WEBVTT

00:00:00.835 --> 00:00:02.990
Theo tôi, Mark Twain đã nêu ra được

00:00:02.990 --> 00:00:06.110
một trong những vấn đề cơ bản của
của khoa học nhận thức

00:00:06.110 --> 00:00:07.820
chỉ với một nhận xét dí dỏm.

00:00:08.410 --> 00:00:11.492
Ông nói: "Khoa học thật hấp dẫn.

00:00:11.492 --> 00:00:14.720
Nó sinh ra những lợi ích rất to lớn
mà chỉ dùng những phỏng đoán

00:00:14.720 --> 00:00:17.924
từ như người bán hàng rong mà thu 
được tiền lời của nhà buôn lớn."

00:00:17.924 --> 00:00:19.509
(Tiếng cười)

NOTE Paragraph

00:00:20.199 --> 00:00:22.803
Đương nhiên Twain chỉ nói đùa,
nhưng ông ấy lại có lý:

00:00:22.803 --> 00:00:25.679
Khoa học có điều gì đó rất thú vị.

00:00:25.679 --> 00:00:29.940
Từ vài mẩu xương, ta suy ra
sự tồn tại của khủng long.

00:00:30.910 --> 00:00:34.781
Từ vạch quang phổ. 
là kết cấu của tinh vân.

00:00:35.471 --> 00:00:38.409
Từ những con ruồi giấm,

00:00:38.409 --> 00:00:41.352
là cơ chế của di truyền,

00:00:41.352 --> 00:00:45.601
từ những hình ảnh tái tạo 
dòng máu chảy qua não,

00:00:45.601 --> 00:00:50.309
hay trong trường hợp của tôi, từ cách
ứng xử của những em bé còn rất nhỏ,

00:00:50.309 --> 00:00:53.138
chúng ta có thể nói về cơ chế cơ bản

00:00:53.138 --> 00:00:54.756
của sự nhận thức ở con người.

00:00:55.716 --> 00:01:00.475
Tại phòng thí nghiệm của tôi thuộc khoa
"Não và Khoa học Nhận thức," viện MIT,

00:01:00.475 --> 00:01:04.129
tôi đã dành 10 năm qua
để tìm hiểu về sự bí ẩn

00:01:04.129 --> 00:01:08.106
về cách trẻ em học rất nhiều thứ,
từ khi còn rất nhỏ mà lại rất nhanh.

00:01:08.666 --> 00:01:11.644
Ở đây, điều thú vị trong
khoa học cũng chính là

00:01:11.644 --> 00:01:15.173
điều kỳ diệu ở trẻ em,

00:01:15.173 --> 00:01:17.754
điều đó, đã gợi hứng
cho Mark Twain,

00:01:17.754 --> 00:01:22.404
là khả năng đưa ra đúng lúc những suy luận
trừu tượng phong phú

00:01:22.404 --> 00:01:27.065
nhanh chóng và chính xác
từ những dữ liệu ít ỏi và lộn xộn.

00:01:28.355 --> 00:01:30.753
Hôm nay, tôi sẽ đưa ra chỉ hai ví dụ.

00:01:30.753 --> 00:01:33.040
Một ví dụ về vấn đề khái quát hóa,

00:01:33.040 --> 00:01:35.890
và một về vấn đề liên kết
nguyên nhân - hậu quả.

00:01:35.890 --> 00:01:38.415
Dù tôi sẽ nói về công việc
ở phòng nghiên cứu

00:01:38.415 --> 00:01:41.875
nhưng công trình này được truyền cảm hứng
và sinh lực từ cuộc sống thật.

00:01:41.875 --> 00:01:46.158
Tôi rất cảm ơn những cố vấn, đồng nghiệp,
và cộng tác viên khắp thế giới.

NOTE Paragraph

00:01:47.308 --> 00:01:50.282
Tôi xin bắt đầu với vấn đề
khái quát hóa.

00:01:50.652 --> 00:01:54.785
Khái quát hóa từ những mẫu dữ liệu
ít ỏi là "bánh mì và bơ" trong khoa học.

00:01:54.785 --> 00:01:57.339
Chúng tôi lấy một phần rất nhỏ cử tri

00:01:57.339 --> 00:01:59.660
rồi dự đoán kết quả
của cuộc bầu cử quốc gia.

00:02:00.240 --> 00:02:04.165
Chúng tôi thấy cách một ít bệnh nhân
phản ứng với điều trị thử nghiệm,

00:02:04.165 --> 00:02:07.230
và chúng ta bán thuốc ra cả nước.

00:02:07.230 --> 00:02:11.595
Nhưng điều này chỉ hiệu quả nếu mẫu thử
được lấy ngẫu nhiên trong dân cư.

00:02:11.595 --> 00:02:14.330
Nếu mẫu thử của chúng ta được chọn kỹ càng
theo cách nào đó--

00:02:14.330 --> 00:02:16.402
như chúng ta chỉ chọn cử tri thành thị,

00:02:16.402 --> 00:02:20.790
hay như, chọn thử nghiệm điều trị 
bệnh tim,

00:02:20.790 --> 00:02:22.671
hay chỉ chọn nam giới --

00:02:22.671 --> 00:02:25.829
thì kết quả sẽ không khái quát
cho lượng người lớn hơn được.

