0:00:00.835,0:00:02.990
Theo tôi, Mark Twain đã nêu ra được

0:00:02.990,0:00:06.110
một trong những vấn đề cơ bản của[br]của khoa học nhận thức

0:00:06.110,0:00:07.820
chỉ với một nhận xét dí dỏm.

0:00:08.410,0:00:11.492
Ông nói: "Khoa học thật hấp dẫn.

0:00:11.492,0:00:14.720
Nó sinh ra những lợi ích rất to lớn[br]mà chỉ dùng những phỏng đoán

0:00:14.720,0:00:17.924
từ như người bán hàng rong mà thu [br]được tiền lời của nhà buôn lớn."

0:00:17.924,0:00:19.509
(Tiếng cười)

0:00:20.199,0:00:22.803
Đương nhiên Twain chỉ nói đùa,[br]nhưng ông ấy lại có lý:

0:00:22.803,0:00:25.679
Khoa học có điều gì đó rất thú vị.

0:00:25.679,0:00:29.940
Từ vài mẩu xương, ta suy ra[br]sự tồn tại của khủng long.

0:00:30.910,0:00:34.781
Từ vạch quang phổ. [br]là kết cấu của tinh vân.

0:00:35.471,0:00:38.409
Từ những con ruồi giấm,

0:00:38.409,0:00:41.352
là cơ chế của di truyền,

0:00:41.352,0:00:45.601
từ những hình ảnh tái tạo [br]dòng máu chảy qua não,

0:00:45.601,0:00:50.309
hay trong trường hợp của tôi, từ cách[br]ứng xử của những em bé còn rất nhỏ,

0:00:50.309,0:00:53.138
chúng ta có thể nói về cơ chế cơ bản

0:00:53.138,0:00:54.756
của sự nhận thức ở con người.

0:00:55.716,0:01:00.475
Tại phòng thí nghiệm của tôi thuộc khoa[br]"Não và Khoa học Nhận thức," viện MIT,

0:01:00.475,0:01:04.129
tôi đã dành 10 năm qua[br]để tìm hiểu về sự bí ẩn

0:01:04.129,0:01:08.106
về cách trẻ em học rất nhiều thứ,[br]từ khi còn rất nhỏ mà lại rất nhanh.

0:01:08.666,0:01:11.644
Ở đây, điều thú vị trong[br]khoa học cũng chính là

0:01:11.644,0:01:15.173
điều kỳ diệu ở trẻ em,

0:01:15.173,0:01:17.754
điều đó, đã gợi hứng[br]cho Mark Twain,

0:01:17.754,0:01:22.404
là khả năng đưa ra đúng lúc những suy luận[br]trừu tượng phong phú

0:01:22.404,0:01:27.065
nhanh chóng và chính xác[br]từ những dữ liệu ít ỏi và lộn xộn.

0:01:28.355,0:01:30.753
Hôm nay, tôi sẽ đưa ra chỉ hai ví dụ.

0:01:30.753,0:01:33.040
Một ví dụ về vấn đề khái quát hóa,

0:01:33.040,0:01:35.890
và một về vấn đề liên kết[br]nguyên nhân - hậu quả.

0:01:35.890,0:01:38.415
Dù tôi sẽ nói về công việc[br]ở phòng nghiên cứu

0:01:38.415,0:01:41.875
nhưng công trình này được truyền cảm hứng[br]và sinh lực từ cuộc sống thật.

0:01:41.875,0:01:46.158
Tôi rất cảm ơn những cố vấn, đồng nghiệp,[br]và cộng tác viên khắp thế giới.

0:01:47.308,0:01:50.282
Tôi xin bắt đầu với vấn đề[br]khái quát hóa.

0:01:50.652,0:01:54.785
Khái quát hóa từ những mẫu dữ liệu[br]ít ỏi là "bánh mì và bơ" trong khoa học.

0:01:54.785,0:01:57.339
Chúng tôi lấy một phần rất nhỏ cử tri

0:01:57.339,0:01:59.660
rồi dự đoán kết quả[br]của cuộc bầu cử quốc gia.

0:02:00.240,0:02:04.165
Chúng tôi thấy cách một ít bệnh nhân[br]phản ứng với điều trị thử nghiệm,

0:02:04.165,0:02:07.230
và chúng ta bán thuốc ra cả nước.

0:02:07.230,0:02:11.595
Nhưng điều này chỉ hiệu quả nếu mẫu thử[br]được lấy ngẫu nhiên trong dân cư.

0:02:11.595,0:02:14.330
Nếu mẫu thử của chúng ta được chọn kỹ càng[br]theo cách nào đó--

0:02:14.330,0:02:16.402
như chúng ta chỉ chọn cử tri thành thị,

0:02:16.402,0:02:20.790
hay như, chọn thử nghiệm điều trị [br]bệnh tim,

0:02:20.790,0:02:22.671
hay chỉ chọn nam giới --

0:02:22.671,0:02:25.829
thì kết quả sẽ không khái quát[br]cho lượng người lớn hơn được.

