1
00:00:00,835 --> 00:00:02,990
Theo tôi, Mark Twain đã nêu ra được

2
00:00:02,990 --> 00:00:06,110
một trong những vấn đề cơ bản của
của khoa học nhận thức

3
00:00:06,110 --> 00:00:07,820
chỉ với một nhận xét dí dỏm.

4
00:00:08,410 --> 00:00:11,492
Ông nói: "Khoa học thật hấp dẫn.

5
00:00:11,492 --> 00:00:14,720
Nó sinh ra những lợi ích rất to lớn
mà chỉ dùng những phỏng đoán

6
00:00:14,720 --> 00:00:17,924
từ như người bán hàng rong mà thu 
được tiền lời của nhà buôn lớn."

7
00:00:17,924 --> 00:00:19,509
(Tiếng cười)

8
00:00:20,199 --> 00:00:22,803
Đương nhiên Twain chỉ nói đùa,
nhưng ông ấy lại có lý:

9
00:00:22,803 --> 00:00:25,679
Khoa học có điều gì đó rất thú vị.

10
00:00:25,679 --> 00:00:29,940
Từ vài mẩu xương, ta suy ra
sự tồn tại của khủng long.

11
00:00:30,910 --> 00:00:34,781
Từ vạch quang phổ. 
là kết cấu của tinh vân.

12
00:00:35,471 --> 00:00:38,409
Từ những con ruồi giấm,

13
00:00:38,409 --> 00:00:41,352
là cơ chế của di truyền,

14
00:00:41,352 --> 00:00:45,601
từ những hình ảnh tái tạo 
dòng máu chảy qua não,

15
00:00:45,601 --> 00:00:50,309
hay trong trường hợp của tôi, từ cách
ứng xử của những em bé còn rất nhỏ,

16
00:00:50,309 --> 00:00:53,138
chúng ta có thể nói về cơ chế cơ bản

17
00:00:53,138 --> 00:00:54,756
của sự nhận thức ở con người.

18
00:00:55,716 --> 00:01:00,475
Tại phòng thí nghiệm của tôi thuộc khoa
"Não và Khoa học Nhận thức," viện MIT,

19
00:01:00,475 --> 00:01:04,129
tôi đã dành 10 năm qua
để tìm hiểu về sự bí ẩn

20
00:01:04,129 --> 00:01:08,106
về cách trẻ em học rất nhiều thứ,
từ khi còn rất nhỏ mà lại rất nhanh.

21
00:01:08,666 --> 00:01:11,644
Ở đây, điều thú vị trong
khoa học cũng chính là

22
00:01:11,644 --> 00:01:15,173
điều kỳ diệu ở trẻ em,

23
00:01:15,173 --> 00:01:17,754
điều đó, đã gợi hứng
cho Mark Twain,

24
00:01:17,754 --> 00:01:22,404
là khả năng đưa ra đúng lúc những suy luận
trừu tượng phong phú

25
00:01:22,404 --> 00:01:27,065
nhanh chóng và chính xác
từ những dữ liệu ít ỏi và lộn xộn.

26
00:01:28,355 --> 00:01:30,753
Hôm nay, tôi sẽ đưa ra chỉ hai ví dụ.

27
00:01:30,753 --> 00:01:33,040
Một ví dụ về vấn đề khái quát hóa,

28
00:01:33,040 --> 00:01:35,890
và một về vấn đề liên kết
nguyên nhân - hậu quả.

29
00:01:35,890 --> 00:01:38,415
Dù tôi sẽ nói về công việc
ở phòng nghiên cứu

30
00:01:38,415 --> 00:01:41,875
nhưng công trình này được truyền cảm hứng
và sinh lực từ cuộc sống thật.

31
00:01:41,875 --> 00:01:46,158
Tôi rất cảm ơn những cố vấn, đồng nghiệp,
và cộng tác viên khắp thế giới.

32
00:01:47,308 --> 00:01:50,282
Tôi xin bắt đầu với vấn đề
khái quát hóa.

33
00:01:50,652 --> 00:01:54,785
Khái quát hóa từ những mẫu dữ liệu
ít ỏi là "bánh mì và bơ" trong khoa học.

34
00:01:54,785 --> 00:01:57,339
Chúng tôi lấy một phần rất nhỏ cử tri

35
00:01:57,339 --> 00:01:59,660
rồi dự đoán kết quả
của cuộc bầu cử quốc gia.

36
00:02:00,240 --> 00:02:04,165
Chúng tôi thấy cách một ít bệnh nhân
phản ứng với điều trị thử nghiệm,

37
00:02:04,165 --> 00:02:07,230
và chúng ta bán thuốc ra cả nước.

38
00:02:07,230 --> 00:02:11,595
Nhưng điều này chỉ hiệu quả nếu mẫu thử
được lấy ngẫu nhiên trong dân cư.

39
00:02:11,595 --> 00:02:14,330
Nếu mẫu thử của chúng ta được chọn kỹ càng
theo cách nào đó--

40
00:02:14,330 --> 00:02:16,402
như chúng ta chỉ chọn cử tri thành thị,

41
00:02:16,402 --> 00:02:20,790
hay như, chọn thử nghiệm điều trị 
bệnh tim,

42
00:02:20,790 --> 00:02:22,671
hay chỉ chọn nam giới --

43
00:02:22,671 --> 00:02:25,829
thì kết quả sẽ không khái quát
cho lượng người lớn hơn được.