NOTE Paragraph

00:02:26.479 --> 00:02:30.060
Nên các nhà khoa học quan tâm liệu 
chứng cứ được thử mẫu có ngẫu nhiên không,

00:02:30.060 --> 00:02:32.075
nhưng thế thì liên quan gì đến trẻ con?

00:02:32.585 --> 00:02:37.206
Vâng, trẻ em phải liên tục khái quát 
từ những đơn vị dữ liệu ít ỏi.

00:02:37.206 --> 00:02:40.364
Chúng thấy vài con vịt cao su
và học được rằng vịt cao su nổi,

00:02:40.364 --> 00:02:43.939
hoặc thấy vài trái bóng và học được
rằng bóng nảy lên được.

00:02:43.939 --> 00:02:46.890
Và các bé phát triển dự đoán 
trên vịt và bóng,

00:02:46.890 --> 00:02:49.606
từ đó mở rộng áp dụng
trên vịt cao su và bóng

00:02:49.606 --> 00:02:51.485
trong suốt đời.

00:02:51.485 --> 00:02:55.224
Những loại khái quát hoá mà trẻ em
phải tạo ra về vịt và bóng

00:02:55.224 --> 00:02:57.313
cũng được các em làm cho hầu hết mọi thứ:

00:02:57.313 --> 00:03:01.230
giày dép, tàu thuyền, con dấu niêm phong,
bắp cải hay vua chúa.

NOTE Paragraph

00:03:02.200 --> 00:03:05.161
Vậy trẻ em có quan tâm liệu
chứng cứ cỏn con mà chúng thấy

00:03:05.161 --> 00:03:08.853
có đáng tin để đại diện cho số đông không?

00:03:09.763 --> 00:03:11.663
Chúng ta cùng tìm hiểu nhé!

00:03:11.663 --> 00:03:13.386
Tôi sẽ cho các bạn xem hai bộ phim,

00:03:13.386 --> 00:03:15.848
mỗi phim có hai cảnh của thử nghiệm,

00:03:15.848 --> 00:03:18.286
và vì chúng ta chỉ xem hai phim,

00:03:18.286 --> 00:03:20.422
nên chúng ta chỉ gặp hai em bé thôi,

00:03:20.422 --> 00:03:24.369
và bất kỳ hai bé nào cũng đều khác nhau 
theo muôn vàn cách.

00:03:24.369 --> 00:03:27.420
Nhưng tất nhiên, những em bé này
đại diện cho các nhóm em bé khác,

00:03:27.420 --> 00:03:29.315
và những khác biệt mà các bạn sắp thấy

00:03:29.315 --> 00:03:34.510
đại diện cho những khác biệt thường gặp
trong hành vi trẻ con qua mọi điều kiện.

00:03:35.160 --> 00:03:37.743
Trong mỗi bộ phim, bạn sẽ
thấy bé làm

00:03:37.743 --> 00:03:41.203
chính xác những gì bạn nghĩ em bé làm,

00:03:41.203 --> 00:03:45.220
và chúng ta khó có thể làm cho các bé
thần kì hơn khả năng của chúng.

00:03:46.090 --> 00:03:48.100
Nhưng với tôi điều thần kì,

00:03:48.100 --> 00:03:50.189
và điều mà tôi muốn bạn chú ý

00:03:50.189 --> 00:03:53.300
là sự đối lập giữa hai trường hợp,

00:03:53.300 --> 00:03:56.829
vì điều duy nhất khác biệt
giữa hai bộ phim này

00:03:56.829 --> 00:04:00.295
là thống kê chứng cứ 
mà các bé sẽ quan sát.

00:04:01.425 --> 00:04:04.608
Chúng tôi sẽ cho các bé xem
một hộp bóng xanh và vàng

00:04:04.608 --> 00:04:09.228
rồi Hyowon Gweon, cựu học sinh sau đại học
giờ là đồng nghiệp của tôi tại Stanford,

00:04:09.228 --> 00:04:12.305
sẽ lấy liên tiếp ba bóng xanh ra khỏi 
hộp này,

00:04:12.305 --> 00:04:15.428
khi lấy bóng ra, cô ta sẽ bóp chúng,

00:04:15.428 --> 00:04:17.541
và bóng sẽ phát ra tiếng chít chít.

00:04:17.541 --> 00:04:20.304
Nếu bạn là một đứa trẻ,
thì đó như buổi nói chuyện của TED.

00:04:20.304 --> 00:04:22.208
Mà thực ra là vậy.

00:04:22.208 --> 00:04:24.769
(Tiếng cười)

00:04:26.968 --> 00:04:30.627
Nhưng điểm quan trọng là dễ lấy
liên tiếp ba quả bóng xanh

00:04:30.627 --> 00:04:32.932
ra khỏi hộp đựng hầu hết bóng xanh.

00:04:32.932 --> 00:04:34.992
Nhắm mắt bạn cũng làm được.

00:04:34.992 --> 00:04:37.988
Đó hiển nhiên là một mẫu thử
ngẫu nhiên từ nhóm này.

00:04:37.988 --> 00:04:41.720
Nếu bạn thò tay vào hộp một cách ngẫu
nhiên và lấy ra thứ phát ra tiếng,

00:04:41.720 --> 00:04:44.559
thì có thể mọi thứ trong hộp đều kêu.