0:02:26.479,0:02:30.060
Nên các nhà khoa học quan tâm liệu [br]chứng cứ được thử mẫu có ngẫu nhiên không,

0:02:30.060,0:02:32.075
nhưng thế thì liên quan gì đến trẻ con?

0:02:32.585,0:02:37.206
Vâng, trẻ em phải liên tục khái quát [br]từ những đơn vị dữ liệu ít ỏi.

0:02:37.206,0:02:40.364
Chúng thấy vài con vịt cao su[br]và học được rằng vịt cao su nổi,

0:02:40.364,0:02:43.939
hoặc thấy vài trái bóng và học được[br]rằng bóng nảy lên được.

0:02:43.939,0:02:46.890
Và các bé phát triển dự đoán [br]trên vịt và bóng,

0:02:46.890,0:02:49.606
từ đó mở rộng áp dụng[br]trên vịt cao su và bóng

0:02:49.606,0:02:51.485
trong suốt đời.

0:02:51.485,0:02:55.224
Những loại khái quát hoá mà trẻ em[br]phải tạo ra về vịt và bóng

0:02:55.224,0:02:57.313
cũng được các em làm cho hầu hết mọi thứ:

0:02:57.313,0:03:01.230
giày dép, tàu thuyền, con dấu niêm phong,[br]bắp cải hay vua chúa.

0:03:02.200,0:03:05.161
Vậy trẻ em có quan tâm liệu[br]chứng cứ cỏn con mà chúng thấy

0:03:05.161,0:03:08.853
có đáng tin để đại diện cho số đông không?

0:03:09.763,0:03:11.663
Chúng ta cùng tìm hiểu nhé!

0:03:11.663,0:03:13.386
Tôi sẽ cho các bạn xem hai bộ phim,

0:03:13.386,0:03:15.848
mỗi phim có hai cảnh của thử nghiệm,

0:03:15.848,0:03:18.286
và vì chúng ta chỉ xem hai phim,

0:03:18.286,0:03:20.422
nên chúng ta chỉ gặp hai em bé thôi,

0:03:20.422,0:03:24.369
và bất kỳ hai bé nào cũng đều khác nhau [br]theo muôn vàn cách.

0:03:24.369,0:03:27.420
Nhưng tất nhiên, những em bé này[br]đại diện cho các nhóm em bé khác,

0:03:27.420,0:03:29.315
và những khác biệt mà các bạn sắp thấy

0:03:29.315,0:03:34.510
đại diện cho những khác biệt thường gặp[br]trong hành vi trẻ con qua mọi điều kiện.

0:03:35.160,0:03:37.743
Trong mỗi bộ phim, bạn sẽ[br]thấy bé làm

0:03:37.743,0:03:41.203
chính xác những gì bạn nghĩ em bé làm,

0:03:41.203,0:03:45.220
và chúng ta khó có thể làm cho các bé[br]thần kì hơn khả năng của chúng.

0:03:46.090,0:03:48.100
Nhưng với tôi điều thần kì,

0:03:48.100,0:03:50.189
và điều mà tôi muốn bạn chú ý

0:03:50.189,0:03:53.300
là sự đối lập giữa hai trường hợp,

0:03:53.300,0:03:56.829
vì điều duy nhất khác biệt[br]giữa hai bộ phim này

0:03:56.829,0:04:00.295
là thống kê chứng cứ [br]mà các bé sẽ quan sát.

0:04:01.425,0:04:04.608
Chúng tôi sẽ cho các bé xem[br]một hộp bóng xanh và vàng

0:04:04.608,0:04:09.228
rồi Hyowon Gweon, cựu học sinh sau đại học[br]giờ là đồng nghiệp của tôi tại Stanford,

0:04:09.228,0:04:12.305
sẽ lấy liên tiếp ba bóng xanh ra khỏi [br]hộp này,

0:04:12.305,0:04:15.428
khi lấy bóng ra, cô ta sẽ bóp chúng,

0:04:15.428,0:04:17.541
và bóng sẽ phát ra tiếng chít chít.

0:04:17.541,0:04:20.304
Nếu bạn là một đứa trẻ,[br]thì đó như buổi nói chuyện của TED.

0:04:20.304,0:04:22.208
Mà thực ra là vậy.

0:04:22.208,0:04:24.769
(Tiếng cười)

0:04:26.968,0:04:30.627
Nhưng điểm quan trọng là dễ lấy[br]liên tiếp ba quả bóng xanh

0:04:30.627,0:04:32.932
ra khỏi hộp đựng hầu hết bóng xanh.

0:04:32.932,0:04:34.992
Nhắm mắt bạn cũng làm được.

0:04:34.992,0:04:37.988
Đó hiển nhiên là một mẫu thử[br]ngẫu nhiên từ nhóm này.

0:04:37.988,0:04:41.720
Nếu bạn thò tay vào hộp một cách ngẫu[br]nhiên và lấy ra thứ phát ra tiếng,

0:04:41.720,0:04:44.559
thì có thể mọi thứ trong hộp đều kêu.