44
00:02:26,479 --> 00:02:30,060
Nên các nhà khoa học quan tâm liệu 
chứng cứ được thử mẫu có ngẫu nhiên không,

45
00:02:30,060 --> 00:02:32,075
nhưng thế thì liên quan gì đến trẻ con?

46
00:02:32,585 --> 00:02:37,206
Vâng, trẻ em phải liên tục khái quát 
từ những đơn vị dữ liệu ít ỏi.

47
00:02:37,206 --> 00:02:40,364
Chúng thấy vài con vịt cao su
và học được rằng vịt cao su nổi,

48
00:02:40,364 --> 00:02:43,939
hoặc thấy vài trái bóng và học được
rằng bóng nảy lên được.

49
00:02:43,939 --> 00:02:46,890
Và các bé phát triển dự đoán 
trên vịt và bóng,

50
00:02:46,890 --> 00:02:49,606
từ đó mở rộng áp dụng
trên vịt cao su và bóng

51
00:02:49,606 --> 00:02:51,485
trong suốt đời.

52
00:02:51,485 --> 00:02:55,224
Những loại khái quát hoá mà trẻ em
phải tạo ra về vịt và bóng

53
00:02:55,224 --> 00:02:57,313
cũng được các em làm cho hầu hết mọi thứ:

54
00:02:57,313 --> 00:03:01,230
giày dép, tàu thuyền, con dấu niêm phong,
bắp cải hay vua chúa.

55
00:03:02,200 --> 00:03:05,161
Vậy trẻ em có quan tâm liệu
chứng cứ cỏn con mà chúng thấy

56
00:03:05,161 --> 00:03:08,853
có đáng tin để đại diện cho số đông không?

57
00:03:09,763 --> 00:03:11,663
Chúng ta cùng tìm hiểu nhé!

58
00:03:11,663 --> 00:03:13,386
Tôi sẽ cho các bạn xem hai bộ phim,

59
00:03:13,386 --> 00:03:15,848
mỗi phim có hai cảnh của thử nghiệm,

60
00:03:15,848 --> 00:03:18,286
và vì chúng ta chỉ xem hai phim,

61
00:03:18,286 --> 00:03:20,422
nên chúng ta chỉ gặp hai em bé thôi,

62
00:03:20,422 --> 00:03:24,369
và bất kỳ hai bé nào cũng đều khác nhau 
theo muôn vàn cách.

63
00:03:24,369 --> 00:03:27,420
Nhưng tất nhiên, những em bé này
đại diện cho các nhóm em bé khác,

64
00:03:27,420 --> 00:03:29,315
và những khác biệt mà các bạn sắp thấy

65
00:03:29,315 --> 00:03:34,510
đại diện cho những khác biệt thường gặp
trong hành vi trẻ con qua mọi điều kiện.

66
00:03:35,160 --> 00:03:37,743
Trong mỗi bộ phim, bạn sẽ
thấy bé làm

67
00:03:37,743 --> 00:03:41,203
chính xác những gì bạn nghĩ em bé làm,

68
00:03:41,203 --> 00:03:45,220
và chúng ta khó có thể làm cho các bé
thần kì hơn khả năng của chúng.

69
00:03:46,090 --> 00:03:48,100
Nhưng với tôi điều thần kì,

70
00:03:48,100 --> 00:03:50,189
và điều mà tôi muốn bạn chú ý

71
00:03:50,189 --> 00:03:53,300
là sự đối lập giữa hai trường hợp,

72
00:03:53,300 --> 00:03:56,829
vì điều duy nhất khác biệt
giữa hai bộ phim này

73
00:03:56,829 --> 00:04:00,295
là thống kê chứng cứ 
mà các bé sẽ quan sát.

74
00:04:01,425 --> 00:04:04,608
Chúng tôi sẽ cho các bé xem
một hộp bóng xanh và vàng

75
00:04:04,608 --> 00:04:09,228
rồi Hyowon Gweon, cựu học sinh sau đại học
giờ là đồng nghiệp của tôi tại Stanford,

76
00:04:09,228 --> 00:04:12,305
sẽ lấy liên tiếp ba bóng xanh ra khỏi 
hộp này,

77
00:04:12,305 --> 00:04:15,428
khi lấy bóng ra, cô ta sẽ bóp chúng,

78
00:04:15,428 --> 00:04:17,541
và bóng sẽ phát ra tiếng chít chít.

79
00:04:17,541 --> 00:04:20,304
Nếu bạn là một đứa trẻ,
thì đó như buổi nói chuyện của TED.

80
00:04:20,304 --> 00:04:22,208
Mà thực ra là vậy.

81
00:04:22,208 --> 00:04:24,769
(Tiếng cười)

82
00:04:26,968 --> 00:04:30,627
Nhưng điểm quan trọng là dễ lấy
liên tiếp ba quả bóng xanh

83
00:04:30,627 --> 00:04:32,932
ra khỏi hộp đựng hầu hết bóng xanh.

84
00:04:32,932 --> 00:04:34,992
Nhắm mắt bạn cũng làm được.

85
00:04:34,992 --> 00:04:37,988
Đó hiển nhiên là một mẫu thử
ngẫu nhiên từ nhóm này.

86
00:04:37,988 --> 00:04:41,720
Nếu bạn thò tay vào hộp một cách ngẫu
nhiên và lấy ra thứ phát ra tiếng,

87
00:04:41,720 --> 00:04:44,559
thì có thể mọi thứ trong hộp đều kêu.