00:04:44.559 --> 00:04:48.209
Vậy có thể các bé cũng mong đợi
những quả bóng vàng phát ra tiếng.

00:04:48.209 --> 00:04:50.728
Giờ những quả bóng vàng
có gắn que ngộ nghĩnh để cầm,

00:04:50.728 --> 00:04:53.585
nên các bé có thể làm 
điều mình muốn.

00:04:53.585 --> 00:04:55.416
Các bé có thể đập hay gõ vào chúng.

00:04:55.416 --> 00:04:58.002
Nhưng hãy xem bé làm gì.

NOTE Paragraph

00:05:00.548 --> 00:05:03.891
(Phim) Hyowon Gweon: Thấy không? 
(Bóng chít chít)

00:05:04.531 --> 00:05:07.576
Con thấy rồi chứ? 
(Bóng chít chít)

00:05:08.036 --> 00:05:11.102
Tuyệt nhỉ.

00:05:12.706 --> 00:05:14.656
Thấy cái này không?

00:05:14.656 --> 00:05:16.537
(Bóng chít chít)

00:05:16.537 --> 00:05:19.190
Ồ.

NOTE Paragraph

00:05:21.854 --> 00:05:23.967
Laura Schulz: Nói rồi mà. 
(Tiếng cười)

NOTE Paragraph

00:05:23.967 --> 00:05:27.998
(Phim)HG: Thấy quả này không?
(Bóng chít chít)

00:05:27.998 --> 00:05:32.617
Clara, bóng này cho con. 
Cầm lấy mà chơi.

00:05:39.854 --> 00:05:44.219
(Tiếng cười)

NOTE Paragraph

00:05:44.219 --> 00:05:47.214
LS: Tôi thậm chí không cần nói,

00:05:47.214 --> 00:05:50.113
Rất hay khi các bé sẽ khái quát
những tính chất

00:05:50.113 --> 00:05:51.641
của bóng xanh so với bóng vàng,

00:05:51.641 --> 00:05:54.737
và rất ấn tượng khi các bé
có thể học từ việc bắt chước chúng ta,

00:05:54.737 --> 00:05:58.406
nhưng chúng ta biết những điều này
về các bé từ lâu rồi.

00:05:58.406 --> 00:06:00.217
Câu hỏi thú vị ở đây là

00:06:00.217 --> 00:06:03.069
điều gì xảy ra khi ta đưa cho các bé
cùng một thứ,

00:06:03.069 --> 00:06:06.680
và chúng tôi chắc chắn nó hoàn toàn giống
vì chúng tôi có một ngăn bí mật

00:06:06.680 --> 00:06:08.790
và chúng tôi thật ra chỉ lấy bóng từ đấy,

00:06:08.790 --> 00:06:12.268
nhưng lần này, tất cả những gì chúng ta 
thay đổi là nhóm đối tượng hiện có

00:06:12.268 --> 00:06:15.170
mà từ đó sẽ rút ra suy luận.

00:06:15.170 --> 00:06:18.723
Lần này, chúng ta cho các bé
thấy ba quả bóng xanh

00:06:18.723 --> 00:06:22.107
được lấy ra khỏi hộp có nhiều bóng vàng,

00:06:22.107 --> 00:06:23.429
và hãy đoán xem?

00:06:23.429 --> 00:06:26.269
Bạn [có thể sẽ không] ngẫu nhiên
rút liên tiếp 3 bóng xanh

00:06:26.269 --> 00:06:28.753
ra khỏi hộp nhiều bóng vàng được.

00:06:28.753 --> 00:06:32.500
Đó không phải chứng cứ từ mẫu thử
ngẫu nhiên rõ ràng.

00:06:32.500 --> 00:06:37.623
Chứng cứ đó cho thấy rằng có thể Hyowon
đang cố ý lấy mẫu bóng xanh.

00:06:37.623 --> 00:06:40.206
Có thể bóng xanh có gì đó đặc biệt.

00:06:40.846 --> 00:06:43.822
Có thể chỉ có bóng xanh kêu được.

00:06:43.822 --> 00:06:45.717
Chúng ta hãy xem bé làm gì.

NOTE Paragraph

00:06:45.717 --> 00:06:48.621
(Phim) HG: Xem cái này?
(Bóng chít chít)

00:06:50.851 --> 00:06:53.496
Nhìn đồ chơi này?
(Bóng chít chít)

00:06:53.496 --> 00:06:58.976
Ồ, hay quá hen! thấy không?
(Bóng chít chít)

00:06:58.976 --> 00:07:03.370
Bây giờ, cái này cho con chơi nè!.
Cầm lấy chơi đi.

NOTE Paragraph

00:07:06.074 --> 00:07:12.421
(Bé kình)
(Tiếng cười)

NOTE Paragraph

00:07:14.901 --> 00:07:17.649
Bạn vừa xem hai bé 15 tháng tuổi

00:07:17.649 --> 00:07:19.591
làm những việc hoàn toàn khác nhau

00:07:19.591 --> 00:07:23.190
chỉ dựa trên việc xảy ra
của mẫu mà chúng quan sát được.

00:07:23.190 --> 00:07:25.511
Để tôi cho các bạn xem kết quả thí nghiệm.