0:04:44.559,0:04:48.209
Vậy có thể các bé cũng mong đợi[br]những quả bóng vàng phát ra tiếng.

0:04:48.209,0:04:50.728
Giờ những quả bóng vàng[br]có gắn que ngộ nghĩnh để cầm,

0:04:50.728,0:04:53.585
nên các bé có thể làm [br]điều mình muốn.

0:04:53.585,0:04:55.416
Các bé có thể đập hay gõ vào chúng.

0:04:55.416,0:04:58.002
Nhưng hãy xem bé làm gì.

0:05:00.548,0:05:03.891
(Phim) Hyowon Gweon: Thấy không? [br](Bóng chít chít)

0:05:04.531,0:05:07.576
Con thấy rồi chứ? [br](Bóng chít chít)

0:05:08.036,0:05:11.102
Tuyệt nhỉ.

0:05:12.706,0:05:14.656
Thấy cái này không?

0:05:14.656,0:05:16.537
(Bóng chít chít)

0:05:16.537,0:05:19.190
Ồ.

0:05:21.854,0:05:23.967
Laura Schulz: Nói rồi mà. [br](Tiếng cười)

0:05:23.967,0:05:27.998
(Phim)HG: Thấy quả này không?[br](Bóng chít chít)

0:05:27.998,0:05:32.617
Clara, bóng này cho con. [br]Cầm lấy mà chơi.

0:05:39.854,0:05:44.219
(Tiếng cười)

0:05:44.219,0:05:47.214
LS: Tôi thậm chí không cần nói,

0:05:47.214,0:05:50.113
Rất hay khi các bé sẽ khái quát[br]những tính chất

0:05:50.113,0:05:51.641
của bóng xanh so với bóng vàng,

0:05:51.641,0:05:54.737
và rất ấn tượng khi các bé[br]có thể học từ việc bắt chước chúng ta,

0:05:54.737,0:05:58.406
nhưng chúng ta biết những điều này[br]về các bé từ lâu rồi.

0:05:58.406,0:06:00.217
Câu hỏi thú vị ở đây là

0:06:00.217,0:06:03.069
điều gì xảy ra khi ta đưa cho các bé[br]cùng một thứ,

0:06:03.069,0:06:06.680
và chúng tôi chắc chắn nó hoàn toàn giống[br]vì chúng tôi có một ngăn bí mật

0:06:06.680,0:06:08.790
và chúng tôi thật ra chỉ lấy bóng từ đấy,

0:06:08.790,0:06:12.268
nhưng lần này, tất cả những gì chúng ta [br]thay đổi là nhóm đối tượng hiện có

0:06:12.268,0:06:15.170
mà từ đó sẽ rút ra suy luận.

0:06:15.170,0:06:18.723
Lần này, chúng ta cho các bé[br]thấy ba quả bóng xanh

0:06:18.723,0:06:22.107
được lấy ra khỏi hộp có nhiều bóng vàng,

0:06:22.107,0:06:23.429
và hãy đoán xem?

0:06:23.429,0:06:26.269
Bạn [có thể sẽ không] ngẫu nhiên[br]rút liên tiếp 3 bóng xanh

0:06:26.269,0:06:28.753
ra khỏi hộp nhiều bóng vàng được.

0:06:28.753,0:06:32.500
Đó không phải chứng cứ từ mẫu thử[br]ngẫu nhiên rõ ràng.

0:06:32.500,0:06:37.623
Chứng cứ đó cho thấy rằng có thể Hyowon[br]đang cố ý lấy mẫu bóng xanh.

0:06:37.623,0:06:40.206
Có thể bóng xanh có gì đó đặc biệt.

0:06:40.846,0:06:43.822
Có thể chỉ có bóng xanh kêu được.

0:06:43.822,0:06:45.717
Chúng ta hãy xem bé làm gì.

0:06:45.717,0:06:48.621
(Phim) HG: Xem cái này?[br](Bóng chít chít)

0:06:50.851,0:06:53.496
Nhìn đồ chơi này?[br](Bóng chít chít)

0:06:53.496,0:06:58.976
Ồ, hay quá hen! thấy không?[br](Bóng chít chít)

0:06:58.976,0:07:03.370
Bây giờ, cái này cho con chơi nè!.[br]Cầm lấy chơi đi.

0:07:06.074,0:07:12.421
(Bé kình)[br](Tiếng cười)

0:07:14.901,0:07:17.649
Bạn vừa xem hai bé 15 tháng tuổi

0:07:17.649,0:07:19.591
làm những việc hoàn toàn khác nhau

0:07:19.591,0:07:23.190
chỉ dựa trên việc xảy ra[br]của mẫu mà chúng quan sát được.

0:07:23.190,0:07:25.511
Để tôi cho các bạn xem kết quả thí nghiệm.