88
00:04:44,559 --> 00:04:48,209
Vậy có thể các bé cũng mong đợi
những quả bóng vàng phát ra tiếng.

89
00:04:48,209 --> 00:04:50,728
Giờ những quả bóng vàng
có gắn que ngộ nghĩnh để cầm,

90
00:04:50,728 --> 00:04:53,585
nên các bé có thể làm 
điều mình muốn.

91
00:04:53,585 --> 00:04:55,416
Các bé có thể đập hay gõ vào chúng.

92
00:04:55,416 --> 00:04:58,002
Nhưng hãy xem bé làm gì.

93
00:05:00,548 --> 00:05:03,891
(Phim) Hyowon Gweon: Thấy không? 
(Bóng chít chít)

94
00:05:04,531 --> 00:05:07,576
Con thấy rồi chứ? 
(Bóng chít chít)

95
00:05:08,036 --> 00:05:11,102
Tuyệt nhỉ.

96
00:05:12,706 --> 00:05:14,656
Thấy cái này không?

97
00:05:14,656 --> 00:05:16,537
(Bóng chít chít)

98
00:05:16,537 --> 00:05:19,190
Ồ.

99
00:05:21,854 --> 00:05:23,967
Laura Schulz: Nói rồi mà. 
(Tiếng cười)

100
00:05:23,967 --> 00:05:27,998
(Phim)HG: Thấy quả này không?
(Bóng chít chít)

101
00:05:27,998 --> 00:05:32,617
Clara, bóng này cho con. 
Cầm lấy mà chơi.

102
00:05:39,854 --> 00:05:44,219
(Tiếng cười)

103
00:05:44,219 --> 00:05:47,214
LS: Tôi thậm chí không cần nói,

104
00:05:47,214 --> 00:05:50,113
Rất hay khi các bé sẽ khái quát
những tính chất

105
00:05:50,113 --> 00:05:51,641
của bóng xanh so với bóng vàng,

106
00:05:51,641 --> 00:05:54,737
và rất ấn tượng khi các bé
có thể học từ việc bắt chước chúng ta,

107
00:05:54,737 --> 00:05:58,406
nhưng chúng ta biết những điều này
về các bé từ lâu rồi.

108
00:05:58,406 --> 00:06:00,217
Câu hỏi thú vị ở đây là

109
00:06:00,217 --> 00:06:03,069
điều gì xảy ra khi ta đưa cho các bé
cùng một thứ,

110
00:06:03,069 --> 00:06:06,680
và chúng tôi chắc chắn nó hoàn toàn giống
vì chúng tôi có một ngăn bí mật

111
00:06:06,680 --> 00:06:08,790
và chúng tôi thật ra chỉ lấy bóng từ đấy,

112
00:06:08,790 --> 00:06:12,268
nhưng lần này, tất cả những gì chúng ta 
thay đổi là nhóm đối tượng hiện có

113
00:06:12,268 --> 00:06:15,170
mà từ đó sẽ rút ra suy luận.

114
00:06:15,170 --> 00:06:18,723
Lần này, chúng ta cho các bé
thấy ba quả bóng xanh

115
00:06:18,723 --> 00:06:22,107
được lấy ra khỏi hộp có nhiều bóng vàng,

116
00:06:22,107 --> 00:06:23,429
và hãy đoán xem?

117
00:06:23,429 --> 00:06:26,269
Bạn [có thể sẽ không] ngẫu nhiên
rút liên tiếp 3 bóng xanh

118
00:06:26,269 --> 00:06:28,753
ra khỏi hộp nhiều bóng vàng được.

119
00:06:28,753 --> 00:06:32,500
Đó không phải chứng cứ từ mẫu thử
ngẫu nhiên rõ ràng.

120
00:06:32,500 --> 00:06:37,623
Chứng cứ đó cho thấy rằng có thể Hyowon
đang cố ý lấy mẫu bóng xanh.

121
00:06:37,623 --> 00:06:40,206
Có thể bóng xanh có gì đó đặc biệt.

122
00:06:40,846 --> 00:06:43,822
Có thể chỉ có bóng xanh kêu được.

123
00:06:43,822 --> 00:06:45,717
Chúng ta hãy xem bé làm gì.

124
00:06:45,717 --> 00:06:48,621
(Phim) HG: Xem cái này?
(Bóng chít chít)

125
00:06:50,851 --> 00:06:53,496
Nhìn đồ chơi này?
(Bóng chít chít)

126
00:06:53,496 --> 00:06:58,976
Ồ, hay quá hen! thấy không?
(Bóng chít chít)

127
00:06:58,976 --> 00:07:03,370
Bây giờ, cái này cho con chơi nè!.
Cầm lấy chơi đi.

128
00:07:06,074 --> 00:07:12,421
(Bé kình)
(Tiếng cười)

129
00:07:14,901 --> 00:07:17,649
Bạn vừa xem hai bé 15 tháng tuổi

130
00:07:17,649 --> 00:07:19,591
làm những việc hoàn toàn khác nhau

131
00:07:19,591 --> 00:07:23,190
chỉ dựa trên việc xảy ra
của mẫu mà chúng quan sát được.

132
00:07:23,190 --> 00:07:25,511
Để tôi cho các bạn xem kết quả thí nghiệm.