00:07:25.511 --> 00:07:28.275
trên trục tung là phần trăm các bé

00:07:28.275 --> 00:07:30.805
bóp bóng kêu trong mỗi trường hợp,

00:07:30.805 --> 00:07:34.520
như bạn thấy, trẻ gần như
khái quát chứng cứ tốt hơn

00:07:34.520 --> 00:07:37.655
khi chứng cứ là đại diện hợp lý từ số đông

00:07:37.655 --> 00:07:41.393
so với khi chứng cứ rõ ràng được chọn
một cách cố ý.

00:07:41.393 --> 00:07:43.808
Điều này đưa đến một dự đoán thú vị:

00:07:43.808 --> 00:07:48.676
Giả sử bạn lấy chỉ một bóng xanh ra 
từ một hộp đa số là bóng vàng,

00:07:48.896 --> 00:07:52.765
bạn [có thể không] lấy ra được ngẫu nhiên
liên tiếp ba bóng xanh trong hộp bóng vàng

00:07:52.765 --> 00:07:55.220
nhưng bạn có thể lấy ngẫu nhiên
chỉ một bóng xanh.

00:07:55.220 --> 00:07:57.190
Đó không là một mẫu thử không chắc.

00:07:57.190 --> 00:07:59.414
Nếu bạn ngẫu nhiên đưa tay vào trong hộp

00:07:59.414 --> 00:08:03.401
và lấy ra quả nào đó kêu được
thì có thể mọi bóng trong đó đều kêu.

00:08:03.875 --> 00:08:08.320
Mặc dù các bé sẽ thấy
ít chứng cứ cho thứ kêu được,

00:08:08.320 --> 00:08:10.562
và có ít động tác để bắt chước

00:08:10.562 --> 00:08:13.905
như trường hợp thấy một quả bóng này hơn
so với trường hợp bạn vừa xem,

00:08:13.905 --> 00:08:17.797
chúng ta dự đoán chính các bé
sẽ bóp bóng kêu nhiều hơn,

00:08:17.797 --> 00:08:20.691
và đó chính là điều chúng tôi đã tìm ra.

00:08:20.691 --> 00:08:25.102
Vậy em bé 15 tháng tuổi trong trường
hợp này, giống như các nhà khoa học,

00:08:25.102 --> 00:08:28.190
quan tâm liệu chứng cứ được lấy mẫu 
ngẫu nhiên hay không,

00:08:28.190 --> 00:08:31.697
và chúng dùng cách này để phát triển
phán đoán về thế giới:

00:08:31.697 --> 00:08:33.879
cái gì kêu và cái gì không kêu,

00:08:33.879 --> 00:08:37.024
cái gì nên khám phá và cái gì nên bỏ qua.

NOTE Paragraph

00:08:38.384 --> 00:08:40.450
Tôi sẽ cho các bạn xem một ví dụ khác,

00:08:40.450 --> 00:08:43.180
lần này là về vấn đề về lý luận
nguyên nhân - hậu quả.

00:08:43.180 --> 00:08:45.619
Nó bắt đầu với vấn đề
của chứng cứ quái quỷ

00:08:45.619 --> 00:08:47.291
mà tất cả chúng ta đều có,

00:08:47.291 --> 00:08:49.311
mà là chúng ta là một phần thế giới.

00:08:49.311 --> 00:08:52.747
Đây có thể không phải là rắc rối với
bạn, nhưng như hầu hết các rắc rối,

00:08:52.747 --> 00:08:55.084
nó chỉ sinh chuyện khi có cái gì đó sai.

00:08:55.464 --> 00:08:57.275
Hãy lấy bé này làm ví dụ.

00:08:57.275 --> 00:08:58.980
Có gì đó trục trặc cho bé.

00:08:58.980 --> 00:09:01.251
Bé muốn đồ chơi này
chạy, nhưng không thể.

00:09:01.251 --> 00:09:03.780
Tôi sẽ cho bạn xem một clip ngắn vài giây.

00:09:09.340 --> 00:09:11.260
Nói chung, có hai khả năng sau:

00:09:11.260 --> 00:09:13.894
Có thể bé làm gì đó sai,

00:09:13.894 --> 00:09:18.110
hoặc có thể món đồ chơi 
có gì đó trục trặc.

00:09:18.110 --> 00:09:20.221
Vậy trong thí nghiệm tiếp theo,

00:09:20.221 --> 00:09:23.518
chúng tôi chỉ đưa cho các bé
chỉ một chút xíu dữ liệu thống kê

00:09:23.518 --> 00:09:26.100
hổ trợ giả thuyết đối với 
giả thuyết con lại,

00:09:26.100 --> 00:09:29.555
chúng tôi sẽ quan sát liệu các bé có thể 
dùng dữ liệu đó để quyết định

00:09:29.555 --> 00:09:31.389
khác điều mình làm.

NOTE Paragraph

00:09:31.389 --> 00:09:33.411
Đây là sự dàn dựng.

00:09:34.071 --> 00:09:37.101
Hyowon sẽ cố gắng làm đồ chơi
chạy và nó kêu thật.

00:09:37.101 --> 00:09:40.421
rồi đến lượt tôi, hai lần đều thất bại,

00:09:40.421 --> 00:09:43.533
và rồi Hyowon thử lại
lần nữa và thành công,

00:09:43.533 --> 00:09:46.705
điều đó kết luận mối liên hệ giữa tôi và 
những sinh viên cao học

00:09:46.705 --> 00:09:49.540
về mặt công nghệ .

