1
00:00:06,971 --> 00:00:11,031
Wieki temu Inkowie stworzyli
pomysłowy rodzaj opancerzenia,

2
00:00:11,031 --> 00:00:15,871
który amortyzował uderzenia
ostrych włóczni i maczug,

3
00:00:15,871 --> 00:00:20,277
chroniąc wojowników przed nawet
najbardziej zaciekłymi ciosami.

4
00:00:20,277 --> 00:00:24,557
Nie był on zrobiony z żelaza czy stali,

5
00:00:24,557 --> 00:00:28,765
lecz z nieoczekiwanie
delikatnego materiału - bawełny.

6
00:00:28,765 --> 00:00:31,976
Gęsto utkane, wielowarstwowe
bawełniane okrycia

7
00:00:31,976 --> 00:00:36,205
rozkładały siłę ciosu
na większą powierzchnię,

8
00:00:36,205 --> 00:00:39,509
zapewniając osłonę walczącym,
nie ograniczając jednak ich sprawności.

9
00:00:40,479 --> 00:00:42,990
Te pozornie sprzeczne właściwości,

10
00:00:42,990 --> 00:00:46,815
wytrzymałość i elastyczność,
miękkość i trwałość,

11
00:00:46,815 --> 00:00:52,625
mają swój początek w zawiłej naturze
niemal niewidocznych włókien bawełny.

12
00:00:52,625 --> 00:00:56,575
Powstają one głęboko
wewnątrz kwiatu bawełny,

13
00:00:56,575 --> 00:00:58,565
na powierzchni nasion.

14
00:00:58,565 --> 00:01:03,157
Aż 16 tysięcy włókien
otula pojedyncze nasienie,

15
00:01:03,157 --> 00:01:07,530
pęczniejąc na jego powierzchni
niczym maleńkie balony wypełnione wodą.

16
00:01:07,530 --> 00:01:10,750
Każde włókno, bez względu na wielkość,

17
00:01:10,750 --> 00:01:13,185
składa się z jednej komórki.

18
00:01:13,185 --> 00:01:16,975
Posiada ona wielowarstwową
ścianę komórkową.

19
00:01:16,975 --> 00:01:20,115
Po kilku dniach brzegi pierwszej warstwy,

20
00:01:20,115 --> 00:01:22,245
nazwanej pierwotną ścianą komórkową,

21
00:01:22,245 --> 00:01:25,605
twardnieją, umożliwiając wzrost
komórki tylko w jednym kierunku,

22
00:01:25,605 --> 00:01:28,575
powodując jej wydłużenie.

23
00:01:28,575 --> 00:01:32,345
Włókna szybko rosną przez około 16 dni.

24
00:01:32,345 --> 00:01:36,510
Wtedy zaczyna się kolejny etap,
wzmocnienie ściany komórkowej.

25
00:01:36,510 --> 00:01:40,765
Komórka wytwarza wtedy więcej celulozy.

26
00:01:40,765 --> 00:01:45,035
Na tym etapie celuloza tworzy 34% komórki

27
00:01:45,035 --> 00:01:47,110
i ta wartość szybko rośnie.

28
00:01:47,110 --> 00:01:50,250
Nowe wiązki celulozy
wzmacniają ścianę komórkową,

29
00:01:50,250 --> 00:01:53,670
kierując się prostopadle do niej.

30
00:01:53,670 --> 00:01:58,049
Sztywniejsza ściana komórkowa
ogranicza dalszy wzrost.

31
00:01:58,049 --> 00:02:01,554
To znaczy, że jeśli włókno za wcześnie
przetransformuje swoją ścianę,

32
00:02:01,554 --> 00:02:02,584
będzie krótkie,

33
00:02:02,584 --> 00:02:05,854
ostatecznie tworząc szorstkie,
słabe tkaniny.

34
00:02:05,854 --> 00:02:08,750
Ale jeśli wzmacnianie ściany komórkowej
zacznie się za późno,

35
00:02:08,750 --> 00:02:10,920
nie będzie odpowiednio mocna.

36
00:02:10,920 --> 00:02:14,234
Powstałe z niej włókna
będą się łatwo rwać.

37
00:02:14,534 --> 00:02:20,386
W idealnych warunkach temperaturowych,
wodnych, słonecznych,

38
00:02:20,386 --> 00:02:23,892
na żyznej glebie i przy użyciu
środków zwalczających szkodniki,

39
00:02:23,892 --> 00:02:28,472
włókno bawełny może
mieć długość do 3,6 centymetra

40
00:02:28,472 --> 00:02:32,082
i średnicę rzędu tylko 25 mikrometrów.