133
00:07:25,511 --> 00:07:28,275
trên trục tung là phần trăm các bé

134
00:07:28,275 --> 00:07:30,805
bóp bóng kêu trong mỗi trường hợp,

135
00:07:30,805 --> 00:07:34,520
như bạn thấy, trẻ gần như
khái quát chứng cứ tốt hơn

136
00:07:34,520 --> 00:07:37,655
khi chứng cứ là đại diện hợp lý từ số đông

137
00:07:37,655 --> 00:07:41,393
so với khi chứng cứ rõ ràng được chọn
một cách cố ý.

138
00:07:41,393 --> 00:07:43,808
Điều này đưa đến một dự đoán thú vị:

139
00:07:43,808 --> 00:07:48,676
Giả sử bạn lấy chỉ một bóng xanh ra 
từ một hộp đa số là bóng vàng,

140
00:07:48,896 --> 00:07:52,765
bạn [có thể không] lấy ra được ngẫu nhiên
liên tiếp ba bóng xanh trong hộp bóng vàng

141
00:07:52,765 --> 00:07:55,220
nhưng bạn có thể lấy ngẫu nhiên
chỉ một bóng xanh.

142
00:07:55,220 --> 00:07:57,190
Đó không là một mẫu thử không chắc.

143
00:07:57,190 --> 00:07:59,414
Nếu bạn ngẫu nhiên đưa tay vào trong hộp

144
00:07:59,414 --> 00:08:03,401
và lấy ra quả nào đó kêu được
thì có thể mọi bóng trong đó đều kêu.

145
00:08:03,875 --> 00:08:08,320
Mặc dù các bé sẽ thấy
ít chứng cứ cho thứ kêu được,

146
00:08:08,320 --> 00:08:10,562
và có ít động tác để bắt chước

147
00:08:10,562 --> 00:08:13,905
như trường hợp thấy một quả bóng này hơn
so với trường hợp bạn vừa xem,

148
00:08:13,905 --> 00:08:17,797
chúng ta dự đoán chính các bé
sẽ bóp bóng kêu nhiều hơn,

149
00:08:17,797 --> 00:08:20,691
và đó chính là điều chúng tôi đã tìm ra.

150
00:08:20,691 --> 00:08:25,102
Vậy em bé 15 tháng tuổi trong trường
hợp này, giống như các nhà khoa học,

151
00:08:25,102 --> 00:08:28,190
quan tâm liệu chứng cứ được lấy mẫu 
ngẫu nhiên hay không,

152
00:08:28,190 --> 00:08:31,697
và chúng dùng cách này để phát triển
phán đoán về thế giới:

153
00:08:31,697 --> 00:08:33,879
cái gì kêu và cái gì không kêu,

154
00:08:33,879 --> 00:08:37,024
cái gì nên khám phá và cái gì nên bỏ qua.

155
00:08:38,384 --> 00:08:40,450
Tôi sẽ cho các bạn xem một ví dụ khác,

156
00:08:40,450 --> 00:08:43,180
lần này là về vấn đề về lý luận
nguyên nhân - hậu quả.

157
00:08:43,180 --> 00:08:45,619
Nó bắt đầu với vấn đề
của chứng cứ quái quỷ

158
00:08:45,619 --> 00:08:47,291
mà tất cả chúng ta đều có,

159
00:08:47,291 --> 00:08:49,311
mà là chúng ta là một phần thế giới.

160
00:08:49,311 --> 00:08:52,747
Đây có thể không phải là rắc rối với
bạn, nhưng như hầu hết các rắc rối,

161
00:08:52,747 --> 00:08:55,084
nó chỉ sinh chuyện khi có cái gì đó sai.

162
00:08:55,464 --> 00:08:57,275
Hãy lấy bé này làm ví dụ.

163
00:08:57,275 --> 00:08:58,980
Có gì đó trục trặc cho bé.

164
00:08:58,980 --> 00:09:01,251
Bé muốn đồ chơi này
chạy, nhưng không thể.

165
00:09:01,251 --> 00:09:03,780
Tôi sẽ cho bạn xem một clip ngắn vài giây.

166
00:09:09,340 --> 00:09:11,260
Nói chung, có hai khả năng sau:

167
00:09:11,260 --> 00:09:13,894
Có thể bé làm gì đó sai,

168
00:09:13,894 --> 00:09:18,110
hoặc có thể món đồ chơi 
có gì đó trục trặc.

169
00:09:18,110 --> 00:09:20,221
Vậy trong thí nghiệm tiếp theo,

170
00:09:20,221 --> 00:09:23,518
chúng tôi chỉ đưa cho các bé
chỉ một chút xíu dữ liệu thống kê

171
00:09:23,518 --> 00:09:26,100
hổ trợ giả thuyết đối với 
giả thuyết con lại,

172
00:09:26,100 --> 00:09:29,555
chúng tôi sẽ quan sát liệu các bé có thể 
dùng dữ liệu đó để quyết định

173
00:09:29,555 --> 00:09:31,389
khác điều mình làm.

174
00:09:31,389 --> 00:09:33,411
Đây là sự dàn dựng.

175
00:09:34,071 --> 00:09:37,101
Hyowon sẽ cố gắng làm đồ chơi
chạy và nó kêu thật.

176
00:09:37,101 --> 00:09:40,421
rồi đến lượt tôi, hai lần đều thất bại,

177
00:09:40,421 --> 00:09:43,533
và rồi Hyowon thử lại
lần nữa và thành công,

178
00:09:43,533 --> 00:09:46,705
điều đó kết luận mối liên hệ giữa tôi và 
những sinh viên cao học

179
00:09:46,705 --> 00:09:49,540
về mặt công nghệ .