00:09:50.030 --> 00:09:53.322
Nhưng điều quan trọng ở đây là
nó cho thấy một ít chứng cứ

00:09:53.322 --> 00:09:56.990
rằng rắc rối không từ đồ chơi,
nó từ con người.

00:09:56.990 --> 00:09:59.340
Một số người có thể làm đồ chơi này 
chạy được,

00:09:59.340 --> 00:10:00.299
số khác thì không.

00:10:00.799 --> 00:10:04.212
Bây giờ, khi bé lấy được đồ chơi,
bé sẽ có một lựa chọn.

00:10:04.212 --> 00:10:06.400
Mẹ bé ở ngay đây,

00:10:06.400 --> 00:10:09.715
nên bé có thể đưa mẹ đồ chơi 
và thay đổi người chơi,

00:10:09.715 --> 00:10:12.873
hoặc cũng sẽ có đồ chơi khác ở cuối tấm vải,

00:10:12.873 --> 00:10:16.425
bé có thể kéo tấm vải về phía mình 
và đổi đồ chơi

00:10:16.425 --> 00:10:18.515
Vậy hãy xem bé sẽ làm gì nhé.

NOTE Paragraph

00:10:18.515 --> 00:10:22.698
HG: Hai, ba, nhấn!
(tiếng nhạc)

00:10:22.698 --> 00:10:25.829
LS: Một, hai, ba, nhấn!

00:10:25.829 --> 00:10:33.211
Athur, cô sẽ làm lại nhé. 
Một, hai, ba, nhấn!

00:10:33.677 --> 00:10:36.277
YG: Athur, cô thử lại lần nữa nhé?

00:10:36.277 --> 00:10:40.827
Một, hai, ba, nhấn!
(Tiếng nhạc)

00:10:41.583 --> 00:10:43.466
Nhìn này, con nhớ các đồ chơi này chứ?

00:10:43.466 --> 00:10:46.730
Hãy nhìn các đồ chơi này? Cô sẽ 
để nó ở đây,

00:10:46.730 --> 00:10:48.792
và cô đưa cho con món này.

00:10:48.792 --> 00:10:51.127
Con có thể cầm lấy và chơi.

00:11:11.213 --> 00:11:15.950
LS: Được rồi, Laura, nhưng tất nhiên
các bé yêu mẹ mình.

00:11:15.950 --> 00:11:18.132
Cho nên tất nhiên là các em đưa
đồ chơi cho mẹ

00:11:18.132 --> 00:11:20.162
khi các bé không mở được đồ chơi.

00:11:20.162 --> 00:11:23.755
Một lần nữa, câu hỏi quan trọng
là điều gì xảy ra khi chúng ta thay đổi

00:11:23.755 --> 00:11:26.909
một chút dữ liệu thống kê.

00:11:26.909 --> 00:11:30.996
Lần này, các bé sẽ thấy đồ chơi kêu
và không kêu theo đúng trật tự,

00:11:30.996 --> 00:11:33.411
nhưng chúng tôi thay đổi
sự thứ tự của kết quả.

00:11:33.411 --> 00:11:37.822
Lần này, Hyowon là thành công một
lần và thất bại một lần, tôi cũng vậy.

00:11:37.822 --> 00:11:43.459
Điều này muốn nói rằng dù là ai
thử đi nữa thì đồ chơi này cũng đã hỏng.

00:11:43.459 --> 00:11:45.345
Nó không hoạt động nữa.

00:11:45.345 --> 00:11:47.310
Một Lần nữa, các bé sẽ phải chọn lựa.

00:11:47.310 --> 00:11:50.706
Mẹ bé ở ngay bên cạnh,
nên bé có thể đổi người,

00:11:50.706 --> 00:11:53.910
và có đồ chơi khác ở phía cuối tấm vải.

00:11:53.910 --> 00:11:55.288
Hãy xem bé làm gì nhé.

NOTE Paragraph

00:11:55.288 --> 00:11:59.636
(Video) HG : Hai, ba, nhấn!
(Tiếng nhạc)

00:11:59.636 --> 00:12:04.620
Cho cô làm lần nữa nhé.
Một, hai, ba, nhấn!

00:12:05.460 --> 00:12:07.157
(Hừm)

NOTE Paragraph

00:12:07.950 --> 00:12:10.642
LS: Cho cô thử nhé, Clara

00:12:10.642 --> 00:12:14.587
Một, hai, ba nhấn!

00:12:15.265 --> 00:12:17.200
Hmm, cô thử lại nhé.

00:12:17.200 --> 00:12:22.870
Một, hai, ba, nhấn!
(Tiếng nhạc)

00:12:23.009 --> 00:12:25.242
HG: tôi sẽ đặt cái này ở đây,

00:12:25.242 --> 00:12:27.243
và cô cho con cái này.

00:12:27.243 --> 00:12:30.840
Con có thể cầm lấy và chơi nhé.

00:12:46.376 --> 00:12:51.273
(Vỗ tay)

NOTE Paragraph

00:12:52.993 --> 00:12:55.385
LS: Để tôi cho các bạn
xem kết quả thí nghiệm.

