch[br]thấp hơn

0:02:01.951,0:02:04.791
không có nghĩa là [br]nó sẽ có kết quả tương tự

0:02:04.791,0:02:07.861
với người nâng cao mức cholesterol[br]bằng cách sử dụng Healthium.

0:02:07.861,0:02:10.141
Bạn đã vạch trần [br]việc "giật" tít về Healthium,

0:02:10.141,0:02:13.581
hãy thử giải tiếp[br]tiêu đề đầy lôi cuốn sau:

0:02:13.581,0:02:17.321
mối quan hệ [br]giữa việc ăn sô-cô-la và căng thẳng.

0:02:17.321,0:02:20.281
Nghiên cứu giả tưởng này [br]chiêu mộ mười sinh viên.

0:02:20.281,0:02:23.531
Một nửa bắt đầu ăn[br]một lượng sô-cô-la mỗi ngày

0:02:23.531,0:02:25.501
trong khi nhóm còn lại tránh ăn sô-cô-la.

0:02:25.501,0:02:28.691
Là bạn cùng lớp, [br]họ có chung thời khoá biểu.

0:02:28.691,0:02:32.481
Vào cuối nghiên cứu, [br]sinh viên ăn sô-cô-là ít bị căng thẳng hơn

0:02:32.481,0:02:35.451
những người bạn [br]không ăn sô-cô-la.

0:02:35.451,0:02:37.781
Vậy có gì sai ở tiêu đề này:

0:02:37.781,0:02:42.928
“Ăn sô-cô-la [br]làm giảm căng thẳng ở sinh viên.”

0:02:42.928,0:02:48.638
Nó suy diễn kết luận tổng thể[br]từ một mẫu nghiên cứu chỉ mười người,

0:02:48.638,0:02:52.024
vì càng ít người tham gia[br]trong mẫu ngẫu nhiên,

0:02:52.024,0:02:57.024
càng ít có khả năng [br]nó đại diện chính xác cho toàn thể.

0:02:57.024,0:03:02.234
Ví dụ, trong một nhóm sinh viên rất đông [br]một nửa là nam, một nửa là nữ,

0:03:02.234,0:03:04.784
chọn ra ngẫu nhiên [br]mười sinh viên

0:03:04.784,0:03:10.144
với 70% là nam, 30% là nữ,[br]xác suất của tỷ lệ sai lệch là 12%.

0:03:10.144,0:03:15.693
Với mẫu 100 người (70:30),[br]xác suất này nhỏ hơn 0.0025％

0:03:15.693,0:03:17.525
và với mẫu 1.000 người,

0:03:17.525,0:03:22.795
tỷ lệ này là nhỏ hơn 6 x 10^-36.

0:03:22.795,0:03:25.137
Tương tự, người tham gia càng ít,

0:03:25.137,0:03:29.340
mỗi kết quả cá nhân [br]càng có ảnh hưởng lên kết quả tổng thể

0:03:29.340,0:03:32.550
và có thể làm sai lệch[br]kết quả tổng quan.

0:03:32.550,0:03:34.200
Tuy vậy, vẫn có nhiều lý do

0:03:34.200,0:03:37.120
các nhà khoa học[br]thực hiện những nghiên cứu nhỏ.

0:03:37.120,0:03:39.269
Bằng cách bắt đầu với một nhóm nhỏ,

0:03:39.269,0:03:42.039
họ có thể đánh giá [br]liệu kết quả có đủ hứa hẹn

0:03:42.039,0:03:45.139
để tiếp tục thực hiện[br]một nghiên cứu đắt giá, toàn diện hơn.

0:03:45.139,0:03:48.609
Và vài nghiên cứu [br]cần những người tham gia rất đặc trưng

0:03:48.609,0:03:51.999
khó thể[br]chiêu mộ với số lượng lớn.

0:03:51.999,0:03:54.329
Chìa khóa ở đây chính là độ tin cậy—

0:03:54.329,0:03:57.629
nếu một bài báo đưa ra kết luận [br]từ một nghiên cứu nhỏ,

0:03:57.629,0:03:59.649
kết luận đó có thể không đáng tin —

0:03:59.649,0:04:01.689
nhưng sẽ đáng tin cậy hơn

0:04:01.689,0:04:04.699
nếu dựa trên nhiều nghiên cứu [br]đã cho ra kết quả tương tự.

0:04:04.699,0:04:07.089
Chúng ta vẫn còn một tiêu đề nữa.

0:04:07.089,0:04:11.899
Ở tình huống này, nghiên cứu thử nghiệm [br]thuốc mới cho bệnh hiếm gặp, chết người.

0:04:11.899,0:04:14.156
Mẫu gồm 2.000 bệnh nhân,

0:04:14.156,0:04:17.636
những người bắt đầu dùng thuốc [br]sau khi được chẩn đoán

0:04:17.636,0:04:21.052
sống lâu hơn [br]những người dùng giả dược.

0:04:21.052,0:04:23.642
Lần này, câu hỏi hơi khác một chút.

0:04:23.642,0:04:28.012
Thêm một điều mà bạn nên biết, trước khi[br]đánh giá liệu tiêu đề này có hợp lý?

0:04:28.012,0:04:34.422
“Loại thuốc mới có thể kéo dài sự sống [br]của các bệnh nhân mắc bệnh hiếm gặp.”

0:04:34.422,0:04:36.472
Trước khi ra đưa ra kết luận,

0:04:36.472,0:04:40.792
bạn sẽ muốn biết loại thuốc này [br]kéo dài sự sống thêm bao lâu.

0:04:40.792,0:04:43.163
Đôi khi, một nghiên cứu [br]cho ra kết quả,

0:04:43.163,0:04:48.243
có giá trị khoa học, [br]không mấy liên quan đến thực tế.

0:04:48.243,0:04:52.941
Ví dụ, một thử nghiệm lâm sàng[br]về loại thuốc điều trị ung thư tuyến tụy

0:04:52.941,0:04:57.457
cho thấy, trên thực tế, nó giúp [br]kéo dài sự sống thêm mười ngày.

0:04:57.457,0:05:00.707
Lần tới, khi tìm thấy [br]tiêu đề về nghiên cứu y học đáng kinh ngạc

0:05:00.707,0:05:04.027
hãy nhìn vào [br]kết quả khoa học mà nó đề cập.

0:05:04.027,0:05:06.957
Dù các báo cáo khoa học[br]không phải lúc nào cũng miễn phí,

0:05:06.957,0:05:10.267
bạn vẫn có thể dễ dàng tìm ra[br]nội dung tóm lược và kết quả thí nghiệm

0:05:10.267,0:05:13.177
trong bản tóm tắt miễn phí trên mạng,

0:05:13.177,0:05:16.361
hoặc ngay trong bài báo.

0:05:16.361,0:05:19.671
Thật hào hứng khi đọc được[br]các tít báo về nghiên cứu khoa học

0:05:19.671,0:05:24.461
nhưng việc hiểu được những kết quả [br]nghiên cứu đó cũng rất quan trọng.