180
00:09:50,030 --> 00:09:53,322
Nhưng điều quan trọng ở đây là
nó cho thấy một ít chứng cứ

181
00:09:53,322 --> 00:09:56,990
rằng rắc rối không từ đồ chơi,
nó từ con người.

182
00:09:56,990 --> 00:09:59,340
Một số người có thể làm đồ chơi này 
chạy được,

183
00:09:59,340 --> 00:10:00,299
số khác thì không.

184
00:10:00,799 --> 00:10:04,212
Bây giờ, khi bé lấy được đồ chơi,
bé sẽ có một lựa chọn.

185
00:10:04,212 --> 00:10:06,400
Mẹ bé ở ngay đây,

186
00:10:06,400 --> 00:10:09,715
nên bé có thể đưa mẹ đồ chơi 
và thay đổi người chơi,

187
00:10:09,715 --> 00:10:12,873
hoặc cũng sẽ có đồ chơi khác ở cuối tấm vải,

188
00:10:12,873 --> 00:10:16,425
bé có thể kéo tấm vải về phía mình 
và đổi đồ chơi

189
00:10:16,425 --> 00:10:18,515
Vậy hãy xem bé sẽ làm gì nhé.

190
00:10:18,515 --> 00:10:22,698
HG: Hai, ba, nhấn!
(tiếng nhạc)

191
00:10:22,698 --> 00:10:25,829
LS: Một, hai, ba, nhấn!

192
00:10:25,829 --> 00:10:33,211
Athur, cô sẽ làm lại nhé. 
Một, hai, ba, nhấn!

193
00:10:33,677 --> 00:10:36,277
YG: Athur, cô thử lại lần nữa nhé?

194
00:10:36,277 --> 00:10:40,827
Một, hai, ba, nhấn!
(Tiếng nhạc)

195
00:10:41,583 --> 00:10:43,466
Nhìn này, con nhớ các đồ chơi này chứ?

196
00:10:43,466 --> 00:10:46,730
Hãy nhìn các đồ chơi này? Cô sẽ 
để nó ở đây,

197
00:10:46,730 --> 00:10:48,792
và cô đưa cho con món này.

198
00:10:48,792 --> 00:10:51,127
Con có thể cầm lấy và chơi.

199
00:11:11,213 --> 00:11:15,950
LS: Được rồi, Laura, nhưng tất nhiên
các bé yêu mẹ mình.

200
00:11:15,950 --> 00:11:18,132
Cho nên tất nhiên là các em đưa
đồ chơi cho mẹ

201
00:11:18,132 --> 00:11:20,162
khi các bé không mở được đồ chơi.

202
00:11:20,162 --> 00:11:23,755
Một lần nữa, câu hỏi quan trọng
là điều gì xảy ra khi chúng ta thay đổi

203
00:11:23,755 --> 00:11:26,909
một chút dữ liệu thống kê.

204
00:11:26,909 --> 00:11:30,996
Lần này, các bé sẽ thấy đồ chơi kêu
và không kêu theo đúng trật tự,

205
00:11:30,996 --> 00:11:33,411
nhưng chúng tôi thay đổi
sự thứ tự của kết quả.

206
00:11:33,411 --> 00:11:37,822
Lần này, Hyowon là thành công một
lần và thất bại một lần, tôi cũng vậy.

207
00:11:37,822 --> 00:11:43,459
Điều này muốn nói rằng dù là ai
thử đi nữa thì đồ chơi này cũng đã hỏng.

208
00:11:43,459 --> 00:11:45,345
Nó không hoạt động nữa.

209
00:11:45,345 --> 00:11:47,310
Một Lần nữa, các bé sẽ phải chọn lựa.

210
00:11:47,310 --> 00:11:50,706
Mẹ bé ở ngay bên cạnh,
nên bé có thể đổi người,

211
00:11:50,706 --> 00:11:53,910
và có đồ chơi khác ở phía cuối tấm vải.

212
00:11:53,910 --> 00:11:55,288
Hãy xem bé làm gì nhé.

213
00:11:55,288 --> 00:11:59,636
(Video) HG : Hai, ba, nhấn!
(Tiếng nhạc)

214
00:11:59,636 --> 00:12:04,620
Cho cô làm lần nữa nhé.
Một, hai, ba, nhấn!

215
00:12:05,460 --> 00:12:07,157
(Hừm)

216
00:12:07,950 --> 00:12:10,642
LS: Cho cô thử nhé, Clara

217
00:12:10,642 --> 00:12:14,587
Một, hai, ba nhấn!

218
00:12:15,265 --> 00:12:17,200
Hmm, cô thử lại nhé.

219
00:12:17,200 --> 00:12:22,870
Một, hai, ba, nhấn!
(Tiếng nhạc)

220
00:12:23,009 --> 00:12:25,242
HG: tôi sẽ đặt cái này ở đây,

221
00:12:25,242 --> 00:12:27,243
và cô cho con cái này.

222
00:12:27,243 --> 00:12:30,840
Con có thể cầm lấy và chơi nhé.

223
00:12:46,376 --> 00:12:51,273
(Vỗ tay)

224
00:12:52,993 --> 00:12:55,385
LS: Để tôi cho các bạn
xem kết quả thí nghiệm.