00:12:55.385 --> 00:12:57.860
Trên trục tung,
bạn sẽ thấy số lần

00:12:57.860 --> 00:13:00.437
lựa chọn của các bé
trong mỗi trường hợp,

00:13:00.437 --> 00:13:04.988
và bạn cũng thấy số lần
lựa chọn các bé làm

00:13:04.988 --> 00:13:07.775
dựa vào chứng cứ các bé quan sát.

00:13:07.775 --> 00:13:09.632
Vậy, ở năm hai tuổi,

00:13:09.632 --> 00:13:12.209
các bé có thể biết sử dụng một ít
dữ liệu thống kê

00:13:12.209 --> 00:13:15.576
để quyết định giữa hai
chiến lược cơ bản khác nhau

00:13:15.576 --> 00:13:17.457
tác động vào thế giới xung quanh:

00:13:17.457 --> 00:13:20.200
tìm sự giúp đỡ hay khám phá.

00:13:21.700 --> 00:13:25.134
Tôi vừa cho các bạn xem
hai thí nghiệm

00:13:25.134 --> 00:13:28.825
trong hàng trăm thí nghiệm trên thực địa
cho cùng mục tiêu,

00:13:28.825 --> 00:13:31.217
vì điểm then chốt

00:13:31.217 --> 00:13:36.325
là khả năng làm phong phú lập luận 
từ những dữ liệu ít ỏi của các bé

00:13:36.325 --> 00:13:41.666
ẩn chứa tất cả cách học của từng 
giống loài chuyên biệt mà chúng ta làm.

00:13:41.666 --> 00:13:46.263
Trẻ học cách dùng những công cụ mới
chỉ từ vài ví dụ.

00:13:46.263 --> 00:13:50.980
Chúng học quan hệ nhân quả
chỉ từ vài ví dụ.

00:13:51.928 --> 00:13:56.799
Chúng thậm chí học từ mới, trong trường hợp này, 
là Ngôn ngữ bằng tay của Mỹ.

NOTE Paragraph

00:13:56.799 --> 00:13:59.110
Tôi muốn kết thúc với hai điểm.

00:14:00.050 --> 00:14:03.738
Nếu bạn theo dõi chuyên môn của tôi,
trong lĩnh vực não và khoa học nhận thức,

00:14:03.738 --> 00:14:05.665
trong những năm qua,

00:14:05.665 --> 00:14:08.080
ba ý tưởng lớn sẽ thu hút sự chú
ý của bạn.

00:14:08.080 --> 00:14:11.516
Thứ nhất, đó là thời đại của não.

00:14:11.516 --> 00:14:15.185
Thực ra, có những phát hiện chiến lược
trong khoa học nơ-ron thần kinh:

00:14:15.185 --> 00:14:18.621
việc định vị các vùng chuyên biệt của 
vỏ não theo chức năng,

00:14:18.621 --> 00:14:21.222
việc làm trong suốt não chuột,

00:14:21.222 --> 00:14:24.998
việc kích hoạt các nơ-ron bằng ánh sáng.

00:14:24.998 --> 00:14:26.994
Ý tưởng thứ nhì

00:14:26.994 --> 00:14:31.098
thì đây là kỷ nguyên của dữ liệu lớn
và học máy,

00:14:31.098 --> 00:14:34.239
và học máy hứa hẹn
sẽ cách mạng hoá sự hiểu biết của ta

00:14:34.239 --> 00:14:38.906
về mọi thứ từ hệ thống xã hội
cho đến dịch tễ học.

00:14:38.906 --> 00:14:41.599
Và có thể, qua việc giải quyết vấn đề
về phân tích hình ảnh

00:14:41.599 --> 00:14:43.592
và quá trình hiểu ngôn ngữ tự nhiên,

00:14:43.592 --> 00:14:46.916
để nói với chúng ta điều gì đó về
nhận thức của con người.

00:14:47.756 --> 00:14:49.693
Ý tưởng lớn cuối cùng bạn
sẽ nghe

00:14:49.693 --> 00:14:53.080
là một ý tưởng tuyệt vời giúp
chúng ta biết nhiều về não

00:14:53.080 --> 00:14:54.997
và tiếp cận được dữ liệu lớn,

00:14:54.997 --> 00:14:57.504
nhờ vào những thiết bị của chúng ta,

00:14:57.504 --> 00:15:01.335
con người lầm lẫn,
ta hay đi tắt,

00:15:01.335 --> 00:15:04.772
ta đi lạc, ta phạm lỗi,

00:15:04.772 --> 00:15:08.456
ta bị chệch hướng, và trong vô vàn cách,

00:15:08.456 --> 00:15:11.425
ta nhận thức sai về thế giới.

00:15:12.843 --> 00:15:15.792
Tôi nghĩ đây là những
câu chuyện quan trọng,

00:15:15.792 --> 00:15:19.577
và những thiết bị đó nhiều điều để nói 
với ta về ý nghĩa của việc làm người,

00:15:19.577 --> 00:15:23.106
nhưng tôi muốn bạn nhớ rằng hôm nay
tôi nói với bạn về câu chuyện rất khác.

00:15:23.966 --> 00:15:27.773
Đó là một câu chuyện về tư duy chứ
không phải về não bộ,

00:15:27.773 --> 00:15:30.779
và đặc biệt, đó là một câu chuyện
về các loại tính toán

00:15:30.779 --> 00:15:33.369
mà chỉ có não người mới có thể làm,

00:15:33.369 --> 00:15:37.313
lại có liên quan đến kiến thức dồi dào trật tự
và khả năng học

00:15:37.313 --> 00:15:42.581
từ những lượng dữ liệu ít ỏi,
đó là chứng cứ qua vài ví dụ.