0:07:25.511,0:07:28.275
trên trục tung là phần trăm các bé

0:07:28.275,0:07:30.805
bóp bóng kêu trong mỗi trường hợp,

0:07:30.805,0:07:34.520
như bạn thấy, trẻ gần như[br]khái quát chứng cứ tốt hơn

0:07:34.520,0:07:37.655
khi chứng cứ là đại diện hợp lý từ số đông

0:07:37.655,0:07:41.393
so với khi chứng cứ rõ ràng được chọn[br]một cách cố ý.

0:07:41.393,0:07:43.808
Điều này đưa đến một dự đoán thú vị:

0:07:43.808,0:07:48.676
Giả sử bạn lấy chỉ một bóng xanh ra [br]từ một hộp đa số là bóng vàng,

0:07:48.896,0:07:52.765
bạn [có thể không] lấy ra được ngẫu nhiên[br]liên tiếp ba bóng xanh trong hộp bóng vàng

0:07:52.765,0:07:55.220
nhưng bạn có thể lấy ngẫu nhiên[br]chỉ một bóng xanh.

0:07:55.220,0:07:57.190
Đó không là một mẫu thử không chắc.

0:07:57.190,0:07:59.414
Nếu bạn ngẫu nhiên đưa tay vào trong hộp

0:07:59.414,0:08:03.401
và lấy ra quả nào đó kêu được[br]thì có thể mọi bóng trong đó đều kêu.

0:08:03.875,0:08:08.320
Mặc dù các bé sẽ thấy[br]ít chứng cứ cho thứ kêu được,

0:08:08.320,0:08:10.562
và có ít động tác để bắt chước

0:08:10.562,0:08:13.905
như trường hợp thấy một quả bóng này hơn[br]so với trường hợp bạn vừa xem,

0:08:13.905,0:08:17.797
chúng ta dự đoán chính các bé[br]sẽ bóp bóng kêu nhiều hơn,

0:08:17.797,0:08:20.691
và đó chính là điều chúng tôi đã tìm ra.

0:08:20.691,0:08:25.102
Vậy em bé 15 tháng tuổi trong trường[br]hợp này, giống như các nhà khoa học,

0:08:25.102,0:08:28.190
quan tâm liệu chứng cứ được lấy mẫu [br]ngẫu nhiên hay không,

0:08:28.190,0:08:31.697
và chúng dùng cách này để phát triển[br]phán đoán về thế giới:

0:08:31.697,0:08:33.879
cái gì kêu và cái gì không kêu,

0:08:33.879,0:08:37.024
cái gì nên khám phá và cái gì nên bỏ qua.

0:08:38.384,0:08:40.450
Tôi sẽ cho các bạn xem một ví dụ khác,

0:08:40.450,0:08:43.180
lần này là về vấn đề về lý luận[br]nguyên nhân - hậu quả.

0:08:43.180,0:08:45.619
Nó bắt đầu với vấn đề[br]của chứng cứ quái quỷ

0:08:45.619,0:08:47.291
mà tất cả chúng ta đều có,

0:08:47.291,0:08:49.311
mà là chúng ta là một phần thế giới.

0:08:49.311,0:08:52.747
Đây có thể không phải là rắc rối với[br]bạn, nhưng như hầu hết các rắc rối,

0:08:52.747,0:08:55.084
nó chỉ sinh chuyện khi có cái gì đó sai.

0:08:55.464,0:08:57.275
Hãy lấy bé này làm ví dụ.

0:08:57.275,0:08:58.980
Có gì đó trục trặc cho bé.

0:08:58.980,0:09:01.251
Bé muốn đồ chơi này[br]chạy, nhưng không thể.

0:09:01.251,0:09:03.780
Tôi sẽ cho bạn xem một clip ngắn vài giây.

0:09:09.340,0:09:11.260
Nói chung, có hai khả năng sau:

0:09:11.260,0:09:13.894
Có thể bé làm gì đó sai,

0:09:13.894,0:09:18.110
hoặc có thể món đồ chơi [br]có gì đó trục trặc.

0:09:18.110,0:09:20.221
Vậy trong thí nghiệm tiếp theo,

0:09:20.221,0:09:23.518
chúng tôi chỉ đưa cho các bé[br]chỉ một chút xíu dữ liệu thống kê

0:09:23.518,0:09:26.100
hổ trợ giả thuyết đối với [br]giả thuyết con lại,

0:09:26.100,0:09:29.555
chúng tôi sẽ quan sát liệu các bé có thể [br]dùng dữ liệu đó để quyết định

0:09:29.555,0:09:31.389
khác điều mình làm.

0:09:31.389,0:09:33.411
Đây là sự dàn dựng.

0:09:34.071,0:09:37.101
Hyowon sẽ cố gắng làm đồ chơi[br]chạy và nó kêu thật.

0:09:37.101,0:09:40.421
rồi đến lượt tôi, hai lần đều thất bại,

0:09:40.421,0:09:43.533
và rồi Hyowon thử lại[br]lần nữa và thành công,

0:09:43.533,0:09:46.705
điều đó kết luận mối liên hệ giữa tôi và [br]những sinh viên cao học

0:09:46.705,0:09:49.540
về mặt công nghệ .