225
00:12:55,385 --> 00:12:57,860
Trên trục tung,
bạn sẽ thấy số lần

226
00:12:57,860 --> 00:13:00,437
lựa chọn của các bé
trong mỗi trường hợp,

227
00:13:00,437 --> 00:13:04,988
và bạn cũng thấy số lần
lựa chọn các bé làm

228
00:13:04,988 --> 00:13:07,775
dựa vào chứng cứ các bé quan sát.

229
00:13:07,775 --> 00:13:09,632
Vậy, ở năm hai tuổi,

230
00:13:09,632 --> 00:13:12,209
các bé có thể biết sử dụng một ít
dữ liệu thống kê

231
00:13:12,209 --> 00:13:15,576
để quyết định giữa hai
chiến lược cơ bản khác nhau

232
00:13:15,576 --> 00:13:17,457
tác động vào thế giới xung quanh:

233
00:13:17,457 --> 00:13:20,200
tìm sự giúp đỡ hay khám phá.

234
00:13:21,700 --> 00:13:25,134
Tôi vừa cho các bạn xem
hai thí nghiệm

235
00:13:25,134 --> 00:13:28,825
trong hàng trăm thí nghiệm trên thực địa
cho cùng mục tiêu,

236
00:13:28,825 --> 00:13:31,217
vì điểm then chốt

237
00:13:31,217 --> 00:13:36,325
là khả năng làm phong phú lập luận 
từ những dữ liệu ít ỏi của các bé

238
00:13:36,325 --> 00:13:41,666
ẩn chứa tất cả cách học của từng 
giống loài chuyên biệt mà chúng ta làm.

239
00:13:41,666 --> 00:13:46,263
Trẻ học cách dùng những công cụ mới
chỉ từ vài ví dụ.

240
00:13:46,263 --> 00:13:50,980
Chúng học quan hệ nhân quả
chỉ từ vài ví dụ.

241
00:13:51,928 --> 00:13:56,799
Chúng thậm chí học từ mới, trong trường hợp này, 
là Ngôn ngữ bằng tay của Mỹ.

242
00:13:56,799 --> 00:13:59,110
Tôi muốn kết thúc với hai điểm.

243
00:14:00,050 --> 00:14:03,738
Nếu bạn theo dõi chuyên môn của tôi,
trong lĩnh vực não và khoa học nhận thức,

244
00:14:03,738 --> 00:14:05,665
trong những năm qua,

245
00:14:05,665 --> 00:14:08,080
ba ý tưởng lớn sẽ thu hút sự chú
ý của bạn.

246
00:14:08,080 --> 00:14:11,516
Thứ nhất, đó là thời đại của não.

247
00:14:11,516 --> 00:14:15,185
Thực ra, có những phát hiện chiến lược
trong khoa học nơ-ron thần kinh:

248
00:14:15,185 --> 00:14:18,621
việc định vị các vùng chuyên biệt của 
vỏ não theo chức năng,

249
00:14:18,621 --> 00:14:21,222
việc làm trong suốt não chuột,

250
00:14:21,222 --> 00:14:24,998
việc kích hoạt các nơ-ron bằng ánh sáng.

251
00:14:24,998 --> 00:14:26,994
Ý tưởng thứ nhì

252
00:14:26,994 --> 00:14:31,098
thì đây là kỷ nguyên của dữ liệu lớn
và học máy,

253
00:14:31,098 --> 00:14:34,239
và học máy hứa hẹn
sẽ cách mạng hoá sự hiểu biết của ta

254
00:14:34,239 --> 00:14:38,906
về mọi thứ từ hệ thống xã hội
cho đến dịch tễ học.

255
00:14:38,906 --> 00:14:41,599
Và có thể, qua việc giải quyết vấn đề
về phân tích hình ảnh

256
00:14:41,599 --> 00:14:43,592
và quá trình hiểu ngôn ngữ tự nhiên,

257
00:14:43,592 --> 00:14:46,916
để nói với chúng ta điều gì đó về
nhận thức của con người.

258
00:14:47,756 --> 00:14:49,693
Ý tưởng lớn cuối cùng bạn
sẽ nghe

259
00:14:49,693 --> 00:14:53,080
là một ý tưởng tuyệt vời giúp
chúng ta biết nhiều về não

260
00:14:53,080 --> 00:14:54,997
và tiếp cận được dữ liệu lớn,

261
00:14:54,997 --> 00:14:57,504
nhờ vào những thiết bị của chúng ta,

262
00:14:57,504 --> 00:15:01,335
con người lầm lẫn,
ta hay đi tắt,

263
00:15:01,335 --> 00:15:04,772
ta đi lạc, ta phạm lỗi,

264
00:15:04,772 --> 00:15:08,456
ta bị chệch hướng, và trong vô vàn cách,

265
00:15:08,456 --> 00:15:11,425
ta nhận thức sai về thế giới.

266
00:15:12,843 --> 00:15:15,792
Tôi nghĩ đây là những
câu chuyện quan trọng,

267
00:15:15,792 --> 00:15:19,577
và những thiết bị đó nhiều điều để nói 
với ta về ý nghĩa của việc làm người,

268
00:15:19,577 --> 00:15:23,106
nhưng tôi muốn bạn nhớ rằng hôm nay
tôi nói với bạn về câu chuyện rất khác.