00:15:44.301 --> 00:15:48.600
Và cơ bản, đó là câu chuyện
về cách khởi đầu của các em bé rất nhỏ

00:15:48.600 --> 00:15:52.780
và cứ tiếp tục như thế
đến những hoàn thiện tuyệt vời nhất

00:15:52.780 --> 00:15:56.623
của văn hoá của chúng ta,

00:15:56.623 --> 00:15:58.620
để chúng ta dẫn dắt thế giới đúng hướng.

NOTE Paragraph

00:16:00.433 --> 00:16:05.700
Tư duy người không chỉ
học được từ lượng dữ liệu ít ỏi.

00:16:06.285 --> 00:16:08.386
Tư duy người còn cùng lúc tạo ra
ý tưởng mới.

00:16:08.746 --> 00:16:11.787
Tư duy người làm
nghiên cứu và phát minh,

00:16:11.787 --> 00:16:17.060
và tư duy người sản sinh ra
nghệ thuật và văn học và thơ và kịch,

00:16:17.070 --> 00:16:20.830
và tư duy người
chăm lo cho người khác:

00:16:20.830 --> 00:16:24.257
người già, người trẻ, người bệnh.

00:16:24.517 --> 00:16:26.884
Chúng ta thậm chí chữa lành cho họ.

00:16:27.564 --> 00:16:30.667
Trong những năm tới, chúng ta sẽ
thấy nhiều đổi mới công nghệ

00:16:30.667 --> 00:16:34.464
vượt xa mọi thứ mà ta có thể tưởng tượng,

00:16:34.464 --> 00:16:36.614
nhưng chúng ta không có nhiều cơ may

00:16:36.614 --> 00:16:42.323
thấy được bất kỳ cái gì thậm chí gần giống
với sức mạnh tính toán của một đứa trẻ

00:16:42.323 --> 00:16:46.621
trong đời tôi hay trong đời bạn.

00:16:46.621 --> 00:16:51.668
Nếu ta đầu tư cho lực học mạnh mẽ
nhất này và cho sự phát triển

00:16:51.668 --> 00:16:54.585
nơi em bé và trẻ em

00:16:54.585 --> 00:16:56.411
và những bà mẹ và ông bố

00:16:56.411 --> 00:16:59.110
và người chăm sóc, và thầy cô

00:16:59.110 --> 00:17:03.280
và cách mà chúng ta đầu tư vào những 
hình thức mạnh mẽ và lịch lãm nhất

00:17:03.280 --> 00:17:06.498
của công nghệ, kỹ thuật và thiết kế,

00:17:06.498 --> 00:17:09.437
ta sẽ không chỉ mơ ước
về một tương lai tốt hơn,

00:17:09.437 --> 00:17:11.564
mà ta còn lên kế hoạch cho tương lai.

NOTE Paragraph

00:17:11.564 --> 00:17:13.909
Cảm ơn rất nhiều.

NOTE Paragraph

00:17:13.909 --> 00:17:17.330
(Vỗ tay)

NOTE Paragraph

00:17:17.810 --> 00:17:22.236
Chris Anderson: Laura, cảm ơn.
Tôi xin có một câu hỏi cho bạn.

00:17:22.236 --> 00:17:24.595
Trước hết, nghiên cứu này vô nghĩa.

00:17:24.595 --> 00:17:28.320
Tôi muốn nói, ai thiết kế một
thử nghiệm kiểu này? (Tiếng cười)

00:17:29.150 --> 00:17:30.940
Tôi đã từng thấy vài lần,

00:17:30.940 --> 00:17:34.162
và tôi thật tình vẫn không tin
rằng điều đó có thể thật sự xảy ra,

00:17:34.162 --> 00:17:37.320
nhưng vài người khác đã làm
thí nghiệm giống vậy; thất bại.

00:17:37.320 --> 00:17:38.953
Các em bé thật sự là thần đồng.

NOTE Paragraph

00:17:38.953 --> 00:17:41.960
LS: Bạn biết đấy, các em có vẻ rất ấn tượng
trong các thí nghiêm,

00:17:41.960 --> 00:17:44.612
nhưng hãy nghĩ các em như thế nào
trong cuộc đời thật!

00:17:44.612 --> 00:17:45.762
Bắt đầu từ một em bé.

00:17:45.762 --> 00:17:47.769
18 tháng sau,
bé nói với bạn,

00:17:47.769 --> 00:17:50.810
những từ đầu tiên của bé không chỉ 
là những thứ như banh và vịt,

00:17:50.810 --> 00:17:53.691
mà là những thứ như "hết rồi"
để chỉ sự biến mất,

00:17:53.691 --> 00:17:55.974
hay "ái, ui," để chỉ
những hành động không cố ý.

00:17:55.974 --> 00:17:57.536
Điều đó cũng có sức mạnh tương tự.

00:17:57.536 --> 00:18:00.311
Nó phải mạnh hơn nhiều
những gì tôi vừa trình bày với bạn.

00:18:00.311 --> 00:18:02.285
Chúng là toàn bộ thế giới.

