WEBVTT 00:00:06.912 --> 00:00:11.532 Jedna prosta witamina może zredukować ryzyko wystąpienia chorób serca. NOTE Paragraph 00:00:11.532 --> 00:00:15.522 Jedzenie czekolady zmniejsza stres wśród studentów. NOTE Paragraph 00:00:15.522 --> 00:00:20.222 Nowy lek wydłuża życie pacjentów z rzadką chorobą. NOTE Paragraph 00:00:20.222 --> 00:00:23.187 Takie nagłówki dotyczące zdrowia publikuje się codziennie, 00:00:23.187 --> 00:00:26.307 czasem zaprzeczają sobie nawzajem. 00:00:26.307 --> 00:00:28.427 Może istnieć różnica między ogólnikowymi, 00:00:28.427 --> 00:00:31.537 zwracającymi uwagę nagłówkami, a często dokładnymi, 00:00:31.537 --> 00:00:34.977 powoli gromadzonymi wynikami badań, na które się powołują. 00:00:34.977 --> 00:00:39.357 Jak więc nie dać się zwieść przez chwytliwe nagłówki? NOTE Paragraph 00:00:39.357 --> 00:00:42.467 Najlepszym sposobem na określenie wiarygodności nagłówka 00:00:42.467 --> 00:00:45.807 jest spojrzenie na pierwotne badanie, do którego się odwołuje. 00:00:45.807 --> 00:00:48.217 Stworzyliśmy hipotetyczny scenariusz badawczy 00:00:48.217 --> 00:00:50.507 dla każdego z tych trzech nagłówków. NOTE Paragraph 00:00:50.507 --> 00:00:53.357 Zobacz objaśnienie pierwszego przykładu, 00:00:53.357 --> 00:00:56.447 następnie zatrzymaj film na nagłówku, aby odpowiedzieć na pytanie. 00:00:56.447 --> 00:00:58.517 Scenariusze zostały uproszczone. 00:00:58.517 --> 00:01:02.827 Prawdziwe badanie zawierałoby więcej czynników i uwzględnień, 00:01:02.827 --> 00:01:04.837 ale na potrzeby tego ćwiczenia, 00:01:04.837 --> 00:01:08.837 załóż, że podano wszystkie potrzebne informacje. NOTE Paragraph 00:01:11.048 --> 00:01:14.098 Zacznijmy od rozważenia efektów sercowo-naczyniowych 00:01:14.098 --> 00:01:17.068 pewnej witaminy, Healthium. 00:01:17.068 --> 00:01:19.868 Badanie wykazuje, że uczestnicy przyjmujący Healthium 00:01:19.868 --> 00:01:24.078 mieli wyższy poziom zdrowego cholesterolu niż ci, którzy brali placebo. 00:01:24.078 --> 00:01:28.036 Ich wyniki były podobne do tych u osób z naturalnie wysokim poziomem 00:01:28.036 --> 00:01:29.936 tego rodzaju cholesterolu. 00:01:29.936 --> 00:01:33.326 Poprzednie badanie wykazało, że ludzie z naturalnie wysokim poziomem 00:01:33.326 --> 00:01:37.486 zdrowego cholesterolu, rzadziej zapadają na choroby serca. NOTE Paragraph 00:01:37.486 --> 00:01:39.991 Co więc czyni ten nagłówek mylącym: 00:01:39.991 --> 00:01:44.311 "Healthium zmniejsza ryzyko chorób serca." NOTE Paragraph 00:01:44.311 --> 00:01:48.791 Problem z tym nagłówkiem tkwi w tym, że badanie nie sprawdzało właściwie, 00:01:48.791 --> 00:01:51.561 czy Healthium zmniejsza ryzyko chorób serca. 00:01:51.561 --> 00:01:53.651 Określiło ono jedynie wpływ Healthium 00:01:53.651 --> 00:01:56.791 na poziomy konkretnego typu cholesterolu. 00:01:56.791 --> 00:01:59.931 Fakt, że ludzie z naturalnie wyższym poziomem tego cholesterolu 00:01:59.931 --> 00:02:01.951 są mniej narażeni na ataki serca, 00:02:01.951 --> 00:02:04.391 nie oznacza, że tak samo będzie u osób, 00:02:04.391 --> 00:02:07.731 które podwyższają jego poziom stosując Healthium. NOTE Paragraph 00:02:07.731 --> 00:02:10.141 Skoro uporaliście się już z kwestią Healthium, 00:02:10.141 --> 00:02:13.581 sprawdźcie się w szczególnie ponętnej sprawie: 00:02:13.581 --> 00:02:17.321 związkiem między jedzeniem czekolady a stresem. 00:02:17.321 --> 00:02:20.281 To teoretyczne badanie obejmuje dziesięciu studentów. 00:02:20.281 --> 00:02:23.531 Połowa z nich zjada dzienną dawkę czekolady, 00:02:23.531 --> 00:02:25.141 a reszta nie. 00:02:25.141 --> 00:02:28.691 Wszyscy chodzą do tej samej klasy, podążają więc tym samym programem. 00:02:28.691 --> 00:02:32.481 Pod koniec badania jedzący czekoladę byli mniej zestresowani 00:02:32.481 --> 00:02:35.451 niż ich unikający czekolady koledzy. NOTE Paragraph 00:02:35.451 --> 00:02:37.301 Co jest nie tak z tym nagłówkiem: 00:02:37.301 --> 00:02:41.371 "Jedzenie czekolady zmniejsza stres wśród studentów". NOTE Paragraph 00:02:43.408 --> 00:02:48.638 Wniosek na temat wszystkich studentów w oparciu o grupę 10 to naciągnięcie. 