269
00:15:23,966 --> 00:15:27,773
Đó là một câu chuyện về tư duy chứ
không phải về não bộ,

270
00:15:27,773 --> 00:15:30,779
và đặc biệt, đó là một câu chuyện
về các loại tính toán

271
00:15:30,779 --> 00:15:33,369
mà chỉ có não người mới có thể làm,

272
00:15:33,369 --> 00:15:37,313
lại có liên quan đến kiến thức dồi dào trật tự
và khả năng học

273
00:15:37,313 --> 00:15:42,581
từ những lượng dữ liệu ít ỏi,
đó là chứng cứ qua vài ví dụ.

274
00:15:44,301 --> 00:15:48,600
Và cơ bản, đó là câu chuyện
về cách khởi đầu của các em bé rất nhỏ

275
00:15:48,600 --> 00:15:52,780
và cứ tiếp tục như thế
đến những hoàn thiện tuyệt vời nhất

276
00:15:52,780 --> 00:15:56,623
của văn hoá của chúng ta,

277
00:15:56,623 --> 00:15:58,620
để chúng ta dẫn dắt thế giới đúng hướng.

278
00:16:00,433 --> 00:16:05,700
Tư duy người không chỉ
học được từ lượng dữ liệu ít ỏi.

279
00:16:06,285 --> 00:16:08,386
Tư duy người còn cùng lúc tạo ra
ý tưởng mới.

280
00:16:08,746 --> 00:16:11,787
Tư duy người làm
nghiên cứu và phát minh,

281
00:16:11,787 --> 00:16:17,060
và tư duy người sản sinh ra
nghệ thuật và văn học và thơ và kịch,

282
00:16:17,070 --> 00:16:20,830
và tư duy người
chăm lo cho người khác:

283
00:16:20,830 --> 00:16:24,257
người già, người trẻ, người bệnh.

284
00:16:24,517 --> 00:16:26,884
Chúng ta thậm chí chữa lành cho họ.

285
00:16:27,564 --> 00:16:30,667
Trong những năm tới, chúng ta sẽ
thấy nhiều đổi mới công nghệ

286
00:16:30,667 --> 00:16:34,464
vượt xa mọi thứ mà ta có thể tưởng tượng,

287
00:16:34,464 --> 00:16:36,614
nhưng chúng ta không có nhiều cơ may

288
00:16:36,614 --> 00:16:42,323
thấy được bất kỳ cái gì thậm chí gần giống
với sức mạnh tính toán của một đứa trẻ

289
00:16:42,323 --> 00:16:46,621
trong đời tôi hay trong đời bạn.

290
00:16:46,621 --> 00:16:51,668
Nếu ta đầu tư cho lực học mạnh mẽ
nhất này và cho sự phát triển

291
00:16:51,668 --> 00:16:54,585
nơi em bé và trẻ em

292
00:16:54,585 --> 00:16:56,411
và những bà mẹ và ông bố

293
00:16:56,411 --> 00:16:59,110
và người chăm sóc, và thầy cô

294
00:16:59,110 --> 00:17:03,280
và cách mà chúng ta đầu tư vào những 
hình thức mạnh mẽ và lịch lãm nhất

295
00:17:03,280 --> 00:17:06,498
của công nghệ, kỹ thuật và thiết kế,

296
00:17:06,498 --> 00:17:09,437
ta sẽ không chỉ mơ ước
về một tương lai tốt hơn,

297
00:17:09,437 --> 00:17:11,564
mà ta còn lên kế hoạch cho tương lai.

298
00:17:11,564 --> 00:17:13,909
Cảm ơn rất nhiều.

299
00:17:13,909 --> 00:17:17,330
(Vỗ tay)

300
00:17:17,810 --> 00:17:22,236
Chris Anderson: Laura, cảm ơn.
Tôi xin có một câu hỏi cho bạn.

301
00:17:22,236 --> 00:17:24,595
Trước hết, nghiên cứu này vô nghĩa.

302
00:17:24,595 --> 00:17:28,320
Tôi muốn nói, ai thiết kế một
thử nghiệm kiểu này? (Tiếng cười)

303
00:17:29,150 --> 00:17:30,940
Tôi đã từng thấy vài lần,

304
00:17:30,940 --> 00:17:34,162
và tôi thật tình vẫn không tin
rằng điều đó có thể thật sự xảy ra,

305
00:17:34,162 --> 00:17:37,320
nhưng vài người khác đã làm
thí nghiệm giống vậy; thất bại.

306
00:17:37,320 --> 00:17:38,953
Các em bé thật sự là thần đồng.

307
00:17:38,953 --> 00:17:41,960
LS: Bạn biết đấy, các em có vẻ rất ấn tượng
trong các thí nghiêm,

308
00:17:41,960 --> 00:17:44,612
nhưng hãy nghĩ các em như thế nào
trong cuộc đời thật!

309
00:17:44,612 --> 00:17:45,762
Bắt đầu từ một em bé.

310
00:17:45,762 --> 00:17:47,769
18 tháng sau,
bé nói với bạn,

311
00:17:47,769 --> 00:17:50,810
những từ đầu tiên của bé không chỉ 
là những thứ như banh và vịt,

312
00:17:50,810 --> 00:17:53,691
mà là những thứ như "hết rồi"
để chỉ sự biến mất,

313
00:17:53,691 --> 00:17:55,974
hay "ái, ui," để chỉ
những hành động không cố ý.

314
00:17:55,974 --> 00:17:57,536
Điều đó cũng có sức mạnh tương tự.

315
00:17:57,536 --> 00:18:00,311
Nó phải mạnh hơn nhiều
những gì tôi vừa trình bày với bạn.