0:09:50.030,0:09:53.322
Nhưng điều quan trọng ở đây là[br]nó cho thấy một ít chứng cứ

0:09:53.322,0:09:56.990
rằng rắc rối không từ đồ chơi,[br]nó từ con người.

0:09:56.990,0:09:59.340
Một số người có thể làm đồ chơi này [br]chạy được,

0:09:59.340,0:10:00.299
số khác thì không.

0:10:00.799,0:10:04.212
Bây giờ, khi bé lấy được đồ chơi,[br]bé sẽ có một lựa chọn.

0:10:04.212,0:10:06.400
Mẹ bé ở ngay đây,

0:10:06.400,0:10:09.715
nên bé có thể đưa mẹ đồ chơi [br]và thay đổi người chơi,

0:10:09.715,0:10:12.873
hoặc cũng sẽ có đồ chơi khác ở cuối tấm vải,

0:10:12.873,0:10:16.425
bé có thể kéo tấm vải về phía mình [br]và đổi đồ chơi

0:10:16.425,0:10:18.515
Vậy hãy xem bé sẽ làm gì nhé.

0:10:18.515,0:10:22.698
HG: Hai, ba, nhấn![br](tiếng nhạc)

0:10:22.698,0:10:25.829
LS: Một, hai, ba, nhấn!

0:10:25.829,0:10:33.211
Athur, cô sẽ làm lại nhé. [br]Một, hai, ba, nhấn!

0:10:33.677,0:10:36.277
YG: Athur, cô thử lại lần nữa nhé?

0:10:36.277,0:10:40.827
Một, hai, ba, nhấn![br](Tiếng nhạc)

0:10:41.583,0:10:43.466
Nhìn này, con nhớ các đồ chơi này chứ?

0:10:43.466,0:10:46.730
Hãy nhìn các đồ chơi này? Cô sẽ [br]để nó ở đây,

0:10:46.730,0:10:48.792
và cô đưa cho con món này.

0:10:48.792,0:10:51.127
Con có thể cầm lấy và chơi.

0:11:11.213,0:11:15.950
LS: Được rồi, Laura, nhưng tất nhiên[br]các bé yêu mẹ mình.

0:11:15.950,0:11:18.132
Cho nên tất nhiên là các em đưa[br]đồ chơi cho mẹ

0:11:18.132,0:11:20.162
khi các bé không mở được đồ chơi.

0:11:20.162,0:11:23.755
Một lần nữa, câu hỏi quan trọng[br]là điều gì xảy ra khi chúng ta thay đổi

0:11:23.755,0:11:26.909
một chút dữ liệu thống kê.

0:11:26.909,0:11:30.996
Lần này, các bé sẽ thấy đồ chơi kêu[br]và không kêu theo đúng trật tự,

0:11:30.996,0:11:33.411
nhưng chúng tôi thay đổi[br]sự thứ tự của kết quả.

0:11:33.411,0:11:37.822
Lần này, Hyowon là thành công một[br]lần và thất bại một lần, tôi cũng vậy.

0:11:37.822,0:11:43.459
Điều này muốn nói rằng dù là ai[br]thử đi nữa thì đồ chơi này cũng đã hỏng.

0:11:43.459,0:11:45.345
Nó không hoạt động nữa.

0:11:45.345,0:11:47.310
Một Lần nữa, các bé sẽ phải chọn lựa.

0:11:47.310,0:11:50.706
Mẹ bé ở ngay bên cạnh,[br]nên bé có thể đổi người,

0:11:50.706,0:11:53.910
và có đồ chơi khác ở phía cuối tấm vải.

0:11:53.910,0:11:55.288
Hãy xem bé làm gì nhé.

0:11:55.288,0:11:59.636
(Video) HG : Hai, ba, nhấn![br](Tiếng nhạc)

0:11:59.636,0:12:04.620
Cho cô làm lần nữa nhé.[br]Một, hai, ba, nhấn!

0:12:05.460,0:12:07.157
(Hừm)

0:12:07.950,0:12:10.642
LS: Cho cô thử nhé, Clara

0:12:10.642,0:12:14.587
Một, hai, ba nhấn!

0:12:15.265,0:12:17.200
Hmm, cô thử lại nhé.

0:12:17.200,0:12:22.870
Một, hai, ba, nhấn![br](Tiếng nhạc)

0:12:23.009,0:12:25.242
HG: tôi sẽ đặt cái này ở đây,

0:12:25.242,0:12:27.243
và cô cho con cái này.

0:12:27.243,0:12:30.840
Con có thể cầm lấy và chơi nhé.

0:12:46.376,0:12:51.273
(Vỗ tay)

0:12:52.993,0:12:55.385
LS: Để tôi cho các bạn[br]xem kết quả thí nghiệm.