41
00:02:32,082 --> 00:02:35,070
Długie, delikatne włókna lepiej
splatają się ze sobą

42
00:02:35,070 --> 00:02:37,800
niż krótkie, mniej delikatne.

43
00:02:37,800 --> 00:02:41,740
To znaczy, że dłuższe i delikatniejsze
włókna tworzą mocniejsze nici,

44
00:02:41,740 --> 00:02:44,279
które trzymają się siebie
lepiej jako tkanina.

45
00:02:44,279 --> 00:02:47,150
Ze względu na właściwości,
użycie bawełny jest szerokie:

46
00:02:47,150 --> 00:02:50,090
od delikatnych tekstyliów,
aż po banknoty USA,

47
00:02:50,090 --> 00:02:53,143
które w 75% są bawełniane.

48
00:02:53,143 --> 00:02:56,058
Kolejny kluczowy etap rozwoju
włókna bawełnianego zaczyna się

49
00:02:56,058 --> 00:02:59,348
od pogrubienia wtórnej ściany komórkowej.

50
00:02:59,348 --> 00:03:04,037
Dzieje się to poprzez zmagazynowanie
w niej dużych ilości celulozy.

51
00:03:04,037 --> 00:03:08,507
Wtedy ponad 90% wagi włókna
stanowi celuloza.

52
00:03:08,507 --> 00:03:10,655
Im więcej uda się jej zmagazynować,

53
00:03:10,655 --> 00:03:13,278
tym gęstsza będzie
wtórna ściana komórkowa,

54
00:03:13,278 --> 00:03:16,338
to zaś warunkuje
ostateczną wytrzymałość włókna.

55
00:03:16,338 --> 00:03:20,072
Ten etap jest istotny w kontekście
produkcji trwałego materiału,

56
00:03:20,072 --> 00:03:22,168
na przykład na koszulkę.

57
00:03:22,618 --> 00:03:26,548
Trwałość odzieży przez
wiele lat noszenia i prania

58
00:03:26,548 --> 00:03:30,671
zależy głównie od zagęszczenia
wtórnej ściany komórkowej.

59
00:03:31,018 --> 00:03:31,995
Z drugiej strony,

60
00:03:31,995 --> 00:03:35,800
wpływ na jej miękkość
ma też długość włókna,

61
00:03:35,800 --> 00:03:39,300
uwarunkowana przemianami
pierwotnej ściany komórkowej.

62
00:03:40,430 --> 00:03:44,571
Po 50 dniach włókno jest
już w pełni dojrzałe.

63
00:03:44,571 --> 00:03:47,170
Żywa materia obumiera,

64
00:03:47,170 --> 00:03:50,390
pozostaje sama celuloza.

65
00:03:50,390 --> 00:03:55,707
Wysuszone torebki nasienne
otaczające włókna pękają,

66
00:03:55,707 --> 00:04:01,175
odsłaniając tysiące włókienek,
tworzących puchaty kłębek.

67
00:04:01,175 --> 00:04:05,115
Te podobne do nici włókna,
cieńsze niż ludzki włos,

68
00:04:05,115 --> 00:04:09,049
są pozostałościami gęstych
i wysuszonych ścian celulozowych.

69
00:04:09,719 --> 00:04:12,899
Przędza utworzona
z dziesiątek tysięcy takich włókien

70
00:04:12,899 --> 00:04:15,151
będzie służyć do produkcji
niemal wszystkiego:

71
00:04:15,151 --> 00:04:17,025
od tkanin, filtrów do kawy,

72
00:04:17,025 --> 00:04:19,040
aż po pieluchy czy sieci rybackie.

73
00:04:19,040 --> 00:04:23,066
Z pomocą współczesnej nauki,
bawełna może już wkrótce być mocniejsza,

74
00:04:23,066 --> 00:04:25,972
wytrzymalsza i bardziej miękka
niż kiedykolwiek wcześniej,

75
00:04:25,972 --> 00:04:29,522
bo trwają badania, jak zoptymalizować
jej wzrost przy pomocy

76
00:04:29,522 --> 00:04:33,255
odpowiednich składników odżywczych,
warunków klimatycznych czy genetyki.