00:02:48.638 --> 00:02:52.024 Ponieważ im mniej uczestników bierze udział w dowolniej próbie, 00:02:52.024 --> 00:02:54.884 tym mniej prawdopodobne, że próba wiernie odwzoruje 00:02:54.884 --> 00:02:57.934 populację docelową jako całość. 00:02:57.934 --> 00:03:02.734 Na przykład, jeśli populacja studentów to w połowie mężczyźni i kobiety, 00:03:02.734 --> 00:03:04.784 szansa wybrania grupy 10 osób, 00:03:04.784 --> 00:03:10.144 która składa się w 70% z mężczyzn i w 30% z kobiet, wynosi około 12%. 00:03:10.144 --> 00:03:15.693 W grupie 100 osób byłoby na to mniej niż 0,0025% szans, 00:03:15.693 --> 00:03:17.525 a w pośród 1000 ludzi, 00:03:17.525 --> 00:03:22.795 prawdopodobieństwo jest mniejsze niż 6 x 10^-36. NOTE Paragraph 00:03:22.795 --> 00:03:25.137 Podobnie, przy mniejszej ilości uczestników, 00:03:25.137 --> 00:03:29.340 wynik każdej osoby bardziej wpływa na końcowy rezultat, 00:03:29.340 --> 00:03:32.550 a przez to może zaburzyć obraz tendencji w dużej skali. 00:03:32.550 --> 00:03:37.490 Są też dobre powody, dla których naukowcy przeprowadzają mniejsze badania. 00:03:37.490 --> 00:03:39.269 Zaczynając od małej grupy, 00:03:39.269 --> 00:03:42.039 mogą ocenić, czy wyniki są na tyle obiecujące, 00:03:42.039 --> 00:03:45.139 aby przeprowadzić bardziej kompleksowe, ale i kosztowne badania. 00:03:45.139 --> 00:03:48.609 Niektóre badania wymagają ściśle określonych uczestników, 00:03:48.609 --> 00:03:51.999 których znalezienie w dużej ilości może okazać się niemożliwe. 00:03:51.999 --> 00:03:54.329 Powtarzalność jest kluczem. 00:03:54.329 --> 00:03:57.629 Jeśli artykuł wyciąga wniosek w oparciu o jedno niewielkie badanie, 00:03:57.629 --> 00:03:59.649 konkluzja może być podejrzana. 00:03:59.649 --> 00:04:03.099 Lecz gdy bazuje ona na wielu badaniach, które przynoszą podobne wyniki, 00:04:03.099 --> 00:04:04.699 wniosek jest wiarygodniejszy. NOTE Paragraph 00:04:04.699 --> 00:04:06.919 Mamy jeszcze jedną zagadkę do rozwiązania. 00:04:06.919 --> 00:04:11.899 Tym razem badanie testuje nowy lek na rzadką, śmiertelną chorobę. 00:04:11.899 --> 00:04:14.156 W grupie 2000 pacjentów ci, 00:04:14.156 --> 00:04:17.636 którzy zaczęli przyjmować nowy lek na zdiagnozowaną chorobę 00:04:17.636 --> 00:04:21.052 żyją dłużej niż osoby biorące placebo. NOTE Paragraph 00:04:21.052 --> 00:04:23.642 W tym wypadku pytanie lekko się różni. 00:04:23.642 --> 00:04:28.012 Jaką jedną rzecz chcielibyście wiedzieć zanim zadecydujecie, czy nagłówek, 00:04:28.012 --> 00:04:33.619 "Nowy lek wydłuża życie pacjentów z rzadką chorobą", jest poparty faktami? NOTE Paragraph 00:04:34.902 --> 00:04:36.472 Zanim podejmiecie decyzję, 00:04:36.472 --> 00:04:40.792 warto byłoby dowiedzieć się, o ile lek przedłużył życie pacjentom. 00:04:40.792 --> 00:04:43.163 Czasem wynik badania, 00:04:43.163 --> 00:04:48.243 mimo że naukowo prawidłowy, w rzeczywistości nic nie wnosi. 00:04:48.243 --> 00:04:52.941 Na przykład, pewne badania kliniczne leku na raka trzustki dowiodły, 00:04:52.941 --> 00:04:57.347 że przewidywana długość życia pacjentów zwiększy się o dziesięć dni. NOTE Paragraph 00:04:57.347 --> 00:05:00.357 Następnym razem, kiedy zobaczycie zaskakujący medyczny nagłówek, 00:05:00.357 --> 00:05:04.027 sprawdźcie zaplecze naukowe, na jakie się on powołuje. 00:05:04.027 --> 00:05:06.957 Nawet jeśli całe publikacje nie są dostępne za darmo, 00:05:06.957 --> 00:05:09.987 często możecie znaleźć podsumowania procesu eksperymentalnego 00:05:09.987 --> 00:05:13.177 i rezultatów w bezpłatnych streszczeniach 00:05:13.177 --> 00:05:16.361 lub nawet w treści artykułu. 00:05:16.361 --> 00:05:19.671 To ekscytujące zobaczyć badania naukowe w wiadomościach, 00:05:19.671 --> 00:05:23.401 ale ważne jest też zrozumienie tego, co odkryły.