0:12:55.385,0:12:57.860
Trên trục tung,[br]bạn sẽ thấy số lần

0:12:57.860,0:13:00.437
lựa chọn của các bé[br]trong mỗi trường hợp,

0:13:00.437,0:13:04.988
và bạn cũng thấy số lần[br]lựa chọn các bé làm

0:13:04.988,0:13:07.775
dựa vào chứng cứ các bé quan sát.

0:13:07.775,0:13:09.632
Vậy, ở năm hai tuổi,

0:13:09.632,0:13:12.209
các bé có thể biết sử dụng một ít[br]dữ liệu thống kê

0:13:12.209,0:13:15.576
để quyết định giữa hai[br]chiến lược cơ bản khác nhau

0:13:15.576,0:13:17.457
tác động vào thế giới xung quanh:

0:13:17.457,0:13:20.200
tìm sự giúp đỡ hay khám phá.

0:13:21.700,0:13:25.134
Tôi vừa cho các bạn xem[br]hai thí nghiệm

0:13:25.134,0:13:28.825
trong hàng trăm thí nghiệm trên thực địa[br]cho cùng mục tiêu,

0:13:28.825,0:13:31.217
vì điểm then chốt

0:13:31.217,0:13:36.325
là khả năng làm phong phú lập luận [br]từ những dữ liệu ít ỏi của các bé

0:13:36.325,0:13:41.666
ẩn chứa tất cả cách học của từng [br]giống loài chuyên biệt mà chúng ta làm.

0:13:41.666,0:13:46.263
Trẻ học cách dùng những công cụ mới[br]chỉ từ vài ví dụ.

0:13:46.263,0:13:50.980
Chúng học quan hệ nhân quả[br]chỉ từ vài ví dụ.

0:13:51.928,0:13:56.799
Chúng thậm chí học từ mới, trong trường hợp này, [br]là Ngôn ngữ bằng tay của Mỹ.

0:13:56.799,0:13:59.110
Tôi muốn kết thúc với hai điểm.

0:14:00.050,0:14:03.738
Nếu bạn theo dõi chuyên môn của tôi,[br]trong lĩnh vực não và khoa học nhận thức,

0:14:03.738,0:14:05.665
trong những năm qua,

0:14:05.665,0:14:08.080
ba ý tưởng lớn sẽ thu hút sự chú[br]ý của bạn.

0:14:08.080,0:14:11.516
Thứ nhất, đó là thời đại của não.

0:14:11.516,0:14:15.185
Thực ra, có những phát hiện chiến lược[br]trong khoa học nơ-ron thần kinh:

0:14:15.185,0:14:18.621
việc định vị các vùng chuyên biệt của [br]vỏ não theo chức năng,

0:14:18.621,0:14:21.222
việc làm trong suốt não chuột,

0:14:21.222,0:14:24.998
việc kích hoạt các nơ-ron bằng ánh sáng.

0:14:24.998,0:14:26.994
Ý tưởng thứ nhì

0:14:26.994,0:14:31.098
thì đây là kỷ nguyên của dữ liệu lớn[br]và học máy,

0:14:31.098,0:14:34.239
và học máy hứa hẹn[br]sẽ cách mạng hoá sự hiểu biết của ta

0:14:34.239,0:14:38.906
về mọi thứ từ hệ thống xã hội[br]cho đến dịch tễ học.

0:14:38.906,0:14:41.599
Và có thể, qua việc giải quyết vấn đề[br]về phân tích hình ảnh

0:14:41.599,0:14:43.592
và quá trình hiểu ngôn ngữ tự nhiên,

0:14:43.592,0:14:46.916
để nói với chúng ta điều gì đó về[br]nhận thức của con người.

0:14:47.756,0:14:49.693
Ý tưởng lớn cuối cùng bạn[br]sẽ nghe

0:14:49.693,0:14:53.080
là một ý tưởng tuyệt vời giúp[br]chúng ta biết nhiều về não

0:14:53.080,0:14:54.997
và tiếp cận được dữ liệu lớn,

0:14:54.997,0:14:57.504
nhờ vào những thiết bị của chúng ta,

0:14:57.504,0:15:01.335
con người lầm lẫn,[br]ta hay đi tắt,

0:15:01.335,0:15:04.772
ta đi lạc, ta phạm lỗi,

0:15:04.772,0:15:08.456
ta bị chệch hướng, và trong vô vàn cách,

0:15:08.456,0:15:11.425
ta nhận thức sai về thế giới.

0:15:12.843,0:15:15.792
Tôi nghĩ đây là những[br]câu chuyện quan trọng,

0:15:15.792,0:15:19.577
và những thiết bị đó nhiều điều để nói [br]với ta về ý nghĩa của việc làm người,

0:15:19.577,0:15:23.106
nhưng tôi muốn bạn nhớ rằng hôm nay[br]tôi nói với bạn về câu chuyện rất khác.