316
00:18:00,311 --> 00:18:02,285
Chúng là toàn bộ thế giới.

317
00:18:02,285 --> 00:18:05,429
Một trẻ bốn tuổi có thể nói với bạn
về hầu hết mọi thứ.

318
00:18:05,429 --> 00:18:07,030
(Vỗ tay)

319
00:18:07,030 --> 00:18:10,444
CA: Nếu tôi không lầm,
điểm mấu chốt khác bạn đang làm

320
00:18:10,444 --> 00:18:13,198
chúng ta đã nói trong những năm qua
qua buổi nói chuyện này

321
00:18:13,198 --> 00:18:15,130
về mức độ lầm lẫn trong suy nghĩ của ta,

322
00:18:15,130 --> 00:18:17,997
rằng kinh tế học hành vi và những
lý thuyết đằng sau nó

323
00:18:17,997 --> 00:18:19,600
rằng chúng ta không là 
những nhân tố lý trí.

324
00:18:19,600 --> 00:18:23,816
Bạn nói rằng câu chuyện lớn hơn
là kỳ diệu thế nào,

325
00:18:23,816 --> 00:18:28,760
khi có một thần đồng thật sự ở đây 
mà chưa được đánh giá đúng mức.

326
00:18:28,760 --> 00:18:30,830
LS: Trích dẫn tôi thích 
trong tâm lý học

327
00:18:30,830 --> 00:18:33,120
từ Nhà tâm lý xã hội Solomon Asch,

328
00:18:33,120 --> 00:18:35,927
ông ta nói nhiệm vụ cơ bản
của tâm lý là lấy đi

329
00:18:35,927 --> 00:18:38,553
bức màn chứng cứ tự có về sự vật.

330
00:18:38,553 --> 00:18:43,104
Có những thứ tự về độ quan trọng
khác nhau của những quyết định hàng ngày

331
00:18:43,104 --> 00:18:44,451
để đưa thế giới đúng hướng.

332
00:18:44,451 --> 00:18:46,583
Bạn biết về sự vật và 
các thuộc tính của nó.

333
00:18:46,583 --> 00:18:49,612
Bạn biết khi sự vật bị che lấp,
Bạn biết sự vật trong bóng tối.

334
00:18:49,612 --> 00:18:50,920
Bạn có thể đi qua các phòng.

335
00:18:50,920 --> 00:18:54,452
Bạn có thể suy ra điều người
khác đang nghĩ. Bạn có thể nói với họ.

336
00:18:54,452 --> 00:18:56,682
Bạn định vị trong không gian.
Bạn biết các chữ số.

337
00:18:56,682 --> 00:18:59,704
Bạn biết quan hệ nhân quả.
Bạn biết lý luận hợp lý.

338
00:18:59,704 --> 00:19:02,060
Bạn làm điều đó dễ dàng,
đến mức bạn không để ý

339
00:19:02,060 --> 00:19:04,972
Đó là cách ta dẫn thế giới 
đúng hướng, và đó là một thành quả

340
00:19:04,972 --> 00:19:07,290
đáng nể nhưng rất khó hiểu.

341
00:19:07,290 --> 00:19:09,918
CA: Tôi nghĩ nhiều người trong
khán phòng có

342
00:19:09,918 --> 00:19:12,156
cách nhìn về việc tăng tốc
sức mạnh kỹ thuật

343
00:19:12,156 --> 00:19:15,114
họ chống lại ý kiến của bạn
rằng không bao giờ trong đời

344
00:19:15,114 --> 00:19:17,732
một máy tính làm được
điều đứa trẻ 3 tuổi có thể làm,

345
00:19:17,732 --> 00:19:20,980
nhưng điều rõ ràng là trong bất kỳ tình
huống nào,

346
00:19:20,980 --> 00:19:24,750
máy cần phải học nhiều thứ từ
những đứa trẻ.

347
00:19:26,230 --> 00:19:29,446
LS: Tôi nghĩ vậy. Bạn sẽ thấy nhiều người - máy học ở đây.

348
00:19:29,446 --> 00:19:33,649
Tôi muốn nói bạn không nên cá cược
mà không chọn bên trẻ con hoặc tinh tinh

349
00:19:33,649 --> 00:19:37,294
hoặc công nghệ trong thực hành,

350
00:19:37,294 --> 00:19:41,822
nhưng nó không chỉ
là một khác biệt về số lượng,

351
00:19:41,822 --> 00:19:43,586
nó còn là một khác biệt về thể loại.

352
00:19:43,586 --> 00:19:45,746
Chúng ta có những máy tính cực kỳ mạnh,

353
00:19:45,746 --> 00:19:48,137
và chúng làm được nhiều thứ
vô cùng tinh vi,

354
00:19:48,137 --> 00:19:51,341
thông thường với một lượng dữ liệu rất lớn.

355
00:19:51,341 --> 00:19:53,948
Theo tôi, tư duy con người làm
được thứ khá khác biệt,

356
00:19:53,948 --> 00:19:57,843
và tôi nghĩ nó là tự nhiên của kiến thức 
con người được kết cấu, xếp đặt

357
00:19:57,843 --> 00:19:59,875
mà vẫn còn là một thách thức thật sự.

358
00:19:59,875 --> 00:20:02,936
CA: Laura Schulz, một món ăn tuyệt vời 
cho suy nghĩ. Cảm ơn nhiều.

359
00:20:02,936 --> 00:20:05,858
LS: Cảm ơn.
(Vỗ tay)