00:18:02.285 --> 00:18:05.429
Một trẻ bốn tuổi có thể nói với bạn
về hầu hết mọi thứ.

00:18:05.429 --> 00:18:07.030
(Vỗ tay)

NOTE Paragraph

00:18:07.030 --> 00:18:10.444
CA: Nếu tôi không lầm,
điểm mấu chốt khác bạn đang làm

00:18:10.444 --> 00:18:13.198
chúng ta đã nói trong những năm qua
qua buổi nói chuyện này

00:18:13.198 --> 00:18:15.130
về mức độ lầm lẫn trong suy nghĩ của ta,

00:18:15.130 --> 00:18:17.997
rằng kinh tế học hành vi và những
lý thuyết đằng sau nó

00:18:17.997 --> 00:18:19.600
rằng chúng ta không là 
những nhân tố lý trí.

00:18:19.600 --> 00:18:23.816
Bạn nói rằng câu chuyện lớn hơn
là kỳ diệu thế nào,

00:18:23.816 --> 00:18:28.760
khi có một thần đồng thật sự ở đây 
mà chưa được đánh giá đúng mức.

NOTE Paragraph

00:18:28.760 --> 00:18:30.830
LS: Trích dẫn tôi thích 
trong tâm lý học

00:18:30.830 --> 00:18:33.120
từ Nhà tâm lý xã hội Solomon Asch,

00:18:33.120 --> 00:18:35.927
ông ta nói nhiệm vụ cơ bản
của tâm lý là lấy đi

00:18:35.927 --> 00:18:38.553
bức màn chứng cứ tự có về sự vật.

00:18:38.553 --> 00:18:43.104
Có những thứ tự về độ quan trọng
khác nhau của những quyết định hàng ngày

00:18:43.104 --> 00:18:44.451
để đưa thế giới đúng hướng.

00:18:44.451 --> 00:18:46.583
Bạn biết về sự vật và 
các thuộc tính của nó.

00:18:46.583 --> 00:18:49.612
Bạn biết khi sự vật bị che lấp,
Bạn biết sự vật trong bóng tối.

00:18:49.612 --> 00:18:50.920
Bạn có thể đi qua các phòng.

00:18:50.920 --> 00:18:54.452
Bạn có thể suy ra điều người
khác đang nghĩ. Bạn có thể nói với họ.

00:18:54.452 --> 00:18:56.682
Bạn định vị trong không gian.
Bạn biết các chữ số.

00:18:56.682 --> 00:18:59.704
Bạn biết quan hệ nhân quả.
Bạn biết lý luận hợp lý.

00:18:59.704 --> 00:19:02.060
Bạn làm điều đó dễ dàng,
đến mức bạn không để ý

00:19:02.060 --> 00:19:04.972
Đó là cách ta dẫn thế giới 
đúng hướng, và đó là một thành quả

00:19:04.972 --> 00:19:07.290
đáng nể nhưng rất khó hiểu.

NOTE Paragraph

00:19:07.290 --> 00:19:09.918
CA: Tôi nghĩ nhiều người trong
khán phòng có

00:19:09.918 --> 00:19:12.156
cách nhìn về việc tăng tốc
sức mạnh kỹ thuật

00:19:12.156 --> 00:19:15.114
họ chống lại ý kiến của bạn
rằng không bao giờ trong đời

00:19:15.114 --> 00:19:17.732
một máy tính làm được
điều đứa trẻ 3 tuổi có thể làm,

00:19:17.732 --> 00:19:20.980
nhưng điều rõ ràng là trong bất kỳ tình
huống nào,

00:19:20.980 --> 00:19:24.750
máy cần phải học nhiều thứ từ
những đứa trẻ.

00:19:26.230 --> 00:19:29.446
LS: Tôi nghĩ vậy. Bạn sẽ thấy nhiều người - máy học ở đây.

00:19:29.446 --> 00:19:33.649
Tôi muốn nói bạn không nên cá cược
mà không chọn bên trẻ con hoặc tinh tinh

00:19:33.649 --> 00:19:37.294
hoặc công nghệ trong thực hành,

00:19:37.294 --> 00:19:41.822
nhưng nó không chỉ
là một khác biệt về số lượng,

00:19:41.822 --> 00:19:43.586
nó còn là một khác biệt về thể loại.

00:19:43.586 --> 00:19:45.746
Chúng ta có những máy tính cực kỳ mạnh,

00:19:45.746 --> 00:19:48.137
và chúng làm được nhiều thứ
vô cùng tinh vi,

00:19:48.137 --> 00:19:51.341
thông thường với một lượng dữ liệu rất lớn.

00:19:51.341 --> 00:19:53.948
Theo tôi, tư duy con người làm
được thứ khá khác biệt,

00:19:53.948 --> 00:19:57.843
và tôi nghĩ nó là tự nhiên của kiến thức 
con người được kết cấu, xếp đặt

00:19:57.843 --> 00:19:59.875
mà vẫn còn là một thách thức thật sự.

NOTE Paragraph

00:19:59.875 --> 00:20:02.936
CA: Laura Schulz, một món ăn tuyệt vời 
cho suy nghĩ. Cảm ơn nhiều.

NOTE Paragraph

00:20:02.936 --> 00:20:05.858
LS: Cảm ơn.
(Vỗ tay)