0:15:23.966,0:15:27.773
Đó là một câu chuyện về tư duy chứ[br]không phải về não bộ,

0:15:27.773,0:15:30.779
và đặc biệt, đó là một câu chuyện[br]về các loại tính toán

0:15:30.779,0:15:33.369
mà chỉ có não người mới có thể làm,

0:15:33.369,0:15:37.313
lại có liên quan đến kiến thức dồi dào trật tự[br]và khả năng học

0:15:37.313,0:15:42.581
từ những lượng dữ liệu ít ỏi,[br]đó là chứng cứ qua vài ví dụ.

0:15:44.301,0:15:48.600
Và cơ bản, đó là câu chuyện[br]về cách khởi đầu của các em bé rất nhỏ

0:15:48.600,0:15:52.780
và cứ tiếp tục như thế[br]đến những hoàn thiện tuyệt vời nhất

0:15:52.780,0:15:56.623
của văn hoá của chúng ta,

0:15:56.623,0:15:58.620
để chúng ta dẫn dắt thế giới đúng hướng.

0:16:00.433,0:16:05.700
Tư duy người không chỉ[br]học được từ lượng dữ liệu ít ỏi.

0:16:06.285,0:16:08.386
Tư duy người còn cùng lúc tạo ra[br]ý tưởng mới.

0:16:08.746,0:16:11.787
Tư duy người làm[br]nghiên cứu và phát minh,

0:16:11.787,0:16:17.060
và tư duy người sản sinh ra[br]nghệ thuật và văn học và thơ và kịch,

0:16:17.070,0:16:20.830
và tư duy người[br]chăm lo cho người khác:

0:16:20.830,0:16:24.257
người già, người trẻ, người bệnh.

0:16:24.517,0:16:26.884
Chúng ta thậm chí chữa lành cho họ.

0:16:27.564,0:16:30.667
Trong những năm tới, chúng ta sẽ[br]thấy nhiều đổi mới công nghệ

0:16:30.667,0:16:34.464
vượt xa mọi thứ mà ta có thể tưởng tượng,

0:16:34.464,0:16:36.614
nhưng chúng ta không có nhiều cơ may

0:16:36.614,0:16:42.323
thấy được bất kỳ cái gì thậm chí gần giống[br]với sức mạnh tính toán của một đứa trẻ

0:16:42.323,0:16:46.621
trong đời tôi hay trong đời bạn.

0:16:46.621,0:16:51.668
Nếu ta đầu tư cho lực học mạnh mẽ[br]nhất này và cho sự phát triển

0:16:51.668,0:16:54.585
nơi em bé và trẻ em

0:16:54.585,0:16:56.411
và những bà mẹ và ông bố

0:16:56.411,0:16:59.110
và người chăm sóc, và thầy cô

0:16:59.110,0:17:03.280
và cách mà chúng ta đầu tư vào những [br]hình thức mạnh mẽ và lịch lãm nhất

0:17:03.280,0:17:06.498
của công nghệ, kỹ thuật và thiết kế,

0:17:06.498,0:17:09.437
ta sẽ không chỉ mơ ước[br]về một tương lai tốt hơn,

0:17:09.437,0:17:11.564
mà ta còn lên kế hoạch cho tương lai.

0:17:11.564,0:17:13.909
Cảm ơn rất nhiều.

0:17:13.909,0:17:17.330
(Vỗ tay)

0:17:17.810,0:17:22.236
Chris Anderson: Laura, cảm ơn.[br]Tôi xin có một câu hỏi cho bạn.

0:17:22.236,0:17:24.595
Trước hết, nghiên cứu này vô nghĩa.

0:17:24.595,0:17:28.320
Tôi muốn nói, ai thiết kế một[br]thử nghiệm kiểu này? (Tiếng cười)

0:17:29.150,0:17:30.940
Tôi đã từng thấy vài lần,

0:17:30.940,0:17:34.162
và tôi thật tình vẫn không tin[br]rằng điều đó có thể thật sự xảy ra,

0:17:34.162,0:17:37.320
nhưng vài người khác đã làm[br]thí nghiệm giống vậy; thất bại.

0:17:37.320,0:17:38.953
Các em bé thật sự là thần đồng.

0:17:38.953,0:17:41.960
LS: Bạn biết đấy, các em có vẻ rất ấn tượng[br]trong các thí nghiêm,

0:17:41.960,0:17:44.612
nhưng hãy nghĩ các em như thế nào[br]trong cuộc đời thật!

0:17:44.612,0:17:45.762
Bắt đầu từ một em bé.

0:17:45.762,0:17:47.769
18 tháng sau,[br]bé nói với bạn,

0:17:47.769,0:17:50.810
những từ đầu tiên của bé không chỉ [br]là những thứ như banh và vịt,

0:17:50.810,0:17:53.691
mà là những thứ như "hết rồi"[br]để chỉ sự biến mất,

0:17:53.691,0:17:55.974
hay "ái, ui," để chỉ[br]những hành động không cố ý.

0:17:55.974,0:17:57.536
Điều đó cũng có sức mạnh tương tự.

0:17:57.536,0:18:00.311
Nó phải mạnh hơn nhiều[br]những gì tôi vừa trình bày với bạn.

0:18:00.311,0:18:02.285
Chúng là toàn bộ thế giới.

0:18:02.285,0:18:05.429
Một trẻ bốn tuổi có thể nói với bạn[br]về hầu hết mọi thứ.

0:18:05.429,0:18:07.030
(Vỗ tay)

0:18:07.030,0:18:10.444
CA: Nếu tôi không lầm,[br]điểm mấu chốt khác bạn đang làm

0:18:10.444,0:18:13.198
chúng ta đã nói trong những năm qua[br]qua buổi nói chuyện này

0:18:13.198,0:18:15.130
về mức độ lầm lẫn trong suy nghĩ của ta,

0:18:15.130,0:18:17.997
rằng kinh tế học hành vi và những[br]lý thuyết đằng sau nó

0:18:17.997,0:18:19.600
rằng chúng ta không là [br]những nhân tố lý trí.

0:18:19.600,0:18:23.816
Bạn nói rằng câu chuyện lớn hơn[br]là kỳ diệu thế nào,

0:18:23.816,0:18:28.760
khi có một thần đồng thật sự ở đây [br]mà chưa được đánh giá đúng mức.

0:18:28.760,0:18:30.830
LS: Trích dẫn tôi thích [br]trong tâm lý học

0:18:30.830,0:18:33.120
từ Nhà tâm lý xã hội Solomon Asch,

0:18:33.120,0:18:35.927
ông ta nói nhiệm vụ cơ bản[br]của tâm lý là lấy đi

0:18:35.927,0:18:38.553
bức màn chứng cứ tự có về sự vật.

0:18:38.553,0:18:43.104
Có những thứ tự về độ quan trọng[br]khác nhau của những quyết định hàng ngày

0:18:43.104,0:18:44.451
để đưa thế giới đúng hướng.

0:18:44.451,0:18:46.583
Bạn biết về sự vật và [br]các thuộc tính của nó.

0:18:46.583,0:18:49.612
Bạn biết khi sự vật bị che lấp,[br]Bạn biết sự vật trong bóng tối.

0:18:49.612,0:18:50.920
Bạn có thể đi qua các phòng.

0:18:50.920,0:18:54.452
Bạn có thể suy ra điều người[br]khác đang nghĩ. Bạn có thể nói với họ.

0:18:54.452,0:18:56.682
Bạn định vị trong không gian.[br]Bạn biết các chữ số.

0:18:56.682,0:18:59.704
Bạn biết quan hệ nhân quả.[br]Bạn biết lý luận hợp lý.

0:18:59.704,0:19:02.060
Bạn làm điều đó dễ dàng,[br]đến mức bạn không để ý

0:19:02.060,0:19:04.972
Đó là cách ta dẫn thế giới [br]đúng hướng, và đó là một thành quả

0:19:04.972,0:19:07.290
đáng nể nhưng rất khó hiểu.

0:19:07.290,0:19:09.918
CA: Tôi nghĩ nhiều người trong[br]khán phòng có

0:19:09.918,0:19:12.156
cách nhìn về việc tăng tốc[br]sức mạnh kỹ thuật

0:19:12.156,0:19:15.114
họ chống lại ý kiến của bạn[br]rằng không bao giờ trong đời

0:19:15.114,0:19:17.732
một máy tính làm được[br]điều đứa trẻ 3 tuổi có thể làm,

0:19:17.732,0:19:20.980
nhưng điều rõ ràng là trong bất kỳ tình[br]huống nào,

0:19:20.980,0:19:24.750
máy cần phải học nhiều thứ từ[br]những đứa trẻ.

0:19:26.230,0:19:29.446
LS: Tôi nghĩ vậy. Bạn sẽ thấy nhiều người - máy học ở đây.

0:19:29.446,0:19:33.649
Tôi muốn nói bạn không nên cá cược[br]mà không chọn bên trẻ con hoặc tinh tinh

0:19:33.649,0:19:37.294
hoặc công nghệ trong thực hành,

0:19:37.294,0:19:41.822
nhưng nó không chỉ[br]là một khác biệt về số lượng,

0:19:41.822,0:19:43.586
nó còn là một khác biệt về thể loại.

0:19:43.586,0:19:45.746
Chúng ta có những máy tính cực kỳ mạnh,

0:19:45.746,0:19:48.137
và chúng làm được nhiều thứ[br]vô cùng tinh vi,

0:19:48.137,0:19:51.341
thông thường với một lượng dữ liệu rất lớn.

0:19:51.341,0:19:53.948
Theo tôi, tư duy con người làm[br]được thứ khá khác biệt,

0:19:53.948,0:19:57.843
và tôi nghĩ nó là tự nhiên của kiến thức [br]con người được kết cấu, xếp đặt

0:19:57.843,0:19:59.875
mà vẫn còn là một thách thức thật sự.

0:19:59.875,0:20:02.936
CA: Laura Schulz, một món ăn tuyệt vời [br]cho suy nghĩ. Cảm ơn nhiều.

0:20:02.936,0:20:05.858
LS: Cảm ơn.[br](Vỗ tay)